1, 2. (a) Ne a mea e mafai o iku mai i te sē lava o te loto pulea? (e) Kaia e tāua ei a te mataupu e uiga ki te loto pulea?

A te LOTO PULEA se uiga fakaatua. (Kala. 5:22, 23) E maua ne Ieova a te loto pulea i se auala ‵lei katoatoa. Kae ko tino e se ‵lei katoatoa tela la e faigata ki a latou ke fakatumau te loto pulea. A te ‵tonuga loa, a te ukega o fakalavelave e fe‵paki mo tino i aso nei e māfua mai i te sē lava o te loto pulea. E mafai o iku mai i te fai tukutuku mo te sē ‵lei i te akoga io me ko te galuega ‵togi. E mafai foki o iku atu ki te maneaneaga e auala i pati, kōna, fakasaua, ‵tala te avaga, sōna kaitalafu, umiti ki se mea, falepuipui, lagonaga ma‵sei, masaki ‵pisi i faifaiga fakatauavaga, mo te faitama fakafuasei, ko nai mea konā.​—Sala. 34:11-14.

² E manino ‵lei, me e faka‵tupu ne tino kolā e se lava te loto pulea a fakalavelave mō latou eiloa kae penā foki ki nisi tino. Kae ko gasolo aka eiloa o masei atu a te fakalavelave ko te sē lava o te loto pulea. Ne fai a sukesukega ki te pule faka‵lei ifo ki a koe eiloa i tausaga talu mai te 1940, kae e fakaasi mai i sukesukega fakamuli nei me ko gasolo aka loa o masei atu a te sē pule faka‵lei o tino ki a latou eiloa. E se ‵poi a tino a‵koga o te Muna a te Atua i te mea tenei ona ko te mea ne ‵valo mai i te Tusi Tapu me i te fakamaoniga e tasi me ko ola tatou i “aso fakaoti” ko te “seai se loto pulea” o tāgata.​—2 Timo. 3:1-3.

3. Kaia e ‵tau ei o fia ati aka ne Kelisiano a te loto pulea?

³ Kaia e ‵tau ei o saga tonu atu koe ki te atiakaga o te loto pulea? Mafaufau ki pogai e lua. Muamua, ko oti ne iloa aka me i tino kolā  e mafai o pule faka‵lei atu ki olotou lagonaga e mu‵tana fua olotou fakalavelave ‵lasi. E paleni ‵lei latou i mea tau lagonaga, e ‵lei atu latou i te atiakaga o fesokotakiga ‵lei, kae e se kaitaua io me vave manavase kae loto mafatia e pelā mo tino ita vave. A te lua, a te mafai o ‵teke atu ki tofotofoga kae pule faka‵lei ki lagonaga sē ‵lei e aoga ‵ki ki te fakatumauga o te taliaga a te Atua. A te fakata‵mala o Atamu mo Eva e fakaasi mai i ei te munatonu tenei. (Kene. 3:6) Kae mafaufau ki ikuga fakafanoa‵noa ne tau ne nisi tino kolā ne fakata‵mala o fakaasi atu te uiga tāua tenei.

4. Se a te mea e ‵tau o fakamalosi atu ki so se tino telā e faigata ke fakaasi atu te loto pulea?

⁴ E seai se tino sē ‵lei katoatoa e mafai o fakaasi atu ne ia a te loto pulea ‵lei katoatoa. E iloa ne Ieova me e faigata ki ana tavini a te mea tenei, kae e manako ke fesoasoani atu ki a latou ke pule faka‵lei atu ki olotou manakoga agasala. (1 Tupu 8:46-50) E pelā me se Taugasoa alofa, e fakamalosi atu a ia mo te atafai ki tino loto fakamaoni kolā e fia tavini atu ki a ia kae faigata ke fakaasi atu te loto pulea i nisi feitu o te olaga. Ke na mafau‵fau ki te fakaakoakoga ‵lei katoatoa a Ieova. Ka oti, ko suke‵suke ei tatou ki fakaakoakoga ‵lei mo fakaakoakoga ma‵sei kolā ne fakamau i te Tusi Tapu. Kae e mafai o toe mafau‵fau tatou ki manatu fesoasoani aoga kolā e mafai o fesoasoani mai ke fakamalosi aka ‵tou loto pulea.

5, 6. Se a te fakaakoakoga ne tuku mai ne Ieova e uiga ki te loto pulea?

⁵ E fakaasi mai ne Ieova a te uiga o te loto pulea ‵lei katoatoa, me i a ia e ‵lei katoatoa i mea katoa e fai ne ia. (Teu. 32:4) Kae ko tatou e se ‵lei katoatoa. Kae ke malamalama faka‵lei tatou i te uiga o te loto pulea, e ‵tau mo tatou o iloilo ki te fakaakoakoga a Ieova ko te mea ke momea aka te ‵tou tau‵tali faka‵lei atu ki a ia. Ne a nisi mea ‵tupu ne fakaasi atu ei ne Ieova te loto pulea?

⁶ Mafaufau ki te auala ne fakaasi atu ei ne Ieova te loto pulea i ana faifaiga ki te ‵tekeatuga mo te matafatu o Satani. Ne ‵tau o fakafesagai faka‵lei atu ki te ‵tekeatuga tenā. E mautinoa me ne fakamalosi aka ne te ‵tekeatuga a te Tiapolo a te ita, kaitaua, mo te sē fiafia i va o tino faka-te-lagi fakamaoni ki te Atua. Kāti e tai penā foki ou lagonaga māfai e mafaufau ki logo‵maega katoa ne māfua mai i a Satani. Kae ne seki gasuesue fakavave a Ieova o ‵teke atu ki ei. Ne fuafua faka‵lei aka ne ia te auala ke saga atu ki ei kae ne ‵lei kātoa te faiga tenā. Ne tuai o ita a ia kae ne fakamaoni a ia i ana faifaiga ki te ‵tekeatuga a Satani. (Eso. 34:6; Iopu 2:2-6) Kaia? Ne talia ne Ieova se taimi tai leva me e se manako a ia ke fakaseai atu so se tino kae “manako ke sala‵mo a tino katoa.”​—2 Pe. 3:9.

7. Ne a mea e mafai o tauloto ne tatou mai i te fakaakoakoga a Ieova?

⁷ A te fakaasi mai ne Ieova o te loto pulea e akoako mai ei ki a tatou me e ‵tau o fuafua faka‵lei aka ‵tou pati kae mafau‵fau faka‵lei ki ‵tou mea e fai; e se ‵tau o fai fakavave fua ne tatou a mea. Kafai e fepaki koe mo se mataupu tāua, ke fakaaoga se taimi tai leva ko te mea ke gasuesue koe mo te poto. ‵Talo atu mō te poto ke faipati io me e fai te mea tonu. (Sala. 141:3) E mafai o sae fakavave aka se mea, telā e mafai o faigofie ‵ki ke saga fakavave atu e ‵tusa mo lagonaga. Ne sala‵mo a tatou e tokouke i pati mo faifaiga kolā ne fai fakavave atu!​—Faata. 14:29; 15:28; 19:2.

8. (a) Tefea te koga e mafai ei o maua ne tatou a fakaakoakoga o tino uiga fakaatua? (e) Se a te mea ne mafai ei ne Iosefa o ‵teke atu i te taimi ne taumafai ei a te avaga a Potifala o fakakolekole tou tagata? (Onoono ki te ata i te kamataga.)

⁸ Ne a fakaakoakoga i te Tusi Tapu e fakaasi mai i ei te tāua o te pule faka‵lei atu ki ‵tou faifaiga? E mautinoa eiloa me e masaua ne koe a nai tino i te Tusi Tapu kolā ne fa‵ki i se auala ‵lei i te taimi ne tofotofo aka ei latou. E  tasi mai i ei ko te tama a Iakopo ko Iosefa. Ne fa‵ki a ia i te taimi ne tavini atu ei i te fale o Potifala, te pule o leoleo a te Falao. Ne fiafai a te avaga a Potifala ki a Iosefa, telā “se tagata foitino ‵lei, kae tino gali,” kae ne taumafai ke fakakolekole atu tou tagata. Se a te mea ne taofi aka ei a Iosefa mai i te tosina atu ki fakamalosiga fakafafine a ia? E mautinoa eiloa me ne fakaaoga faka‵lei ne ia te taimi ke mafaufau ki ikuga māfai e se matapulapula a ia. Kae i te taimi ne gasolo aka ei o masei a te tulaga, ne tele keatea a ia mai i tou fafine. Ne fai atu tou tagata: “E mafai pefea ne au o fai se vaegā mea masei penā, e agasala ei au i mua o te Atua?”​—Kene. 39:6, 9; faitau te Faataoto 1:10.

9. E mafai pefea o fakatokatoka ne koe a koe eiloa ke ‵teke atu ki tofotofoga?

⁹ Se a te mea e tauloto ne tatou mai te fakaakoakoga a Iosefa ki a tatou? E tasi mai i ei, e ‵tau o ‵tele keatea tatou mai i te fakaosoosoga ke ofa ne tatou a tulafono a te Atua. I aso ko ‵teka, ne faigata ki nisi tino kolā ko fai nei mo Molimau ke ‵teke atu ki te gafula, inu malosi ki te kava, ‵pusi, fakaaoga ‵se o vailakau tapu, amioga fakatauavaga sē ‵tau, mo nisi mea penā. Kae mai tua o te lotou papatisoga, e mafai o tofotofo aka latou i nisi taimi ke toe ‵foki atu ki olotou faifaiga mua. Kae kafai e tofotofo aka koe ke ofa se tulafono a Ieova, fakamalosi aka koe mai te fakaaogaga o se taimi tai leva ke mafaufau ‵loto ki ikuga fakama‵taku i te feitu faka-te-agaga kolā e mafai o fe‵paki mo koe māfai e fakatamala koe o fa‵ki i lagonaga agasala. E mafai o lavea ‵mao ne koe a tulaga kolā e mafai o ‵sae aka ei a tofotofoga kae fakaiku aka te auala e mafai o ‵kalo keatea mai i ei. (Sala. 26:4, 5; Faata. 22:3) Kae kafai e ‵tau o fepaki koe mo se tofotofoga penā, akai atu ki a Ieova ke tuku atu te poto mo te loto pulea ke ‵teke atu ki ei.

10, 11. Se (a) Se a te tulaga tonu e fe‵paki mo talavou e tokouke i te akoga? (e) Se a te mea e mafai o fesoasoani atu ki talavou Kelisiano ke ‵teke atu ki fakamalosiga ke aofia i amioga ma‵sei?

¹⁰ E tokouke a talavou Kelisiano e fe‵paki mo se tulaga tai ‵pau e pelā mo Iosefa. Mafaufau ki a Kim. Ne aofia malosi a te tokoukega o tamaliki o tena vasega i faifaiga fakatauavaga, kae kafai ko ‵foki atu latou ki te akoga i te vaiaso fou, ne fai‵pati fakamata‵mata latou ki olotou faifaiga fakatauavaga. E seai ne vaegā tala penā a Kim. Ne taku ‵tonu mai ne ia me i te ‵tu ‵kese i nisi taimi e fai ei a ia ke “maua a lagonaga sē manakogina kae se sologa” kae ne mafau‵fau ana taugasoa me i a ia e fakavalevale me e seai sena famau. Kae ne lava eiloa te poto o Kim ke iloa atu me e lasi eiloa te fakaosoosoga e maua i va o talavou e tokouke ke aofia i faifaiga fakatauavaga. (2 Timo. 2:22) Ne fesili sāle atu a tama‵liki me koi lau eiloa tou fafine ki tamāfine. Ne tuku atu ei ne te mea tenā se avanoaga ke fakamatala atu ne ia te pogai e se aofia ei a ia i faifaiga fakatauavaga. E fakamata‵mata eiloa tatou i talavou Kelisiano kolā ne fakaiku aka ke ‵teke atu ki fakamalosiga ke aofia i faifaiga fakatauavaga sē ‵tau, kae e fakamatamata foki a Ieova i a latou!

¹¹ E tuku mai i te Tusi Tapu a fakaakoakoga o tino kolā ne fakata‵mala o fakaasi atu te loto pulea e uiga ki faifaiga fakatauavaga. E fakaasi mai foki i ei a ikuga fakafanoa‵noa kolā e mafai o iku mai i vaegā amioga sē pulea penā. So se tino e fepaki mo se tulaga e tai ‵pau mo Kim e ‵tau o mafaufau ‵loto ki te tala o se tagata sē mafaufau telā ne fakamatala mai i te Faataoto mataupu e 7. Mafaufau foki ki te auala ne fanatu i ei a Amanono mo te ikuga matagā o tena amioga. (2 Samu. 13:1, 2, 10-15, 28-32) Kāti e fesoasoani atu a mātua ki olotou tama‵liki ke ati aka te loto pulea mo te poto e uiga ki te faiga o famau mai te sau‵tala ki te mataupu tenā i tapuakiga a kāiga a latou, kae fakaaoga a fuaiupu i te Tusi Tapu kolā ne fatoa fakaasi atu.

12. (a) Ne taofiofi aka pefea ne Iosefa ana lagonaga i ana faifaiga ki ana taina? (e) Ne a tulaga e mafai o taofiofi aka ‵tou lagonaga?

¹² I te suā tala, ne toe tuku mai ne Iosefa se fakaakoakoga ‵lei o te loto pulea. Ke  malamalama i mea i loto o ana taina, ne ‵funa ne ia tena igoa i te taimi ne olo atu ei latou ki ana mua i Aikupito o ‵togi a meakai. Kae i te taimi ne kamata ei o otia malosi tena loto, ne fanatu fakavae a ia ki se potu o tagi. (Kene. 43:30, 31; 45:1) Kafai e fai ne se taina Kelisiano io me se kāiga a faka‵tauga sē ‵lei, a te taofi aka ne koe ou lagonaga e pelā mo Iosefa, e mafai o fesoasoani atu ke ‵kalo keatea koe mai te ita vave. (Faata. 16:32; 17:27) Kafai e isi ne ou kāiga fakaa‵tea, e mafai o pule faka‵lei atu ki ou lagonaga ko te mea ke ‵kalo keatea koe mai te sōna fesokotaki atu ki a ia. E maua fakafuasei fua a te uiga tenei, kae e sili atu te faigofie māfai e iloa ne tatou me e fetaui ‵lei ‵tou faifaiga mo te fakaakoakoga a te Atua kae e penā foki mo ana pati fakatonutonu.

13. Ne a akoakoga e mafai o tauloto ne tatou mai i tala o te tupu ko Tavita?

¹³ E tuku mai i te Tusi Tapu se fakaakoakoga lauiloa a te tupu ko Tavita. Ne maua ne ia se malosi pule lasi kae ne seki fakaaoga fakavave ne ia ona ko te kaitaua i te taimi ne fakaitaita atu ei a Saulo mo Simei ki a ia. (1 Samu. 26:9-11; 2 Samu. 16:5-10) E se fakauiga i ei me ne pule faka‵lei atu faeloa a Tavita ki a ia eiloa, e pelā mo te mea e iloa ne tatou mai i tena agasala mo Patisepa mo ana lagonaga ki te uiga kaimanako o Napalu. (1 Samu. 25:10-13; 2 Samu. 11:2-4) E tiga eiloa te feitu tenā, e mafai o tauloto ne tatou a akoakoga tāua mai i a Tavita. Muamua la, e ‵tau mo ovasia i va o tino o te Atua o fakaeteete malosi eiloa ke fakaasi atu te loto pulea ko te mea ke se fakaaoga ‵se ne latou te lotou pulega. A te lua, e seai se tino e mafai o mafaufau me e se mafai o oko atu ki a ia a fakaosoosoga.​—1 Koli. 10:12.

14. Se a te tala o se taina e tokotasi, kae kaia e tāua ei a te auala e ‵saga atu ei tatou ki tulaga tai ‵pau penā?

¹⁴ Ne a au mea e mafai o fai ke taumafai koe o ati aka tou loto pulea? Mafaufau ki te tala tonu tenei. Ne poko atu te taumuli o se motoka ki te motoka a Luigi. Faitalia tena ‵se, ne faipati fakasaua atu a te suā tino fakatele ki a Luigi kae fia fusu atu ki tou tagata. Ne ‵talo atu a Luigi, akai atu ki a Ieova ke fesoasoani atu ke tumau a ia i te filemu, kae ne taumafai o fakafilemu aka a te suā tino fakateletele—kae ne seki mafai ne ia. Ne tusi ne Luigi a fakamatalaga ki te kamupane fakaleoleo a te tagata kae fanatu i tena auala, i te taimi koi pakalaga kaitaua atu ei te tagata. I se vaiaso mai tua ifo, ne fai ne Luigi se toe asiga ki se fafine kae iloa aka ne ia me ko te avaga a te suā tino fakateletele! Ne mā te tagata kae ne fakatoese atu mo tena uiga kaitaua. Ne fiafia a ia o fesokotaki atu ki te kamupane fakaleoleo a Luigi ke fakavave aka te faitega o tena motoka. Ne aofia te tagata i te sau‵talaga faka-te-agaga kae ne fiafia malosi ki mea ne fai atu. I te ‵toe mafaufau ki te mea ne tupu, ne mafai o lavea ne Luigi a te tāua o te tumau i te filemu mai tua o te mea ne tupu kae se mea fakamasei ‵ki moi ne fakaasi atu tena kaitaua.​—Faitau te 2 Kolinito 6:3, 4.

15, 16. E mafai pefea o fesoasoani atu ki a koe mo tou kāiga a te sukesuke ki te Tusi Tapu ke ati aka te loto pulea?

¹⁵ E mafai o fesoasoani atu a te faiga faka‵lei mo te loto fiafia a sukesukega ki te Tusi Tapu ki te atiakaga o te loto pulea. Masaua me ne fai atu te Atua ki a Iosua: “Masaua ke faitau faeloa te tusi o te Tulafono i taimi e fai otou tapuakiga. Masaua o tauloto faka‵lei i ao mo po, kae taumafai o tautali i mea katoa e tusi i ei. Kafai e fai ne koe te mea tenā, ko koe ka maumea kae manuia.” (Iosu. 1:8) E mafai pefea o fesoasoani atu a te sukesukega ki te Tusi Tapu ke ati aka ne koe a te loto pulea?

¹⁶ E pelā mo te mea ne fatoa faitau ne tatou, e aofia i te Tusi Tapu a tala kolā e fakaata mai i ei a mea aoga mo ikuga ma‵sei o ‵tou faifaiga. E isi se pogai ne fai ei ne Ieova ke fakamau ki lalo a tala konei. (Loma 15:4) Ko oko eiloa i te poto ke faitau, mafaufau ‵loto kae sukesuke ki ei! Taumafai ke malamalama koe i te auala e aoga ei a mea konā ki a koe  mo tou kāiga. Akai atu ki a Ieova mō se fesoasoani ke fakagalue aka ne koe tena Muna. Kafai e iloa ne koe a nisi feitu e tai tatō ei koe i nisi vaega o te loto pulea, ke taku ‵tonu atu. Ka oti, ko ‵talo atu koe e uiga ki ei, kae taumafai ke iloa te auala e mafai o momea aka tou ‵lei. (Iako. 1:5) E seai se fakalotolotolua, me e mafai o fesoasoani mai a te sukesuke ki ‵tou tusi faka-Kelisiano ke maua ne koe a mataupu e fetaui ‵lei kolā ka momea aka te lotou fesoasoani atu ki a koe.

17. Ne a auala e mafai ei ne mātua o fesoasoani atu ki olotou tama‵liki ke ati aka te loto pulea?

¹⁷ E mafai pefea o fesoasoani atu koe ki au tama‵liki ke ati aka te loto pulea? E iloa ne mātua me e se maua fakafuasei ne talavou a te uiga tenei. Kae e pelā loa mo nisi uiga katoa kolā e ‵tau o fakamasani ki ei olotou tama‵liki, e ‵tau o fakaasi atu ne mātua se fakaakoakoga ‵lei. (Efe. 6:4) Tela la, kafai e lavea ne au tama‵liki me e tai faigata ki au tama‵liki ke pule faka‵lei ki olotou lagonaga, fesili ifo me e mata, e fakaasi atu ne koe se fakaakoakoga ‵lei i te feitu tenā io me ikai. Sa manatu māmā ki ikuga ‵lei o tou kau atu faeloa ki te galuega talai, fakatasiga, mo te faiga o te tapuakiga a kāiga. Sa mataku ke fai atu ikai ki manakoga o au tama‵liki māfai e manakogina ke fai penā! Ne tuku atu ne Ieova se tapula mō Atamu mo Eva—tapulā kolā e mafai o fakamalosi aka ei a te āva ‵tau ki tena pulega. E penā foki loa, a te polopolokiga mo te fakaakoakoga a mātua e aofia i ei a te fakamoemoega ke akoako atu ki tama‵liki a te loto pulea. A te alofa ki te pulega a te Atua mo te āva ki ana tulaga ko toe mea tāua e mafai o ati aka ne koe i au tama‵liki.​—Faitau te Faataoto 1:5, 7, 8.

18. Kaia e mafai ei o talitonu koe me ka fai a taugasoa ‵lei mo fai se fakamanuiaga?

¹⁸ E mautinoa eiloa me kafai koe se mātua io me ikai, e se ‵tau o manatu māmā koe ki te filifiliga o ou taugasoa mo te poto. Kau atu ki tino kolā ka fakamalosi ne latou koe ke kausaki atu ki fakamoemoega aoga kae ‵kalo keatea mai i fakalavelave. (Faata. 13:20) A taugasoa faka-te-agaga ka fakamalosi atu i se auala ‵lei ki a koe, kae ka fakaosofia ei koe ke fakaakoako atu ki olotou olaga kolā ne fakamailoga ki te loto pulea. Kae seai se fakalotolotolua me ka fakamalosi atu au amioga ‵lei ki ou taugasoa. E tāua eiloa a te loto pulea telā atu ki te mauaga ne koe i aso katoa se olaga telā e talia ne te Atua kae fakatau fetufaaki a mea ‵lei mo ou tino pele.