1. E fakamatala mai pefea ne te Tusi Tapu a te alofa tonu?

 A “ULAGA afi [o te alofa] se afi ‵ka eiloa, ko te ulaga afi a Ioa. A vai e uke e se mafai o tamate i ei te alofa, io me faka‵tafe kea‵tea ne vaitafe.” b (Pese. 8:6, 7) Ko oko eiloa i te gali o te fakamatalaga tenei e uiga ki te alofa tonu! E fakaasi mai i konei se munatonu mautinoa mō taki tauavaga: E mafai eiloa o maua ne koulua a te alofa telā e se mafai o gata.

2. Se a te mea e ‵tau o fai ne se tauavaga ke mo a ma matafitafi atu a te alofa i te va o lāua?

² Ko te mea ke tumau a te alofa i te va o se tauavaga i te lā olaga kātoa e manakogina a taumafaiga e uke. Ke fai se fakatusaga, e mafai o tumau a te ka o se afi māfai fua e tafu faeloa ki fafie. Kafai e seai se tino e tafu ne ia, ka mate ifo a te afi tenā. E penā foki a te alofa i te va o se tauavaga, e mafai o tumau i te malosi māfai fua e ‵saga tonu lāua o fakamalosi aka te lā fesokotakiga. I nisi taimi, e mafai o lagona ne se tauavaga me ko kamata o matafitafi atu te alofa i va o lāua, maise eiloa māfai ko fe‵paki lāua mo fakalavelave, pelā mo mea tau tupe, masaki, io me ko te tulaga faigata ki te putiakaga o tama‵liki. Tela la, kafai koe se tino avaga, e fakatumau pefea ne koe te ka o “te ulaga afi a Ioa” i tou olaga avaga? I te mataupu tenei, ka sau‵tala tatou ki auala e tolu ke fakatumau ne koe se olaga avaga fakafiafia kae malosi. c

3. E aoga pefea ki se tauavaga a te fesokotakiga ‵pili mo Ieova ke fakatumau ei te malosi o te alofa i a lāua? (Failauga 4:12) (Onoono foki ki te ata.)

³ Ko te mea ke fakatumau te ‵ka o “te ulaga afi a Ioa,” e ‵tau mo te tagata mo te fafine o ga‵lue malosi ke fakamalosi aka te lā fesokotakiga  mo Ieova. E fesoasoani atu pefea te fesokotakiga tenā ki te lā olaga avaga? Kafai e fakatāua ne se tauavaga te lā va fakataugasoa mo te lā Tamana faka-te-lagi, e loto fia‵fia lāua o fakagalue ana pati fakatonutonu kolā ka fesoasoani atu ki a lāua ke ‵kalo kea‵tea kae ke manumalo i fakalavelave kolā e mafai o fai ei ke matafitafi te alofa o lāua te suā tino ki te suā tino. (Faitau te Failauga 4:12.) A tino kolā e ma‵losi faka-te-agaga e taumafai foki o fakaakoako ki a Ieova kae ati aka a uiga kolā e fakaasi ne ia e pelā mo te atafai, te kufaki, mo te loto fakamagalo. (Efe. 4:32–5:1) Kafai e fakaasi atu ne se tauavaga a uiga konei ka faigofie ke momea aka te lasi o te alofa i te va o lāua. Ne fai mai te tuagane ko Lena, telā ko sili atu mo te 25 tausaga ne avaga ei tou fafine, penei, “E faigofie ke alofa kae āva koe ki se tino telā e malosi faka-te-agaga.”

4. Kaia ne filifili ei ne Ieova a Iosefa mo Malia ke fai mo mātua o te Mesia?

⁴ Mafaufau ki se fakaakoakoga mai te Tusi Tapu. I te taimi ne filifili ei ne Ieova se tauavaga ke fai mo fai a mātua o te Mesia, ne filifili ne ia a Iosefa mo Malia mai tino e tokouke kolā ne ‵tupu mai i a Tavita. Kaia? Me ne maua ne lāua taki tokotasi se fesokotakiga ‵pili mo Ieova, kae iloa ne Ieova me ka fakavae ne lāua te lā olaga avaga ki te lā a‵lofa ki a ia. Tauavaga, ne a otou mea e mafai o tauloto mai i a Iosefa mo Malia?

5. Ne a mea e mafai o tauloto ne tāgata a‵vaga mai i a Iosefa?

⁵ Ne loto fiafia Iosefa o fakalogo ki tulafono a Ieova, kae ne fai i ei a ia mo fai se tagata avaga ‵lei. E tolu taimi ne maua ne ia fakatonuga mai te Atua e uiga ki tena kāiga. Ne fakalogo fakavave a ia ki fakatonuga konā, faitalia me manakogina ke fai ne ia ne fakama‵fuliga ‵lasi ‵ki. (Mata. 1:20, 24; 2:13-15, 19-21) Mai te tautali ki fakatonuga a te Atua ne puipui ne Iosefa a Malia, fesoasoani atu ki tou fafine, kae tausi atu ki a ia. Mafaufau la ki te auala ne fai ei ne faifaiga a Iosefa ke momea aka te lasi o te alofa mo te āva o Malia ki tou tagata! Tāgata a‵vaga, e mafai o fakaakoako koutou ki a Iosefa mai te ‵sala atu ki pati fakatonutonu kolā e fakavae ki te Tusi Tapu e uiga ki te tausiga o otou kāiga. d Kafai e fakagalue ne koutou a pati fakatonutonu konei, faitalia foki loa me manakogina i ei ke fai ne koutou ne fakama‵fuliga ‵lasi, ko fakaasi atu eiloa ne koutou te otou a‵lofa ki otou avaga kae fakamalosi aka i ei te fesokotakiga i loto i te otou olaga avaga. Ne fai mai se tuagane i Vanuatu, telā ko 20 tupu tausaga ne avaga i ei, penei: “Kafai e ‵sala kae fakagalue ne taku avaga a fakatonuga a Ieova, e fai ei ke āva malosi au ki a ia. E maua ne au se lagonaga tokagamalie, kae talitonu foki ki ana fakaikuga e fai.”

6. Ne a mea e mafai o tauloto ne fāfine a‵vaga mai i a Malia?

⁶ Ne ‵pili te fesokotakiga o Malia mo Ieova; ne seki fakalagolago a ia ki mea ne fai ne Iosefa ke fakamalosi aka ei tena fakatuanaki. Ne iloa  faka‵lei ne ia a Tusitusiga Tapu. Ne fakaavanoa foki ne ia a taimi ke mafaufau ‵loto. (Luka 2:19, 51) E mautinoa me ona ko te malosi ‵lei o Malia i te feitu faka-te-agaga ne fai ei a ia mo fai se fafine avaga tafasili i te ‵lei. E taumafai malosi a fāfine a‵vaga i aso nei o fai pelā mo Malia. Pelā mo te tuagane ko Emiko, ne fai mai tou fafine: “I te taimi ne seki avaga ei au ne isi eiloa saku polokalame totino o mea faka-te-agaga. Kae i taku otiga ne avaga, ne fai ne taku avaga a ‵talo mo tapuakiga a kāiga mō māua, ne kamata ei o fakalagolago au ki taku avaga ke fai ne ia a mea penā mō au. Ne lavea ne au me ‵tau o amo ne au taku amoga ke fakatumau aka i ei te malosi o toku fesokotakiga mo Ieova. Nei la, ko isi se taimi ko oti ne fakaavanoa ne au mō oku mo toku Atua ke ‵talo, faitau te Tusi Tapu, kae mafaufau ‵loto e uiga ki ana mafaufauga.” (Kala. 6:5) Fāfine a‵vaga, kafai e fakatumau faeloa ne koutou te malosi o te otou va fakataugasoa mo Ieova, ka maua ne otou avaga a pogai e uke ke tavae koutou kae ke a‵lofa foki ki a koutou.—Faata. 31:30.

7. Ne a mea e mafai o tauloto ne taki tauavaga mai i a Iosefa mo Malia e uiga ki te tapuaki fakatasi atu?

⁷ Ne ga‵lue fakatasi foki a Iosefa mo Malia ke fakamalosi aka te lā fesokotakiga mo Ieova. Ne malama‵lama faka‵lei lāua i te tāua ke tapuaki faka‵lei ki a Ieova e pelā me se kāiga. (Luka 2:22-24, 41; 4:16) Kāti ne faigata ke fai penā, i te taimi ne gasolo aka ei o lasi te lotou kāiga, kae ne mafai eiloa ne lāua. Ko oko loa te gali te fakaakoakoga tenā mō taki tauavaga i aso nei! Kafai e isi ne au tama‵liki e pelā mo Iosefa mo Malia, kāti e faigata ki a koe ke ‵kau ki fakatasiga io me fakatoka se taimi mō tapuakiga a kāiga. Kāti e sili atu foki te faigata ke ‵sala se taimi ke suke‵suke io me ‵talo fakatasi pelā me se tauavaga. Kae masaua me kafai e tapuaki fakatasi koulua ki a Ieova, ka gasolo aka eiloa o ‵pili koulua mo ia mo koulua ki a koulua eiloa. Tela la, ke fakamuamua faeloa a te faiga o tapuakiga.

8. Ne a mea e mafai o fai ne se tauavaga telā e isi ne fakalavelave i te lā olaga avaga ke maua a mea aoga e uke mai te lā tapuakiga a kāiga?

⁸ Kae e a, māfai ko isi ne fakalavelave i te lua olaga avaga? Kāti ka se gali a te manatu ke ‵kau fakatasi o fai se tapuakiga a kāiga. Kafai e penā loa, ke kamata mai te sau‵tala ki se mataupu toetoe fua kae gali, se mea telā ne lotoma‵lie koulua ke sau‵tala ki ei. A te mea tenei e mafai o fakamalosi aka i ei te lua fesokotakiga mo te lua manakoga ke fai a mea faka-te-agaga e pelā me se tauavaga.

9. Kaia e ‵tau ei mo se tauavaga o ‵sala a taimi ke fakamāumāu fakatasi ne lāua?

⁹ Tauavaga, e mafai o fakatumau ne koulua te lasi o te lua a‵lofa māfai e fakamāumāu taimi fakatasi koulua. Kafai e fai penā, ka fesoasoani atu ei ke iloa ne koe a mafaufauga mo lagonaga o tau avaga. (Kene. 2:24) Onoono ki mea ne iloa aka ne Lilia mo Ruslan i te fatoa otiga lāua ne avaga, telā kāti i se 15 tausaga ko ‵teka. Ne fai mai te fafine: “Ne iloa aka ne māua me ko se uke mā taimi ke ‵kau fakatasi e pelā mo te mea ne mafau‵fau māua ki ei. Ne fakalave‵lave malosi māua i aso takitasi i mā galuega ‵togi, galuega i te fale, kae fakamuli ifo ko mā tama‵liki. Ne iloa aka ne māua me moi ne se ‵sala ne māua a taimi ke fakamāumāu fakatasi faeloa pelā me se tauavaga, penei ko se ‵pili te mā fesokotakiga.”

10. E mafai pefea ne taki tauavaga o fakagalue te fakatakitakiga fakavae i te Efeso 5:15, 16?

¹⁰ Ne a mea e mafai o fai ne se tauavaga ke fakamautinoa aka me maua ne lāua a taimi ke fakamāumāu fakatasi ne lāua? Kāti e mafai ne koe o fakatoka se taimi mō koulua eiloa. (Faitau te Efeso 5:15, 16.) Ne fai mai a Uzondu se taina mai Nigeria, penei: “Kafai ko fakatoka ne au te fakasologa o aku mea e ‵tau o fai, e aofia ne au te taimi e fakamāumāu fakatasi mo taku avaga kae e fakamuamua ne au a te taimi tenā.” (Fili. 1:10) Mafaufau ki te auala ne fakaaoga  faka‵lei ne Anastasia, te avaga a te ovasia o te seketi i Moldova, ana taimi. Ne fai mai tou fafine: “E taumafai au o fai aku galuega kolā e ‵tau o fai i te taimi koi fakalavelave ei taku avaga i ana nisi tiute. Mai te fai penā, ko mafai ei o maua se taimi ke fakamāumau fakatasi ne māua fakamuli ifo.” Kae e a, māfai e faigata ke maua ne koe se taimi ke fakamāumāu fakatasi mo tau avaga?

11. Ne a galuega ne fai fakatasi faeloa ne Akuila mo Pisila?

¹¹ E uke a mea e mafai o tauloto ne taki tauavaga mai i a Akuila mo Pisila, se tauavaga telā ne āva malosi ki ei a Kelisiano e tokouke i aso mua. (Loma 16:3, 4) E tiga loa e se uke a fakamatalaga e maua i te Tusi Tapu e uiga ki te lā olaga fakatauavaga, kae e fakaasi mai i ei me ne ga‵lue, talai, kae fesoasoani fakatasi lāua ki nisi tino. (Galu. 18:2, 3, 24-26) E tonu, so se taimi e faipati te Tusi Tapu e uiga ki a Akuila mo Pisila, e taku fakatasi mai faeloa a lā igoa.

12. Ne a mea e mafai o fai ne se tauavaga ke maua ne lāua a taimi ke fakamāumāu fakatasi? (Onoono foki ki te ata.)

¹² E mafai pefea o fakaakoako atu a taki tauavaga ki a Akuila mo Pisila? Mafaufau ki mea e uke e ‵tau o fai ne koe mo tau avaga. E mata, e mafai o fai fakatasi ne koulua a galuega konei i lō te fai ne se tino e tokotasi? E pelā mo Akuila mo Pisila ne talai fakatasi lāua. E mata, e fai faeloa ne koulua aulua fakatokaga ke fai foki penā? Ne ga‵lue fakatasi foki a Akuila mo Pisila. Kāti e kese‵kese a galuega a koulua mo tau avaga, kae e mata, e mafai o fai fakatasi ne koulua a galuega i te fale? (Fai. 4:9) Kafai e fakatau fesoasoani koulua o fai se galuega, ka ga‵lue eiloa koulua pelā me se tīmu kae maua foki i ei ne koulua te avanoaga ke sau‵tala fakatasi. Ne avaga a Robert mo Linda i tausaga e silia atu mo te 50. Ne fai mai te tagata, penei: “E fai ‵tonu atu au me e se uke a taimi e fakamāumāu fakatasi ne māua ki fakafiafiaga, kae kafai e ‵fulu ne au a tifa kae fakama‵lō ne taku avaga, io me galue au i te fatoaga kae fesoasoani mai tou fafine ki a au, e fiafia malosi au. A te fai fakatasi ne māua a mea e fai ei ke ‵pili te mā va. E gasolo aka faeloa o lasi te fakatau a‵lofa o māua.”

13. Ko te mea ke ‵kau fakatasi faka‵lei se tauavaga, ne a lā mea e ‵tau o fai?

¹³ Ke masaua foki me i te ‵nofo tasi e se fakauiga i ei me ka fai ei ke gasolo aka faeloa o ‵pili te lua fesokotakiga. Ne fai mai se fafine avaga mai Brazil penei: “I aso nei, ona ko te fakalave‵lave faeloa, ne iloa aka ne au me e mafai o maleigina tatou ne te mafaufauga me e fakamāumāu taimi fakatasi tatou mo ‵tou avaga i te ‵nofo fakatasi fua i se fale e tasi. Ne tauloto ne au me isi foki ne nisi mea e ‵tau o fai i tafa o te ‵nofo fakatasi fua i se fale e tasi. E ‵tau foki o saga tonu atu au ki lagonaga mo manakoga o taku avaga.” Onoono ki te auala ne ‵saga tonu atu ei a Bruno mo tena avaga, ko Tays, ki lagonaga mo manakoga o te suā tino. Ne fai mai tou tagata: “I taimi avanoa o māua, e fakatafa kea‵tea ne māua a mā selefoni kae ‵saga tonu atu o  fakamāumāu taimi fakatasi e pelā me se tauavaga.”

14. Kafai e se gali ki se tauavaga ke fakamāumāu taimi fakatasi, ne a mea e mafai o fai ne lāua?

¹⁴ Kae e a māfai e se gali ke fakamāumāu fakatasi ne koulua a taimi mō koulua eiloa? Kāti e kese‵kese a mea e fia‵fia koulua ki ei, io me kaitaua te suā tino ki te suā tino. Ne a mea e mafai o fai ne koulua? Mafaufau ki te afi telā ne sau‵tala tatou ki ei. Kafai ko kamata o ‵ka, e se ‵ka malosi mai, e manakogina ke tafu ki fafie ko te mea ke ‵ka malosi. I se auala tai ‵pau, kaia e se kamata ei koulua o fakamāumāu ne mu taimi i a koulua eiloa i aso takitasi? Fakamautinoa me fai ne koulua se mea telā e fia‵fia fakatasi koulua ki ei kae e sē se mea telā e mafai o fakamāfua aka i ei se kinauga. (Iako. 3:18) Mai te fai penā, ka mafai eiloa o toe fakamalosi aka a te alofa i te va o koulua.

15. Kaia e tāua ei te āva i te faiga ke malosi atu a te a‵lofa i te va o se tauavaga?

¹⁵ E tāua ‵ki te āva i loto i te olaga avaga. E tai pelā mo te ea ko te okesene telā e fai ne ia ke ‵ka malosi te afi. E aunoa mo te ea tenā, ka mate vave i ei te afi. I se auala tai ‵pau, kafai e se āva te tauavaga ka lavea ne lāua te gasolo vave o matafitafi atu te alofa i te va o lāua. I te suā feitu, a te tauavaga kolā e taumafai malosi o fakatau fakaasi atu te āva e ga‵lue tasi o fakamalosi aka te alofa i te va o lāua. Kae ke masaua, me i te mea tāua ko te lavea mai ne tau avaga me āva koe ki a ia, kae e se ko te nofo fua koe mo te mafaufau me i a koe e āva ki a ia. Ne avaga a Penny mo Aret i tausaga e silia atu mo te 25. Ne fai mai tou fafine: “Ona ko te fakatau āva o māua ne fakatau a‵lofa malosi māua. Ne seki ‵ma māua o fakatau fakaasi atu mā lagonaga me iloa ne māua me fakatāua ne te suā tino a manatu o te suā tino.” Tela la, ne a au mea e mafai o fai ke fesoasoani atu ki tau avaga ke maua ne ia a lagonaga me āva malosi koe ki a ia? Ke mafau‵fau ki te fakaakoakoga a Apelaamo mo Sala.

16. Ne a mea e mafai o tauloto ne tāgata a‵vaga mai i a Apelaamo? (1 Petelu 3:7) (Onoono foki ki te ata.)

¹⁶ Ne āva a Apelaamo ki a Sala. Ne fakalogologo a ia ki manatu o Sala kae ne āva tou tagata ki ana lagonaga. E tasi te taimi ne loto mafatia ei a Sala, kae ne kaitaua malosi ki a Apelaamo, kae ‵losi atu me ko ia te pogai o te fakalavelave. E mata, ne kaitaua a Apelaamo ki tou fafine? Ikai. Ne iloa ne ia me i a Sala se avaga fakalogo kae ‵lago malosi ki a ia. Ne fakalogo a Apelaamo ki tou fafine kae taumafai o faka‵lei aka te fakalavelave. (Kene. 16:5, 6) Ne a mea e mafai o tauloto ne tatou? Tāgata a‵vaga, e maua ne koutou te pulega ke fai a fakaikuga mō otou kāiga. (1 Koli. 11:3) Kae se faifaiga alofa ke fakalogologo koe ki manatu o tau avaga a koi tuai o fai se fakaikuga, maise māfai e mafai o pokotia tou fafine i te fakaikuga tenā. (1 Koli. 13:4, 5) I nisi taimi, e mafai o mafatia tau avaga kae kāti e manakogina ke fakaasi ki tua ana lagonaga. E mata, e fakaasi atu ne koe te āva ki ana lagonaga  mai te fakalogologo faka‵lei? (Faitau te 1 Petelu 3:7.) Ko tai kātoa nei te 30 tausaga ne avaga ei a Angela mo Dmitry. E fakamatala mai ne tou fafine a faifaiga āva a tena avaga ki a ia: “E toka faeloa a Dmitry o fakalogologo mai ki a au māfai au e se fiafia io me māfai fua au e manako o faipati ki se mea. E kufaki a ia i aku mea e fai ke oko foki loa ki taimi kolā e se faipati faka‵lei atu au ki a ia.”

17. Ne a mea e mafai o tauloto ne fāfine a‵vaga mai i a Sala? (1 Petelu 3:5, 6)

¹⁷ Ne āva a Sala ki a Apelaamo mai te fakalogo ki ana fakaikuga. (Kene. 12:5) I se taimi e tasi ne fakaiku aka ne Apelaamo ke fakaasi atu te uiga talimālō ki tino kolā ne āsi fakapoi atu ki a lāua. Ne fai atu ki a Sala ke taofi ana galuega kae ke fakatoka a meakai e uke. (Kene. 18:6) Ne gasue fakavave a Sala kae fakalogo ki te fakaikuga a Apelaamo. Fāfine a‵vaga, e mafai o fakaakoako koutou ki a Sala mai te faka‵logo ki fakaikuga a otou avaga. Mai te fai penā, ka fakamalosi aka ei ne koutou te otou olaga avaga. (Faitau te 1 Petelu 3:5, 6.) Ne fakamatala mai ne Dmitry, telā ne sae mai i te palakalafa mai mua, a faifaiga āva a tena avaga ki a ia. Ana muna: “E fakafetai au ki taumafaiga a Angela ke fakalogo ki aku fakaikuga faitalia me e se fetaui mā manatu. Kafai e se ‵lei a mea e iku mai i ei, e se fakamasei ne ia au.” Ko oko loa i te faigofie ke fakaasi atu te alofa ki se tino telā e āva ki a koe!

18. E aoga pefea ki taki tauavaga a te ga‵lue malosi ke fakatumau a te a‵lofa o lāua?

¹⁸ I aso nei, e manako Satani ko Kelisiano a‵vaga ke se a‵lofa ki olotou avaga. E iloa ne ia me kafai ko kamata o matafitafi te alofa i se tauavaga, ka kamata o tapeapea kea‵tea lāua mai i a Ieova. Kae ko te alofa tonu, e se mafai eiloa o tamate ke mate! Tela la, ke fai a te alofa i tou olaga avaga e pelā mo te fakamatalaga o te alofa i te Pese a Solomona. Ke na fakaiku aka ke fakamuamua a Ieova i te lua olaga avaga, fakamāumāu a taimi fakatasi mo koulua eiloa, kae fakatau fakaasi atu te āva ki lagonaga mo manakoga o te suā tino. Mai te fai penā, ka fai ne te olaga avaga o koulua ke fakaaloalo atu i ei ki te Mafuaga o te alofa tonu ko Ieova, kae e pelā mo te ‵ka o se afi telā e tafu faeloa ki fafie, ka ‵ka malosi eiloa a te alofa i a koulua.