Au ne fanau i te 1927 i se fakai foliki e pili ki Chicago, i Illinois, U.S.A. E tokolima a tama‵liki a oku mātua—Ko Jetha, Don, ko au, Karl, mo Joy. Ne fakaiku aka ne matou katoa ke tavini atu ki a Ieova mo te loto kātoa. A Jetha ne aofia i te lua o vasega o Kiliata i te 1943. A Don ne tavini i te Peteli i Brooklyn i te 1944, ko Karl i te 1947, kae ko Joy ne fanatu fakamuli i te 1951. Ne fakamalosi mai eiloa ki a au a olotou fakaakoakoga ‵lei penā foki mo oku mātua.

A omotou mātua ne tino fai‵tau ki te Tusi Tapu kolā e a‵lofa ki te Atua kae ne faka‵goto ne lāua ki omotou loto a te alofa tenā. Ne seki fiafia a teti ki lotu, mai tua o tena faiga pelā me se sotia i Eulopa i te taimi o te Taua Muamua a te Lalolagi. Ko oko eiloa i te loto fakafetai o mami me ne sao mai tou tagata i te taua, tenā ne fai atu a ia: “Karl, taa olo ki te lotu e pelā mo te mea ne masani o fai ne tāua.” Ne tali atu a teti: “Tāua e olo fua o tuku koe, kae ko au e se fano ki loto.” Ne fesili atu tou fafine: “Kaia la?” Ne tali atu a ia: “I te taimi o te taua, ne fakamanuia ne takitaki lotu mai te lotu eiloa e tasi a sotia kolā e taua atu ki nisi sotia i te taua! Tela la, e mata, ne kau atu te Atua ki sotia i feitu e lua?”

A koi nofo atu a toku mātua i te lotu, ne ‵mai se tokolua Molimau a Ieova ki te motou fale. Ne ofo atu ne lāua ki toku tamana ne tusi e lua e fakaulutala penei, Light, telā e fakamatala mai i ei a te tusi ko Fakaasiga. Ne fiafia a teti ki ei kae ne puke ne ia a tusi konā. I te taimi ne lavea ne mami a tusi konā, ne kamata o faitau ki ei. Kae i se aso e tasi, ne lavea ne ia se faka‵pulaga i se nusipepa e uiga ki se ‵kamiga o tino kolā e fia‵fia o suke‵suke ki te Tusi Tapu fakatasi mo te fesoasoani o te tusi ko te Light. Ne fakaiku aka ei tou fafine ko ia ke fano. I tena okoatuga, ne fanatu se fafine matua o ‵tala te mataloa. Ne puke aka ne mami se tusi e tasi, kae fesili atu, “Koutou e suke‵suke ki te tusi tenei i konei?” Ne tali atu te fafine: “Ao, vau ki loto.” I te vaiaso mai tua, ne ave ne mami a matou katoa, kae fakamuli ifo, ne olo faeloa matou ki ei.

I se fakatasiga e tasi, ne fakamolemole mai te taina ne fai ne ia te sukesukega ke faitau ne au te Salamo 144:​15, telā e fai mai me i a latou kolā e tapuaki ki a Ieova e fia‵fia. Ne gali ‵ki ki au te fuaiupu tenā, e pelā foki mo nisi fuaiupu i te 1 Timoteo 1:​11,  telā e fai mai i a Ieova ko te “Atua fiafia,” kae fakamalosi mai te Efeso 5:​1, ko tatou ke ‘fakaakoako ki te Atua.’ Ne fatoa iloa aka ne au me e ‵tau mo au o fiafia o tavini atu ki te Tino ne faite ne ia au kae fakafetai atu ki a ia mō te tauliaga ko maua ne au. Konā a mea e lua ne taumafai ke maua ne au i toku olaga.

A te ‵toe fakapotopotoga pili mai e ‵tusa mo te 32 kilomita (20 mai) te ‵mao mai i a matou i Chicago. Kae ne ‵kau atu faeloa matou ki ei, kae ne gasolo aka o lasi toku iloa i te Tusi Tapu. E masaua ne au se taimi ne fili ne te taina e fai ne ia te sukesukega a Jetha ke fai tena tali. I te taimi ne fakalogologo ki tou fafine, ne mafaufau au: ‘E iloa ne au te tali. Ne ‵tau o sisi toku lima o tali.’ I konā loa, kamata ei o fakatoka ne au a aku tali. Kae ko te ‵toe mea tāua, me ne gasolo au ki mua i te feitu faka-te-agaga, fakatasi mo oku taina mo tuagane. Kae ne papatiso au i te 1941.

Koi masaua eiloa ne au te fono lasi i te 1942 i Cleveland, Ohio. E silia atu mo te 50 fakai i Amelika ne ‵kau ‵mai e auala i te fakaaogaga o telefoni. Ne ‵nofo atu te motou kāiga fakatasi mo nisi kāiga e uke i faleie kolā e pili ki te koga e fai ei a te fono. A te Taua Muamua a te Lalolagi koi fai eiloa i te taimi tenā, kae ko ‵tekemaiga ki Molimau a Ieova ne gasolo aka ki luga. I te afiafi, ne lavea ne au se potukau o taina e faka‵tu olotou motoka kae ‵fuli olotou moli ki tua mo te koga e ‵nofo ei a taina. Ne fakaiku aka ne latou katoa ke isi se tino e nofo i loto i motoka takitasi o leoleo matou i te po kātoa. Kafai e isi se fakalavelave e tupu, e ‵tau o faka‵ka ne taina a moli o motoka ke segia a mata o tino ma‵sei kae faka‵tagi olotou pu, ko mafai ei o ‵tele atu a nisi tino o fesoasoani. Ne mafaufau ei au, ‘A tino o Ieova ko oti eiloa ne fakatoka faka‵lei mō mea katoa!’ Tenā, ne moe faka‵lei ei au i te po tenā e aunoa mo se fakalavelave ne tupu.

I tausaga fakamuli ifo, ne mafaufau au ki te fono tenā, kae ne lavea ne au me ne seki manavase io me mataku toku mātua i mea ne ‵tupu. Ne talitonu katoatoa tou fafine ki a Ieova mo tena fakapotopotoga. Ka se toe mafai o puli i a au tena fakaakoakoga ‵lei.

A koi tua o kamata te fono tenā, ne fai toku mātua pelā me se paenia tumau. Tela la, ne saga tonu a ia ki lāuga kolā ne fai e uiga ki te taviniga tumau. I te motou auala o ‵foki ki te fale, ana muna, “Ka manako eiloa au o tumau i te paenia, kae e se mafai ne au o fai te mea tenā kae tausi foki te ‵tou fale.” Tenā, ne fakamolemole mai a ia me e mafai matou o fesoasoani atu. Ne fai atu matou ao, tenā ne ‵tofi aka ei ne ia matou taki tokotasi ke ‵fulu se potu e tasi io me lua mai mua o te ‵kaiga i te taeao. Kafai ko ‵seke matou ki te akoga, ko asi ei ne ia te ‵ma o te fale, ka oti ko fano ei o talai. Ne fakalavelave faeloa tou fafine, kae ne seki tuku tiaki ne ia ana tama‵liki. Kafai ko ‵mai matou o ‵kai i te tutonu io me ma oti te akoga, e nofo mai faeloa a ia i konā. I nisi taimi mai tua o te akoga, e olo fakatasi matou mo ia o talai, telā ne fesoasoani mai ei ke malamalama matou i te uiga ke fai pelā me se paenia.

Au ne kamata o paenia kae ko 16 oku tausaga. E tiga loa ne seki fai a teti e pelā me se Molimau i te taimi tenā, ne fia iloa ne ia aku mea ne fai i te galuega talai. I se afiafi e tasi, ne fai au ki ei me faitalia toku galue malosi, e seki maua eiloa ne au se tino fiafia ke fai tena akoga faka-te-Tusi Tapu. Ne mānava malie au, oti aka, fesili atu ei, “E mata, e manako  koe ke suke‵suke mo au?” Ne mafaufau malie a ia ki ei, kae ne tali mai, “E seai se pogai ‵lei e mafaufau ei au ke se fai.” Tela la, a taku akoga faka-te-Tusi Tapu muamua eiloa, ko toku tamana. Se tauliaga eiloa te mea tenā ki a au!

Ne suke‵suke māua ki te tusi “The Truth Shall Make You Free.” I te taimi koi fai te mā akoga, ne lavea ne au me ne fesoasoani mai a toku tamana ke apo au e pelā me se tino akoga mo se faiakoga. E pelā mo se afiafi e tasi mai tua o te fai‵tauga ki se palakalafa, ne fai mai a ia: “E maina au i te mea e fai mai i te tusi. Kae e mafai pefea o iloa ne koe me tonu loa te manatu i te tusi?” Ne seki toka au ke tali tena fesili, tenā fai atu ei au: “E se mafai o fakamaoni atu ne au i te taimi nei, kae i te suā akoga, ko ‵tau o isi saku tali ki ei.” Kae ne tali loa ne au tena fesili. Ne maua ne au se tusi faitau mai te Tusi Tapu telā ne ‵lago atu ki te manatu ne sau‵tala māua ki ei. Mai tua ifo, ne fakatoka faka‵lei au ki te mā akoga, kae tauloto ke iloa o fai aku sukesukega. Ne fesoasoani mai ki toku gasolo ki mua i te feitu faka-te-agaga kae penā foki toku tamana. Ne fakagalue ne ia ana mea ne tauloto kae ne papatiso i te 1952.

Ne tiaki ne au te fale kae ko 17 oku tausaga. Ne fai a Jetha a e pelā me se misionale, kae ne galue a Don i te Peteli. Ne fia‵fia katoa lāua ki lā galuega, telā ne fai ei pelā me se fakamalosiga ki a au. Tenā ne tusi atu ei taku tusi ki te Peteli mo te Akoga i Kiliata kae tuku atu te ‵toega ki lima o Ieova. Se a te ikuga? Ne ‵kami au ki te Peteli i te 1946.

I tausaga e uke, ne galue au i matagaluega kese‵kese e uke i te Peteli, kae ne tauloto ne au a mea ‵fou e uke. E tonu, i te 75 tausaga ne nofo atu au i te Peteli, ne akoako au ke iloa o faite a tusi kae tausi a mea tau tupe. Ne tauloto foki au ke iloa o ‵togi a mea e manakogina i te Peteli mo te aveavega o ‵tou tusi ki nisi koga. Kae mai mea katoa, ne fiafia eiloa au ki akoakoga faka-te-Tusi Tapu kolā e maua ne tino ga‵lue i te Peteli i taimi o tapuakiga i taeao mo nisi lāuga faka-te-Tusi Tapu.

Ne tauloto foki ne au se mea mai toku taina foliki ko Karl, telā ne vau ki te Peteli i te 1947. A ia se tino akoga ‵lei kae se faiakoga foki o te Tusi Tapu. Ne fakamolemole atu au i se taimi ke fesoasoani mai a ia ki saku lāuga e tasi. Ne fakamatala atu ne au ki a Karl me ko uke ‵ki aku fakamatalaga ne maua mai ‵tou tusi kae ko seiloa ne au me ne a manatu ka fakaaoga. Ne faka‵lei aka ne ia te fakalavelave mai te fesili mai, “Joel, se a te matua o tau lāuga?” I konā eiloa, ne malamalama au i tena manatu—ke fakaaoga fua a manatu kolā e faka‵mafa atu i ei a te matua o taku lāuga, kae e se ko fakamatalaga katoa. Ne seki toe puli i au te akoakoga tenā.

 Ke maua te fiafia i te Peteli, e ‵tau mo matou o ‵kau katoatoa atu ki te galuega talai, me e mafai o maua mai ei ne ikuga fakamalosi loto. Tasi te mea e masaua ‵lei ne au ne tupu i se fakaafiafi i se fakai e tasi i New York. Ne asi atu māua mo se taina ki se fafine telā ne talia ne ia The Watchtower mo te Awake! Ne fakatalofa atu māua ki ei kae fai atu, “I te afiafi nei, e fesoasoani atu māua ki tino ke tauloto ki mea mai te Tusi Tapu.” Ne tali mai a ia, “Kafai ne mea faka-te-Tusi Tapu, au‵mai ki loto.” Ne fai‵tau kae sau‵tala matou ki nāi tusi fai‵tau e uiga ki te Malo o te Atua mo te lalolagi fou. Ne lavea faka‵lei atu tena fiafia, me ne ‵kami ne ia ana taugasoa ke ‵kau mai i te vaiaso mai tua. Fakamuli loa, ne fai lāua mo tena avaga e pelā me ne tavini fakamaoni a Ieova.

Ne manako au o avaga. I se sefulu tausaga mai tua, maua ei ne au se tuagane telā e fetaui ‵lei ke avaga māua. Se a te mea ne fesoasoani mai ke maua ne au se avaga ‵lei? Ne ‵talo au ki a Ieova kae mafaufau ‵loto ki mea e ma‵nako māua ki ei māfai ko oti ne avaga.

I te fono lasi i te 1953, i te Yankee Stadium, ne fetaui māua mo se tuagane e igoa ki a Mary Aniol. Ne ‵kau atu lāua mo Jetha ki te lua o vasega i Kiliata, kae ga‵lue fakatasi pelā me ne misionale. Ne fakamatala mai ne Mary mo te loto finafinau ana tala i tena galuega fakamisionale i te Caribbean mo ana akoga faka-te-Tusi Tapu ne fai i tausaga konā. I te taimi ko masani māua, ne lavea ne māua me ‵pau eiloa ma fakamoemoega faka-te-agaga. Ne gasolo o malosi te alofa i te va o māua, avaga ei māua i a Apelila 1955. Ne fai a Mary e pelā me se meaalofa mai a Ieova i auala e uke mo se fakaakoakoga ke tautali ki ei. Ne fiafia tou fafine ki so se tofiga ne maua ne ia. Ne galue malosi a ia, kae saga tonu atu ki nisi tino, kae fakamuamua faeloa ne ia a manakoga o te Malo. (Mata. 6:33) Ne tavini atu māua i galuega a ovasia o te seketi mō se tolu tausaga, kae i te 1958, ne ‵kami māua ki te Peteli e pelā me se tauavaga.

E uke aku mea ne tauloto mai i a Mary. E pelā me se fakaakoakoga, i te taimi ne fatoa avaga māua, ne fakaiku aka ke fai fakatasi te mā fai‵tauga ki te Tusi Tapu, mai te fai‵tau ki fuaiupu e 15. Ka oti ne faitau ne se tokotasi se vaega e tasi, ko fai mā manatu ki te tusi faitau kae sau‵tala ki te auala ke fakagalue ne māua i mā olaga. Ne fai sāle mai ne Mary a mea ne tauloto ne ia i Kiliata io me ko te galuega fakamisionale. Ne fesoasoani mai a sau‵talaga penei ke momea aka toku iloa mo toku atamai i te faiga o lāuga, mo te auala ke fakamalosi atu a tuagane.—Faata. 25:11.

Ne mate atu taku avaga pele ko Mary i te 2013. Ko olioli eiloa au ke toe fetaui mo ia i te lalolagi fou! I te taimi nei, ne fakaiku aka ne au ke tumau i te tauloto, kae talitonu ki a Ieova mo toku loto kātoa. (Faata. 3:​5, 6) Ne maua ne au a fakamafanafanaga mo te fiafia i te mafaufau ki mea ka fai ne tino o Ieova i te lalolagi fou. E mautinoa me ka aofia i ei te tauloto ki mea ‵fou e uiga ki te ‵tou Faiakoga Tafasili i te Maluga! Ao, e se mafai o gata toku loto fakafetai ki ana akoakoga mo te fakaasiga o tena alofa tauanoa i auala e uke.