I te taimi o te Taua i te Lua a te Lalolagi, ne tiakina ne oku mātua a Estonia kae olo atu ki Siamani, te fenua ne fanau ei au. Mai tua o taku fanauga, ne fakatoka matou ke olo atu ki Kanata. A te fale muamua o matou, telā e tu pili ki Ottawa i Kanata, se tamā fale fua telā e ‵nofo foki i ei a moa. A matou e ma‵tiva ‵ki, kae e ‵lei me isi ne motou fuamoa mō te ‵kaiga i te taeao.

I se aso e tasi, ne faitau mai ne Molimau a Ieova ki toku mātua a te tusi faitau ko te Fakaasiga 21:3, 4. Ne otia tou fafine i ana mea ne tauloto telā ne kamata ei o tagi. Ne kamata o ola aka a fuaga o te munatonu i loto o oku mātua kae ne gasolo fakavave atu lāua ki mua ke oko atu ki te lā papatisoga.

E se na loa ko ‵lei a te ‵gana Palagi a oku mātua, kae ne puke ‵mau eiloa lāua ki te munatonu. Toeitiiti ko Aso Ono katoa, faitalia foki loa me ne galue au i te po kātoa e pelā me se tino faka‵vela fiti i Sudbury, Ontario, e ave faeloa ne toku tamana a māua mo toku tuagane foliki ko Sylvia ki te galuega talai. Kae i vaiaso takitasi, e suke‵suke matou ki Te Faleleoleo Maluga e pelā me se kāiga. Ne faka‵goto ne mami mo papa ki toku loto a te alofa ki te Atua. Ne fakamalosi ei ne te mea tenā ke tuku atu toku ola ki a Ieova i te 1956 kae ko sefulu i ei oku tausaga. Ona ko te lā a‵lofa malosi ki a Ieova, ne fakamalosi mai ei ki a au ke tumau i te tavini atu ki a ia i toku olaga kātoa.

I taku otiga mai akoga lasaga lua, ne kamata o se saga tonu atu au ki taku taviniga ki a Ieova. Ne mafaufau au me kafai ko paenia, ka se lava aku tupe ke mafai o fakataunu toku moemiti ke lele i se vakalele ke soko te lalolagi kātoa i a au. Ne galue au i se ofisa o te leo fakasalalau e pelā me se tino fakatagi‵tagi pese, se galuega e fiafia au ki ei. Kae ne galue au i po; tela la, ne seki mafai o kau faeloa au ki fakatasiga kae ne fai taugasoa au mo tino kolā e se a‵lofa ki te Atua. Fakamuli loa ne kamata ei o fai ne au ne ‵fuliga ona ko te sē ‵lei o toku loto lagona telā ko oti ne akoako faka‵lei ki te Tusi Tapu.

Ne fano au ki Oshawa, Ontario. I konā, ne fetaui au mo Ray Norman, tena tuagane ko Lesli, mo nisi paenia. Ne fia‵fia kae ‵saga tonu mai faeloa latou ki a au. Ona ko te lavea atu te lasi o te lotou fia‵fia, ne fakamalosi mai ei ke toe iloilo aka oku fakamoemoega. Ne fakamalosi mai latou ko au ke paenia, telā ne kamata ei au o paenia i a Setema 1966. Ne fiafia kae gali ki a au toku olaga. Kae e isi ne mea fakaofoofogia ne ‵tupu, telā ne ‵fuli i ei toku olaga.

A koi nofo au i te akoga lasaga lua, ne tusi atu taku tusi ki te Peteli i Toronto, Kanata. Fakamuli ifo, i te taimi ko paenia au, ne ‵kami au ke galue i te Peteli mō se fa tausaga. Kae ne fiafai ‵ki au ki a Lesli, kae ne mataku au me kafai ko talia ne au te ‵kamiga tenei, ka se toe mafai o lavea ne au tou fafine. Mai tua o ‵talo e uke ne fai, ne fakaiku aka ei ne au ke tavini atu i te Peteli kae ne fanoanoa au ke fakatofa atu ki a Lesli.

Ne galue au i te koga ‵ta gatu o te Peteli kae fakamuli e pelā me se failautusi. I te taimi tenā, a Lesli ne paenia fakapito i Gatineau, i Quebec. Ne mafaufau sāle au ki ana mea e fai i konā kae mata, ne fai ne au te filifiliga tonu io me ikai. Kae ne tupu se mea gali kae fakaofoofogia i toku olaga. A Ray, te tuagane o Lesli, ne ‵kami mai ki te Peteli. Ne potu tasi eiloa māua! Ona ko te mea tenā, ne mafai ei o toe fesokotaki atu au ki a Lesli. Ne avaga māua i te ‵toe aso telā ne kātoa ki ei te fa tausaga o toku tōfiga i te Peteli, i a Fepuali 27, 1971.

Ne ‵tofi aka māua mo Lesli ke tavini atu i se fakapotopotoga i te ‵gana Falani i Quebec. I nāi tausaga fakamuli, se mea fakapoi me ne ‵kami au ke fai mo ovasia o te seketi kae ko 28 fua oku tausaga. Ne mafaufau au i a au ko tō foliki kae seki lava te atamai, kae ne fakamalosi mai eiloa ki a au a pati i te Ielemia 1:7, 8. Kae ne aofia a Lesli i nāi fakalavelave ‵tupu kolā ne fe‵paki i ei a motoka kae ne faigata ki tou fafine ke moe faka‵lei. Tela la, ne mafau‵fau māua me ka faigata ‵ki ke ga‵lue e pelā me se ovasia o te seketi. Kae ui ei, ne fai mai tou fafine, “Kafai e ‵kami ne Ieova tāua ke fai se mea, e a e se ‵tau o taumafai tāua o fai?” Ne talia ne māua te galuega tenā kae ne ga‵lue māua mō se 17 tausaga.

Ne fakalavelave malosi au i taku galuega e pelā me se ovasia o te seketi, kae ne seki lava faeloa toku taimi mō Lesli. Ne ‵tau o tauloto ne au se suā akoakoga. I se taeao e tasi o te Aso Gafua, ne tagi te peele o te mataloa. E seai se tino i tua, kae se pasiketi pikiniki fua mo se laugatu, fuagalakau, cheese, falaoa, se fagu uaina, ipu kilasi, mo se pepa mo pati i luga i ei, “Olo mo tau avaga o pikiniki.” A te aso ko oko loa i te gali kae ‵kasa foki te la. Kae ne fai atu au ki a Lesli me isi ne aku lāuga e ‵tau o fakatoka, telā ko se mafai au o fano. Ne malamalama tou fafine kae fanoanoa malie. I te taimi ne sagasaga au i taku taipola, ne kamata o se ‵lei toku loto lagona. Ne mafaufau au ki te Efeso 5:25, 28. E mata, a pati konā mai i a Ieova e fakamalosi mai ke mafaufau au ki lagonaga o taku avaga? I taku otiga ne ‵talo, ne fai atu au ki a Lesli, “Tā olo o pikiniki,” telā ne fiafia ‵ki a ia. Ne ‵tele atu māua ki se koga gali i tafa o se vaitafe, ‵fola te mā laugatu, kae ne fakamāumāu fakatasi ne māua te aso tenā e pelā me se tauavaga. Kae ne lava loa te taimi ke fakatoka aku lāuga.

E gali kae uke a koga ne aofia i te mā seketi, mai British Columbia ki Newfoundland. Nei la, ko fatoa fakataunu a toku manakoga ke faimalaga atu ki nisi fenua ‵fou. Ne mafaufau sāle au ki te Akoga i  Kiliata kae ne seki ai soku manakoga ke fai pelā me se misionale i se fenua fakaa‵tea. Ne foliga mai i misionale ne tino tu ‵kese, kae ne mafaufau au me e se fetaui ‵lei au ke fai pelā me se misionale. E se gata i ei, ne mataku au ma uga atu ki se fenua o Afelika telā e pokotia sāle i famai mo taua. Ne fiafia loa au o galue i Kanata.

I te 1992 i te taimi ne ‵tala te galuega i fenua kolā e ‵nofo mai lalo o te Soviet, ne fesili mai a taina me e mata, e loto fia‵fia māua o olo atu ki Estonia ke fai pelā me ne misionale i ei. Ne ‵poi ‵ki loa māua, kae ne ‵talo e uiga ki ei. Ne toe mafau‵fau māua, penei, ‘Kafai e ‵kami ne Ieova tāua ke fai se mea, e a, e se taumafai tāua o fai?’ Ne talia ne māua te ‵kamiga, kae ne mafaufau au, ‘Ia, e ‵lei i a māua e se olo ki Afelika.’

Ne kamata o tauloto fakavave māua ki te ‵gana Estonia. I ne nāi masina i te fenua tenā, ne fakamolemole mai ke ga‵lue māua e pelā me ne ovasia faima‵laga. Ne ‵tau o asi atu māua ki nisi fakapotopotoga e 46 mo potukau i fenua e tolu o te Baltic penā foki mo Kaliningrad, i Lusia. Ko tena uiga, e ‵tau foki o tauloto māua ki te ‵gana Latvia, Lithuania mo Lusia. Ko oko loa i te faigata. Kae ui i ei, ne otia eiloa a loto o taina mo tuagane i konā ona ko mā taumafaiga, kae ne fesoasoani mai latou ki a māua. I te 1999, ne ‵tala te ofisa lagolago i Estonia, kae ne ‵tofi aka au ke aofia i te komiti kae ga‵lue fakatasi mo Toomas Edur, Lembit Reile, mo Tommi Kauko.

Ne kamata o masani māua mo Molimau e tokouke kolā ko leva ne faka‵moli mai ki Siberia. Faitalia a fakamaseiga i loto i falepuipui kae ‵vae kea‵tea mai i olotou kāiga, ne seki ita fakamoe‵moe latou. Ne tumau eiloa te lotou fia‵fia mo te loto finafinau o fai te galuega talai. Ne fesoasoani mai olotou fakaakoakoga ke lavea ne māua me e mafai o kufaki kae tumau māua i te fia‵fia mai lalo i fakanofonofoga faiga‵ta.

Ne ga‵lue malosi māua i tausaga e uke kae ne seki lasi te taimi ke malōlō, tenā ne kamata o fi‵ta kae vāivāi te foitino o Lesli. Ne seki iloa ne māua me ko maua ne tou fafine te masaki ko te fibromyalgia, telā e fakamāfua aka ne ia a te vāivāi o tena foitino. Ne mafau‵fau māua ke ‵foki atu ki Kanata. I te taimi ne ‵kami māua ki te akoga mō sui o te komiti o te ofisa lagolago i Patterson, New York, U.S.A., ne seki mafaufau au me e mafai o ‵kau māua ki ei. Kae mai tua o te faiga o ‵talo, ne talia ne māua te ‵kamiga tenā. Ne fakamanuia ne Ieova a te fakaikuga tenā. I te taimi o te akoga, ne maua ne Lesli ne talavaiga kolā ne manakogina ne ia. Tela la, ne mafai eiloa o toe faka‵soko a mā galuega masani.

I se afiafi e tasi i te 2008, i Estonia, ne telefoni mai te laumua o tatou o fesili mai me e mata, ka talia ne māua se tōfiga ke ga‵lue i Congo io me ikai. Ne poi ‵ki au, maise loa me e manakogina taku tali i te suā aso. Muamua la, ne seki fai atu ne au ki a Lesli, me iloa ne au me ka se moe eiloa tou fafine i te po tenā. Kae tela la i te po tenā, ne seki moe eiloa au i te ‵taloga ki a Ieova e uiga ki mea kolā ne manavase au ki ei ma fano ki Afelika.

 I te faiatuga ne au te mea tenā ki a Lesli i te suā aso, ne mafau‵fau māua, “Ko ‵kami ne Ieova tāua ke olo ki Afelika. E mafai pefea o iloa ne tāua me e se ‵kafi ne tāua o fai māfai e se tofotofo aka ki ei?” Tela la, mai tua o te 16 tausaga i Estonia, ne ‵lele atu māua ki Kinshasa, i Congo. Ko oko loa i te gali o te fatoaga pulalakau i te ofisa lagolago kae sē logoa foki. Tasi o mea telā ne faka‵piki ne Lesli i te mā potu ko te card telā ne tausi ne tou fafine talu mai te tiakinaga ne māua a Kanata. E tusi i luga i ei a pati konei “Fai ke olaola ‵lei koe i te koga ne ‵toki ei koe.” I te otiga ne fetaui mo taina, aofia i te faiga o akoga faka-te-Tusi Tapu, kae maua te fiafia mai te fai pelā me se misionale, ne gasolo aka faeloa o lasi te mā fia‵fia. Fakamuli ifo, ne maua ne māua te tauliaga ke asi atu ki nisi ofisa lagolago e 13 i nisi fenua o Afelika. Ne fai ei ke lavea ne māua a tino kese‵kese kae ‵gali. Ne galo atu te lagonaga mataku telā ne nofo muamua mo au, kae fakafetai māua ki a Ieova mō te aumaiga ne ia māua ke tavini i Afelika.

I Congo, ne tuku mai ki a māua a mea‵kai, e pelā mo ilo, telā ne mafaufau au me e se taitai loa o ‵kai māua ki ei. Kae i te laveaga ne māua a taina e fia‵fia o ‵kai ki ei, ne ‵tofo aka ne māua kae ne ‵gali ki a māua.

Ne mafai o avatu ne māua a fesoasoani i te feitu faka-te-agaga mo mea e ma‵nako ki ei a taina i te feitu ki saegala o te fenua, telā e taua sāle i ei a potukau ma‵sei kae fakasaua a fāfine mo tama‵liki. Te tokoukega o taina e se uke olotou kope. Kae ona ko te malosi o te lotou fakamoemoega e uiga ki te toetuga, te lotou a‵lofa ki a Ieova, te lotou fakamaoni ki tena fakapotopotoga ne otia ei mā loto. Ne fai ne olotou fakaakoakoga ke toe mafau‵fau ki te pogai e tavini atu ei māua ki a Ieova kae ke fakamalosi aka te mā fakatuanaki ki a ia. Nisi taina ne ‵galo atu a olotou fale mo fatoaga. Ne fakamasaua mai ei ki a au me e mafai o ‵galo fakavave atu a ‵tou koloa faka-te-foitino kae ko ‵tou fesokotakiga mo Ieova e tāua ‵ki eiloa. Faitalia a fakalavelave faiga‵ta, e se masani o fameo a taina. Ne fesoasoani mai a te lotou kilokiloga ki a māua ke fakafesagai atu ki ‵tou fakalavelave mo masaki mo te loto ma‵losi.

Oti aka, toe sae mai foki se suā mea fakaofoofogia. Ne fakamolemole mai ke olo māua ki te ofisa lagolago i Hong Kong. Ne seki mafau‵fau lele eiloa māua me ka olo māua o ‵nofo i Asia! Kae i te taimi ne lavea ei ne  māua te lima alofa o Ieova i nisi tofiga aka, ne talia ne māua a te ‵kamiga. I te 2013, ne ‵tagi eiloa māua me ko tiaki ne māua a mā taugasoa pele mo te gali o Afelika, kae olo atu ki se koga telā e se iloa ne māua.

Se ‵fuliga lasi ‵ki ke nofo atu i Hong Kong, se fenua e ‵fonu i tino mai fenua kese‵kese. Ne faigata ‵ki ke tauloto ki te ‵gana Cantonese. Kae ne tali fiafia eiloa māua ne taina i konā, kae ne gali ‵ki ki a māua a mea‵kai. Ne gasolo vave te galuega ki mua, kae ko te ‵togi o fale ne gasolo vave aka foki ki luga. Tenā ne fakaiku aka ei ne te Potukau Pule mo te ‵poto ke ‵togi ki tua a nisi fale i te ofisa lagolago. E seki leva, i te 2015, ne olo māua ki Kolea ki Saute, kae ne tavini atu māua i konā. Ne fakafesagai atu māua i konā mo se suā fakalavelave i te ‵gana, kae faitalia me e se mafai o fai‵pati faka‵lei māua ki te ‵gana, kae e fakamalosi mai eiloa a taina mo tuagane me e gasolo eiloa ki mua te mā fai‵pati ki te ‵gana Kolea.

A te mauaga o taugasoa ‵fou e sē se mea faigofie, kae ne lavea ne māua me i te ga‵sue muamua o fakaasi atu a te uiga talimālō ki nisi tino, e fai ei ke iloa fakavave ne māua a tino. Ne lavea ne māua me e uke atu a mea e ‵pau ei ‵tou taina i lō mea e ‵kese ei latou kae ne faite eiloa ne Ieova tatou i se auala telā e fai ei ke ‵tala ‵tou loto kae ke fakaasi atu foki te atafai ki taina mo tuagane e tokouke.—2 Koli. 6:11.

Ne lavea ne māua a te manakoga ke talia a tino e pelā mo Ieova kae ‵sala atu ki fakamaoniga o te alofa o Ieova mo tena takitakiga i mā olaga. So se taimi e loto vāi‵vai ei māua io me mafau‵fau me e mata e fia‵fia mai a taina ki a māua, e toe fai‵tau faeloa māua ki cards io me ko tusialofa fakamalosi loto mai taugasoa. Ko oti eiloa ne lavea ‵lei ne māua a te auala ne tali ne Ieova mā ‵talo, mai te fakamautinoa mai ki a māua a tena alofa kae fakamalosi māua ke se ‵fiu vave.

I te gasologa o tausaga, ne tauloto ne māua mo Lesli a te tāua ke fakaavanoa se taimi mō māua eiloa, faitalia te fakalave‵lave o māua. Ne kamata foki o malamalama māua me se mea gali foki ke kata‵kata maise loa māfai e taumafai ke tauloto ki se ‵gana fou. Kae i po takitasi, e taumafai māua o ‵sala se mea gali e mafai o fakaasi atu ne māua te mā loto fakafetai ki a Ieova.

A te ‵tonuga loa, ne mafaufau au me e se mafai o fai au pelā me se misionale io me ola i nisi fenua. Kae ko oti ne lagona ne au a te fiafia ke iloa atu me e mafai o fai ne au a mea katoa ona ko te fesoasoani o Ieova. E fakamasaua mai ei a pati a te pelofeta ko Ielemia, penei: “Ne fakakolekole ne koe au, e Ieova.” (Iele. 20:7) Ao, ne fai ne ia ke ‵tupu a mea fakaofoofogia kae ‵gali e uke mo fakamanuiaga se fakanafagina, penā foki loa mo te fakataunuga o toku manakoga ke faimalaga atu i se vakalele. E uke a koga ne faima‵laga māua ki ei i lō mea kolā ne manako au ki ei a koi foliki ei au, e aofia i ei te asi atu ki ofisa lagolago i konitineta e lima. Kae e loto fakafetai foki au me ne loto fiafia eiloa a Lesli o ‵lago mai ki a au mo te fiafia.

E taumafai faeloa māua ke masaua me e fai ne māua a mea katoa ona ko te mā a‵lofa ki a Ieova. A fakamanuiaga e maua ne māua i aso nei, e fakaasi mai i ei a te gali ke ola ki te se-gata-mai māfai ko ‘‵tala mai ne Ieova tena lima kae fakama‵lie ne ia a manakoga o mea ola katoa.’—Sala. 145:16.