1. Ne a fesili kāti e mafai o ‵sili mai ne tino i te koga ga‵lue io me i te akoga?

 PEFEA ou lagonaga māfai e fesili atu se tino e ga‵lue tasi mo koe io me se tamaliki i te akoga e uiga ki ou talitonuga? E mata, koe e manavase? A te tokoukega o tatou e penā olotou lagonaga. Kae ko te vaegā fesili tenā e mafai o fesoasoani mai ke malama‵lama tatou i mafaufauga io me ko talitonuga o te tino tenā, kae fai ei ke faigofie o fakailoa atu ne tatou a te tala ‵lei. Kae i nisi taimi, kāti e fakasae aka ne se tino se fesili me e se ‵lago mai ki a tatou io me fia kinau mai fua. E se ‵tau o ‵poi tatou i ei. Nisi tino ne lagona ne latou a manatu ‵se mai nisi e uiga ki mea e tali‵tonu tatou ki ei. (Galu. 28:22) E se gata i ei, ko ola nei tatou i “aso fakaoti,” ko te taimi telā e tokouke a tino e “se lotoma‵lie ki so se feagaiga” kae e “amio fakasaua.”—2 Timo. 3:​1, 3.

2. Kaia e manakogina i ei ne tatou te uiga agamalu?

² Kāti ka mafaufau koe penei, ‘E mafai pefea o fakaasi atu ne au te uiga filemu mo te poto māfai e kinau mai se tino ki oku talitonuga kolā e fakavae ki te Tusi Tapu?’ Se a te mea ka fesoasoani atu ki a koe? Ko te uiga agamalu. A te tino agamalu e se ita vave kae e mafai o pule faka‵lei atu ki a ia māfai ko fakafesagai atu ki pati fakaitaita io me māfai e se iloa ne ia o tali atu. (Faata. 16:32) Kae kāti e mafaufau koe me e faigofie ke fai atu i pati kae e se i faiga. E mafai pefea o ati aka ne koe a te agamalu? E tali atu pefea koe mo te agamalu māfai se tino e kinau mai ki ou talitonuga? Kae kafai koe se mātua, e mafai pefea o fesoasoani koe ki au tama‵liki ke tauloto ki te auala ke ‵pulu te lotou fakatuanaki fakatasi mo te agamalu? Ke onoono nei tatou.

3. Kaia e mafai o fai atu i te tino agamalu e malosi kae e se ‵seva? (2 Timoteo 2:​24, 25)

³ A te tino agamalu e malosi, e se ‵seva. E manakogina ke ma‵losi tatou o fakaasi atu te uiga filemu māfai e fakafesagai  atu ki se tulaga faigata. A te agamalu se vaega e tasi o “fuataga o te agaga tapu.” (Kala. 5:​22, 23) A te pati Eleni telā ne ‵fuli ki te “agamalu” ne fakaaoga i nisi taimi ke fakamatala atu ei se solofanua vao telā ne akoako faka‵lei ke lata. Fakaataata aka la se solofanua vao telā e uiga filemu. E tiga loa e uiga filemu, kae koi malosi loa. E pelā me ne tino, e mafai pefea o ati aka ne tatou a te agamalu mo te malosi i te taimi e tasi? E se i ‵tou malosi totino. A te kī ki ei ko te ‵talo atu mō te agaga o te Atua, kae fakamolemole atu ke ati aka ne tatou a te uiga gali tenei. E tokouke a tino ko oti ne tauloto ke iloa o agama‵lu. E tokouke a Molimau ko oti ne tali atu i se leo agamalu i te taimi ne fakafesagai atu ki tino ‵teke, kae tuku atu ne latou se molimau ‵lei ki tino kolā e kilo‵kilo mai ki a latou. (Faitau te 2 Timoteo 2:​24, 25.) E mafai pefea o fai ne tatou a te agamalu e pelā me se vaega e lavea atu ei ‵tou malosi?

4. Ne a mea e mafai o tauloto ne tatou e uiga ki te agamalu mai te tala o Isaako?

⁴ E maua i te Tusi Tapu a tala e uke kolā e faka‵mafa mai i ei te tāua o te agamalu. Mafaufau ki te tala o Isaako. I tena nofoga i te kogā fenua o Filisitia ko Kelaa, ne tanu ne ana tuakoi loto ma‵sei a vaikeli kolā ne keli ne tavini a tena tamana. I lō te taua atu ki tena saolotoga, ne ga‵sue a te kāiga o Isaako ki se koga tai ‵mao kae toe keli a vaikeli. (Kene. 26:​12-18) Kae ne ‵losi atu te kau Filisitia me i te vai i te koga tenā i a latou foki. Faitalia te mea tenei, ne fakaasi atu eiloa ne Isaako a te uiga filemu. (Kene. 26:​19-25) Se a te mea ne fesoasoani atu ki tou tagata ke tumau i te agamalu faitalia me fai ne nisi tino a ia ke kaitaua? E mautinoa me ne lavea ne ia te fakaakoakoga a ana mātua, kae tauloto mai te uiga filemu o Apelaamo mo “te agaga filemu mo te agamalu” o Sala.—1 Pe. 3:​4-6; Kene. 21:​22-34.

5. Se a te fakaakoakoga e fakaasi mai ei me e mafai o akoako ne mātua olotou tama‵liki ki te tāua o te agamalu?

⁵ Mātua Kelisiano, ke fakamautinoa aka me e mafai foki o akoako ne koe au tamaliki ki te tāua o te agamalu. Mafaufau ki te fakaakoakoga a Maxence, telā ko 17 ana tausaga. Ne fakafesagai atu a ia ki tino kaitāua i te akoga mo te galuega talai. Ne ga‵lue ana mātua mo te kufaki o fesoasoani atu ke ati aka ne ia te agamalu. Ne fai mai lāua, “Ko malamalama a Maxence me kafai ko fai ne nisi tino ke kaitaua a ia, e manakogina ne ia te malosi ke fakaasi atu te uiga agamalu i lō te tali atu mo te kaitaua.” Se mea fakafiafia me ne tauloto a Maxence ke fai pelā me se tino agamalu.

6. E mafai pefea o fesoasoani mai te ‵talo ke momea aka te ‵lei o te ‵tou uiga agamalu?

⁶ Ne a mea e mafai ne tatou o fai māfai e fai ne nisi tino ke kaitāua tatou, pelā mo te fakamasei ne se tino a te igoa o te ‵tou Atua io me fakatauemu a te Tusi Tapu? E ‵tau o akai atu tatou ki a Ieova mō tena agaga tapu mo tena poto ke tali atu i se auala agamalu. Kae e a māfai e iloa aka fakamuli ne tatou me ne seki tali atu tatou i te auala telā e ‵tau o tali atu i ei? E mafai o ‵talo faeloa tatou e uiga ki te mea tenā kae mafau‵fau ki te auala e mafai o momea aka te ‵lei o tatou i te suā taimi. I te faiga tenā, ka tuku mai ne Ieova a tena agaga tapu ko te mea ke mafai o taofiofi ‵tou kaitāua kae fakaasi atu te agamalu.

7. E fesoasoani mai pefea a te masaua o nāi tusi fai‵tau ke pule faka‵lei atu tatou ki ‵tou pati mo faifaiga? (Faataoto 15:​1, 18)

⁷ E uke a fuaiupu i te Tusi Tapu e mafai o fesoasoani mai ke pule faka‵lei atu ki ‵tou pati e fai māfai ko fakafesagai atu tatou ki tulaga faiga‵ta. E mafai o fesoasoani mai te agaga tapu ke masaua ne tatou a fuaiupu konā. (Ioa. 14:26) E pelā me se fakaakoakoga, e fesoasoani mai a fakatakitakiga i te tusi o Faataoto ke  agamalu tatou. (Faitau te Faataoto 15:​1, 18.) E fakaasi mai foki i te tusi tenā o te Tusi Tapu a mea aoga e mafai o maua mai te fakaasi atu o te loto pulea i tulaga faiga‵ta penā.—Faata. 10:19; 17:27; 21:23; 25:15.

8. Kaia e ‵tau o mafau‵fau tatou ki pogai kāti ne fakafesili ei ne se tino a ‵tou talitonuga?

⁸ A te ‵loto o te malamalama e mafai foki o fesoasoani mai ki a tatou. (Faata. 19:11) A te tino telā e ‵loto tena malamalama e fakaasi ne ia te loto pulea māfai ko fakafesiligina a mea e talitonu a ia ki ei. Kafai e fesili mai ne tino i te ukega o taimi a fesili, e se fakaasi mai ne latou a te pogai tonu o olotou fesili konā. Tela la, koi tuai o tali atu, se mea ‵lei ke iloa ne tatou te pogai ne fakasae aka ei ne te tino a te fesili tenā.—Faata. 16:23.

9. Ne fakaasi atu pefea ne Kitiona te ‵loto o te malamalama mo te agamalu i te auala ne saga atu a ia ki tāgata Efalaima?

⁹ Mafaufau la ki te auala ne saga atu ei a Kitiona ki tāgata Efalaima. Ne fesili atu latou me kaia ne seki kalaga atu a ia ki a latou i te taimi muamua ke ‵kau atu i tena taua ki fili o tino Isalaelu. Kae se a te pogai tonu ne kaitāua ei latou? Kāti ko te mafau‵fau i a latou e tāua atu i nisi tino. Faitalia me se a te mea ne tupu, ne fakaasi atu ne Kitiona te poto mai te āva ki olotou lagonaga kae tali atu mo te agamalu. Se a  te mea ne iku mai i iei? Ne tuku ifo olotou mea tau, “filemu ei latou.”—Fama. 8:​1-3.

10. Se a te mea ka fesoasoani mai ke iloa ne tatou te auala ke tali atu ki tino kolā e fakafesili ne latou a ‵tou talitonuga? (1 Petelu 3:15)

¹⁰ Kāti e fakafesili ne se tino galue io me se tamaliki i te akoga a te pogai e faka‵logo ei tatou ki tulaga o te Tusi Tapu i mea tau amioga. Ka fai ne tatou ‵toe mea e mafai ke fakamatala atu te pogai e tali‵tonu ei tatou me i auala o te Tusi Tapu ko toe auala ‵lei, kae fakaasi atu foki te āva ki te kilokiloga a tino konā. (Faitau te 1 Petelu 3:15.) Tela la, i lō te mafaufau i tena fesili se auala ke ‵teke io me fakatauemu mai ki a tatou, mafaufau ki te auala e mafai o fesoasoani atu tena fesili ke tauloto ne koe te mea telā e tāua ‵ki ki a ia. Faitalia me se a te pogai ne fakasae aka ei ne se tino se fesili, e ‵tau eiloa o tali atu tatou i se leo filemu kae atafai. Kāti e mafai o fakamalosi ne te tali a tatou a ia ke toe mafaufau ki tena manatu. Kafai foki loa e foliga sē āva io me fakatauemu a ia, a te ‵tou fakamoemoega ko te tali atu i se auala atafai.—Loma 12:17.

11-12. (a) Ne a mea e mafai o mafau‵fau tatou ki ei a koi tuai o tali aka se fesili faigata? (Onoono foki ki te ata.) (e) Taku mai se fakaakoakoga ke fakaasi atu ei te auala e mafai o iku atu se fesili a se tino ki se sau‵talaga gali.

¹¹ E pelā me se fakaakoakoga, kafai e fesili mai se tino galue, ki te pogai e se fakamanatu ne tatou a aso fanau, mafaufau ki te mea tenei: E mata, e mafaufau a ia me saoloto tatou ke fia‵fia? Io me mafaufau a ia me ka fakamakosu ne koe te fia‵fia o tino ga‵lue i te taimi tenā? E mafai o fakamāmā ne tatou a te manavase o ‵tou soa ga‵lue mai te fakamālō atu mō tena saga tonu atu ki tino ga‵lue, ka oti ko fakaasi atu ei me e ma‵nako foki tatou ke fia‵fia i te galuega. Te faiga tenā, kāti ka ‵tala ei ne koe se avanoaga ke sau‵tala mo ia ki mea e fakaasi mai i te Tusi Tapu e uiga ki aso fanau.

¹² Kāti e mafai o fakaaoga ne tatou se auala tai ‵pau māfai e ‵sae aka ne vaegā fesili faiga‵ta penā. Kāti e kinau mai se tamaliki akoga me e ‵tau o ‵fuli te kilokiloga a Molimau a Ieova ki te fia‵fai o tāgata ki tāgata mo fāfine ki fāfine. E mata, e fai mai ne ia a pati konā ona ko te sē malamalama i mea e tali‵tonu ki ei a Molimau a Ieova? Io me kāti e isi sena taugasoa io me se kāiga e fai penā? E mata, e mafaufau a ia me e se a‵lofa tatou ki vaegā tino penā? E manakogina ke fakatalitonu atu ne tatou me e atafai tatou ki tino katoa kae e āva tatou ki te saolotoga o te tino ke fai ana filifiliga. b (1 Pe. 2:17) Kāti ko mafai ei ne tatou o faka‵mafa atu a manatu aoga mai te Tusi Tapu e uiga ki tulaga i mea tau amioga.

13. E mafai pefea o fesoasoani atu koe ki se tino telā e fai mai me se mea valea ke talitonu ki te Atua?

¹³ Kafai e fakafesagai atu koe ki se tino telā e ‵teke mai, e se ‵tau o fakaiku fakavave aka me e iloa ne tatou ana talitonuga. (Tito 3:2) E pelā mo te mea tenei, e a ma fai mai se tamaliki i te akoga me se mea valea ke talitonu ki te Atua? E mata, e ‵tau o fakaiku aka ne koe me e talitonu malosi a ia ki te evolusione kae iloa ne ia a mea e uke ki te akoakoga tenā? A te ‵tonuga loa, kāti e fakafoki‵foki mai fua ne ia a manatu ne lagona ne ia. I lō te kamata se kinauga e uiga ki mea fakasaienisi, e mafai o ‵sala ne koe se auala ke tuku ne koe se mea ke mafaufau ki ei a ia. Kāti e mafai o fakaasi atu ne koe ki ei se mataupu e uiga ki mea ne faite i te jw.org. Kāti ka fiafia a ia fakamuli ke sau‵tala ki se mataupu io me onoono ki se vitio. Ao, a te tali atu i se auala āva e mafai o fakamalosi atu ke toe mafaufau ki tena kilokiloga.

14. Ne fakaaoga pefea ne Niall a te ‵tou fakatuatusi ke fesoasoani ki se tamaliki i tena vasega ke faka‵tonu aka se manatu ‵se e uiga ki Molimau a Ieova?

¹⁴ Ne fakaaoga ne se talavou tagata e igoa ki  a Niall a te ‵tou fakatuatusi ke faka‵tonu aka a manatu ‵se o tino e uiga ki Molimau a Ieova. Ana muna, “Ne fai mai faeloa se tamaliki i taku vasega i a au e se talitonu ki mea fakasaienisi kae ki te Tusi Tapu telā se tusi fua o tala ‵kai i lō fakamatalaga ‵tonu.” I te taimi ne seki talia ne te tamaliki tenā ke fakamatala atu ne Niall ana talitonuga, ne fakaasi atu ne tou tagata a te vaega i te jw.org ko te “Science and the Bible.” Fakamuli ifo, ne iloa aka ne Niall me kāti ne faitau a te tamaliki tagata tenā ki te mataupu kae ko fiafia malosi o sau‵tala ki te auala ne māfua mai ei te ola. Kāti e mafai foki o maua ne koe se ikuga tai ‵pau penā.

15. E fesoasoani atu pefea a mātua ki olotou tama‵liki ke tali atu mo te agamalu māfai ko fakafesiligina olotou talitonuga ne tama‵liki i te akoga?

¹⁵ E mafai ne mātua o akoako olotou tamaliki i se auala magoi ke tali atu mo te agamalu māfai ko fakafesiligina olotou talitonuga. (Iako. 3:13) Nisi mātua e fakaakoako ki ei i taimi o tapuakiga a kāiga. E mafau‵fau latou ki mataupu kolā e mafai o ‵sae aka i te akoga, sau‵tala kae fakaasi atu te auala ke tuku atu se tali, kae akoako olotou tama‵liki ke fai‵pati i se auala agamalu, kae fakafiafia.—Onoono ki te pokisi “ A te Faiga o Fakaakoakoga e Mafai o Fesoasoani Atu ki Tou Kāiga.”

16-17. E mafai pefea o fesoasoani atu a te faiga o fakaakoakoga ki talavou?

¹⁶ A taimi fakaakoako e mafai o fesoasoani ki Kelisiano ke fakatalitonu aka ne latou eiloa kae ke fakamatala atu ki nisi tino a pogai e tali‵tonu latou ki ei. A te fakasologa o mataupu ko te “Young People Ask” i te jw.org e aofia i ei a worksheets for teenagers. Ne fakatoka a mea konā ke fesoasoani atu ki talavou ke fakamalosi aka a mea e tali‵tonu latou ki ei kae ke fakatoka olotou tali i olotou pati totino. Mai te suke‵suke ki mataupu konā e pelā me se kāiga,  ko mafai ei ne tatou katoa o tauloto ke iloa o ‵pulu a ‵tou fakatuanaki i se auala agamalu kae fakafiafia.

¹⁷ Ne fakamatala mai ne te talavou e igoa ki a Matthew te auala ne fesoasoani atu ki a ia a taimi fakaakoako. E pelā me se vaega o te lotou tapuakiga a kāiga, ne suke‵suke faeloa a Matthew mo ana mātua ki mataupu kolā e mafai o ‵sae aka i te akoga. Ana muna: “E mafau‵fau matou ki vaegā fesili kolā e mafai o ‵sae aka, kae fakaakoako ki te auala ke tali atu e ‵tusa mo mea ne suke‵suke matou ki ei. I te taimi ne malamalama ‵lei au i mea e talitonu au ki ei, ne maua ne au te loto talitonu kae ko faigofie ke fakaasi atu ne au te agamalu māfai ko fakafesagai atu ki nisi tino.”

18. Se a te mea tāua telā e fakaasi mai i te Kolose 4:6?

¹⁸ Kafai foki loa e fakamatala atu ne tatou a mea i se auala manino kae fakatalitonugina, e se ko tino katoa ka talia ne latou au fakamatalaga. Kae ko te fakamatala atu i se auala poto kae agamalu e mafai o fesoasoani mai. (Faitau te Kolose 4:6.) A te faipati ki se tino e uiga ki ou talitonuga e mafai o fakatusa ki te ‵pei atu o se pōlo ki a ia. E mafai o pei malielie io me pei malosi ne koe te pōlo ki ei. Kafai e ‵pei malielie ne tatou, ka mafai eiloa o sapo ne te suā tino tafao kae tumau te tafaoga. I se auala tai ‵pau, kafai e fai‵pati atu tatou mo te poto mo agamalu, kāti ka fia‵fia a tino o fakalogo‵logo mai kae fakatumau te sau‵talaga. E tonu, kafai e manako fua se tino o kinau io me fakatauemu mai ki ‵tou talitonuga, e se manakogina ke faka‵soko ‵tou sau‵talaga. (Faata. 26:4) Kae kāti ka se fai penā te tokoukega o tino. A te ‵tonuga loa, ka tokouke atu a tino ka fia‵fia o fakalogo‵logo mai.

19. Se a te mea e ‵tau o fakamalosi ne ia tatou ke agamalu māfai ko ‵pulu ne tatou a ‵tou talitonuga?

¹⁹ E manino ‵lei, me e uke ‵ki a mea aoga e maua ne tatou māfai e tauloto tatou ke agamalu. ‵Talo atu ki a Ieova ke maua te malosi ke tumau i te agamalu māfai e tali atu ki se fesili faigata io me ko manatu fakatauemu. Masaua, me e mafai ne tou agamalu o taofi a kinauga kolā e māfua mai ona ko te kese‵kese o manatu o tino. Kae ko tau tali telā e fai atu i se auala agamalu kae āva e fakamalosi ne ia a tino fakalogo‵logo ke ‵fuli olotou kilokiloga e uiga ki a tatou mo muna‵tonu i te Tusi Tapu. Ke “toka faeloa o avatu se tali i mua o tino katoa” e uiga ki ou talitonuga, kae ke “fai penā i te agamalu mo te āva lasi.” (1 Pe. 3:15) Ao, ke na fakatāua eiloa ne koe a te agamalu!