1. E pefea te tāua o falaoa i taimi o te Tusi Tapu?

 A FALAOA ko te meakai masani a tino e tokouke i taimi o te Tusi Tapu. (Kene. 14:18; Luka 4:4) E tāua ‵ki me i nisi taimi e fakasino atu te Tusi Tapu ki “falaoa” e pelā me ne meakai masani. (Mata. 6:11) Ne fakaaoga ne Iesu a falaoa i ana tala fakatusa lauiloa e lua. (Mata. 16:​9, 10) E maua ne tatou te tala e tasi i te Ioane mataupu e 6. I te taimi e toe suke‵suke tatou ki te tala tenei, onoono ki akoakoga tāua e mafai o fakagalue ne tatou i aso nei.

2. Ko te taimi fea ne manakogina ei ne te fia afe o tino a mea‵kai?

² Mai tua o te malaga talai a apositolo a Iesu, ne puke ne Iesu latou kae olo atu i te pōti ki te suā feitu o te Tai o Kalilaia, ke malō‵lo malie aka. (Male. 6:​7, 30-32; Luka 9:10) Ne oko atu latou ki se koga e seai ne tino i ei i Petesaita. E seki leva, kae oko atu te fia afe o tino kae mumu atu ki konā. Ne saga atu a Iesu ki a latou. Ne fakaaoga ne ia mo te atafai ana taimi ke akoako latou ki mea e uiga ki te Malo kae faka‵lei a tino ma‵saki. Ko gasolo eiloa o afiafi, kae ko manava‵se a soko me ka fagai pefea ne latou a tino katoa konā. Kāti e isi ne mu mea‵kai a nisi tino, kae ko te tokoukega e ‵tau o olo o ‵sala mai ne olotou mea‵kai. (Mata. 14:15; Ioa. 6:​4, 5) Ne a mea ka fai ne Iesu?

SE VAVEGA KE MAUA A FALAOA

3. Se a te mea ne fai atu ne Iesu ki ana apositolo ke fai mō te vaitino? (Onoono foki ki te ata i te ‵kava.)

³ Ne fai atu a Iesu ki ana apositolo: “E se ‵tau o olo latou; tuku atu ne koutou ne meakai ke ‵kai ei latou.” (Mata. 14:16) Kae ko  te fakalavelave, a te aofaki o tāgata e nofo ki se 5,000. Kae kafai ko aofia i ei a fāfine mo tama‵liki, kāti ko kātoa loa se toko 15,000 tino ke fagai. (Mata. 14:21) Ne faipati aka a Anitelea: “E isi se tamaliki tagata i konei e lima ana falaoa mo tamā ika e lua. Kae se a te aoga o mea konā ki tino e tokouke konei?” (Ioa. 6:9) A falaoa e faite ki kalite e masani o ‵kai ki ei a tino ma‵tiva mo nisi tino, kae ko tamā ika kāti ne fakamasima kae faka‵la. Kae ko te aofaki o mea a te tamaliki tagata tenei, e se taitai eiloa o lava ke fagai ki ei a tino e tokouke!

4. Ne a mea e tauloto ne tatou mai te Ioane 6:​11-13? (Onoono foki ki ata.)

⁴ Ne fakatonu atu a Iesu ki tino ke saga‵saga ki lalo i mouku, ko te mea ke talimalo faka‵lei ne ia latou. (Male. 6:​39, 40; faitau te Ioane 6:​11-13.) E fai mai te tala me ne fai ne Iesu te fakafetai ki tena Tamana mō falaoa mo ika. Se mea ‵tau eiloa ke fakafetai atu ki te Atua, me ko ia eiloa te Tino ne fakatoka ne ia a mea‵kai konā. Se fakamasauaga gali tenā ke fakaakoako ki a Iesu mai te ‵talo faeloa mai mua o kai, faitalia me nofo tokotasi koe io me i mua o tino e tokouke. Oti aka, fai atu ei a Iesu ke tufatufa atu a mea‵kai, kae ne ‵kai a tino kae ma‵kona foki. E isi foki ne toegā meakai kolā ne seki manako a Iesu ke ‵pei kea‵tea. Tenā ne fai atu ei a ia ke tuku faka‵lei a meakai ‵toe, kāti ke mafai o fakaaoga fakamuli. Ne tuku mai ne Iesu se fakaakoakoga mō tatou ke mo a ma fakamāumāu a mea a tatou. Kafai koe se mātua, e gali ma onoono fakatasi mo au tama‵liki ki te tala tenei kae sau‵tala ki akoakoga tāua e tauloto mai ei e uiga ki te ‵talo, te uiga talimalo, mo te kaimalie.

5. Ne ‵saga atu pefea a tino ki mea ne fai ne Iesu i te aso tenā, kae ne a ana mea ne fai?

 ⁵ Ne ofo a tino i akoakoga a Iesu mo ana vavega. Ne iloa ne latou te tautoga a Mose me ka fakatu aka ne te Atua se pelofeta fakapito, kae kāti ne mafau‵fau latou, ‘E mata, ko Iesu te pelofeta tenā?’ (Teu. 18:​15-18) Kafai ko ia, ko tena uiga ka fai a ia pelā me se pule gali ‵ki, me kāti ka mafai o fai ne ia ke lava a mea‵kai mō tino i te fenua. Fakamuli ifo, ne salasala te vaitino “ke puke a [Iesu] mo fai te lotou tupu.” (Ioa. 6:​14, 15) Kafai e talia ne Iesu, ka aofia eiloa a ia i mea fakapolitiki a te kau Iutaia kolā e ‵nofo mai lalo i te pulega a tino Loma. Ne talia la ne ia? Ikai. E fai‵tau tatou me ne ‘fano a Iesu ki te mauga.’ Tela la, faitalia a fakamalosiga mai tino, e se manako a ia ke aofia i mea fakapolitiki. Se akoakoga gali eiloa mō tatou!

6. E fakaasi atu pefea ne tatou me fia tau‵tali tatou i te fakaakoakoga a Iesu? (Onoono foki ki te ata.)

⁶ E tonu, ka se fai mai a tino ke fai ne tatou se vavega ke fakauke a falaoa io me faka‵lei a tino ma‵saki; io me taumafai o fai tatou ke fai mo tupu io me se pule o te fenua. Kae e mafai o fakamalosi mai ke aofia i mea fakapolitiki mai te palota io me ‵lago atu ki se tino telā e mafau‵fau latou me ka faka‵lei ne ia a fakalavelave. Kae e manino ‵lei te fakaakoakoga a Iesu. Ne ita fitifiti a ia ma kau atu ki mea fakapolitiki, kae ne fai fakamuli mai: “A toku Malo e sē se vaega o te lalolagi tenei.” (Ioa. 17:14; 18:36) Se mea gali mō Kelisiano i aso  nei ke mafau‵fau pelā mo Iesu kae tau‵tali i tena fakaakoakoga. A tatou e ‵lago, e molimau, kae ‵talo mō te Malo tenā. (Mata. 6:10) Ke toe ‵foki tatou ki te tala o te vavega ne fai ne Iesu ki falaoa kae mafau‵fau ki nisi akoakoga e mafai o tauloto mai i ei.

“TE UIGA O FALAOA”

7. Ne a mea ne fai ne Iesu mo te kau apositolo? (Ioane 6:​16-20)

⁷ I te otiga ne fagai ne Iesu a te vaitino, ne fai atu ki ana soko ke tiaki te koga tenā kae ‵foki ki Kapanaumi i te pōti, kae ne fano a ia ki luga i te mauga, ko te mea ke se maua a ia ne tino kolā e taumafai o fai a ia ke fai mo tupu. (Faitau te Ioane 6:​16-20.) I te taimi koi faima‵laga atu a apositolo, ne fakatu aka se kaumatagi, ne agi malosi kae sou te tai. Tenā ne sasale atu ei a Iesu ki a latou i luga i te vai. Kae ‵kami ne ia te apositolo ko Petelu ke sasale atu foki i luga i te vai. (Mata. 14:​22-31) I te sopoga a Iesu ki loto i te pōti kae malū te matagi. Ne fai atu ei a te kau soko: “Ko koe eiloa ko te Tama a te Atua.” a (Mata. 14:33) Ne fatoa lavea fua ne latou te mea tenei i te taimi nei kae seki lavea ne latou i te taimi ne fagai fakavavega ne ia te vaitino. Ne toe fai mai a Maleko: “Ne ofo ei [te kau apositolo], me ne seki maina latou i te uiga o falaoa, kae ne tumau eiloa olotou loto i te sē malamalama.” (Male. 6:​50-52) Ao, ne seki malamalama latou i te malosi o Ieova telā ne tuku ne ia ki a Iesu ke fai a vavega. Mai tua ifo, ne faipati a Iesu ki te vavega e uiga ki falaoa, kae ne tuku mai ne ia se akoakoga mō tatou.

8-9. Kaia ne ‵sala malosi a te vaitino ki a Iesu? (Ioane 6:​26, 27)

⁸ Ne ma‵nako fua a te vaitino kolā ne fagai ne Iesu ke fakama‵lie aka olotou manakoga faka-te-foitino. E pefea la? I te suā aso, ne olo atu latou ki te koga tenā kae ko Iesu mo ana apositolo e ‵galo i ei. Tenā ne ‵sopo ei te vaitino ki luga i pōti ne oko atu mai Tipelia, kae olo atu ki Kapanaumi o ‵sala a Iesu. (Ioa. 6:​22-24) E mata, ne fai latou penā ona ko te fia fakalogo‵logo ki mea e uiga ki te Malo? Ikai. Ne mafau‵fau fua latou ki olotou manakoga faka-te-foitino ke maua ne meakai. E iloa pefea ne tatou?

⁹ Onoono ki te mea ne tupu i te mauaga ne te vaitino a Iesu i tafa o Kapanaumi. Ne fai ‵tonu atu a Iesu me ne olo atu latou o ‵sala a ia me ma‵nako fua ke maua olotou meakai. Ne fai atu a ia me i a latou “ne ‵kai ki falaoa, ma‵kona ei” i “meakai kolā e se tumau.” Ne fakamalosi atu a ia ki a latou ke ga‵lue ke maua a “meakai kolā e tumau mō te ola se-gata-mai.” (Faitau te Ioane 6:​26, 27.) Ne fai atu a Iesu me ka tuku mai ne tena Tamana a mea‵kai penā. Kāti ne ofo latou me isi se meakai telā e mafai o maua i ei te ola se-gata-mai! Se a te vaegā meakai tenā, kae e maua pefea ne tino fakalogo‵logo a Iesu a te meakai tenā?

10. Ne a “galuega a te Atua” e ‵tau o iloa ne tino?

¹⁰ Kāti ne mafau‵fau a tino Iutaia konā me e isi ne mea io me ne galuega e ‵tau o fai ne latou ke maua a te meakai tenā. Kāti ko “galuega” o te Tulafono a Mose. Kae ne fai atu a Iesu ki a latou: “Tenei te galuega a te Atua, ke fakaasi atu faeloa te otou fakatuanaki ki te tino telā ne uga mai ne ia.” (Ioa. 6:​28, 29) E manakogina malosi ke fakaasi atu te fakatuanaki ki sui o te Atua ke maua ei te “ola se-gata-mai.” E tonu, tenā te mea ne faka‵mafa atu ne Iesu mai mua malie. (Ioa. 3:​16-18, 36) Kae fakamuli ifo, ne faipati faeloa a Iesu ki te auala e mafai o maua ne tatou a te ola se-gata-mai.—Ioa. 17:3.

11. Ne fakaasi mai pefea ne tino Iutaia me e ma‵nako fua latou ke maua a meakai? (Salamo 78:​24, 25)

 ¹¹ Ne seki talia ne tino Iutaia konā a akoakoga a Iesu e uiga ki se “galuega [fou] a te Atua.” Ne fesili atu latou ki a ia: “Se a te fakailoga ka fai ne koe ko te mea ke lavea ne matou ko tali‵tonu ei matou ki a koe?” (Ioa. 6:30) Ne fai atu latou me i olotou tupuga i aso o Mose ne maua ne latou te manai, telā e tai ‵pau mo falaoa. (Nee. 9:15; faitau te Salamo 78:​24, 25.) E manino ‵lei, me koi mafau‵fau loa latou ke fakama‵lie aka olotou manakoga ki meakai ‵tonu. Ne seki toe fesili atu latou ke fakamaina mai ne Iesu a te mea e fakauiga a ia ki ei i tena faipatiga e uiga ki “te falaoa tonu mai te lagi,” ko te manai mai te lagi telā e maua i ei te ola. (Ioa. 6:32) Ko tō fakatāua ne latou olotou manakoga faka-te-foitino telā ko se fia ‵saga atu ki muna‵tonu faka-te-agaga kolā ne taumafai a Iesu o fai atu ki a latou. Ne a ‵tou mea e mafai o tauloto mai te tala tenei?

TE ‵TOE MEA TĀUA KI A TATOU

12. Ne fakaasi mai pefea ne Iesu a te ‵toe mea telā e sili i te tāua?

¹² Tenei te akoakoga tāua mō tatou mai te Ioane mataupu e 6. A te ‵toe mea tāua ki a tatou ko ‵tou manakoga faka-te-agaga. Masaua me ne faka‵mafa atu ne Iesu te manatu tenā i te taimi ne ‵teke ne ia a tofotofoga a Satani. (Mata. 4:​3, 4) Kae i te Lāuga i te Mauga, ne faipati a ia ki te tāua ke iloa ne te tino ana manakoga faka-te-agaga. (Mata. 5:3) Tela la, e mafai o fesili ifo tatou, ‘E mata, e lavea atu i toku olaga me fakatāua ne au oku manakoga faka-te-agaga i lō te fakama‵lie aka oku manakoga faka-te-foitino?’

13. (a) Kaia e se masei a te fiafia ki meakai? (e) Se a te mea ne fakailoa mai ne Paulo ke fakaeteete tatou i ei? (1 Kolinito 10:​6, 7, 11)

¹³ Se mea ‵lei eiloa ke ‵talo tatou mō ‵tou manakoga faka-te-foitino kae ke fia‵fia foki ki ei. (Luka 11:3) A galuega ‵mafa kolā e fai ei ke maua a mea mō “kai kae inu” e fakafiafia kae maua mai “e auala i te lima o te Atua tonu.” (Fai. 2:24; 8:15; Iako. 1:17) Kae ke fakaeteete ke mo a ma tō fakatāua ne tatou a mea faka-te-foitino. Ne faka‵mafa mai ne te apositolo ko Paulo a te mea tenei i tena tusi ki Kelisiano kolā ne ola i te fakaotiotiga o te olaga o te kau Iutaia. Ne faka‵sae aka ne ia mea ‵tupu i aso mua i Isalaelu, e aofia ei a mea ne ‵tupu i tafa o te Mauga o Sinai. Ne fai atu a ia ki Kelisiano “ko te mea ke se ma‵nako [latou] ki mea kolā e pa‵kia ei a tino, e pelā mo mea ne ma‵nako [a tino Isalaelu] ki ei.” (Faitau te 1 Kolinito 10:​6, 7, 11.) A te kaima‵nako malosi o tino Isalaelu ki meakai ne ‵fuli i ei a te tausiga fakavavega a Ieova ke fai mo mea e “pa‵kia” ei latou. (Nume. 11:​4-6, 31-34) Kae i te taimi ne ifo latou ki te pulumakau aulo, ne fakaasi atu i ei a te tāua ki a latou a te ‵kai, inu kae fia‵fia i lō te faka‵logo ki a Ieova. (Eso. 32:​4-6) Ne fakasino atu a Paulo ki tala konei ko te mea ke fakaeteete a Kelisiano kolā ko ola i te taimi ko pili o fakaseai atu te olaga o tino Iutaia i te 70 T.A. Ko ola nei tatou i te fakaotiotiga o te olaga tenei, tela la, se mea ‵lei ke ‵saga tonu tatou ki pati fakatonutonu a Paulo.

14. Ne a pati i te Tusi Tapu e uiga ki meakai i te lalolagi fou?

¹⁴ I te taimi ne faipati a ia e uiga ki “meakai e ‵tau mō te aso nei,” ne fakasino atu Iesu ki te taimi ka fakataunu ei te loto o te Atua “i te lalolagi nei e pelā mo te faiga i te lagi.” (Mata. 6:​9-11) Ka pefea a foliga o te lalolagi i te taimi tenā? E fai mai te Tusi Tapu me e aofia i te faiga o te loto o te Atua i te lalolagi nei a meakai ‵gali. E ‵tusa mo te Isaia 25:​6-8, ka uke ‵ki a meakai ‵lei ke fakaaoga ne tatou mai lalo i te Malo o Ieova. Ne ‵valo mai te Salamo 72:16 penei: “Ka malaku eiloa a saito i te laukele; ka  ‵fonu a taulu o mauga.” E a, e olioli koe ke fakaaoga a nisi saito konā ke fai ki ei te ‵toe falaoa gali ki a koe io me ke ‵tofo ki ei au kuuka ‵fou? I tafa o mea konā, ka fiafia foki koe ki fuataga mai ou togavine kolā ne ‵toki ne koe. (Isa. 65:​21, 22) Ka penā foki a tino katoa kolā ka ola i te lalolagi.

15. Se a te akoakoga telā ka fai i te taimi ka toe faka‵tu aka a tino ‵mate i aso mai mua? (Ioane 6:35)

¹⁵ Faitau te Ioane 6:35. Ne a mea ka ‵tupu ki tino kolā ne ‵kai ki falaoa mo ika ne tuku atu ne Iesu? Kāti ka fetaui koe mo nisi o latou i te toe‵tuga telā ko pili mai. Kafai foki e seki fakaasi atu ne latou te fakatuanaki i aso mua, e mafai eiloa o faka‵tu aka latou. (Ioa. 5:​28, 29) E ‵tau o tauloto a tino penei ki te uiga o pati a Iesu: “Au ko te falaoa o te ola. So se tino e vau ki a au ka se toe fiakai eiloa.” E ‵tau mo latou o fakaasi atu te fakatuanaki ki te taulaga togiola a Iesu, ke fakatuanaki me ne tuku atu tena ola mō latou. I te taimi tenā, ka fai se polokalame o akoga faka-te-agaga mō tino kolā ka toe faka‵tu aka mo tama‵liki kolā e fa‵nau i te taimi tenā. Se mea fakafiafia eiloa ke aofia i te polokalame o akoakoga tenā! Kafai e fai koe penā ka sili te fiafia e maua ne koe i lō te kai ki te tinā falaoa. Ao, ka sili atu te tāua o mea faka-te-agaga.

16. Ne a mea ka suke‵suke tatou ki ei i te suā mataupu?

¹⁶ Ko oti ne onoono tatou ki nisi vaega o te tala i te Ioane mataupu e 6, kae koi uke atu a akoakoga a Iesu e uiga ki te “ola se-gata-mai.” Ne ‵tau o ‵saga tonu atu a tino Iutaia ki ei kae ‵tau foki o fai tatou penā i aso nei. Ka faka‵soko te ‵tou sau‵talaga ki te Ioane mataupu e 6 i te suā mataupu mō sukesukega.