1. Se a te fesili e mafai o fesili ifo ne tatou māfai e mafau‵fau ki te fakatuanaki o Apelaamo?

 E TIGA loa e tokouke a tino ne ‵logo i tala o Apelaamo, kae e se uke a mea e iloa ne te tokoukega o tino e uiga ki a ia. Kae e uke ‵ki au mea e iloa e uiga ki a Apelaamo. E pelā me se mea e tasi, e iloa ne koe i a Apelaamo ne taku e pelā me ko te “tamana o tino katoa kolā e fakatuanaki.” (Loma 4:11) Kāti ka mafaufau koe, ‘E mata, e mafai o sasale au i kalafaga o Apelaamo kae ke fakatuanaki au pelā mo ia?’ Ao, e mafai ne koe.

2. Kaia e tāua ei ke suke‵suke ki te fakaakoakoga a Apelaamo? (Iakopo 2:​22, 23)

² A te auala e tasi ke fakatuanaki tatou pelā mo Apelaamo ko te tauloto mai tena fakaakoakoga. Ona ko te fakatonuga a te Atua, ne fano ei a Apelaamo ki se fenua ‵mao, ne nofo i faleie i tausaga e uke, kae ne taumafai foki o ofo atu tena tama tagata pele ko Isaako e pelā me se taulaga. A faifaiga konā se fakaasiga o te fakatuanaki malosi. A te fakatuanaki mo galuega a Apelaamo ne fai ei ke talia a ia ne te Atua kae ke fai taugasoa mo ia. (Faitau te Iakopo 2:​22, 23.) E manako foki a Ieova ke maua ne tatou katoa—e aofia ei koe—a fakamanuiaga konā. Tenā te pogai ne fakaosofia ei ne ia a Paulo mo Iakopo, ne tino ne tusi ne lāua te Tusi Tapu, ke fakaaoga ne lāua te fakaakoakoga a Apelaamo. Ke onoono nei tatou ki tena fakaakoakoga, telā e fakamatala mai i te Loma mataupu e 4 mo te Iakopo mataupu e 2. Ne fakaasi mai i te avā mataupu konā se manatu tāua e uiga ki a Apelaamo.

3. Se a te tusi faitau tāua ne siki mai ne Paulo mo Iakopo?

³ Ne siki mai katoa ne Paulo mo Iakopo a pati i te Kenese 15:​6, telā e fai mai: “Ne fakatuanaki a [Apelaamo] ki a Ieova, kae ne fai a te mea tenā ki a ia e pelā me se faifaiga amiotonu.”  Kafai e fiafia kae talia ne te Atua se tino, ko fai a te tino tenā e pelā me se tino amiotonu i tena kilokiloga. Ko oko loa i te gali me e mafai o fai se tino agasala kae sē ‵lei katoatoa e pelā me se tino amiotonu i te kilokiloga a te Atua! Kāti ka manako koe ke fai penā, kae e mafai eiloa. Ko te mea ke fai tatou penā, e ‵tau o malama‵lama tatou i pogai ne taku ei ne te Atua a Apelaamo e pelā me se tino amiotonu.

4. Se a te mea ne taofi ne ia a tino ke se amio‵tonu?

⁴ I tena tusi ki te kau Loma, ne fai atu a Paulo me ko agasala a tino katoa. (Loma 3:23) Tela la, e mafai pefea o kilo mai te Atua ki a tatou e pelā me ne tino amio‵tonu kae talia ne ia tatou? Ko te mea ke iloa ne Kelisiano fakamaoni katoa a te tali ki te fesili tenā, ne fakasino atu a Paulo ki a Apelaamo.

5. Se a te pogai ne taku ei ne Ieova a Apelaamo me e amiotonu? (Loma 4:​2-4)

⁵ Ne taku ne Ieova a Apelaamo me e amiotonu i te taimi ne nofo ei a ia i Kanana. Kaia ne taku ei ne Ieova a Apelaamo me e amiotonu? E mata, ne fai penā me ne fakalogo a Apelaamo ki Tulafono a Mose? Ikai. (Loma 4:13) A Tulafono konā ne fatoa maua fua ne tino Isalaelu i se 400 tupu tausaga mai tua ifo. Kae ne a la pogai ne taku ei ne te Atua a Apelaamo me e amiotonu? Ne fakaasi atu ne Ieova te alofa tauanoa ki a Apelaamo kae taku ne ia me e amiotonu ona ko tena fakatuanaki.—Faitau te Loma 4:​2-4.

6. I te auala fea e taku ei ne Ieova se tino agasala me e amiotonu?

⁶ Ne fai mai a Paulo me kafai e fakatuanaki se tino ki te Atua, “ko fai ei me e amiotonu a tena fakatuanaki.” (Loma 4:5) Ne toe fai mai a Paulo: “E pelā eiloa mo Tavita telā e faipati foki ki te fiafia o te tagata telā e kilo atu te Atua ki ei me e amiotonu e aunoa mo ne galuega: ‘E fia‵fia eiloa a latou kolā ko oti ne fakamagalo olotou faifaiga solitulafono kae e pulou atu olotou agasala; e fiafia a te tagata telā ka se mafai eiloa o saga atu a Ieova ki ana agasala.’” (Loma 4:​6-8; Sala. 32:​1, 2) E fakamagalo io me pulou ne te Atua a agasala a latou kolā e fakatuanaki ki a ia. E fakamagalo katoatoa ne ia latou kae fakapuli atu olotou agasala. E kilo atu a ia ki tino konā e pelā me ne tino e seai ne olotou agasala kae e amio‵tonu ona ko te lotou fakatuanaki.

7. I te auala fea e fai ei a tino tapuaki fakamaoni e pelā ne tino amio‵tonu?

⁷ E tiga loa ne taku a Apelaamo, Tavita, mo nisi tino tapuaki fakamaoni a te Atua me e amio‵tonu, kae koi fai eiloa latou e pelā me ne tino agasala kolā e se ‵lei katoatoa. Kae ona ko te lotou fakatuanaki, ne kilo atu a te Atua ki a latou e pelā me ne tino e seai ne olotou mea ‵se, maise māfai e fakatusa ki a latou kolā e se tapuaki atu ki a ia. (Efe. 2:12) E pelā mo te mea ne fakaasi manino mai ne Paulo i tena tusi, e ‵tau o fakatuanaki tatou ko te mea ke fai tatou mo taugasoa o te Atua. Tenā loa te mea ne fai ne Apelaamo mo Tavita, kae mafai foki o fai tatou penā.

8-9. Ne a fakaikuga sē ‵tonu ne fai ne nisi tino e uiga ki tusitusiga a Paulo mo Iakopo, kae kaia?

⁸ Ne kinau faeloa a takitaki lotu i loto i se fia selau tausaga e uiga ki te sokoga o te fakatuanaki ki galuega. E akoako mai a nisi takitaki lotu me e ‵tau fua o talitonu koe ki te Aliki ko Iesu Keliso ko sao ei koe. Kāti ko oti ne lagona ne koe latou e fai penei, “Talia fua a Iesu kae ka sao koe.” E mafai foki o siki mai ne takitaki lotu a pati a Paulo me i te Atua e kilo atu fua ki te “amiotonu e aunoa mo ne galuega.”  (Loma 4:6) Kae mafau‵fau nisi tino me e mafai o “fakasao ne koe a koe eiloa” māfai e āsi atu koe ki koga kolā e ‵malu kae fai a galuega ‵lei e fakatonu mai ne te lotu. Kāti ka siki mai ne latou a pati i te Iakopo 2:24: “E taku amiotonugina te tino i ana galuega kae e se ko te fakatuanaki fua.”

⁹ Ona ko te kese‵kese o manatu konā, ne fakaiku aka ne nisi tino ‵poto i te Tusi Tapu me e se fealofani a manatu o Paulo mo Iakopo i te mataupu e uiga ki te fakatuanaki mo galuega. Kāti ka fai mai a takitaki lotu me talitonu a Paulo me e mafai o taku amiotonu se tino ona ko tena fakatuanaki e aunoa mo galuega, kae e akoako mai a Iakopo me e tāua ‵ki a galuega ko te mea ke talia se tino ne te Atua. Ne fai mai se polofesa penei: “E se malamalama a Iakopo i te pogai ne fai mai a Paulo [me e taku amiotonu se tino] ona ko te fakatuanaki kae e se i ana galuega.” Kae ko Ieova ne fakaosofia eiloa ne ia a Paulo mo Iakopo ke tusi a mea ne tusi mai ne lāua. (2 Timo. 3:16) Tela la, e ‵tau eiloa o isi se fakamatalaga faigofie e uiga ki manatu kese‵kese o lāua konā. E ‵tau o iloilo ne tatou a nisi tusitusiga a lāua ke malamalama faka‵lei i te mea tenā.

10. Ne a “galuega” ne faipati a Paulo ki ei? (Loma 3:​21, 28) (Onoono foki ki te ata.)

¹⁰ Ne a “galuega” ne fakasino atu a Paulo ki ei i te Loma 3 mo te 4? Ne fakasino tonu a ia ki “galuega o te tulafono,” ko tulafono kolā ne tuku ki a Mose i te Mauga o Sinai. (Faitau te Loma 3:​21, 28.) E foliga mai me i nisi Kelisiano Iutaia i aso o Paulo ne faigata ke talia ne latou te manatu me i Tulafono a Mose mo galuega o te Tulafono ko oti ne fakaseai atu. Ona ko te mea tenā, ne fakaaoga ne Paulo te fakaakoakoga a Apelaamo ke fakamaoni mai ei me ko se manakogina ke tautali ki “galuega o te tulafono” ke maua i ei ne se tino se tulaga  amiotonu i mua o te Atua. E ‵tau o fakatuanaki tatou. Ko oko loa i te fakamalosi loto te mea tenā me e fakatalitonu mai ei me kafai e fakatuanaki tatou ki te Atua mo Keliso, ka mafai eiloa o maua ne tatou te taliaga a te Atua.

11. Ne a vaegā “galuega” ne faka‵mafa mai ne Iakopo?

¹¹ I te suā feitu, a “galuega” kolā ne faipati a Iakopo ki ei i te mataupu e 2 e se ko “galuega o te tulafono” kolā ne faipati ki ei a Paulo. A Iakopo ne fakasino ki galuega, io me ko faifaiga kolā e fai ne Kelisiano i aso takitasi i olotou olaga. A galuega konā e fakaasi mai ei me e fakatuanaki tonu se Kelisiano ki te Atua io me ikai. Ke mafau‵fau tatou ki fakaakoakoga e lua ne fakaaoga ne Iakopo.

12. Ne fakamatala mai pefea ne Iakopo a te sokoga o te fakatuanaki ki galuega? (Onoono foki ki te ata.)

¹² I te fakaakoakoga muamua, ne fai mai a Iakopo me e se ‵tau mo Kelisiano o fapito i olotou faifaiga ki nisi tino. Ke faka‵mafa tena manatu tenā, ne fakaaoga ne ia te tala o se tagata telā ne talia ne ia te tino maumea kae manatu fatauva ki te tino mativa. Ne fai mai a Iakopo me mafai o fai mai se vaegā tagata penā i a ia e fakatuanaki, kae e se lavea atu te mea tenā i ana galuega. (Iako. 2:​1-5, 9) Te lua o fakaakoakoga, ne faipati a Iakopo ki se tino ne lavea ne ia ‘se taina io me se tuagane e se lava ana gatu mo meakai’ kae ne seki fesoasoani atu ki a ia. Kafai foki loa e fai mai te tino tenā i a ia e fakatuanaki, kae ne seki lavea atu te mea tenā i ana faifaiga; tena uiga e seai se aoga. E pelā loa mo pati ne tusi mai ne Iakopo, a “te fakatuanaki, e mate māfai e seai ne galuega.”—Iako. 2:​14-17.

13. Ne faka‵mafa mai pefea ne Iakopo a tena manatu me e lavea atu i galuega a se tino a tena fakatuanaki? (Iakopo 2:​25, 26)

¹³ Ne fakasino atu a Iakopo ki a Lahapa e pelā me se fakaakoakoga ‵lei o se tino  fakatuanaki e auala i ana galuega. (Faitau te Iakopo 2:​25, 26.) Ne logo tou fafine i tala e uiga ki a Ieova mo tena fesoasoani ki tino Isalaelu. (Iosua 2:​9-11) Ne fakaasi mai ne ia i ana faifaiga a tena fakatuanaki—ne puipui ne ia a sipai Isalaelu e tokolua i te taimi ne ‵tu ei lā ola i se tulaga fakamataku. Ona ko te mea tenā, ne taku amiotonugina te fafine sē ‵lei katoatoa tenei, telā e sē se tino Isalaelu, e pelā eiloa mo Apelaamo. A tena fakaakoakoga e fakaasi faka‵lei mai ei a te tāua ke lavea atu i ‵tou galuega a te ‵tou fakatuanaki.

14. Kaia e mafai o fai atu ei tatou me e se fe‵paki a tusitusiga a Paulo mo tusitusiga a Iakopo?

¹⁴ Tela la, a Paulo mo Iakopo, ne fai‵pati e uiga ki te fakatuanaki mo galuega mai feitu kese‵kese. Ne fai atu a Paulo ki Kelisiano Iutaia me e se mafai eiloa o talia latou ne Ieova māfai koi fai eiloa ne latou a galuega kolā e fakatonu mai i te Tulafono a Mose. Kae ne faka‵mafa mai ne Iakopo a te tāua mō Kelisiano katoa ke fakaasi atu te lotou fakatuanaki e auala i olotou faifaiga ‵lei ki nisi tino.

15. Ne a nisi auala e fakaasi atu ne tatou te fakatuanaki i ‵tou galuega? (Onoono foki ki ata.)

¹⁵ Ne seki fai mai a Ieova me kafai e ma‵nako tatou ke taku amiotonugina, e ‵tau o fai ne tatou a mea katoa ne fai ne Apelaamo. E tonu, e uke auala e mafai o fakaasi atu ne tatou te fakatuanaki i ‵tou galuega. A te talia mo te fiafia ne tatou a tino ‵fou ki te fakapotopotoga, fesoasoani ki taina mo tuagane kolā e ma‵nako tonu ki se fesoasoani, kae fai a mea ‵lei ki tino i ‵tou kāiga, ko faifaiga katoa kolā e talia ne te Atua kae ka fakamanuia ne ia. (Loma 15:7; 1 Timo. 5:​4, 8; 1 Ioa. 3:18) Kae ko te ‵toe galuega tāua telā e lavea atu i ei te ‵tou fakatuanaki, ko te ‵kau atu mo te loto finafinau ki te talaiatuga o te tala ‵lei ki nisi tino. (1 Timo. 4:16) E mafai o fakaasi atu ne tatou katoa e  auala i ‵tou faifaiga me e fakatuanaki tatou, me ka taunu eiloa a folafolaga a Ieova, kae ko ana auala ko toe auala ‵lei eiloa. Kafai e fai tatou penā, ka tali‵tonu katoatoa tatou me ka taku ne te Atua a tatou me e amio‵tonu kae ne taugasoa foki o ia.

16. Se a te sokoga o te fakamoemoega ki te fakatuanaki o Apelaamo?

¹⁶ E faka‵mafa mai i te Loma mataupu e 4 se suā akoakoga tāua e mafai o tauloto ne tatou mai i a Apelaamo: te tāua o te fakamoemoega. Ne tauto mai a Ieova me e auala i a Apelaamo ka fakamanuiagina a “atufenua e uke.” Mafaufau ki te fakamoemoega gali ne mafai o maua ne Apelaamo! (Kene. 12:3; 15:5; 17:4; Loma 4:17) Kae i te taimi ko 100 ei a tausaga o Apelaamo kae ko 90 tausaga o Sala, ne seki sae mai eiloa te tamaliki telā ne folafola mai. Mai te kilokiloga a se tagata, ko se mafai o maua ne Apelaamo mo Sala se lā tamaliki tagata. A te mea tenā se tofotofoga lasi eiloa ki a Apelaamo. “Kae ne fakavae eiloa tena fakamoemoega ki tena fakatuanaki me ka fai a ia mo fai te tamana o atufenua e uke.” (Loma 4:​18, 19) Fakamuli loa, ne taunu a te mea ne fakamoemoe ki ei a Apelaamo. Ne fai eiloa a ia mo tamana o Isaako, ko tena tama telā ko leva ne nofo fakamoemoe a ia ki ei.—Loma 4:​20-22.

17. E iloa pefea ne tatou me e mafai o taku amiotonugina tatou me e pelā me ne taugasoa o te Atua?

¹⁷ E mafai o talia tatou ne te Atua kae taku amiotonugina e pelā me ne taugasoa o ia, e pelā mo Apelaamo. E tonu, tenā loa te mea ne faka‵mafa mai ne Paulo telā ne tusi mai: “Kae ko pati konei, ‘fai a te mea tenā ki a ia’ ne seki tusi fua mō [Apelaamo] eiloa, kae mō tatou foki kolā ka fai pelā me e amio‵tonu, me e tali‵tonu tatou ki a Ia telā ne fakatu aka ne ia a Iesu.” (Loma 4:​23, 24) E pelā mo Apelaamo, e ‵tau mo tatou o fakatuanaki, fai a galuega ‵lei, kae ke isi foki se ‵tou fakamoemoega. Ne fakamatala mai ne Paulo a te ‵tou fakamoemoega i te Loma mataupu e 5, telā ka sau‵tala tatou ki ei i te suā mataupu.