1, 2. (a) Se a te atamai tāua e ‵tau o ati aka ne tatou, kae kaia? (e) Ne a mea ka sau‵tala tatou ki ei i te mataupu tenei?

E PELĀ me ne Kelisiano ‵tonu, e ‵tau o ati aka ne tatou a te atamai ke iloa o iloilo aka a fakamatalaga kae ke fakamautinoa aka me ne fakamatalaga ‵tonu. (Faata. 3:21-23; 8:4, 5) Kafai e se ati aka ne tatou a te atamai tenei, ka tuku faka‵sau atu eiloa tatou ki taumafaiga a Satani mo tena lalolagi ke fakamasei ‵tou mafaufauga. (Efe. 5:6; Kolose 2:8) E tonu, e mafai o maua ne tatou a tala ‵tonu māfai fua e maua ne tatou a fakamatalaga ‵tonu. E pelā mo pati i te Faataoto 18:13 “kafai se tino e tali atu ki se mea ka koi tuai o fakalogologo ki fakamatalaga ‵tonu e uiga ki ei, se mea valea tenā kae ka mavale a ia i ei.”

² I te mataupu tenei, ka sau‵tala eiloa tatou ki nai fakalavelave kolā e fai ei ke faigata o maua ne tatou a fakamatalaga ‵tonu kolā e maua mai i ei a ikuga ‵lei. E se gata i ei, ka mafau‵fau foki tatou ki fakatakitakiga faka-te-Tusi Tapu mo fakaakoakoga kolā e mafai o fesoasoani mai ke momea aka ‵tou atamai ke iloilo faka‵lei a fakamatalaga ‵tonu.

3. Kaia e manakogina ke fakagalue aka ne tatou a te fakatakitakiga i te Tusi Tapu telā e maua i te Faataoto 14:15? (Ke onoono ki te ata i te kamataga.)

³ I aso nei, ko oko eiloa i te uke o fakamatalaga e maua ne tatou mai koga kese‵kese. E tuku mai ne fakatuatusi i te itaneti, televise, mo nisi  mea fakasalalau aka a te fia o fakamatalaga. E tokouke a tino ko ‵fonu olotou meli-iti io me ko fekau aveave i fakamatalaga penā, penā foki mo lipoti e maua ne latou mai taugasoa mo kāiga. Ona ko te salalau mo te masani o tino o fakamatala atu a tala sē ‵tonu, se pogai ‵lei ke fakaeteete kae ke matapula‵pula tatou o iloilo faka‵lei a tala e lagona ne tatou. Se a te fakatakitakiga mai te Tusi Tapu e mafai o fesoasoani mai ki a tatou? E fai mai te Faataoto 14:15, penei: “A te tino e se lava te faka‵tau e talitonu ki so se pati, kae ko te tino atamai e mafaufau ‵loto ki ana kalafaga takitasi.”

4. E fesoasoani mai pefea a te Filipi 4:8, 9 i te filifiliga o tala kolā e fai‵tau tatou ki ei, kae kaia e tāua ei ke maua ne tatou a fakamatalaga ‵tonu? (Ke onoono foki ki te pokisi “ Ne Nai Fakatokaga ke Fesoasoani Mai ke Maua ne Tatou a Fakamatalaga ‵Tonu.”)

⁴ Ke fai a fakaikuga ‵lei, e manakogina ne tatou a fakamaoniga mautinoa. Tela la, e ‵tau o ‵poto i te filifiliga faka‵lei o fakamatalaga kolā ka fai‵tau tatou ki ei. (Faitau te Filipi 4:8, 9.) E se ‵tau o fakamāumāu ‵tou taimi ke onoono atu ki fakatuatusi i te itaneti kolā e fakasalalau i ei a tala sē fakatalitonugina io me fai‵tau ki meli e uiga ki tala sē mautinoa. Kae e tāua ‵ki eiloa ke ‵kalo kea‵tea tatou mai fakatuatusi kolā e aofia i ei a aposetate. E ma‵nako tonu eiloa latou o fakamasei a tino o te Atua penā foki mo te munatonu. Ka takitaki atu ne fakamatalaga sē ‵tonu konā ke fai ne tatou a fakaikuga sē ‵lei. Ke mo a eiloa ma manatu māmā koe ki te ma‵losi o fakamatalaga sē ‵tonu ke faka‵se ne ia tou mafaufau mo tou loto.—1 Timo. 6:20, 21.

5. Se a te lipoti sē tonu ne lagona ne tino Isalaelu, kae ne pokotia pefea latou i ei?

⁵ A te talitonu ki lipoti sē ‵tonu e mafai o fakamataku ‵ki eiloa. E pelā me se fakaakoakoga, mafaufau lā ki te mea ne tupu i aso o Mose, i te taimi ne aumai ei ne sipai e toko 10 mai te toko 12 se lipoti masei i te ‵fokimaiga mai te Fenua o te Folafolaga. (Nume. 13:25-33) Ne fai ne olotou tala fakalasi‵lasi kae ma‵sei ko te mea ke loto vāi‵vai a tino o Ieova. (Nume. 14:1-4) Kaia ne fai ei penā a tino konā? Kāti ne mafau‵fau latou ona ko te mea a te tokoukega o sipai ne aumai ne latou se lipoti masei, e mautinoa eiloa me tonu te lotou tala. Ne seki fia faka‵logo latou ki te lipoti tonu telā ne aumai ne tāgata fakamaoni ko Iosua mo Kalepo. (Nume. 14:6-10) I lō te ‵sala atu ki fakamatalaga ‵tonu kae fakaasi atu te lotou tali‵tonu ki a Ieova, ne filifili aka ke tali‵tonu latou ki te lipoti sē tonu. Ko tafaga la te va‵lea o latou!

6. Kaia e se ‵tau ei o ‵poi tatou māfai e lagona ne tatou a lipoti sē ‵lei e uiga ki tino o Ieova?

⁶ E ‵tau eiloa mo tatou o fakaeteete malosi māfai e lagona ne tatou a lipoti e uiga ki tino o Ieova. Sa puli me i a Satani ko te fili o tavini fakamaoni a te Atua. (Faka. 12:10) Tela la, ne fakailoa mai ne Iesu me i tino ‵teke ka ‘‵losi mai ne latou a vaegā mea ma‵sei katoa’ ki a tatou. (Mata. 5:11) Kafai e ‵saga tonu atu tatou ki te fakailoaga tenā, ka se ‵poi eiloa tatou māfai ko lagona ne tatou a fakamatalaga sē ‵lei e uiga ki tino o Ieova.

7. A koi tuai o lafo atu se meli io me se fekau, ne a mea e ‵tau o mafau‵fau tatou ki ei?

⁷ E mata, a koe se vaegā tino telā e fiafia o lafo atu a meli io me ne fekau ki ou taugasoa mo kāiga? Tela la, kafai e lavea io me lagona ne koe se tala fou i te televise io me i te letio, kāti e fia fai loa koe pelā me se tino puke tala telā e manako ke mua o fakasalalau atu a te tala fakafiafia tenā. Kae e ui i ei, a koi tuai o lafo atu ne koe te meli io me ko te fekau tenā, fesili ifo ki a koe eiloa, penei: ‘E mata, e mautinoa eiloa i a au me i te fakamatalaga tenei ka fakasalalau ne au e tonu? E mata, e maua ne au a fakamatalaga ‵tonu?’ Kafai e se mautinoa i a koe, e mafai eiloa o fakasalalau atu ne koe a te fakamatalaga sē tonu tenā ki te kautaina. Kafai e se mautinoa i a koe te tala tenā, na ‵solo kea‵tea kae sa lafo atu ne koe.

8. Ne a mea ne fai ne tino ‵teke i nisi fenua, kae e mafai pefea o ‵lago atu tatou ki tino ‵teke konā i se auala seki fakamoemoegina?

⁸ E isi se suā mea e fakamataku ei a te lafo fakavave atu o se meli io me ne fekau aveave i te itaneti. I nisi fenua, a te ‵tou galuega e fakataputapu i ei. E mafai eiloa o fakasalalau atu ne tino ‵teke i  fenua konā a vaegā lipoti kolā e mafai o fakamatakutaku mai io me fai ei tatou ke sē tali‵tonu ki ‵tou taina. Mafaufau la ki te mea ne tupu i Lusia. Ne fakasalalau atu ne pulisimani ‵funa, telā e iloa e pelā me se KGB, a tala sē mautinoa e uiga ki nisi taina lauiloa kolā ne fakatogafiti ne latou a tino o Ieova. * E tokouke ne tali‵tonu ki vaegā lipoti sē ‵tonu penā, tela la, ne ‵vae kea‵tea latou mai te fakapotopotoga a Ieova. Ko oko eiloa te fakafanoanoa! Fakafetai, me e tokouke ne toe ‵foki mai fakamuli, kae ko nisi seki fai eiloa penā. Ne fakamasei eiloa a olotou fakatuanaki e pelā me se vaka kasa. (1 Timo. 1:19) E mafai pefea o ‵kalo kea‵tea tatou mai se ikuga fakamataku penā? ‵Kalo kea‵tea mai te fakasalalau atu a lipoti sē ‵lei io me sē mautinoa. Sa valea, io me faigofie ke faka‵segina koe. Fakamautinoa aka me e maua eiloa ne koe a fakamatalaga ‵tonu.

9. Se a te suā mea e faigata ei ke maua a fakamatalaga ‵tonu?

⁹ A tala kolā e āfa ‵tonu, āfa sē ‵tonu, io me sē katoatoa e faigata eiloa ke maua mai i ei a fakamatalaga ‵tonu. A te tala telā e 10 pasene fua e ‵tonu, e 100 pasene eiloa te loi. Ne a mea e mafai ne tatou o fai ko te mea ke sē fakaloiloigina tatou ne vaegā tala penā?—Efe. 4:14.

10. Se a te pogai toeitiiti ko taua atu ei te kau Isalaelu ki olotou taina, kae ne mafai pefea o ‵kalo kea‵tea latou mai te mea tenā?

¹⁰ Mafaufau la ki te mea ne tupu ki te kau Isalaelu kolā ne ‵nofo atu i te feitu ki togala o te vaitafe o te Iolitana i aso o Iosua. (Iosua 22:9-34) Ne maua ne latou se lipoti me i tino Isalaelu kolā e ‵nofo i te feitu ki te saegala o te Iolitana (te matakāiga o Leupena mo Kato mo te āfa o te matakāiga o Manase) ne faite ne latou se fatafaitaulaga lasi kae gali i tafa o te Iolitana. A te vaega tenā o te lipoti e tonu. Mai te fakamatalaga sē katoatoa tenei, ne fakaiku aka ei ne latou kolā e ‵nofo i te feitu ki togala me i olotou taina ko ‵teke ki a Ieova, tela la ne fakamaopoopo latou ke taua atu ki a latou kolā e ‵nofo i te feitu ki saegala. (Faitau te Iosua 22:9-12.) Fakafetai me koi tuai o oso atu latou, ne uga muamua atu se potukau o tāgata fakamaoni ke maua mai a fakamatalaga ‵tonu. Se a te mea ne iloa aka ne tāgata konā? A tino Isalaelu mai te matakāiga o Leupena mo Kato mo te āfa o te matakāiga o Manase ne faite ne latou se  fatafaitaulaga, e se mō taulaga, kae mo fai se fakamasauaga. Ne faite eiloa ko te mea ke iloa ne tino katoa i aso mai mua me i a latou foki ne tavini fakamaoni a Ieova. Ko oko eiloa i te loto fakafetai o tino Isalaelu konā me ne seki tamate ne latou a olotou taina ona fua ko fakamatalaga sē katoatoa ne maua ne latou, kae ne fakaavanoa ne latou se taimi ke ‵sala atu ki fakamatalaga ‵tonu!

11. (a) Se a te faifaiga sē tonu ne fai ki a Mefiposeta? (e) Ne mafai pefea o ‵kalo kea‵tea a Tavita mai te faiga o te faifaiga sē tonu tenei?

¹¹ E mafai foki o pokotia tatou taki tokotasi i faifaiga sē ‵tonu ona ko tala kolā e āfa tonu, āfa sē tonu io me e se katoatoa e uiga ki a tatou. Mafaufau ki te tala o te Tupu ko Tavita mo Mefiposeta. Ne fakaasi atu ne Tavita a te uiga talimalo mo te atafai ki a Mefiposeta, mai te ‵toe faka‵foki atu ki tou tagata a manafa katoa o tena tupuna tagata, ko Saulo. (2 Samu. 9:6, 7) Kae fakamuli ifo, ne maua ne Tavita se lipoti sē ‵lei e uiga ki a Mefiposeta. I lō te sukesuke faka‵lei ne ia a fakamatalaga, ne fakaiku aka ne Tavita ke ‵fao a manafa katoa mai a Mefiposeta. (2 Samu. 16:1-4) I te taimi ne toe fai‵pati a Tavita mo tou tagata, ne lavea ei ne ia tena mea ‵se ne fai kae ne toe tuku atu ne ia se vaega o te manafa ki a Mefiposeta. (2 Samu. 19:24-29) Kae ne mafai eiloa o ‵kalo kea‵tea a Tavita mai te faifaiga sē tonu tenā, moi ne fai e fakaavanoa ne ia se taimi ke maua a fakamatalaga ‵tonu katoa i lō te fakaasi atu fua tena kaitaua ona fua ko fakamatalaga sē katoatoa kolā ne maua ne ia.

12, 13. (a) Ne saga atu pefea a Iesu ki lipoti ma‵sei e uiga ki a ia? (e) Ne a mea e mafai ne tatou o fai māfai e fakasalalau atu ne se tino a tala sē ‵tonu e uiga ki a tatou?

¹² Kae e a māfai e isi ne ‵losiga ‵se e fai mai ki a tatou? Ne fakafesagai atu a Iesu mo Ioane te Papatiso ki te tofotofoga tenā. (Faitau te Mataio 11:18, 19.) Ne saga atu pefea a Iesu ki fakamatalaga sē ‵tonu? Ne seki fakamāumāu ana taimi mo tena malosi ke ‵pulu ne ia a ia eiloa. Kae ne fakamalosi atu ne ia a tino ke ‵sala atu ki fakamatalaga ‵tonu—ko tena manakoga ke ‵saga tonu atu latou ki ana faifaiga mo ana akoakoga. E pelā mo pati a Iesu, “e fakatalitonugina te poto o te tagata e auala i ana galuega.”—Mata. 11:19.

¹³ E isi eiloa se akoakoga tāua e tauloto ne tatou mai te mea tenei. I nisi taimi, e mafai o fai‵pati sē ‵lei io me fakamasei ne tino a tatou. Kāti e ma‵nako loa tatou ke faka‵tonu aka te mea tenā ko te mea ke ‵lei i ei ‵tou ata. Kae e isi eiloa se mea e mafai ne tatou o fai. Kafai e fakasalalau ne se tino se loi e uiga ki a tatou, e ‵tau fua mo tatou o ola i se auala telā ka fai ei ke faka‵se a tala ‵loi ne fai e uiga ki a tatou. E tonu, e pelā eiloa mo Iesu, e mafai o fakamaoni atu ne tatou i ‵tou amioga ‵lei faka-Kelisiano me e se ‵tonu a fakamatalaga ‵loi konā.

14, 15. E mafai pefea o fai a te fakalagolago ki ‵tou malamalama e pelā me se malei?

¹⁴ A te mauaga o fakamatalaga kolā e fakatalitonugina se auala fua e tasi e faigata ei o fai a fakaikuga ‵lei. A ko te ‵tou tulaga sē ‵lei katoatoa ko te suā mea faigata. E a māfai ne tavini fakamaoni atu tatou ki a Ieova i se fia sefulu o tausaga? Ne mafai o ati aka ne tatou te atamai mo te poto. Kāti ne mafai o āva mai a tino ki a tatou ona ko ‵tou faka‵tauga ‵lei. Kae tiga te feitu tenā, e mata, e mafai foki o fai te mea tenei e pelā me se malei ki a koe?

¹⁵ Ao, a te fakalago‵lago malosi o tatou ki ‵tou malamalama totino e mafai o fai pelā me se malei. E mafai o pule mālō ne ‵tou lagonaga mo manatu totino a ‵tou mafaufauga. Kāti e mafai o kamata tatou o mafau‵fau me e malamalama tatou i se mea faitalia me e se maua ne tatou a fakamatalaga ‵tonu katoa ki ei. Ko oko eiloa i te fakamataku o te mea tenā! E fakaasi manino mai i te Tusi Tapu ke se fakalago‵lago tatou ki ‵tou malamalama totino.—Faata. 3:5, 6; 28:26.

16. I te tala tenei, se a te mea ne tupu i te fale‵kai, kae se a te mea ne fakaiku fakavave aka ne Toomu mai mea ne lavea ne ia?

¹⁶ Ke fakaataata aka i ‵tou mafaufau a te tala tenei. I te taimi ne nofo atu i ei i se fale‵kai i se po e  tasi, ne poi masei se toeaina e igoa ki a Toomu ke lavea atu ne ia se suā toeaina, ko Ioane, e saga‵saga fakatasi mo te suā fafine telā e se ko tena avaga. Ne kilo atu a Toomu ki a lāua konei e kata‵kata, kae ko oko loa i te lā fia‵fia, kae fakatau ‵sai. Ne kamata eiloa o isi ne masalosaloga o Toomu. E mata, e mafai o iku atu a te mea tenei ki te ‵tala o te avaga? Se a te mea e mafai o tupu ki te avaga a Ioane? Pefea la a tama‵liki a Ioane? Ne mafaufau eiloa a Toomu ki tulaga faka‵mae loto kolā ka mafai o ‵tupu. E pefea ou lagonaga māfai ko koe tenā ne molimau ne koe a te mea tenei?

17. I te tala tenei, se a te mea ne iloa fakamuli aka ne Toomu, kae se a te akoakoga e tauloto ne tatou mai i ei?

¹⁷ Kae faka‵tali mua. E tiga eiloa ne fakaiku fakavave aka ne Toomu me i a Ioane ko sē fakamaoni ki tena avaga, e mata, ne maua ne ia a fakamatalaga ‵tonu? I te afiafi foki loa tenā, ne telefoni atu a Toomu ki a Ioane. E mata, e mafai o fakaataata ne koe a lagonaga o Toomu i te taimi ne iloa aka ne ia me i te fafine tenā ko te tuagane tonu eiloa o Ioane, telā ne vau o asi ki ei mai te suā fakai. Ne seki fetaui aka eiloa a lāua konei mō se fia tausaga. Ona ko te mea e afe mai tou fafine i te koga tenā mō se fia fua o itula, ne mafai ei ne Ioane o fetaui mo tou fafine i te fale‵kai. Ne seki mafai o kau atu tena avaga ki a lāua. Fakafetai, me ne seki fakasalalau atu ne Toomu ana mafaufauga sē ‵tonu ki nisi tino. Se a te akoakoga mō tatou? Faitalia me e pefea te leva o tatou e pelā me ne Kelisiano, e manakogina ke maua ne tatou a fakamatalaga ‵tonu a koi tuai o fai ne tatou se fakaikuga.

18. Kaia e se ‵tau o loto ma‵sei ei tatou ki ‵tou taina?

¹⁸ A te suā mea faigata ke iloilo aka ne tatou a mea i se auala tonu, ko te taimi e sae aka i ei se kinauga i te va o koe mo se taina i te fakapotopotoga. Kafai e mafau‵fau faeloa tatou ki kinauga konā, ko kamata ei o ati aka ne tatou se uiga fakalotolotolua ki ‵tou taina. Tela la, kafai e lagona ne tatou se lipoti sē ‵lei e uiga ki te taina tenā, kāti e ma‵nako eiloa tatou ke tali‵tonu ki ei. Se a te akoakoga tāua e maua mai i ei? A te ita fakamoemoe ki ‵tou taina, e mafai o takitaki atu ei tatou ki te fakamasino ne tatou a latou e aunoa mo ne fakamatalaga ‵tonu. (1 Timo. 6:4, 5) E se ‵tau o talia ne tatou a te loto masei i ‵tou loto. I lō te fai penā, e mafai o iloa ‵lei ne tatou a ‵tou tiute ke a‵lofa ki ‵tou taina kae ke fakamagalo ne tatou a latou mai ‵tou loto.—Faitau te Kolose 3:12-14.

19, 20. (a) Ne a fakatakitakiga mai te Tusi Tapu ka fesoasoani mai ke iloilo faka‵lei ne tatou a fakamatalaga ‵tonu? (e) Ne a mea ka suke‵suke tatou ki ei i te suā mataupu?

¹⁹ A te mauaga o fakamatalaga ‵tonu kae iloilo faka‵lei ne tatou e fai eiloa pelā me se mea faigata i aso nei ona ko te uke o fakamatalaga sē ‵lei, lipoti kolā e āfa ‵tonu, āfa sē ‵tonu, penā foki mo ‵tou tulaga sē ‵lei katoatoa. Ne a mea ka fesoasoani mai ke fakafesagai atu tatou ki te tulaga faigata tenei? E ‵tau o iloa kae fakagalue foki ne tatou a fakatakitakiga mai te Tusi Tapu. E penei mo te fakatakitakiga tenei, se mea valea kae fakamasiasi ke tali atu ne koe se meli mai mua o iloa ne koe a fakamatalaga ‵tonu. (Faata. 18:13) E fakamasaua mai foki te suā fakatakitakiga i te Tusi Tapu ke mo a ma tali‵tonu tatou ki so se fakamatalaga e aunoa mo te sukesuke faka‵lei ki ei. (Faata. 14:15) Kae ko te ‵toe mea, faitalia me pefea te ata‵mai o tatou i te olaga faka-Kelisiano, e ‵tau o fakaeteete tatou ke mo a ma tō fakalagolago ki ‵tou malamalama. (Faata. 3:5, 6) Ka puipui eiloa tatou ne fakatakitakiga mai te Tusi Tapu māfai e fakaaoga ne tatou a fakamatalaga ‵tonu mai auala kolā e fakatuagagina ko te mea ke maua ne tatou a ikuga ‵lei io me ke fai ne tatou a fakaikuga ‵poto.

²⁰ Kae e isi eiloa se mea faigata e uiga ki ei. Ko te manakoga ke fakamasino ne tatou a mea e auala i olotou foliga mai tua. I te suā mataupu, ka suke‵suke eiloa tatou ki nisi fakalavelave masani i te feitu tenei kae onoono aka me ne a mea e mafai ne tatou o fai ke fesoasoani mai ke ‵kalo kea‵tea tatou mai i mea konā.