1-2. Ne a tulaga kolā e mafai o fai ei ke ‵tagi tatou?

 A TATOU katoa e ‵tagi i nisi taimi. Kafai ko fia‵fia malosi tatou, e mafai o ‵tagi tatou. Kāti ne tagi koe i te taimi ne tupu se mea fakapito io me tāua ki a koe—pelā mo te taimi ne fanau mai ei tau tama, māfai e mafaufau ki se mea gali ne tupu ki a koe, io me i te taimi ne toe fetaui koe mo sou taugasoa pele telā ko leva ne seki fetaui koulua.

² Kae i te ukega o taimi, e ‵tagi tatou ona ko te fanoa‵noa io me ko te logo‵mae. E pelā me se fakaakoakoga, e mafai o ‵tagi tatou māfai ne fai ne se tino ke fanoa‵noa tatou. Kāti e ‵tagi tatou ona ko te lasi o te logo‵mae i se masaki tumau io me ko te galo atu o se tino pele i te mate. I vaegā taimi penā, kāti e mafai o ‵pau ‵tou lagonaga mo te pelofeta ko Ielemia i te taimi ne fakatakavale ei a Ielusalema ne te kau Papelonia. Ne fai mai a Ielemia: “A vai e ‵tafe mai i oku mata . . . Oku mata e ‵tagi e aunoa mo se gataga, e aunoa mo se mānavaga.”—Tagi. 3:​48, 49.

3. E pefea a lagonaga o Ieova māfai e lavea ne ia ana tavini e logo‵mae? (Isaia 63:9)

³ E iloa ‵lei ne Ieova a te uke o taimi ne ‵tagi ei tatou ona ko tulaga fakafi‵ta. E fai mai te Tusi Tapu me e iloa ne ia a taimi takitasi e logo‵mae i ei ana tavini, kae lagona ne ia a ‵tou ‵tagi mō se fesoasoani. (Sala. 34:15) E tiga loa e lavea kae lagona ne ia ‵tou ‵tagi kae e uke atu a mea e fai ne Ieova. E pelā me se  mātua alofa, e otia malosi tena loto māfai e lavea ne ia ana tama‵liki e ‵tagi, kae e gasue fakavave a ia o fesoasoani mai.—Faitau te Isaia 63:9.

4. Ne a mea e tauloto ne tatou mai nisi fakaakoakoga i te Tusi Tapu e uiga ki mafaufauga o Ieova?

⁴ E fakaasi mai ne Ieova i tena Muna ana lagonaga māfai ko ‵tagi atu ana tavini mō se fesoasoani. E lavea ne tatou te mea tenā i tala o Hana, Tavita mo te tupu ko Hesekia. Ne a mea ne fai ei ke ‵tagi latou? Ne saga atu pefea a Ieova ki te lotou ‵tagi mō se fesoasoani? Kae e fakamafanafana mai pefea olotou fakaakoakoga māfai ko ‵tagi tatou ona ko te fanoanoa, māfai ko fakatogafiti ne se tino, io me māfai ko seai eiloa se ‵tou fakamoemoega?

LOIMATA O TE FANOANOA

5. Ne pefea a lagonaga o Hana ona ko tena tulaga?

⁵ Ne fakafesagai a Hana mo nisi fakalavelave kolā ne fai ei ke fanoanoa kae tagi a ia. E isi se suā avaga a tena avaga. Tena igoa ko Penina, kae ko tou fafine e takalialia ki a Hana. E se gata i ei, a Hana e seai ne ana tama, kae e isi ne tama‵liki a Penina. (1 Samu. 1:​1, 2) Ne fakaitaita faeloa ne Penina a Hana ona ko te sē afu. Ka pefea ou lagonaga moi ne tu atu koe i te tulaga tenā? Ona ko te lasi o te fanoanoa o Hana ne “tagi ei a ia kae e se kai,” kae ne “mafatia” tena loto.—1 Samu. 1:​6, 7, 10.

6. Se a te mea ne fai ne Hana ke maua ne ia a fakamafanafanaga?

⁶ Ne maua pefea ne Hana se fakamafanafanaga? Tasi o mea ne fai ne ia ko te fanatu ki te faleie tapu o tapuaki atu ki a Ieova. Ne tu atu a ia i se kogā koga pili ki te mataloa o te koga ateatea o te faleie tapu, kae “ne kamata a ia o ‵talo atu ki a Ieova kae tagi mautuutu.” Ne fakamolemole atu a ia ki a Ieova: “Kilo mai koe ki te logo‵mae o tau tavini kae masaua mai au.” (1 Samu. 1:10e, 11) Ne fakaasi atu ne Hana ki a Ieova i se ‵talo a mea katoa i tena loto. Ne otia malosi te loto o Ieova i te kilo atu ki loimata o tena tama pele ko Hana!

7. Se a te fakamafanafanaga ne maua ne Hana i te ‵talaga o tena loto ki a Ieova?

⁷ Ne pefea a lagonaga o Hana i te ‵talaatuga ne ia tena loto ki a Ieova i ‵talo kae maua se fakatalitonuga mai te Faitaulaga Sili ko Eli? E fai mai te tala, penei: “Ne fano ei tou fafine o kai, kae ko se toe mata fanoanoa.” (1 Samu. 1:​17, 18) E tiga eiloa ne seki mafuli te tulaga fakafanoanoa tenā, kae ne filemu eiloa te loto o Hana. Ko oti ne tuku atu ne ia tena amoga ‵mafa tenā ki a Ieova. Ne matea ne Ieova tena mafatia, lagona tena tagi, kae ne fakamanuia fakamuli ne ia tou fafine mai te faiga ke maua sena tamaliki.—1 Samu. 1:​19, 20; 2:21.

8-9. E ‵tusa mo pati i te Epelu 10:​24, 25, kaia e ‵tau ei o fai ne tatou te ‵toe mea e mafai ke ‵kau atu ki fakatasiga Kelisiano? (Onoono foki ki te ata.)

⁸ Akoakoga mō tatou. E mata, e fakafesagai atu koe ki se tulaga faigata telā e fai ei ke tagi  kae fanoanoa koe? Kāti e fanoanoa koe i te mate o sou kāiga pele io me se taugasoa. Se mea masani ke fia nofo tokotasi i vaegā taimi penei. Kae pelā mo Hana telā ne maua ne ia a fakamafanafanaga mo fakamalosiga mai te fano ki te faleie tapu, e mafai foki o maua ne koe a fakamafanafanaga mai te kau atu ki fakatasiga Kelisiano—faitalia foki loa me e fi‵ta kae fanoanoa koe. (Faitau te Epelu 10:​24, 25.) I te taimi e fakalogo‵logo ei tatou ki pati fakamafanafana mai te Tusi Tapu i fakatasiga, e mafai eiloa o fesoasoani mai a Ieova ke sui ne tatou a mafaufauga sē ‵lei ki mafaufauga ‵lei. Ka fai ei ke pule faka‵lei atu tatou ki ‵tou lagonaga, faitalia foki loa me e se gasolo o ‵lei te ‵tou fakalavelave i te taimi tenā.

⁹ I ‵tou fakatasiga, e fakamalosi kae fakamafanafana mai a ‵tou taina mo tuagane kae fakaasi mai te lasi o te lotou a‵lofa ki a tatou. Kae fai ei ke fia‵fia tatou māfai e ‵nofo mo latou. (1 Tesa. 5:​11, 14) Mafaufau ki te tala o se paenia fakapito telā ne mate atu tena avaga. Ana muna: “Au koi tagi sāle loa. Nisi taimi, e sagasaga fua au i se ‵kōna o tagi. Kae ne fai a ‵tou fakatasiga e pelā me se fakamalosiga tonu ki a au. A pati atafai a oku taina mo tuagane ne fakamafanafana mai eiloa ki a au. Faitalia toku manavase mai mua o fanatu ki te fakatasiga, kae e maua faeloa ne au te lagonaga tokagamalie ma nofo atu i konā.” Kafai e ‵kau atu tatou ki fakatasiga, e mafai o fakaaoga ne Ieova ‵tou taina mo tuagane ke fesoasoani mai.

10. E mafai pefea o tau‵tali tatou i te fakaakoakoga a Hana māfai e logo‵mae a ‵tou lagonaga?

¹⁰ Ne maua foki ne Hana a fakamafanafanaga mai te fakaasi atu ana lagonaga ki a Ieova i ‵talo. E mafai foki ne koe o “‵pei atu [ou] manavasega katoa ki luga i a [Ieova],” mo te loto talitonu me ka fakalogologo mai a ia. (1 Pe. 5:7) Ne fai mai se tuagane telā ne tamate tena avaga ne tino kai‵soa, penei: “Ne mafatia ‵ki au kae mafaufau me ka se toe mafai o fiafia au. Kae ne maua ne au se fakamafanafanaga mo se fakatapūga mai te ‵talo atu ki toku tamana alofa i te lagi, ko Ieova. Nisi taimi, ko se iloa ne au o fakamatala atu oku lagonaga, kae ne malamalama a ia i a au. I te taimi ne fanoanoa ‵ki au kae manavase, ne ‵talo atu au ki a ia ke tuku mai te filemu.” Kafai e fakaasi atu ou manavasega katoa ki a Ieova, ka otia malosi tena loto ona ko ou loimata o te fanoanoa, kae malamalama i te logo‵mae o tou loto. Kafai foki loa koi tumau tou fakalavelave, e fakamafanafana kae fesoasoani atu a Ieova ke maua ne koe se lagonaga filemu. (Sala. 94:19; Fili. 4:​6, 7) Kae ka fakamanuia ne ia a tou kufaki mo te fakamaoni.—Epe. 11:6.

LOIMATA MĀFAI KO FAKATOGAFITI KOE NE SE TINO

11. Ne pefea a lagonaga o Tavita ki faifaiga sē ‵lei a tino ki a ia?

¹¹ I tena olaga, ne fakafesagai a Tavita mo nisi tulaga faiga‵ta kolā ne fai ei ke tagi a ia. Ne ‵teke atu a tino ki a ia kae fakatogafiti ne tino kolā ne talitonu a ia ki ei. (1 Samu. 19:​10, 11; 2 Samu. 15:​10-14, 30) I se taimi e tasi, ne tusi mai a ia: “Au ko gasolo o fi‵ta ona ko toku mānava fi‵ta; i te po kātoa ne ufi ne au toku moega ki loimata; ne fakalofia ne au toku moega ki te tagi.” Kaia ne maua ei ne Tavita a lagonaga konā? “Ona ko latou katoa kolā e fakalavelave mai ki a au,” ko ana pati. (Sala. 6:​6, 7) A faifaiga fakalogo‵mae mai tino ne fai ei ke logo‵mae malosi a Tavita telā ne seki mafai eiloa o gata tena tagi.

12. E pelā mo te mea e fakaasi mai i te Salamo 56:​8, se a te mea ne talitonu ki ei a Tavita?

¹² Faitalia a mea faiga‵ta ne fepaki mo Tavita, ne talitonu a ia i a Ieova e alofa ki a ia. Ne tusi mai a ia: “Ka lagona ne Ieova a te leo o toku tagi.” (Sala. 6:8) I te suā taimi, ne tusi mai  ne ia a kupu ‵gali kolā e maua ne tatou i te Salamo 56:8. (Faitau.) E fakaasi mai i pati konā a te lasi o te alofa mo te atafai o Ieova ki ‵tou lagonaga. Ne mafaufau a Tavita me e pelā loa me tausi ne Ieova ana loimata i loto i se fagu io me fakamau ki loto i tena tusi. Ne mautinoa i a Tavita me lavea kae masaua ne Ieova a tena logo‵mae. Ne talitonu a ia me iloa ‵lei ne tena Tamana i te lagi ana fakalavelave mo te auala ne pokotia a ia i ei.

13. Kafai e fakalogo‵mae tatou ne nisi tino, se a te mea e ‵tau o masaua ne tatou? (Onoono foki ki te ata.)

¹³ Akoakoga mō tatou. E mata, e loto mafatia koe ona ko mea fakalogo‵mae ne fai atu ne se tino telā ne talitonu malosi koe ki ei? Kāti e mafatia tou loto me ko tiaki koe ne te tino ne palani ke avaga koulua io me ko tau avaga, io me se tino e alofa koe ki ei ko tiaki ne ia a Ieova. Ne fai mai se taina telā ne mulilua tena avaga kae tiaki ne ia tou tagata, penei: “Au ne poi kae sē talitonu. Ne maua ne au a lagonaga sē aoga, fanoanoa, kae kaitaua.” Kafai ne fakatogafiti io me fakalogo‵mae koe ne se tino, se fakamafanafanaga eiloa ke iloa atu me ka se tuku tiaki koe ne Ieova. Ne fai mai te taina tenā, penei: “Ko iloa ne au me e mafai o se fakamaoni a tino ki a koe, kae fai faeloa a Ieova pelā me ko te ‵tou Kaupapa. Faitalia me ne a mea e ‵tupu, e fakatasi mai faeloa a ia. Ka se tuku tiaki eiloa ne ia ana tino fakamaoni.” (Sala. 37:28) Ke masaua foki, me sili fakafia atu a te alofa o Ieova i lō so se tino. Faitalia te logo‵mae māfai ne fakatogafiti koe ne se tino, kae e se mafai eiloa o mafuli te alofa o Ieova mō koe. (Loma 8:​38, 39) Ke masaua te mea tenei: Faitalia te sē ‵lei o faifaiga a se tino ki a koe, e alofa eiloa a tou Tamana i te lagi ki a koe.

14. Se a te fakatalitonuga e tuku mai i te Salamo 34:18?

¹⁴ Kafai ne fakatogafiti koe ne se tino, e mafai eiloa o fakamafanafana mai a pati a Tavita i te Salamo 34:18. (Faitau.) E fai mai se tusi e tasi me i a latou kolā ko “fati‵fati olotou loto” e mafai o fakasino atu ki “a latou kolā ko seai se mea ‵lei ke fakamoe‵moe latou ki ei.” E saga atu pefea a Ieova ki tino kolā e maua ne latou a lagonaga penā ona ko te mafatia? E pelā me se mātua alofa telā e ‵sai kae fakamafanafana ne ia tena tama telā e logo‵mae, a Ieova “e pili mai” foki ki a tatou—e alofa atafai kae toka o fesoasoani mai māfai ko fati‵fati ‵tou loto ona ko amioga faitogafiti io me ko tiaki tatou ne se tino. E toka a ia o fakamafanafana a ‵tou loto mafatia mo ‵tou lagonaga sē aoga. Kae e tuku mai ne ia a mea e uke ke olioli tatou ki ei, kolā ka fesoasoani mai ke kufaki tatou i fakalavelave e fe‵paki mo tatou i te taimi nei.—Isa. 65:17.

 LOIMATA ONA KO TE SEAI O SE FAKAMOEMOEGA

15. Se a te tulaga ne fakafesagai mo Hesekia telā ne fai ei ke tagi a ia?

¹⁵ I te taimi ko 39 ana tausaga, kae ne masaki ‵ki a te tupu ko Hesekia mai i Iuta. Ne fakaoko atu ne te pelofeta ko Isaia a te fekau a Ieova me ka mate eiloa a Hesekia i tena masaki tenā. (2 Tupu 20:1) E foliga mai me ko seai eiloa se fakamoemoega o Hesekia. I te lagonaga ne Hesekia a te mea tenei, ne fanoanoa kae tagi malosi a ia. Ne ‵talo atu faeloa a ia ki a Ieova.—2 Tupu 20:​2, 3.

16. Ne saga atu pefea a Ieova ki te ‵talo ne fai atu ne Hesekia mo te tagi?

¹⁶ I te lagonaga ne Ieova te ‵talo a Hesekia kae lavea ne ia ana loimata, ne alofa a ia kae fai atu: “Ko oti ne lagona ne au tau ‵talo. Ko oti foki ne lavea ne au ou loimata. Ko faka‵lei ne au koe i te taimi nei.” E auala i a Isaia, ne tauto atu a Ieova mo te alofa fakamagalo ke fakaloa ne ia a tena ola kae ke faka‵sao ne ia a Ielusalema mai lima o tino Asulia.—2 Tupu 20:​4-6.

17. E fakamalosi pefea ne Ieova tatou māfai ko ma‵saki malosi? (Salamo 41:3) (Onoono foki ki te ata.)

¹⁷ Akoakoga mō tatou. E mata, e fakafesagai koe ki se masaki telā e foliga mai me seai se faka‵leiga ki ei? Fakaasi atu ki a Ieova ou lagonaga. Ka fakalogologo mai a ia faitalia foki loa me ‵talo atu koe mo te tagi. E fai mai te Tusi Tapu me i “te Tamana o te alofa fakamagalo mo te Atua o fakamafanafanaga katoa” ka fakamafanafana ne ia tatou i ‵tou fakalavelave katoa. (2 Koli. 1:​3, 4) I aso nei, e se fakamoe‵moe tatou ke tapale kea‵tea ne Ieova a ‵tou fakalavelave, kae e mafai o fakalago‵lago tatou ki a ia ke fakamafanafana tatou. (Faitau te Salamo 41:3.) E auala i tena agaga tapu, e tuku mai ne Ieova ki a tatou a te malosi, te poto, mo te filemu i te loto ke kufaki tatou. (Faata. 18:14; Fili. 4:13) E fakamafanafana foki ne ia tatou e auala i ‵tou fakamoemoega telā e fakavae ki te Tusi Tapu me ka se toe ai se tino e masaki i aso mai mua.—Isa. 33:24.

18. Se a te tusi faitau e fakamafanafana atu ki a koe māfai ko fakafesagai atu ki se tulaga faigata? (Onoono ki te pokisi “ Pati Fakamafanafana ke ‵Solo ki ei ‵Tou Loimata.”)

¹⁸ Ne maua ne Hesekia a fakamafanafanaga mai pati a Ieova. E mafai foki o maua ne tatou a fakamafanafanaga i te Muna a te Atua. Ne tausi ne ia i konā a pati fakamafanafana kolā e mafai o fakamalosi aka i ei a ‵tou loto mafatia māfai ko fe‵paki mo tulaga fakafi‵ta. (Loma 15:4) I te taimi ne iloa ne se tuagane i Afelika ki Togala i a ia ko kenisa, ne tagi faeloa a ia. Ana muna: “Tasi o tusi faitau ne fakamafanafana mai faeloa ko te Isaia 26:3. E tiga eiloa e se mafai ne tatou o faka‵lei te fakalavelave, e fakatalitonu mai te fuaiupu tenā me e mafai o tuku mai ne Ieova te loto filemu ke iloa ne tatou o fakafesagai atu ki so se fakalavelave.”  E mata, e isi se tusi faitau telā ne fakamalosi atu māfai ko fepaki koe mo tulaga faiga‵ta kolā e foliga mai me e se mafai o faka‵lei aka?

19. Se a te fakamoemoega e olioli tatou ki ei?

¹⁹ Ko ola nei tatou i aso fakaotioti o aso fakaoti, kae iloa ne tatou me ka gasolo aka eiloa o uke a mea kolā e fai ei ke ‵tagi tatou. Kae pelā mo mea ne lavea ne tatou i te fakaakoakoga a Hana, Tavita mo te tupu ko Hesekia, e lavea ne Ieova a ‵tou loimata kae otia foki a ia i ei. E tāua eiloa a ‵tou loimata ki a ia. Tela la, kafai e fakafesagai atu tatou ki tulaga fakafi‵ta, e ma‵nako eiloa tatou o ‵ligi atu a mea i ‵tou loto ki a Ieova i ‵talo. Ke mo a eiloa ma faka‵mao tatou mai ‵tou taina mo tuagane a‵lofa i te fakapotopotoga. Ke na tumau tatou i te ‵sala atu ki pati fakamafanafana kolā e fakamau i te Tusi Tapu. E mautinoa eiloa me kafai e tumau tatou i te kufaki mo te fakamaoni, ka fakamanuia ne Ieova tatou. E aofia i ei te tautoga gali me i aso mai mua nei, ka ‵solo kea‵tea ne ia mai ‵tou mata a loimata o te fanoanoa, amioga faitogafiti, mo te seai o se fakamoemoega. (Faka. 21:4) Kae ka ‵tagi fua tatou ona ko te fia‵fia.