1. Fakamatala mai te mea ne tupu ne ala ei o fai ne Iesu tena vavega muamua eiloa.

 FAKAATAATA aka la a te mea ne tupu i te fakaotiotiga o te 29 T.A. i te kamataga o te galuega talai a Iesu. Ne ‵kami a Iesu, tena mātua ko Malia mo nisi soko ki se avaga ne fai i Kana, se fakai ki mātū o Nasaleta, telā ne vau i ei a Iesu. Ne taugasoa ‵lei a Malia mo te kāiga tenā kae kāti ne fesoasoani atu a ia ke tali faka‵lei a mālō. Kae i te ‵kaiga o te avaga, ne sae aka se fakalavelave telā e mafai o fakamasiasi i ei ki te kāiga mo te tauavaga—ne palele a uaina. b Kāti e tai tokouke loa a tino ne ‵kau atu i lō te aofaki ne fakamoe‵moe latou ki ei. Ne mafuli fakavave atu a Malia ki tena tama kae fai atu: “Ko seai ne olotou uaina.” (Ioa. 2:1-3) Se a te mea ne fai ne Iesu? Se mea fakaofoofogia ‵ki—ne ‵fuli fakavavega ne ia a vai ki te “uaina ‵lei.”—Ioa. 2:9, 10.

2-3. (a) Ne fakaaoga pefea ne Iesu tena malosi fai vavega? (e) E aoga pefea ki a tatou a te mafau‵fau ‵loto ki vavega a Iesu?

² Ne fai ne Iesu a vavega e uke i te taimi o tena galuega talai. c Ne fakaaoga ne ia tena malosi fai vavega ke fesoasoani atu ki te fia sefulu afe o tino. E pelā mo ana vavega e lua—te fagaiga o te toko 5,000, kae fakamuli ifo ko te toko 4,000 tāgata—kāti a te aofaki o tino katoa se 27,000 tupu māfai ko aofia i ei a fāfine mo tama‵liki kolā ne ‵nofo atu foki i konā. (Mata. 14:15-21; 15:32- 38) I taimi e lua konei, ne faka‵lei foki ne Iesu a tino ma‵saki e tokouke. (Mata. 14:14; 15:30, 31) Mafaufau aka la ki te ofo o te vaitino kolā ne faka‵lei kae fagai fakavavega ne Iesu!

³ E uke a mea aoga e tauloto ne tatou i aso nei mai vavega a Iesu. I te mataupu tenei, ka sau‵tala tatou ki nisi akoakoga e tauloto ne tatou mai vavega a Iesu kolā e fakamalosi aka i ei ‵tou fakatuanaki. Ko suke‵suke ei tatou ki te auala ke fakaakoako ki te loto maulalo mo te alofa atafai ne fakaasi mai ne Iesu i te taimi ne fai ei ne ia a vavega.

4. A vavega a Iesu e akoako mai ei a mea kolā e fakamalosi aka ei ‵tou fakatuanaki ki a ai?

⁴ A vavega a Iesu e akoako mai ei a mea kolā e fakamalosi aka i ei ‵tou fakatuanaki, e se ki a ia fua kae pelā foki ki tena Tamana. Maise i ei me i a Ieova ko te Mafuaga tonu o vavega konā. E fai mai te Galuega 10:38: “Ne fakaeke ei a ia [Iesu] ne te Atua ki te agaga tapu mo te ‵mana, kae ne fano a ia i loto i te fenua kātoa o fai a mea ‵lei kae faka‵lei a tino katoa kolā ne fakapuapuaga ne te Tiapolo, ona ko te Atua ne fakatasi atu ki a ia.” Ke masaua foki me i pati mo mea katoa ne fai ne Iesu—e aofia ei ana vavega—ne fakaata mai ei a mafaufauga mo lagonaga o tena Tamana i se auala ‵lei katoatoa. (Ioa. 14:9) Ke sau‵tala nei ki akoakoga e tolu e mafai o tauloto ne tatou mai vavega a Iesu.

5. Se a te mea ne fakamalosi atu ki a Iesu ke fai ne ia a vavega? (Mataio 20:30-34)

⁵ Muamua la, e a‵lofa malosi a Iesu mo tena Tamana ki a tatou. I tena nofoga i te lalolagi, ne fakaasi mai ne Iesu te lasi o tena alofa ki tino, mai te fakaaogaga o tena malosi fai vavega ke fakafeoloolo aka ei te lotou logo‵mae. I se taimi e tasi, ne ka‵laga atu se avā tāgata ‵kivi ki a ia mō se fesoasoani. (Faitau te Mataio 20:30-34.) Lavea ne koutou me “ona ko tena alofa,” ne faka‵lei ei ne ia lāua. A te veape Eleni telā ne ‵fuli i konei ki te “ona ko tena alofa” e fakasino atu ki se lagonaga sili o te alofa atafai telā e vau eiloa mai te loto. A te vaegā lagonaga sili o te alofa atafai tenā, telā se fakaasiga o te alofa, ne fakamalosi ei a Iesu ke fagai a tino fia‵kai kae faka‵lei se tino lepela. (Mata. 15:32; Male. 1:41) E fakamautinoa mai i ei ki a tatou i a Ieova, te Atua “alofa atafai,” mo tena Tama e a‵lofa malosi ki a tatou kae e logo‵mae foki i fakalavelave e fe‵paki mo tatou. (Luka 1:78; 1 Pe. 5:7) E olioli eiloa lāua ke na fakaseai atu katoa a fakalavelave kolā e pokotia i ei a tino!

6. Se a te malosi ne tuku atu ne te Atua ki a Iesu?

⁶ Te lua, ne tuku atu ne te Atua ki a Iesu a te malosi ke faka‵lei a fakalavelave katoa o tino. E auala i ana vavega, ne fakaasi mai ne Iesu me maua ne ia te malosi ke fakaseai a fakalavelave faiga‵ta kolā e se mafai o faka‵lei aka ne tatou i a tatou eiloa. E pelā mo te malosi e maua ne ia ke fakasaoloto tatou mai te māfuaga o fakalavelave o tino—ko te agasala telā ne fa‵nau mai mo tatou mo ana ikuga ma‵sei, ko masaki mo te mate. (Mata. 9:1-6; Loma 5:12, 18, 19) Ne fakamaoni mai i ana vavega ‵mana konā me e mafai eiloa o faka‵lei ne ia a “vaegā” masaki katoa kae toe faka‵tu aka foki a tino ‵mate. (Mata. 4:23; Ioa. 11:43, 44) E se gata i ei, e maua ne ia te ‵mana ke pule faka‵lei atu ki matagi ma‵losi kae fakasaoloto a tino mai agaga ma‵sei. (Male. 4:37-39; Luka 8:2) Ko oko eiloa i te fakamalosi loto ke iloa atu me ne tuku atu ne Ieova a te vaegā ‵mana tenā ki lima o tena Tama!

7-8. (a) Se a te mea e fakatalitonu mai ei ki a tatou e uiga ki vavega a Iesu? (e) Se a te vavega e olioli malosi koe ke fakataunu i te lalolagi fou telā ko pili o oko mai?

⁷ Te tolu, e mafai o tali‵tonu katoatoa tatou me ka fakataunu eiloa a fakamanuiaga i aso mai mua e auala i te Malo o te Atua. A vavega kolā ne fai ne Iesu i tena nofoga i te lalolagi nei, e akoako mai ei me i mea kolā ka fai ne ia e pelā me ko te Tupu i te Malo o te Atua, ka sili  fakafia atu i te ‵lei. Mafaufau la ki mea ko pili o maua ne tatou mai lalo i te pulega a Keliso. Ka maua ne tatou te ola ‵lei katoatoa, me ka fakaseai ne ia a masaki katoa mo te tulaga sē ‵lei katoatoa telā ko leva ne logo‵mae i ei a tino. (Isa. 33:24; 35:5, 6; Faka. 21:3, 4) Ka se toe fia‵kai tatou io me fakafesagai atu ki ikuga matagā o fakalavelave ‵tupu o te natula. (Isa. 25:6; Male. 4:41) Ka fia‵fia malosi eiloa tatou o fakafetaui atu ki ‵tou tino pele kolā ka toe faka‵tu aka mai “tanuga.” (Ioa. 5:28, 29) Se a te vavega e olioli malosi koe ki ei i te lalolagi fou telā ko pili o oko mai?

⁸ I te faiga o ana vavega, ne fakaasi atu ne Iesu a te lasi o tena loto maulalo mo tena alofa atafai—ko uiga kolā e ‵tau o fakaakoako tatou ki ei. Ke sau‵tala nei tatou ki fakaakoakoga e lua, kamata mai i te tala o te ‵kaiga o te avaga i Kana.

9. Kaia ne fai ei ne Iesu te vavega i te ‵kaiga o te avaga? (Ioa. 2:6-10)

⁹ Faitau te Ioane 2:6-10. I te otiga o uaina i te ‵kaiga o te avaga, e mata, ne ‵tau o fai ne Iesu se mea? Ikai. E seai se valoaga ne fai mai me ka ‵fuli fakavavega ne te Mesia a vai ki uaina. Kae fakaataata aka la me ka pefea ou lagonaga totino māfai ko seai ne meainu i te ‵kaiga o tau avaga. Kāti ne alofa atafai a Iesu ki te kāiga, maise loa ki te tauavaga fou, kae ne seki manako a ia ke masiasi lāua. Tela la, e pelā mo te mea ne taku mai i te kamataga, ne fai eiloa ne ia se vavega. Ne ‵fuli ne ia a vai—kāti se 390 lita  (103 kalone)—ki te ‵toe uaina ‵lei. Kāti ne uke ‵ki eiloa ana uaina ne ‵fuli telā ne ‵toe ei a nisi mea ke fakaaoga fakamuli io me ke ‵togi atu ki tua ke fesoasoani ki te tauavaga fou i mea tau tupe. Ko oko eiloa te loto fakafetai o te tauavaga fou ki te mea tenā!

10. Ne a nisi fakamatalaga tāua mai te tala ne fakamau i te Ioane mataupu 2? (Onoono foki ki te ata.)

¹⁰ Ke mafau‵fau ki nisi fakamatalaga tāua mai te tala telā ne fakamau i te Ioane mataupu 2. E mata, e lavea ne koe me e se ko Iesu ne faka‵fonu ne ia a tiā fatu ki vai? I lō te fai ke ‵saga atu a tino ki a ia, ne fai atu a ia ki tavini ke faka‵fonu a tiā konā ki vai. (Fuaiupu 6, 7) Kae i te otiga ne ‵fuli ne ia a vai ki uaina, e se ko Iesu ne avatu ne ia a mu uaina ki te pule o te ‵kaiga. Kae ne fai atu a ia ki tavini ke avatu ne latou. (Fuaiupu 8) E manino ‵lei me ne seki puke ne Iesu te ipu uaina, sisi ki luga i mua o mālō, kae faipati fakamatamata atu, ‘‵Tami aka ki te uaina telā ne fai ne au!’

11. Se a te akoakoga e tauloto ne tatou mai te vavega a Iesu?

¹¹ Se a te akoakoga e tauloto ne tatou mai te vavega a Iesu ke ‵fuli a vai ki uaina? Ko te akoakoga e uiga ki te loto maulalo. Ne seki faipati fakamatamata a Iesu e uiga ki te vavega tenā; a te ‵tonuga loa, ne seki faipati fakamatamata eiloa a ia ki so se mea ‵lei ne fai ne ia. I lō te fai penā, ne loto maulalo a ia kae avatu faeloa ne ia a vikiga mo tavaega ki tena Tamana. (Ioa. 5:19, 30; 8:28) Kafai e fakatumau ne tatou se kilokiloga loto maulalo ki a tatou eiloa e pelā mo Iesu, ka se fai‵pati fakamata‵mata eiloa tatou ki so se mea e fai ne tatou. Faitalia me ne a mea e fai ne tatou i te taviniga ki a Ieova, ke mo a eiloa ma fai‵pati fakamata‵mata e uiga ki a tatou eiloa, kae ki te ‵tou Atua gali telā e tavini tatou ki ei. (Iele. 9:23, 24) Ke na avatu eiloa ne tatou a vikiga kolā e ‵tau fua o maua ne ia. E tonu, e seai se mea ‵lei e mafai o fai ne tatou e aunoa mo te fesoasoani o Ieova.—1 Koli. 1:26-31.

12. Se a te suā auala e mafai o fakaakoako tatou ki te loto maulalo o Iesu? Fakamatala mai.

¹² Mafaufau ki te suā auala e mafai o fakaakoako tatou ki te loto maulalo o Iesu. Fakaataata aka te mea tenei: E fakamāumāu ne se toeaina ana taimi e uke ke fesoasoani ki se tavini fesoasoani talavou ke fakatoka tena lāuga muamua eiloa mō tino kātoa. Ona ko tena fesoasoani, ne fai ne te taina talavou tenā se lāuga fakamalosi loto telā ne gali ‵ki ki te fakapotopotoga. Mai tua o te fakatasiga, e fanatu se tino ki te toeaina kae fai atu: ‘Ko oko loa te gali o te lāuga a te taina telā, ne?’ E mata, e ‵tau o fai atu te toeaina, penei: ‘Ao, kae ne fakamāumāu ne au a taimi e uke ke fesoasoani atu ki a ia’? Io me e mafai o fai atu mo te loto maulalo, penei: ‘Ao, gali ‵ki tena lāuga. Ko oko loa toku fakamatamata i a ia’? Kafai e loto maulalo tatou, e se ‵tau o tavae ne tatou a tatou eiloa ona ko mea ‵lei e fai ne tatou ki nisi tino. E lotoma‵lie tatou ke iloa atu me e lavea kae fakatāua ne Ieova a ‵tou mea e fai. (Fakatusa ki te Mataio 6:2-4; Epe. 13:16) E tonu, a te fakaasi atu o te loto maulalo e pelā mo Iesu e fakafiafia eiloa ki a Ieova.—1 Pe. 5:6.

13. Se a te mea ne lavea ne Iesu i tena piliatuga ki te fakai o Naina, kae ne a mea ne fai ne ia i konā? (Luka 7:11-15)

¹³ Faitau te Luka 7:11-15. Fakaataata aka la a te mea tenei ne tupu kāti i te kogaloto o te galuega talai a Iesu. Ne faimalaga a ia ki Naina, se fakai o Kalilaia e se ‵mao mai Sunema, telā ne fakatu i ei ne te pelofeta ko Elisaia te tama tagata a se fafine, kāti i se 900 tausaga mai mua atu. (2 Tupu 4:32-37) I tena piliatuga ki te mataloa o te fakai, ne lavea ne Iesu se tino mate e amo ne tino. Ko oko loa te fakafanoanoa o te mea tenā—ko mate te tamaliki eiloa e tokotasi  a se fafine ko mate tena avaga. Kae e se fanatu tokotasi fua te mātua fanoanoa tenā; e olo fakatasi a ia mo se vaitino mai te fakai. Ne taofi ne Iesu a latou kae ne fai ne ia se mea fakaofoofogia mō te mātua loto fanoanoa tenei—ne toe fakatu aka ne ia a tena tamaliki tagata! Tenei eiloa te toetuga muamua mai toe‵tuga e tolu ne fai ne Iesu kolā ne fakamatala mai i Tusi Evagelia.

14. Ne a nisi fakamatalaga tāua mai te tala i te Luka mataupu e 7? (Onoono foki ki te ata.)

¹⁴ Ke mafaufau ki nisi fakamatalaga tāua mai te tala i te Luka mataupu e 7. E mata, e lavea ne koe me i te taimi eiloa ne “lavea” ei ne Iesu a te mātua loto fanoanoa o te tamaliki, tenā ne gasolo aka ei o “alofa malosi a ia ki tou fafine”? (Fuaiupu 13) Tela la, a mea ne lavea ne ia—kāti ko te loto fanoanoa o te mātua i te taimi ne sasale atu ei i tafa o te foitino o tena tama tagata—ne fai ei ke ‵fonu te loto o Iesu i te alofa atafai ki tou fafine. Ne seki alofa fua a Iesu ki te mātua; ne fakaasi atu ne ia tena alofa atafai ki tou fafine. E mautinoa eiloa me ne faipati atu a ia ki tou fafine i se leo fakamalosi loto, kae fai atu: “Sa tagi.” Tenā ne fai ei ne ia se faiga o fesoasoani atu ki tou fafine. Ne toe fakaola ne ia te tamaliki tagata tenā “tuku atu ei ne Iesu ki tena mātua.”—Fuaiupu 14, 15.

15. Se a te mea e mafai o tauloto ne tatou mai te vavega a Iesu?

¹⁵ Se a te akoakoga e tauloto ne tatou mai te vavega a Iesu ki te ‵toe fakatuakaga o te tama tagata a se fafine ko mate tena avaga? Ko te akoakoga ki te fakaasiatuga o te alofa atafai ki a latou kolā e loto fanoa‵noa. E tonu, e se mafai o faka‵tu aka ne tatou a tino ‵mate, e pelā mo Iesu. Kae e pelā mo Iesu, e mafai o ati aka ne tatou te alofa atafai ki tino loto fanoa‵noa, mai te ‵saga tonu atu ki a latou. E mafai o ga‵sue muamua tatou o fakaasi atu te alofa atafai mai te fai‵pati kae fai a mea e mafai ne tatou o fai ke fesoasoani kae fakamafanafana latou. d (Faata. 17:17; 2 Koli. 1:3, 4; 1 Pe. 3:8) Ke oko loa ki tamā faifaiga mo pati atafai e fai atu ne tatou, e mafai eiloa o fakamalosi atu ki a latou.

16. E ‵tusa mo te ata, ne a au mea ne tauloto mai te tala o se mātua telā ne fatoa galo tena tamaliki i te mate?

 ¹⁶ Mafaufau ki se tala. I nāi tausaga ko ‵teka i te taimi koi usu te pese i se fakatasiga a te fakapotopotoga, ne lavea ne se tuagane se mātua i te suā feitu e tagi. A te pese se pese e uiga ki te fakamoemoega ki te toetuga, kae ne fatoa galo atu eiloa te tamaliki fafine a te mātua tenā i te mate. Ne iloa ne te tuagane te mea tenā, fanatu fakavave ei tou fafine ki ana tafa, ‵sai atu ki te mātua, kae usu fakatasi ne lāua te pese. Ne fai fakamuli mai te mātua tenā: “Ne lagona ne au te lasi o te a‵lofa o taina mo tuagane.” Ne fiafia tou fafine me ne fano a ia ki te fakatasiga. “Tenā te koga e maua i ei ne tatou te fesoasoani,” ko ana pati, “ko te Fale Tapuaki.” E tonu, e mafai eiloa o mautinoa i a tatou me e lavea kae fakatāua ne Ieova a tamā mea e fai ne tatou ke fakaasi atu te alofa atafai ki tino loto fanoa‵noa kolā ko “fati‵fati olotou loto.”—Sala. 34:18.

17. Ne a mea ne tauloto ne tatou i te mataupu tenei?

¹⁷ A tala i Tusi Evagelia e uiga ki vavega a Iesu e mafai o fai pelā me se polotieki fakamalosi loto ke suke‵suke ki ei. E akoako mai ei me i a Ieova mo Iesu e a‵lofa ma‵losi ki a tatou, e maua ne Iesu te malosi ke faka‵lei a fakalavelave katoa o tino, kae e mafai eiloa o tali‵tonu katoatoa tatou ki fakamanuiaga kolā ko pili o fakataunu e auala i te Malo. I te taimi e suke‵suke ei ki tala konā, e mafai o mafaufau ‵loto tatou ki auala ke fakaakoako tatou ki uiga o Iesu. Kaia e se fai ei sau polotieki totino ke sukesuke ki vavega a Iesu io me ke sau‵tala ki ei i taimi o Tapuakiga a Kāiga? Onoono me ne a akoakoga e mafai o tauloto ne koe mai i ei, ko sau‵tala ei mo nisi tino e uiga ki ei. Mafaufau la ki te uke o au sau‵talaga fakamalosi loto e mafai o fai!—Loma 1:11, 12.

18. Ne a mea ka sau‵tala tatou ki ei i te suā mataupu?

¹⁸ I te fakaotiotiga o tena galuega talai, ne fai ne Iesu te tolu o ana vavega ki te faka‵tuakaga o tino mai te mate, telā ne fakamau i te Tusi Tapu. Kae e tai ‵kese te mea tenei—ne fakatu aka ne ia sena taugasoa pele telā ko fa aso ne mate i ei. Ne a akoakoga e mafai o tauloto ne tatou mai te vavega tenā i tala i Tusi Evagelia? Kae e fakamalosi aka pefea ‵tou fakatuanaki ki te fakamoemoega ko te toetuga? Ka sau‵tala tatou ki fesili konei i te suā mataupu.