1. Se a te mea e manako a Ieova ke fai ne tatou?

 E ISI ne nāi mea kolā e fai ei ke fia‵fia se tauavaga kae sili atu te lā fia‵fia māfai ko fanau mai se pepe fou telā e malosi ‵lei. E tiga loa e fia‵fia a mātua ki te lā pepe fakapelepele tenā, kae e se ma‵nako lāua ke tumau te lā tama i te foliki. E tonu, kafai e se tupu aka o lasi ka manavase eiloa lāua. I se auala tai ‵pau, e fiafia a Ieova māfai ko kamata tatou o fai pelā me ne soko o Iesu, kae e se manako a Ia ke tumau i te fai pelā me ne pepe i te feitu faka-te-agaga. (1 Koli. 3:1) I lō te fai penā, e fakamolemole mai a ia ko tatou ke fai pelā me ne Kelisiano “ma‵tua” ‵lei.—1 Koli. 14:20.

2. Ne a mea ka sau‵tala tatou ki ei i te mataupu tenei?

² Se a te uiga o te fai pelā me se Kelisiano matua ‵lei? Ne a mea e ‵tau o fai ne tatou ke ma‵tua ‵lei faka-Kelisiano? Se a te aoga o mea‵kai ma‵keke faka-te-agaga ki te ‵tupuakaga o tatou? Kae kaia e ‵tau ei o ‵kalo kea‵tea mai te lasi o te loto talitonu ki a koe eiloa? Ka sau‵tala tatou i te mataupu tenei ki tali o fesili konei.

SE A TE UIGA O TE FAI PELĀ ME SE KELISIANO MATUA ‵LEI?

3. Se a te uiga o te fai pelā me se Kelisiano matua ‵lei?

³ I te Tusi Tapu, a te pati Eleni telā ne ‵fuli ki te “ma‵tua” e mafai foki o fakauiga ki te “ma‵tua ‵lei,” “‵lei katoatoa,” mo te “kātoa.” a (1 Koli. 2:6) E fai tatou pelā me ne Kelisiano ma‵tua ‵lei māfai ko se toe fai tatou pelā me ne pepe faka-te-agaga kae ko fai pelā me ne tāgata io me ne fāfine ma‵losi faka-te-agaga. E tonu, kafai ko taunu ‵tou fakamoemoega tenā, e se ‵tau o fakagata ne tatou te ‵tou ga‵solo faeloa ki mua i te feitu faka-te-agaga.  (1 Timo. 4:15) A tatou katoa, e aofia i ei a latou kolā koi fo‵liki, e mafai o fai pelā me ne tino ma‵tua ‵lei faka-te-agaga. Kae e iloa pefea ne tatou se tino telā ko matua ‵lei faka-Kelisiano?

4. E iloa pefea a te Kelisiano matua ‵lei?

⁴ A te Kelisiano matua ‵lei se tino telā e ola e ‵tusa mo mea e manako ki ei te Atua, kae e se fai ne ia a mea kolā e manako a ia ki ei. E tonu, e fai ne ia a mea ‵se i nisi taimi ona ko tena tulaga sē ‵lei katoatoa. Kae e lavea atu i ana faifaiga i tena olaga kātoa me e fetaui ‵lei ana mea e fai mo mea e mafaufau a ia ki ei mo te loto o te Atua. Ko oti ne fakapei ne ia ki luga i a ia a uiga ‵fou kae galue malosi ke momea aka te ‵pau o ana mafaufauga mo mafaufauga o te Atua. (Efe. 4:​22-24) Ko oti ne fakamasani a ia ki te faiga o fakaikuga ‵poto kolā e fakavae ki tulafono mo fakatakitakiga a Ieova, tela la, e seai ne tulafono uke e manakogina ne ia ke takitaki ki ei ana faifaiga. Kafai e fai sena fakaikuga, e galue malosi a ia ke fakataunu te mea ne fakaiku ne ia.—1 Koli. 9:​26, 27.

5. Ne a mea fakama‵taku e mafai o fepaki mo se Kelisiano telā e se gasolo ki mua? (Efeso 4:​14, 15)

⁵ I te suā feitu, a te Kelisiano telā e se gasolo ki mua ka faigofie fua ke takitaki ‵se ne ‘togafiti’ mo “aofaga fakaloi‵loi” a tino kolā e fakasalalau a tala sē ‵tonu mo aposetate. b (Faitau te Efeso 4:​14, 15.) Ka fai ei ke loto masei a ia, faka‵tupu kinauga, kaitaua vave, io me fai mea ‵se māfai ko tofotofogina.—1 Koli. 3:3.

6. Se a te mea e mafai o fakatusa ki ei a te gasolo ki mua o se tino ke matua ‵lei? (Onoono foki ki te ata.)

⁶ E pelā mo te mea ne sae muamua mai, e fakatusa i te Tusi Tapu a te gasolo o matua faka-te-agaga ki te tupuakaga o se tamaliki ke oko ki te taimi ko matua ei. A tama‵liki e se lava te lotou malamalama, tela la, e manakogina ne ia te puipuiga mo te tausiga a se tino matua. E pelā mo te mea tenei, e fai atu se mātua ki tena tamaliki foliki ke ‵piki ki tena i te taimi e sa‵sale lāua ki te suā feitu o te auala. Kafai ko tai matua te tamaliki, e mafai o talia ne te mātua ke sasale tokotasi tou fafine ki te suā feitu o te auala, kae ka toe fakamasaua atu a ia ke onoono faka‵lei ki pasikaiti mo motoka. I te taimi ko matua ‵lei ei te tamaliki, ko iloa faka‵lei ne ia o kalo kea‵tea mai tulaga  fakama‵taku konei. E pelā eiloa mo te manakogina ne tama‵liki a te fesoasoani o tino ma‵tua ke iloa ne latou a mea fakama‵taku, e manakogina foki ne Kelisiano kolā e seki ma‵tua ‵lei a te fesoasoani o Kelisiano ma‵tua ke iloa ne latou o ‵kalo kea‵tea mai mea fakama‵taku i te feitu faka-te-agaga kae ke fai a fakaikuga ‵poto. Kae pelā mo Kelisiano ma‵tua ‵lei, kafai ko fai olotou fakaikuga, e mafaufau ‵loto latou ki fakatakitakiga fakavae i te Tusi Tapu ke iloa ne latou a mafaufauga o Ieova ko tau‵tali ei ki ei.

7. E mata, e ma‵nako a Kelisiano ma‵tua ‵lei ki te fesoasoani o nisi tino?

⁷ E mata, e fakauiga i ei me e se manakogina eiloa ne se Kelisiano matua ‵lei se fesoasoani mai se tino? Ikai. E ma‵nako a tino ma‵tua ‵lei i nisi taimi ki se fesoasoani. Kae ko te tino telā e seki matua faka-te-agaga ka fakamoemoe ke fai atu ne nisi tino a mea e ‵tau o fai io me ko te fakaikuga e ‵tau o fai ne ia. I te suā feitu, a Kelisiano ma‵tua ‵lei ka ‵sala ki te fesoasoani mai nisi tino kolā e ‵poto atu kae iloa ne latou me manako a Ieova ke “amo eiloa ne te tino tena amoga.”—Kala. 6:5.

8. I auala fea e ‵kese ei a tino kolā ko ma‵tua ‵lei mai nisi tino?

⁸ E pelā loa mo te kese‵kese o foliga o tino ma‵tua, e kese‵kese foki a uiga faka-te-agaga o Kelisiano ma‵tua ‵lei, pelā mo te poto, te loto malosi, kaimalie, mo te loto malamalama. E se gata i ei, kafai ko fe‵paki a Kelisiano ma‵tua ‵lei e tokolua mo se fakalavelave tai ‵pau, e mafai o kese‵kese a fakaikuga e fai ne lāua kae e fetaui ‵lei eiloa mo fakatakitakiga i te Tusi Tapu. E mafai o tupu te mea tenei māfai e fai ne tino e tokolua se fakaikuga telā e fakavae ki lā loto lagona. Tela la, e se fakamasino ne te suā a te suā tino ona ko te kese‵kese o lā fakaikuga. I lō te fai penā, e fakatāua atu ne lāua te ‵kau fakatasi.—Loma 14:10; 1 Koli. 1:10.

E FAI PEFEA KE MA‵TUA ‵LEI TATOU FAKA-KELISIANO?

9. E mata, e mafai o ‵tupu aka tatou o ma‵tua ‵lei faka-Kelisiano i a tatou eiloa? Fakamatala mai.

⁹ A tatou katoa e ‵tupu aka loa o ma‵tua i te gasologa o taimi, kae e seai se tino e gasolo aka o matua faka-te-agaga i a ia eiloa. E pelā mo taina mo tuagane i Kolinito ne talia ne latou te tala ‵lei, papatiso, maua ne latou te agaga tapu, kae ne aoga ki a latou a fakatonuga a te apositolo ko Paulo. (Galu. 18:​8-11) Kae i nai tausaga mai tua o te lotou papatisoga, e seki fai eiloa latou pelā me ne Kelisiano ma‵tua ‵lei. (1 Koli. 3:2) E fai pefea ke mo a ma tupu te mea tenei ki a tatou?

10. Ne a ‵tou mea e ‵tau o fai ke ma‵tua ‵lei faka-te-agaga? (Iuta 20)

¹⁰ Ke ma‵tua ‵lei, e ‵tau mo tatou o ati aka muamua a te manakoga ke fai pelā me se tino matua ‵lei faka-te-agaga. A tino kolā “e se lasi te iloa,” kae fia fai pelā me ne pepe i te feitu faka-te-agaga, ka se mafai eiloa o ga‵solo ki mua. (Faata. 1:22) E se ma‵nako tatou o fai pelā mo tino kolā ko ma‵tua faka-te-foitino kae koi tumau loa i te fakalagolago ki olotou mātua ke fai a fakaikuga mō latou. I lō te fai penā, e ma‵nako tatou ke tumau eiloa te gasolo ki mua te ‵tou ma‵tua faka-te-agaga. (Faitau te Iuta 20.) Kafai koi galue koe ke matua ‵lei faka-te-agaga, ke ‵talo ki a Ieova ke tuku atu ki a koe a te “fiafia mo te ‵mana” ke galue.—Fili. 2:13.

11. Ne a fesoasoani e manakogina ne tatou ke gasolo aka o ma‵tua ‵lei? (Efeso 4:​11-13)

¹¹ E se fakamoemoe a Ieova ke ma‵tua faka-te-agaga a tatou i a tatou eiloa. A latou kolā e tavini atu pelā me ne tausi mamoe mo faiakoga i te fakapotopotoga Kelisiano e toka o fesoasoani mai ke “ma‵tua ‵lei” tatou i te feitu faka-te-agaga, ‘ko te mea ke katoatoa te ma‵tua ‵lei o tatou e pelā mo Keliso.’ (Faitau  te Efeso 4:​11-13.) E tuku mai foki ne Ieova tena agaga tapu ke fesoasoani mai ke maua ne tatou a “te mafaufau o Keliso.” (1 Koli. 2:​14-16) E se gata i ei, ne fai ne te Atua ke tusi a Tusi Evagelia e fa ke fakaasi mai ki a tatou a te auala e mafaufau, faipati, mo mea ne fai ne Iesu i te faiga o tena galuega i te lalolagi. Mai te fakaakoako atu ki faifaiga mo te auala e mafaufau ei a Iesu, ka mafai eiloa o taunu tou fakamoemoega ke matua ‵lei faka-Kelisiano.

TE AOGA O MEA‵KAI FAKA-TE-AGAGA MA‵KEKE

12. Ne a “akoakoga kamata e uiga ki te Keliso”?

¹² Ko te mea ke ga‵solo ki mua ke ma‵tua ‵lei, e ‵tau o “ga‵solo tatou ki mua mai i akoakoga kamata e uiga ki te Keliso,” kolā ko akoakoga fakavae faka-Kelisiano. E aofia i nai akoakoga fakavae konā ko te salamō, te fakatuanaki, te papatisoga, mo te toetuga. (Epe. 6:​1, 2) Konā a nai akoakoga kolā e tali‵tonu ki ei a Kelisiano. Ona ko te pogai tenei, ne faipati atu te apositolo ko Petelu e uiga ki mea konā i tena talaiatuga ki se vaitino i te taimi o te Penitekoso. (Galu. 2:​32-35, 38) E ‵tau mo tatou o talia a akoakoga kamata konei ko te mea ke fai tatou pelā me ne soko o Keliso. E pelā mo Paulo ne fakailoa mai ne ia i so se tino e se talia ne ia te akoakoga ki te toetuga ko ‵teke ne ia a talitonuga faka-Kelisiano katoa. (1 Koli. 15:​12-14) Kae e se ‵tau mo tatou o lotoma‵lie fua ki akoakoga kamata o te munatonu.

13. Ne a ‵tou mea e ‵tau o fai ke maua a mea aoga mai meakai faka-te-agaga ma‵keke kolā e fakaasi mai i te Epelu 5:14? (Onoono foki ki te ata.)

¹³ E ‵kese mo akoakoga kamata, a meakai faka-te-agaga ma‵keke e aofia i ei a tulafono a Ieova e pelā foki mo ana fakatakitakiga, kolā ka fesoasoani mai ke malamalama tatou i ana mafaufauga. Ke maua a mea aoga mai meakai penā, e ‵tau mo tatou o suke‵suke, mafaufau ‵loto, kae fakagalue faka‵lei a te Muna a te Atua. Mai te fai penā, ko akoako ne tatou a tatou eiloa ke fai a fakaikuga kolā e fakafiafia atu ki a Ieova. c—Faitau te Epelu 5:14.

14. Ne fesoasoani atu pefea a Paulo ki tino Kolinito ke gasolo o ma‵tua ‵lei faka-te-agaga?

¹⁴ E faigata ki Kelisiano kolā e seki ma‵tua ‵lei ke fai olotou fakaikuga i tulaga kolā e seai  se tulafono mautinoa i te Tusi Tapu e uiga ki ei. Kafai e seai se tulafono i te Tusi Tapu ki se mea, e mafau‵fau a nisi tino me e mafai fua o fai ne latou so se mea e ma‵nako latou ki ei. E mafai o fesili mai nisi tino me se a te tulafono ki se mea telā e seai se tulafono ki ei. E pelā mo Kelisiano i Kolinito ne fesili atu ki a Paulo me e mata, e ‵lei ma ‵kai latou ki meakai kolā ne ofo atu ki tupua io me ikai. I lō te fai atu ki a latou te mea e ‵tau o fai, ne fakaasi atu ne Paulo me maua ne tino taki tokotasi te “saolotoga ke fai [ana] filifiliga” e ‵tusa mo te mea e talia ne tena loto lagona. Ne fai mai ne ia a nisi fakatakitakiga i te Tusi Tapu kolā e mafai o fesoasoani atu tino taki tokotasi ke fakavae ki ei tena fakaikuga telā ka se pokotia i ei tena loto lagona kae ke se fakavāivāi atu foki ki nisi tino. (1 Koli. 8:​4, 7-9) Ne fesoasoani atu a Paulo ki tino i Kolinito ke gasolo latou o ma‵tua i te feitu faka-te-agaga mai te fakaaoga te malosi o olotou mafaufau i lō te fakalagolago faeloa ki te suā tino io me salasala ki se tulafono e uiga ki se mea.

15. Ne fesoasoani atu pefea a Paulo ki Kelisiano Epelu ke ga‵solo ki mua faka-te-agaga?

¹⁵ Ne tauloto ne tatou se akoakoga tāua mai tusi a Paulo ki Kelisiano i Epelu. Nisi tino i a latou e seki ma‵tua eiloa i te feitu faka-te-agaga; ko “toe ma‵nako [latou] ki susu kae e se ko mea‵kai [faka-te-agaga] ma‵keke.” (Epe. 5:12) Ko fakata‵mala latou o tauloto ki akoakoga o te munatonu kolā e fakaasi malielie mai e auala i te fakapotopotoga. (Faata. 4:18) E pelā mo tino Iutaia tali‵tonu e tokouke, koi fakatāua eiloa ne latou a Tulafono faka-Mose faitalia me ko leva ne fakaseaoga a Tulafono konā i se 30 tupu tausaga mai mua atu e auala i te taulaga a Keliso. (Loma 10:4; Tito 1:10) E mautinoa me ne ‵tau eiloa o lava te taimi mō Kelisiano Iutaia ke toe faka‵tonu aka te lotou kilokiloga i loto i tausaga e 30 tupu! So se tino telā ne faitau ki tusi fakaosofia a Paulo ki tino Epelu e mafai o fakamautinoa aka ne latou me e maua i te tusi tenā a mea‵kai faka-te-agaga ma‵keke. Tenā eiloa te mea ne manakogina ne Kelisiano konā ke fakamalosi aka te lotou fakatuanaki me ‵lei atu te fakatokaga fou ki te tapuakiga faka-Kelisiano kae ke maua ne latou te loto malosi ke tumau i te talai faitalia a ‵tekemaiga mai tino Iutaia.—Epe. 10:​19-23.

 KALO KEA‵TEA MAI TE LASI O TE LOTO TALITONU KI A KOE EILOA

16. I tafa o te gasolo faeloa ki mua ke matua ‵lei, ne a mea e ‵tau o fai ne tatou?

¹⁶ E ‵tau mo tatou o ga‵lue malosi e se ko te mea fua ke ma‵tua ‵lei faka-te-agaga kae ke tumau faeloa i ei. E ‵tau o ‵kalo kea‵tea tatou mai te lasi o te loto tali‵tonu ki a tatou eiloa. (1 Koli. 10:12) E ‵tau o tumau tatou i te “tofotofo aka” a tatou eiloa ke fakamautinoa aka me tumau tatou i te gasolo faeloa ki mua.—2 Koli. 13:5.

17. Ne fakaasi mai pefea i te tusi a Paulo ki te kau i Kolose a te tāua ke tumau faeloa i te matua ‵lei faka-te-agaga?

¹⁷ I tena tusi ki te kau Kolose, ne toe faka‵mafa mai ne Paulo a te tāua ke tumau faeloa i te matua ‵lei faka-te-agaga. E tiga loa ko fai latou pelā me ne Kelisiano ma‵tua ‵lei faka-te-agaga, ne fai atu a Paulo ke fakaeteete i a latou ma maleigina ne mafaufauga o te lalolagi. (Kolose 2:​6-10) Kae ko Epafala, telā e iloa ‵lei ne ia a tino i te fakapotopotoga, ne ‵talo malosi faeloa ko te mea ke “tumau [latou] ke oko eiloa ki te fakaotiga,” io me ma‵tua ‵lei. (Kolose 4:12) Se a te manatu tāua? Ne malamalama ‵lei a Paulo mo Epafala me i te tumau i te matua ‵lei faka-te-agaga e manakogina a taumafaiga totino mo te fesoasoani o te Atua. Ne ma‵nako lāua ko te kau Kolose ke tumau eiloa i te ma‵tua ‵lei e pelā me ne Kelisiano faitalia a mea faiga‵ta e fe‵paki mo latou.

18. Se a te mea e mafai o tupu ki se Kelisiano matua ‵lei? (Onoono foki ki te ata.)

¹⁸ Ne fakailoa atu ne Paulo ki tino Epelu me mafai o galo katoatoa atu i se Kelisiano matua ‵lei a te taliaga a te Atua. E mafai o loto makeke malosi se Kelisiano ko se salamō ei a ia kae sē fakamagalo foki ne te Atua. E fakafetai tatou me seki oko te kau Epelu ki te tulaga masei tenā. (Epe. 6:​4-9) Kae pefea a tino i aso nei kolā ko ‵mate faka-te-agaga io me faka‵tea kae fakamuli ifo ko sala‵mo latou? Kafai e loto maulalo latou kae sala‵mo, e fakaasi mai ei me e se ‵pau latou mo tino kolā ne faipati a Paulo e uiga ki ei i tena tusi. Kae kafai e toe ‵foki mai latou ki a Ieova, ka ma‵nako latou ki tena fesoasoani. (Eseki. 34:​15, 16) E mafai o fakatoka ne toeaina se Molimau atamai ke fesoasoani ki a latou ke toe ma‵losi i te feitu faka-te-agaga.

19. Se a te fakamoemoega e ‵tau o kausaki tatou ki ei?

¹⁹ Kafai koe e kausaki ke matua ‵lei faka-Kelisiano, e mafai eiloa o taunu tou fakamoemoega! Tumau i te sukesuke malosi ki meakai faka-te-agaga ma‵keke kae fakafetaui ou mafaufauga ki mafaufauga o Ieova. Kae kafai ko matua ‵lei koe, ke tu ‵mautakitaki i te fai faeloa penā.