1. Se a te tulaga faigata ne fe‵paki mo Ioasa, Usia mo Iosia?

 FAKAATAATA aka la a koe e pelā me se tupu o tino o te Atua i te taimi koi foliki io me ko tai talavou koe! Ka fakaaoga pefea a tou malosi io me ko tou tulaga pule? E fakamatala mai i te Tusi Tapu a nisi talavou kolā ne fai mo tupu o Iuta. E pelā mo Ioasa telā ko 7 fua ana tausaga, ko Usia telā ko 16, mo Iosia telā ko 8. Mafaufau ki te faigata o te tulaga tenā ki a latou! Kae ui ei, ne maua eiloa ne latou te fesoasoani ke manumalo i tulaga faiga‵ta kae ke fai ne latou a mea ‵lei e uke.

2. Kaia e ‵tau o ‵saga tonu tatou ki fakaakoakoga a Ioasa, Usia mo Iosia?

² A tatou e se ne tupu, kae e mafai o tauloto ne tatou a akoakoga tāua mai tino e tokotolu konei i te Tusi Tapu. Ne fai ne latou a fakaikuga ‵lei, kae penā foki mo fakaikuga sē ‵lei. Mai i olotou fakaakoakoga, ka lavea i ei ne tatou a te tāua ke filifili a taugasoa ‵lei, tumau i te loto maulalo, kae ‵sala atu faeloa ki a Ieova.

3. Ne saga atu pefea a te tupu ko Ioasa ki fakatonuga a te Faitaulaga Sili ko Ieoiata?

³ Tautali i fakaikuga ‵poto a Ioasa. I te taimi koi foliki a Ioasa, ne fai a ia mo tupu. Ona ko te mea ko mate a tena tamana, ne fakalogo a ia ki fakatonuga a te Faitaulaga Sili fakamaoni, ko Ieoiata. Ne fakatonutonu ne te faitaulaga tenā a Ioasa e pelā loa me ko tena tama tonu. Ona ko te mea tenā, ne fakaiku aka ne Ioasa ke fai ne ia te takitakiga i te tapuakiga tonu kae tavini atu ki a Ieova. Ne fai foki ne Ioasa se fakatokaga ke toe faite faka‵lei a te faletapu o Ieova.—2 Nofo. 24:​1, 2, 4, 13, 14.

4. Ne a mea aoga e maua ne tatou māfai e fakatāua a fakatonuga a Ieova? (Faataoto 2:​1, 10-12)

 ⁴ Kafai ne akoako koe ke alofa ki a Ieova kae ola e ‵tusa mo ana tulaga, ko maua eiloa ne koe se meaalofa tāua ‵ki. (Faitau te Faataoto 2:​1, 10-12.) E mafai o akoako tatou ne mātua i auala e uke. Mafaufau ki te auala ne fesoasoani atu te tamana o te tuagane ko Katya ke fai ne tou fafine a fakaikuga ‵lei. I aso takitasi e ave ei tou fafine ne tena tamana ki te akoga, e sau‵tala faeloa lāua ki te tusi siki mō te aso. “A sau‵talaga konā,” ko ana pati, “ne fesoasoani mai ke fai ne au te mea tonu māfai e ‵sae aka a fakalavelave i te aso tenā.” Kae e a māfai e tuku atu ne ou mātua a fakatonuga kolā e fakavae ki te Tusi Tapu kae e fakatapula i ei a tou saolotoga? Se a te mea e mafai o fesoasoani mai ke talia lā fakatakitakiga? Ne masaua ne te tuagane ko Anastasia me ne fakamāumāu ne ana mātua a lā taimi ke fakamatala atu te pogai ne fai ei ne lāua a nisi tulafono. Ne fai mai a ia, “Ne fesoasoani mai te mea tenā ke talia ne au oku tapulā, e se pelā me ne fakataputapuga, kae e pelā me se puipuiga alofa.”

5. Ka pefea a lagonaga o ou mātua mo Ieova ona ko au faifaiga? (Faataoto 22:6; 23:​15, 24, 25)

⁵ I te taimi e fakagalue ne koe a manatu fesoasoani i te Tusi Tapu, ka fakafiafia ne koe a ou mātua. Kae sili atu i ei, ka fakafiafia ne koe a te Atua kae ati aka se vā fakataugasoa tumau mo ia. (Faitau te Faataoto 22:6; 23:​15, 24, 25.) Konei a pogai ‵lei ke tau‵tali tatou ki te fakaakoakoga a Ioasa i te taimi koi foliki ei a ia.

6. I a ai a pati fakatonutonu ne fakalogo ki ei a Ioasa, kae ne a mea ne iku mai i ei? (2 Nofoaiga Tupu 24:​17, 18)

⁶ Tauloto mai fakaikuga sē ‵lei a Ioasa. Mai tua o te matega a Ieoiata, ne filifili ne Ioasa a taugasoa ma‵sei. (Faitau te 2 Nofoaiga Tupu 24:​17,18.) Ne fakaiku aka ke fakalogo a ia ki pelenise o Iuta kolā ne seki a‵lofa ki a Ieova. Kāti e ‵lago koe ki te manatu me e ‵tau o ‵kalo kea‵tea a Ioasa mai fakalavelave. (Faata. 1:10) I lō te fai penā, ne fakalogologo a ia ki manatu fakatonutonu a ana taugasoa. A te ‵tonuga loa, i te taimi ne taumafai ei te fakataina o Ioasa ko Sakalia o faka‵tonu aka a ia, ne fakatonu atu tou tagata ke tamate. (2 Nofo. 24:​20, 21; Mata. 23:35) Se mea valea kae masei a tena mea ne fai! Ne ‵lei eiloa te olaga o Ioasa i te kamataga, kae se mea fakafanoanoa me ne fai fakamuli a ia e pelā me se aposetate mo se tino tatino. I te fakaotiga, ne tamate eiloa a ia ne ana tavini. (2 Nofo. 24:​22-25) E mautinoa eiloa me ka ‵kese ‵ki a tena olaga moi ne tumau a ia i te fakalogo ki a Ieova mo tino kolā e a‵lofa ki a ia! Se a te akoakoga e tauloto ne koe mai te tala tenei?

7. Ko oi e ‵tau o fai taugasoa koe ki ei? (Onoono foki ki te ata.)

 ⁷ Tasi o akoakoga e mafai o tauloto ne tatou mai te fakaikuga sē ‵lei a Ioasa, ko te tāua ke filifili a taugasoa kolā e fai mo fakamalosiga ‵lei ki a tatou—taugasoa kolā e a‵lofa ki a Ieova kae ma‵nako o fakafiafia a ia. E se ‵tau o fakatapula a ‵tou vā fakataugasoa mo latou fua kolā e kautama mo tatou. Masaua, a Ioasa e foliki ‵ki ki tena taugasoa ko Ieoiata. E uiga ki filifiliga o ou taugasoa, fesili ifo ki a koe: ‘E mata, e fesoasoani mai latou o fakamalosi a toku fakatuanaki ki a Ieova? E mata, e fakamalosi mai latou ke ola au e ‵tusa mo tulaga o te Atua? E mata, e fai‵pati latou e uiga ki a Ieova mo ana muna‵tonu tāua? E mata, e fakaasi atu ne latou te āva ki tulaga o te Atua? E mata, e fai mai fua ne latou a mea kāti e manako ke lagona ne au, io me maua ne latou te loto malosi ke fakatonu au māfai ko tai tapeapea kea‵tea?’ (Faata. 27:​5, 6, 17) A te ‵tonuga loa, kafai ou taugasoa e se a‵lofa ki a Ieova, e se manakogina ne koe latou. Kae kafai e isi ne ou taugasoa e a‵lofa ki a Ieova, ke ‵piki ‵mau ki a latou—ka aoga a latou ki a koe!—Faata. 13:20.

8. Kafai e fakaaoga ne tatou a te itaneti, ne a mea e ‵tau o mafaufau faka‵lei tatou ki ei?

⁸ A te itaneti se auala gali e tasi ke fesokotaki mo ‵tou kāiga mo taugasoa. Kae ko te tokoukega o tino e fakaaoga ne latou a te itaneti ke fai ei ke ofo a nisi tino i ata mo vitio e faka‵pa ne latou ki olotou mea ne ‵togi io me ko olotou mea ne fai. Kafai e fakaaoga ne koe te itaneti, fesili ifo ki a koe eiloa, penei: ‘E mata, e manako fua au o fai ke ofo a nisi tino i aku mea e fai? E mata, e manako au o fakamalosi a nisi tino, io me manako fua ki tavaega? E mata, e talia ne au a manatu o nisi tino ke fakamalosi aka ei a oku mafaufauga, pati mo faifaiga i se auala sē ‵lei?’ Ne tuku mai ne te Taina ko Nathan Knorr, telā se sui o te Potukau Pule a te manatu tenei fesoasoani tenei: “Sa taumafai o fakafiafia a tino. Kafai e fai koe penā, ka seai eiloa se tino e fakafiafia ne koe. Fakafiafia a Ieova, kae ka fakafiafia eiloa ne koe a latou kolā e a‵lofa ki a Ieova.”

9. Ne a mea ne fesoasoani atu a Ieova ke fai ne Usia? (2 Nofoaiga Tupu 26:​1-5)

⁹ Tau‵tali i fakaikuga ‵lei a Usia. E pelā me se talavou, ne loto maulalo a Usia. Ne tauloto a ia “ke mataku ki te Atua tonu.” Kae ne fakamanuia ne Ieova te lasiga o te 68 tausaga o tena olaga. (Faitau te 2 Nofoaiga Tupu 26:​1-5.) Ne fakatakavale ne Usia a te ukega o fili o te fenua kae fakamautinoa aka ne ia me puipui faka‵lei a Ielusalema. (2 Nofo. 26:​6-15) E mautinoa eiloa me ne fiafia a Usia ki te fesoasoani o te Atua ki mea ne fai ne ia.—Fai. 3:​12, 13.

10. Ne a mea ne ‵tupu ki a Usia?

¹⁰ Tauloto mai fakaikuga sē ‵lei a Usia. Ne masani o fakailoa atu ne Usia ki nisi tino ke tau‵tali i ana fakatonuga. E mata, ne fai ne te mea tenā ke mafaufau me e mafai o fai ne ia so se mea e manako a ia ki ei? I te aso e tasi, ne fakaiku aka ne Usia ke ulu atu a ia ki loto i te faletapu o Ieova kae taumafai mo te fakamatamata o ‵sunu a mea ma‵nogi i luga i te fatafaitaulaga, se mea telā e se ‵tau o fai ne tupu. (2 Nofo. 26:​16-18) Ne taumafai te faitaulaga ko Asalia o faka‵tonu a tena mea ‵se ne fai, kae ne kaitaua ‵ki a Usia. Se mea fakafanoanoa, me ne fakamasei ne Usia a tena fakamaoni ki a Ieova kae ne fakasala ei a ia ki te lepela. (2 Nofo. 26:​19-21) Moi ne tumau a ia i te loto maulalo, penei e ‵lei fakafia atu a tena olaga!

11. Ne a faifaiga e fakaasi atu i ei me e loto maulalo tatou io me ikai? (Onoono foki ki te ata.)

¹¹ I te taimi ne malosi ‵ki a te pulega a Usia, ne puli i a ia me ko Ieova te Pogai o tena malosi mo tena maumea. Se a te akoakoga mō tatou? E ‵tau o masaua faeloa ne tatou me e maua ne tatou a fakamanuiaga mo tauliaga mai i a Ieova. I lō te  fakamata‵mata ki mea ko maua ne tatou, e ‵tau o avatu ne tatou a vikiga ki a Ieova ona ko mea e mafai ne tatou o fai. b (1 Koli. 4:7) E ‵tau o iloa ne tatou mo te loto maulalo i a tatou e se ‵lei katoatoa kae manakogina ne tatou a pati polopoloki. Ne tusi mai se taina ko 60 tupu ana tausaga, penei: “Ne tauloto au ke mo a ma kaitaua io me loto vāivāi māfai e lavea mai ne nisi tino aku mea ‵se. Kafai e maua ne au ne pati polopoloki ona ko mea ‵se va‵lea e fai ne au i nisi taimi, e taumafai au o tu aka ki luga kae tumau i te gasolo ki mua.” A te ‵tonuga loa, kafai e ma‵taku tatou ki a Ieova kae tumau i te loto maulalo, ka ‵lei fakafia atu a ‵tou olaga.—Faata. 22:4.

12. I te taimi koi talavou ei, ne ‵sala atu pefea a Iosia ki a Ieova? (2 Nofoaiga Tupu 34:​1-3)

¹² Tau‵tali i fakaikuga ‵lei a Iosia. Ko 16 a tausaga o Iosia kae kamata o ‵sala atu ki a Ieova. Ne manako a ia o tauloto e uiga ki a Ieova kae fai Tena loto. Kae ne seki faigofie te olaga ki te tupu foliki tenei. Ne ‵tau o tu a ia mō te tapuakiga ‵ma i te taimi ne tapuaki atu ei a tino e tokouke ki atua ‵se. Kae ne fai eiloa ne ia te mea tenā! Koi tuai o kātoa te 20 tausaga o Iosia, ne kamata o tapale kea‵tea ne ia a tapuakiga ‵se mai te fenua.—Faitau te 2 Nofoaiga Tupu 34:​1-3.

13. Ka ‵kese pefea tou olaga māfai ko fai tau tukuatuga ki a Ieova?

¹³ Faitalia foki loa tou foliki, e mafai o fakaiku aka ke tautali atu koe i te fakaakoakoga a Iosia mai te ‵sala atu ki a Ieova kae tauloto ki Ana uiga ‵gali. Ka fai ne koe te mea tenei, ka fakamalosi atu ei ke tuku atu koe ki a ia. Se a te uiga o te tukuatuga tenā ki tou olaga i aso takitasi? A Luke, telā ne papatiso kae ko 14 ana tausaga ne fai mai, “Mai te taimi nei, ka fakamuamua ne au a te taviniga ki a Ieova i toku olaga kae taumafai o fakafiafia a ia.” (Male. 12:30) Se fakamanuiaga eiloa mō koe, māfai e fai foki koe penā!

14. Taku mai ne fakaakoakoga ki te auala ne fakaakoako atu ei a nisi talavou ki te tupu ko Iosia.

¹⁴ Ne a tofotofoga e mafai o fepaki mo koe e pelā me se tavini talavou a Ieova? A Johan, telā ne papatiso kae ko 12 ana tausaga, ne fai mai e uiga ki fakamalosiga a tamaliki i tena vasega ke fakaaoga ne ia a sikaleti iti. Ke maua te malosi ke ‵teke atu te fakamalosiga tenā, ne masaua ne  Johan me i sikaleti iti e mafai o pokotia i ei tena ola ‵lei mo tena vā fakataugasoa mo Ieova. A Rachel, telā ne papatiso kae ko 14 ana tausaga, ne fakamatala mai a mea ne fesoasoani atu ki a ia ke fa‵ki i tofotofoga e fepaki mo ia i te akoga. Ana muna: “E taumafai au o kilo ki mea kolā e fakamasaua mai ei ki au e uiga ki te Tusi Tapu mo Ieova. E pelā mo te mataupu ko te history, e mafai o fakamasaua mai i ei ki a au se tala io me se valoaga i te Tusi Tapu. Io me e mafai o masaua ne au i se sau‵talaga se tusi faitau aoga ke fakaasi atu ki se tino.” A tofotofoga e fe‵paki mo koe e mafai o ‵kese mai mea ne fe‵paki mo te tupu ko Iosia, kae e mafai koe o poto kae fakamaoni e pelā mo ia. A te fakafesagai atu ki mea faiga‵ta e pelā me se talavou ka fakatoka i ei koe ke mafai o fakafesagai atu ki tofotofoga i tausaga mai mua nei.

15. Se a te mea ne fesoasoani atu ki a Iosia ke tavini fakamaoni ki a Ieova? (2 Nofoaiga Tupu 34:​14, 18-21)

¹⁵ I te taimi ko 26 ana tausaga, ne kamata o toe fakafou ne te tupu ko Iosia a te faletapu. I te taimi o te galuega, ne maua aka ei a “te tusi o te Tulafono a Ieova telā ne tuku atu e auala i a Mose.” I te lagonaga ne te tupu a pati i ei, ne gasuesue fakavave a ia o fakalogo ki pati i ei. (Faitau te 2 Nofoaiga Tupu 34:​14, 18-21.) E mata, e fiafia koe o faitau ki te Tusi Tapu i aso katoa? Kafai ko oti ne taumafai koe ki ei, e a e fiafia koe ki ei? E mata, e fakamailoga faeloa ne koe se fuaiupu telā e mafai o fesoasoani atu ki a koe? A Luke, telā ne taku mai muamua, ne fakamau ne ia ki tena tusi a manatu tāua kolā e maua ne ia. E mata, ka fesoasoani atu a te fai penā ke masaua ne koe a fuaiupu io me ko manatu e ‵gali ki a koe? Ko te lasi o tou iloa mo te fiafia ki te Tusi Tapu, ko te lasi foki o tou manakoga ke tavini atu ki a Ieova. Kae e pelā mo te tupu ko Iosia, ka fakamalosi aka koe ne te Muna a te Atua ke fai a te mea tonu.

16. Kaia ne fai ei ne Iosia se mea ‵se matagā, kae se a te akoakoga mō tatou?

¹⁶ Tauloto mai te fakaikuga sē ‵lei a Iosia. I te taimi ko 39 tausaga o Iosia, ne fai ne ia se mea  ‵se telā ne iku atu ki tena mate. Ne talitonu a ia ki a ia eiloa i lō te ‵sala atu ki te takitakiga a Ieova. (2 Nofo. 35:​20-25) E tauloto ne tatou se akoakoga i konei. Faitalia te ma‵tua io me ko te leva ne suke‵suke ei tatou ki te Tusi Tapu, e ‵tau o tumau tatou i te ‵sala atu ki a Ieova. E aofia i ei a te ‵talo atu faeloa mō tena takitakiga, sukesuke ki tena Muna, kae fakalogologo ki manatu fesoasoani mai Kelisiano ma‵tua ‵lei. Mai te fai penā, ka se mafai o fai ne tatou a mea ‵se matagā kae ka fia‵fia eiloa tatou.—Iako. 1:25.

17. Se a te mea e mafai o fakaiku aka ne tatou mai tala o tupu o Iuta konei e tokotolu?

¹⁷ E uke ‵ki a mea ‵gali e mafai o fai i te taimi koi talavou ei koe. A tala o Ioasa, Usia mo Iosia, e fakaasi mai i ei me e mafai eiloa ne talavou o fai a fakaikuga ‵poto kae fai a mea kolā e fakafiafia atu ki a Ieova. E tonu, ne fai ne talavou konei a mea ‵se kolā ne maua mai i ei a ikuga sē ‵lei. Kae kafai e tau‵tali koutou i olotou fakaakoakoga ‵lei, kae ‵kalo kea‵tea mai te faiga o mea ‵se kolā ne fai ne latou, ka mafai eiloa o maua ne koutou se olaga fiafia.

18. Ne a fakaakoakoga i te Tusi Tapu e fakaasi mai ei me e mafai o ‵lei fakafia atu a tou olaga? (Onoono foki ki te ata.)

¹⁸ E aofia i te Tusi Tapu a tala o nisi talavou kolā ne fakapili‵pili atu ki a Ieova, maua tena taliaga, kae ola i se olaga fakamalie loto. A Tavita se tokotasi o latou. A koi foliki a ia, ne filifili ke tapuaki a ia ki te Atua kae fakamuli ne fai a ia mo tupu fakamaoni. E tonu, ne fai ne ia i nisi taimi a mea ‵se, kae ne kilo atu te Atua ki a ia e pelā me se tagata fakamaoni. (1 Tupu 3:6; 9:​4, 5; 14:8) E mafai o maua ne koe a fakamalosiga mai te sukesuke ki te olaga o Tavita mo tena taviniga fakamaoni. Io me e mafai o saga tonu atu koe o sukesuke ki te fakaakoakoga a Maleko io me ko Timoteo. Ka lavea ne koe me ne tavini atu lāua ki a Ieova i te taimi koi fo‵liki ei kae ne maua ne lāua te taliaga a te Atua; ne maua ne lāua se olaga telā e ‵lei fakafia atu.

19. E mafai pefea o ‵lei fakafia atu a tou olaga?

¹⁹ Ka maua ne koe se olaga telā e ‵lei fakafia atu mai te auala e fakaaoga ei ne koe i te taimi nei. Kafai e talitonu koe ki a Ieova kae e se ki tou iloa, ka fesoasoani atu a ia ke fai ne koe a fakaikuga ‵lei. (Faata. 20:24) Ka mafai o maua ne koe se olaga fiafia kae fakamalie loto. Masaua, e fakatāua ne Ieova au mea e fai mō ia. E seai aka eiloa se suā auala ‵lei ke fakaaoga ki ei tou olaga, vagāna ko te tavini atu ki te ‵tou Tamana alofa i te lagi, ko Ieova.