1. E pefea te tāua o ‵tou ola ki a Ieova?

 MAFAUFAU aka la māfai e tuku atu ne sou taugasoa se ata ‵lomi telā ko leva kae ‵togi ‵mafa. Ko kamata o matafitafi ana ‵lanu, lailai malie, kae isi foki ne maikiga i ei. E tiga eiloa ko se ‵gali a foliga o te ata ‵lomi tenā, kae koi lau loa i miliona talā a tena ‵togi. E mautinoa eiloa me ka loto fakafetai koe mō te meaalofa tenā kae ka tausi faka‵lei ne koe. I se auala tai ‵pau, ne tuku mai ne Ieova se meaalofa tāua, ko te ola. E tonu, e fakaasi mai ne Ieova a te tāua o ‵tou ola ki a ia e auala i te tukumaiga o tena Tama e pelā me se togiola mō tatou.—Ioa. 3:16.

2. E ‵tusa mo te 2 Kolinito 7:1, se a te mea e manako a Ieova ke fai ne tatou?

² A Ieova ko te Pogai o te ola. (Sala. 36:9) Ne talitonu a te apositolo ko Paulo ki te munatonu tenei, i ana pati: “E auala i a ia, ko maua ei ne tatou a te ola, e gasue‵sue, kae e iai foki tatou.” (Galu. 17:25, 28) Tela la, e mafai o fai atu tatou me i ‵tou ola se meaalofa eiloa mai te Atua. E tuku mai ne ia mo te alofa a mea e manakogina ne tatou ke tumau i te ola. (Galu. 14:15-17) Kae e se fakatumau ne Ieova a ‵tou ola i se auala fakavavega. I lō te fai penā, e fakamoemoe a ia ke tausi ne tatou ‵tou ola ‵lei i te feitu faka-te-foitino mo te feitu faka-te-agaga ki te ‵toe mea e mafai ne tatou o fai. (Faitau te 2 Kolinito 7:1.) Kaia e ‵tau ei o puipui ne tatou a ‵tou ola ‵lei mo ‵tou ola, kae fai pefea ne tatou te mea tenā?

3. Se a te pogai e tasi e ‵tau ei o puipui ne tatou a ‵tou ola ‵lei?

³ A te pogai e tasi e ‵tau ei o puipui a ‵tou ola ‵lei, ko te mea ke fai ne tatou te ‵toe mea e mafai ke tavini atu ki a Ieova.  (Male. 12:30) E ma‵nako tatou o ofo atu ‵tou “foitino ke fai mo taulaga ola, e tapu kae talia ne te Atua,” tela la, e ‵kalo kea‵tea tatou mai te faiga o mea kolā e iloa ne tatou me ka fakamasei mai ki ‵tou ola ‵lei. (Loma 12:1) A te ‵tonuga loa, faitalia ‵tou taumafaiga e fai, e se mafai o ‵sao tatou mai masaki. Kae e mafai ne tatou o puipui ‵tou ola ‵lei, me e ma‵nako tatou o fakaasi atu te ‵tou loto fakafetai ki te ‵tou Tamana i te lagi mō te meaalofa ko te ola.

4. Se a te mea ne manako te tupu ko Tavita ke fai ne ia?

⁴ Ne fakamatala mai ne te tupu ko Tavita te pogai ne fakatāua ne ia te meaalofa a te Atua ko te ola, i te taimi ne tusi mai a ia: “Se a te aoga o toku mate māfai ko fanaifo au ki te lua? E a, ka tavae koe ne te ‵pefu? E a, ka faipati mai a ia e uiga ki tou fakamaoni?” (Sala. 30:9) Kāti ne tusi ne Tavita a pati konā ki lalo i te taimi ko pili a ia o mate. Kae ne fakaiku aka ne tou tagata ke tausi faka‵lei tena ola mo tena malosi ko te mea ke tumau a ia i te tavini atu ki a Ieova. E mautinoa eiloa me tenā foki te fakaikuga e ma‵nako tatou ki ei.

5. Faitalia me fakamasaki‵saki io me ko ma‵tua tatou, ne a ‵tou mea e mafai o fai?

⁵ E mafai ne masaki mo te tulaga matua o taofi tatou mai te faiga o mea e uke kolā ne fai muamua ne tatou. Ona ko te mea tenā, e mafai o kaitāua kae fanoa‵noa tatou. Kae e se ‵tau o ‵fiu vave kae manatu mā‵ma tatou ki ‵tou ola ‵lei. Kaia? Me faitalia te ma‵tua io me ko te fakamasaki‵saki o tatou, koi mafai eiloa o ‵viki atu tatou ki a Ieova, e pelā mo te mea ne fai ne te tupu ko Tavita. Ko oko eiloa i te fakamafanafana loto ke iloa atu me e fakatāua tatou ne te ‵tou Atua faitalia te fakamasaki‵saki mo te ma‵tua! (Mata. 10:29-31) Kafai foki loa e ‵mate tatou, e olioli eiloa a ia ke toe faka‵tu mai tatou. (Iopu 14:14, 15) I te taimi koi ola ei tatou, e ma‵nako eiloa tatou ke fai a te ‵toe mea e mafai o fai ke puipui ‵tou ola ‵lei penā foki mo ‵tou ola.

6. Se a te mea e manako a Ieova ke fai ne tatou e uiga ki ‵tou mea e kai mo mea e inu?

⁶ E tiga loa te Tusi Tapu e sē se tusi e fakamatala mai ei te auala ke tausi faka‵lei ‵tou ola ‵lei mo mea‵kai e ‵tau o ‵kai ki ei, kae e fakaasi mai i ei a mafaufauga o Ieova e uiga ki mea konei. E pelā mo te fakamalosi mai “ke tapale kea‵tea a mea fakalogo‵mae” kolā e mafai o fakamasei ei ‵tou foitino. (Fai. 11:10) A te gafula mo te konā, e fakamataku ki ‵tou ola kae taku fakamasei foki ne te Tusi Tapu. (Faata. 23:20) E manako a Ieova ke maua ne tatou te loto pulea māfai ko filifili aka a ‵tou mea e kai io me inu mo te uke o mea e fakaaoga ne tatou.—1 Koli. 6:12; 9:25.

7. E fesoasoani mai pefea a pati fakatonutonu i te Faataoto 2:11 ke fai a fakaikuga ‵lei e uiga ki ‵tou ola ‵lei?

⁷ E mafai ne tatou o fai a fakaikuga kolā e fakaasi atu ei te lasi o ‵tou loto fakafetai mō te meaalofa a te Atua ko te ola, mai te fakaaogaga o te mafaufau ‵lei. (Sala. 119:99, 100; faitau te Faataoto 2:11.) Pelā mo te filifili faka‵lei ne tatou a ‵tou mea e kai. Kafai e isi se mea‵kai e fia‵fia tatou ki ei kae e iloa ne tatou me e fai ei ke ma‵saki tatou, a te fakaaoga faka‵lei o te mafaufau ka fai ei ke se ‵kai tatou ki ei. E fakamaoni atu foki ne tatou a te ‵lei o ‵tou mafaufau māfai e taumafai ke lava te moe, ke fakamalosilosi faeloa ‵tou foitino, ke ‵ma faeloa i te feitu faka-te-foitino, penā foki mo ‵tou fale.

8. Ne a mea e fakaasi mai i te Tusi Tapu me e se manako te Atua ke pa‵kia tatou?

⁸ E aofia i Tulafono a Ieova ki te fenua o  Isalaelu a fakatakitakiga kolā ka fesoasoani ke puipui ei mai fakalavelave kolā e mafai o ‵tupu i te fale io me i te galuega. (Eso. 21:28, 29; Teu. 22:8) Kafai ne tamate ne se tino a te suā tino i se auala fakafuasei, ka maua ne ia a ikuga sē ‵lei. (Teu. 19:4, 5) Ne fakatonu mai te Tulafono me i a latou kolā ne fakapakia ne latou se pepe seki fanau i se auala fakafuasei, e fakasala. (Eso. 21:22, 23) Tela la, e fakaasi manino mai i te Tusi Tapu me e manako a Ieova o puipui tatou ke mo a ma pa‵kia.

9. Ne a ‵tou mea e ‵tau o fai ke ‵kalo kea‵tea mai fakalavelave? (Onoono foki ki ata.)

⁹ E fakaasi atu te ‵tou loto fakafetai ki te meaalofa a te Atua ko te ola, mai te puipui o tatou ke mo a ma pa‵kia i te fale io me i te koga ga‵lue. Pelā me se fakaakoakoga, e tausi faka‵lei ne tatou a mea faigaluega makai‵kai, vailakau poisini, io me ko vailakau mai fakaimasaki i se koga telā e se mafai o oko ki ei a tama‵liki. E fakaeteete tatou māfai e faka‵ka a afi, faka‵tu a vai ‵vela, io me fakaaoga a mea faigaluega iti, kae ke mo a ma  tuku tiaki fua ne tatou. E se ‵tau o fakatele ne tatou se motoka māfai e takamio‵mio tatou mai ‵tou vailakau ne inu, māfai ne inu ki meainu ma‵losi io me seki lava te moe, kae ke mo a foki ma fakaaoga a ‵tou tivaisi i te taimi e faka‵tele ei tatou.

10. Ne a ‵tou mea e mafai o fai mai mua io me i te taimi e tupu ei se fakalavelave fakamataku?

¹⁰ I nisi taimi, e se mafai o puipui tatou mai fakalavelave ‵tupu fakama‵taku. Maise loa māfai ko ‵tupu a fakalavelave o te natula, famai, mo amioga fakasaua. Kae kafai ko ‵tupu a vaegā fakalavelave penā, e mafai eiloa o puipui ne tatou a tatou eiloa mai mea fakama‵taku, e auala i te faka‵logo ki fakatonuga ke tiaki a te koga tenā mo nisi fakatonuga mai tino pule‵pule o te malo. (Loma 13:1, 5-7) Nisi fakalavelave e mafai o iloa mai mua o ‵tupu, tela la, e ‵tau o tau‵tali tatou ki so se takitakiga e tuku mai ne te malo ke fesoasoani mai ke toka tatou mō se fakalavelave. Pelā me se fakaakoakoga, e tāua ke isi ne ‵tou vai, mea‵kai kolā e se ma‵sei vave, mo vailakau kolā e manakogina.

11. Kafai ko salalau atu se masaki ‵pisi i te koga e ‵nofo ei tatou, ne a ‵tou mea e ‵tau o fai?

¹¹ Ne a ‵tou mea e ‵tau o fai māfai ko salalau se famai ‵pisi i te koga e ‵nofo ei tatou? E ‵tau o faka‵logo tatou ki fakatonuga mai te malo, e pelā mo te ‵fuluga o lima, faka‵mao mai nisi tino, pei ki mea ufi gutu mo isu mo te ‵vae kea‵tea mai tino māfai ko ma‵saki. A te ‵tou faka‵logo ki fakatonuga konei e fakaasi atu i ei a te lasi o te ‵tou loto fakafetai ki te meaalofa a te Atua ko te ola.

12. E fesoasoani mai pefea te fakatakitakiga i te Faataoto 14:15, ke fakaiku ne tatou a fakamatalaga kolā e ‵tau o faka‵logo ki ei māfai ko tupu se fakalavelave?

¹² I taimi o fakalavelave ‵tupu, e masani o maua ne tatou a tala sē ‵tonu mai ‵tou taugasoa, tuakoi, mo mea fakasalalau. I lō te tali‵tonu ki “so se pati” e lagona ne tatou, e ‵tau fua o faka‵logo tatou ki te tala tonu mai te malo mo tokita. (Faitau te Faataoto 14:15.) E taumafai eiloa te Potukau Pule mo ofisa lagolago ke maua a fakamatalaga ‵tonu koi tuai o tuku atu a fakatonuga e uiga ki fakatasiga a te fakapotopotoga mo te galuega talai. (Epe. 13:17) Mai te faka‵logo ki fakatonuga konā, e puipui ne tatou a tatou eiloa, penā foki mo nisi tino mai fakalavelave. E fakaasi atu foki i ei ne tatou se ata ‵lei o te ‵tou fakapotopotoga ki nisi tino.—1 Pe. 2:12.

13. E fakaasi atu pefea me e fakatāua ne tatou a te ola māfai e faka‵logo ki te tulafono a Ieova ki te toto?

¹³ E tokouke a tino e iloa ne latou me i Molimau a Ieova e tali‵tonu me i te toto e ‵malu. E faka‵logo tatou ki te Tulafono a Ieova e uiga ki te toto, mai te sē talia ke ‵suki tatou ki te toto, māfai foki loa e tupu se fakalavelave fakafuasei. (Galu. 15:28, 29) Kae e se fakauiga i ei me e ma‵nako tatou ke ‵mate. A te ‵tonuga loa, e fakatāua ne tatou a te meaalofa a te Atua ko te ola. E ‵sala tatou ki te fesoasoani o tokita kolā e loto fia‵fia o tuku mai a togafiti ‵lei kolā e se fakaaoga i ei te toto.

14. E fai pefea ne tatou ke se uke a togafiti fakatokita e fai ki a tatou?

¹⁴ Kafai e tausi faka‵lei ‵tou ola ‵lei mai te faiga o mea kolā ne sau‵tala ki ei i te mataupu tenei, kāti ka se manakogina ke ‵tipi io me fai a nisi togafiti fakatokita ki a tatou. Kafai e malosi ‵lei tatou, ka ‵lei vave māfai e isi se ‵tipiga e fai ki a tatou. E mafai foki o fakamu‵tana ne tatou a fakalavelave ‵tupu, mai te ave kea‵tea so se mea telā e mafai o fakapa‵kia ei tatou i te fale mo ‵tou koga ga‵lue, kae faka‵logo ki tulafono o te auala.

15. (a) Kaia e tāua ei ke tauave faeloa ne tatou a ‵tou pepa o te toto ko te durable power of attorney? (Onoono foki ki te ata.) (e) E pelā mo te vitio, e mafai pefea o fai ne tatou a fakaikuga e uiga ki te fakaaogaga o te toto i togafiti fakatokita?

 ¹⁵ Ona ko te ‵tou loto fakafetai ki te meaalofa ko te ola, e faka‵fonu ne tatou a te pepa o te toto ko te durable power of attorney (advance health-care directive) kae tauave faeloa ne tatou i taimi katoa. b E fakaasi atu i te pepa tenei a ‵tou fakaikuga e uiga ki te toto mo nisi togafiti fakatokita. E mata, ko oti ne fakafou tau pepa tenā? Kafai e manako koe o faka‵fonu io me fakafou tau pepa tenā, ke na fai fakavave. A te tusi ki lalo i te pepa a te ‵tou fakaikuga tenā, ka fesoasoani mai ei ke mo a e ‵lave a togafiti e manakogina ke fai ki a tatou. Ka fesoasoani atu foki tatou ki tokita ke ‵kalo kea‵tea mai so se togafiti telā e mafai o fakamataku ki a tatou. c

16. Ne a ‵tou mea e mafai o fai māfai e se mautinoa i a tatou te auala ke faka‵fonu aka ei a te pepa o te toto ko te durable power of attorney?

¹⁶ Faitalia tou foliki io me ko te malosi ‵lei, e maua eiloa ne koe a fakalavelave io me ko  masaki. (Fai. 9:11) Tela la, se faiga poto ke faka‵fonu tau pepa o te toto ko te durable power of attorney. Kafai e se iloa ne koe te auala ke faka‵fonu tau pepa tenā, fakamolemole ki te kau toeaina ke fesoasoani atu. E taumafai latou o fakamasani koe ke iloa o faka‵fonu te pepa tenā, kae ka se fai ne latou a fakaikuga mō koe e uiga ki togafiti fakatokita. I o koe eiloa te tiute tenā. (Kala. 6:4, 5) Kae e mafai o fesoasoani atu latou ke malamalama koe i togafiti e mafai o filifili ne koe mo te auala ke tusi ki lalo tau fakaikuga.

17. E mafai pefea o fakaasi atu me uiga faigofie tatou ki mea e uiga ki ‵tou ola ‵lei?

¹⁷ A filifiliga e uke e fai ne tatou e uiga ki ‵tou ola ‵lei mo togafiti fakatokita, e fakavae katoa ki ‵tou loto lagona kolā ko oti ne akoakogina ki te Tusi Tapu. (Galu. 24:16; 1 Timo. 3:9) Kafai e fai a fakaikuga kae sau‵tala ki ei mo nisi tino, e ‵tau o fakagalue ne tatou te fakatakitakiga i te Filipi 4:5: “Fai ke iloa ne tino katoa i a koutou e uiga faigofie.” Kafai e uiga faigofie tatou, ka sē manava‵se faeloa tatou ki ‵tou ola ‵lei; io me ka se faimālō ne tatou a nisi tino ki ‵tou kilokiloga totino. E a‵lofa kae āva tatou ki ‵tou taina mo tuagane, faitalia foki loa me ‵kese olotou fakaikuga mai i a tatou.—Loma 14:10-12.

18. E mafai pefea o fakaasi atu te ‵tou loto fakafetai mō te meaalofa ko te ola?

¹⁸ E fakaasi atu ne tatou te loto fakafetai ki a Ieova, te Pogai o te ola, mai te puipui ‵tou ola kae tuku atu ‵toe mea ‵lei ki a ia. (Faka. 4:11) E fakafesagai atu tatou i te taimi nei ki masaki mo fakalavelave. Kae e se tenei te olaga ne manako a te ‵tou Mafuaga ke maua ne tatou. Ko pili fua o tuku mai ne ia a te ola se-gata-mai e aunoa mo logo‵maega mo te mate. (Faka. 21:4) Kae i te taimi nei, se mea ‵lei eiloa ke tumau i te ola kae tavini atu ki te ‵tou Tamana alofa i te lagi, ko Ieova!