“TE TAGATA tenei ko oti ne filifili ne au ke fakailoa atu a toku igoa ki fenua fakaa‵tea e pelā foki mo tupu.” (Galu. 9:15) Ne faipati a te Aliki ko Iesu e uiga ki se tino fou telā ka ‵fuli pelā me se Kelisiano, ko te tagata Iutaia telā ne fakaigoa ki te apositolo ko Paulo.

Se tokotasi mai “tupu” konā ko te emepela o Loma ko Nelo. Ka pefea ou lagonaga māfai ko tu atu koe i mua o se tino pule penā, o ‵pulu tau talitonuga? E fakamalosi loa Kelisiano ke fakaakoako ki a Paulo. (1 Koli. 11:1) A te malamalama o Paulo i tulafono a te malo i ana aso, se auala e tasi ne fesoasoani mai ke fai tatou penā.

A te Tulafono faka-Mose ko te tulafono o te fenua o Isalaelu, kae ko ia foki ne takitaki ki ei a amioga a tino Iutaia fakamaoni i so se koga. Mai tua o te Penetekoso 33 T.A., ne seki toe ‵nofo a tino tapuaki ‵tonu mai lalo i te Tulafono faka-Mose. (Galu. 15:28, 29; Kala. 4:9-11) Ne āva a Paulo mo nisi Kelisiano ki te Tulafono; ne mafai ei ne latou o molimau atu ki tino Iutaia e aunoa mo se mea e fakalavelave atu. (1 Koli. 9:20) A te ‵tonuga loa, i te ukega o taimi ne fanatu a Paulo ki sunako, telā ne mafai ei ne ia o talai atu ki tino kolā e iloa ne latou te Atua o Apelaamo, pelā foki mo latou kolā ne mafai ne Paulo o fakasakosako atu ki ei e uiga ki te fakavae o Tusitusiga Epelu.—Galu. 9:19, 20; 13:5, 14-16; 14:1; 17:1, 2.

Ne filifili aka ne te kau apositolo a Ielusalema e pelā me ko te koga e fai ei te takitakiga ki te galuega talai. Ne akoako atu faeloa latou i te faletapu. (Galu. 1:4; 2:46; 5:20) I se taimi e tasi, ne malaga atu a Paulo ki Ielusalema, kae ne ‵pei i ei a ia ki te falepuipui i konā. Ne kamata i ei i konā o aofia a mea tau tulafono, telā ne iku atu ei ki te ave o ia ki Loma.

Ne ‵kilo atu pefea a tino pule‵pule i Loma ki te talitonuga a Paulo telā e talai ne ia? Ke tali aka te fesili tenā, e aoga ‵ki ke iloa aka a te kilokiloga masani a te kau Loma ki talitonuga a tino kese‵kese. Ne seki faimālō ne latou a potukau o tino kese‵kese mai lalo i te emupaea ke tiakina olotou talitonuga, vaganā fua ko fakamataku ki te emupaea kātoa io me ko amioga mo faifaiga a tino.

Ne tuku atu a saolotoga e tai uke atu ki tino Iutaia  ne te emuapea o Loma. E fai mai te tusi ko te Backgrounds of Early Christianity: “Ne fia‵fia a tino o te lotu Iutaia ki tauliaga ne maua ne latou i te emupaea o Loma. . . . Ne saoloto a tino Iutaia ke fai te olotou tapuakiga kae ne saoloto foki latou ke sē tapuaki atu ki atua fapaupau a te kau Loma. Ne mafai eiloa o fakagalue ne te kau Iutaia a olotou tulafono i koga e ‵nofo ei latou.” Ne seki ‵kau foki latou i te kautau. * Ne fakaaoga ne Paulo a te puipuiga telā ne tuku atu ne tulafono a Loma ki te talitonuga a te kau Iutaia, i te taimi ne ‵pulu ei ne ia te talitonuga Kelisiano i mua o malo pule o Loma.

Ne taumafai a fili o Paulo i auala kese‵kese o ‵fuli a tino Iutaia, tino mai fenua fakaa‵tea mo tino pule‵pule ke ‵teke atu ki te apositolo. (Galu. 13:50; 14:2, 19; 18:12, 13) Mafaufau ki se mea ne tupu. Ne ‵logo a toeaina Kelisiano i te fakapotopotoga i Ielusalema i se tala loi mai tino Iutaia me ne talai a Paulo ki tino ke “fulitua ki tulafono a Mose.” A vaegā tala penā e mafai o fai ei a tino ‵fou kolā ne ‵fuli ki te talitonuga Iutaia ke mafau‵fau i a Paulo ne seki āva ki fakatokaga a te Atua. Ne mafai foki o fai atu te kau Sanetulini me i Kelisiano ne fulitua atu ki te lotu Iutaia. Kafai e tonu te mea tenā, a tino Iutaia katoa kolā e ‵kau fakatasi mo Kelisiano ka fakasala. Ka fakama‵vae latou mo tino kae ka fakatapu foki latou ma talai atu i te faletapu io me ko sunako. Tela la, ne fakamalosi atu a toeaina i te fakapotopotoga ki a Paulo ke fakatalitonu atu ne ia te ‵se o tala konā mai i te fanatu o ia ki te faletapu kae fai ne ia se mea telā e seki fai atu te Atua ke fai ne ia kae se mea telā e se tapu.—Galu. 21:18-27.

Ne fai eiloa ne Paulo te mea tenā, telā ne maua ei te avanoaga ke ‘pulu kae fakamau‵tu te tala ‵lei.’ (Fili. 1:7) I te faletapu, ne fai taua atu te kau Iutaia kae ne ma‵nako foki o tamate a Paulo. Ne avatu ei a Paulo ne te takitaki kautau Loma ki te fono fakamasino. I te taimi ne fai ei ke ‵kini a Paulo, ne fakaasi atu ei ne ia i a ia se tino nofo tumau o Loma. Ne iku atu ei ki te ave o ia ki Kaisaleia, ko te koga telā e pule mai ei te malo o Loma ki Iuta. Ne maua ei ne ia i konā se avanoaga telā e mauagatā ke tuku atu se molimau i mua o tino pule‵pule. Ne mafai foki o fakamatala faka‵lei atu ei te talitonuga Kelisiano ki tino kolā e seki lasi te lotou iloa e uiga ki ei.

Ne fakamatala mai i te Galuega mataupu 24 a te fakamasinoga o Paulo i mua o Filiki te kovana o Loma i Iuta, telā ko oti ne lagona ne ia se mea e uiga ki te talitonuga a Kelisiano. Ne ‵losi atu a tino Iutaia me e siliga atu mo te tolu auala ne ofa ei ne Paulo a tulafono a te kau Loma. Ne fai atu latou me ne fakamalosi ne Paulo a tino Iutaia katoa i te emupaea ke ‵teke atu ki te malo; e takitaki foki ne ia se potukau fakalotu ‵teke; kae taumafai foki o sonafai te faletapu, telā e nofo mai lalo i te puipuiga a te kau Loma i taimi konā. (Galu. 24:5, 6) E mafai loa o iku atu a vaegā ‵losiga penā ki te fakasala o ia ki te mate.

Se mea tāua ki Kelisiano i aso nei ke mafau‵fau faka‵lei ki te auala ne fakafesagai atu ei a Paulo ki losiga ‵se. Ne nofo filemu a ia kae ne fakaasi atu foki ne ia te āva. Ne fakasino atu a Paulo ki te Tulafono mo tusi a te kau Pelofeta, kae ne fai atu ne ia te saolotoga ke tapuaki ki ‘te Atua o ana tupuga.’ Te mea tenā ko te saolotoga telā ne maua katoa ne tino Iutaia mai lalo i te tulafono a Loma. (Galu. 24:14) Fakamuli ifo, ne mafai foki ne Paulo o ‵pulu kae talai atu ne ia tena talitonuga i mua o te suā kovana ko Pokio Feso, penā foki mo te tupu ko Helota Akelipa.

I te fakaotiga loa, ko te mea ke mafai o maua se fakamasinoga tonu ki tena fono, ne fai atu a Paulo: “Au ka toe tagi ki a Kaisala!”—ko te ‵toe pule malosi i te taimi tenā.—Galu. 25:11.

Ne fai atu se agelu fakamuli ki a Paulo, “E ‵tau o tu atu koe i mua o Kaisala.” (Galu. 27:24) Ne fai atu a te Emepela o Loma ko Nelo i te kamataga o tena pulega me ka sē fakamasino katoa ne ia a tagi i a ia eiloa. I te valu tausaga muamua o tena pulega, ne tuku atu ne ia te galuega tenā ki nisi tino. Ne fakamatala mai ne te tusi ko The Life and Epistles of Saint Paul me kafai e talia ne Nelo ke fai ne ia se fono, e fai eiloa ne ia i loto i tena palesi, telā e maua ei ne ia se fesoasoani mai i  se potukau o tino fakatonutonu kolā e uke ‵ki a olotou mea e iloa mo fakamalosiga e maua mai ei.

E seki fai mai i te Tusi Tapu me ne fai eiloa ne Nelo te fono mo te fakamasinoga o Paulo io me ne tuku ne ia ki se tino fakaa‵tea ke fai ne ia ko lipoti atu ei ki a ia. Faitalia me se a te ‵tonuga, e foliga mai me ne fakamatala faka‵lei atu ne Paulo me ne tapuaki atu a ia ki te Atua o tino Iutaia kae ne fakamalosi foki ne ia a tino katoa ke fakaaloalo ki te malo o Loma e pelā mo te mea e ‵tau o fai. (Loma 13:1-7; Tito 3:1, 2) E lavea atu me ne manumalo a Paulo i te ‵puluga o te tala ‵lei i mua o ofisa ma‵luga—ne fakasaoloto atu ei a Paulo i te fono a Kaisala.—Fili. 2:24; File. 22.

Ne fai atu a Iesu ki ana soko: “Ka ave ne latou a koutou ki mua o kovana mo tupu ona ko au, ke fai mo molimau ki a latou e pelā foki mo fenua fakaa‵tea.” (Mata. 10:18) Se tauliaga lasi ‵ki ke sui atu ne tatou a Iesu i te auala tenei. A ‵tou taumafaiga ke ‵pulu te tala ‵lei e mafai eiloa o manumalo i mua o fono fakamasino. E tonu, a fakaikuga kolā e fai ne tino sē ‵lei katoatoa e se ‘fakamau‵tu’ katoatoa ei te tala ‵lei. Ko te Malo fua o te Atua ka aumai ne ia se fakatapūga tumau ki ‵tekemaiga mo faifaiga sē fakamaoni.—Fai. 8:9; Iele. 10:23.

Ke oko foki loa ki aso nei e mafai eiloa o faka‵malu te igoa o Ieova māfai e ‵pulu ne Kelisiano a te olotou talitonuga. E pelā mo Paulo, e ‵tau mo tatou o filemu, fai te mea tonu, kae fakatuagagina. Ne fai atu a Iesu ki ana soko me sē manakogina ke ‘mafau‵fau muamua latou ki olotou pati ke‵pulu ei latou, me ka tuku atu eiloa ne ia a pati mo te poto kolā ka fai ei ke sē maua ne olotou fili o ‵teke atu ki a latou.’—Luka 21:14, 15; 2 Timo. 3:12; 1 Pe. 3:15.

I te taimi e ‵pulu ei ne Kelisiano a te olotou talitonuga i mua o tupu, kovana, io me ko nisi ofisa ma‵luga, e mafai eiloa o molimau atu latou ki tino kolā e faigata o fakaoko atu ki ei te fekau faka-Kelisiano. A ikuga fakafia‵fia i fono ne toe faka‵fou aka ei a tulafono, kolā ne puipui ei a te saolotoga o fai‵pati kae tapuaki atu. Kae faitalia me se a te ikuga o fono, a te loto ma‵losi o tavini a te Atua i taimi o fono e fakafiafia atu ki te Atua.