1. Ne a mea e ‵tau o fai ne tatou ko te mea ke ma‵tua ‵lei e pelā me ne Kelisiano?

 E OFO faeloa tatou i te gasolo vave o matua se tamaliki. A te ‵tupuakaga tenei e foliga mai pelā me se mea ne tupu fakafuasei. Kae ke matua ‵lei se tino e pelā me se Kelisiano, e manakogina a taumafaiga e uke. b (1 Koli. 13:11; Epe. 6:1) Ke taunu te fakamoemoega tenā, e ‵tau o ‵pili ‵tou va fakataugasoa mo Ieova. E manakogina foki ne tatou a tena agaga tapu i te taimi e ati aka ei ne tatou a uiga o te Atua, tauloto ki atamai aoga, kae fakatoka mō tiute i aso mai mua.—Faata. 1:5.

2. Ne a mea e tauloto ne tatou mai te Kenese 1:​27, kae ne a mea ka sau‵tala tatou ki ei i te mataupu tenei?

² Ne faite ne Ieova a te tagata mo te fafine. (Faitau te Kenese 1:27.) E laveagofie fua te ‵kese o te tagata mai te fafine, kae e ‵kese foki lāua i nisi feitu. E pelā me se fakaakoakoga, ne faite ne Ieova te tagata mo te fafine ke mafai o fakataunu ne lāua a tiute kese‵kese, tela la, e ‵tau o ati aka ne lāua a uiga mo atamai e manakogina ke mafai o fakataunu a lā tiute konā. (Kene. 2:18) I te mataupu tenei, ka sau‵tala tatou ki mea e mafai o fai ne se tuagane talavou ko te mea ke fai a ia pelā me se fafine Kelisiano matua ‵lei. I te suā mataupu, ka sau‵tala tatou ki mea e mafai ne taina talavou o fai.

3-4. E maua i fea ne tuagane talavou a tino kolā e fai pelā me ne fakaakoakoga ‵lei ki a latou? (Onoono foki ki te ata.)

³ E taku mai i te Tusi Tapu a igoa o fāfine ‵gali e tokouke kolā  ne a‵lofa kae tavini ki a Ieova. (Onoono ki te mataupu ko te “Women in the Bible—What Can We Learn From Them?” i te jw.org) A latou e “‵lei olotou uiga” kae “fakamaoni i mea katoa” e pelā eiloa mo te tusi siki fakavae o te ‵tou mataupu. E se gata i ei, e mafai foki o maua ne tuagane i olotou fakapotopotoga a fāfine Kelisiano ma‵tua ‵lei kolā e fai pelā me ne fakaakoakoga ‵lei.

⁴ Tuagane talavou, kaia e se ‵sala ei koutou ki nāi fāfine Kelisiano ma‵tua ‵lei kolā e mafai o fakaakoako koutou ki ei? Onoono ki olotou uiga ‵gali, ko mafaufau ei ki te auala ke fakaasi atu ne koe a uiga konā. I palakalafa ka ‵soko mai, ka sau‵tala tatou ki uiga tāua e tolu e manakogina ke maua ne fāfine ma‵tua ‵lei.

5. Kaia e tāua ei te loto maulalo ki se fafine Kelisiano matua ‵lei?

⁵ Te loto maulalo se vaega tāua o te faiga pelā me se Kelisiano matua ‵lei. Kafai e loto maulalo se fafine, ka maua ne ia se va fakataugasoa ‵lei mo Ieova pelā foki mo nisi tino. (Iako. 4:6) E pelā me se fakaakoakoga, a te fafine telā e alofa ki a Ieova ka ‵lago katoatoa atu mo te loto maulalo ki te fakatakitakiga e uiga ki te ulu o te kāiga telā ne fakatonu mai ne tena Tamana faka-te-lagi. (1 Koli. 11:3) E aoga eiloa te fakatakitakiga tenā i loto i te fakapotopotoga mo te kāiga. c

6. Ne a mea e mafai o tauloto ne tuagane talavou mai i a Lepeka e uiga ki te loto maulalo?

⁶ Mafaufau ki te fakaakoakoga a Lepeka. A ia se fafine poto kae fai ana fakaikuga mo te loto malosi i tena olaga kātoa. (Kene. 24:58; 27:​5-17) Kae ko ia foki se fafine āva kae fakalogo. (Kene. 24:​17, 18, 65) Kafai e fakalogo koe mo te loto maulalo ki fakatokaga a Ieova, e pelā mo Lepeka, ka fai eiloa koe mo fakaakoakoga ‵lei ki tino katoa i tou kāiga e pelā foki mo te fakapotopotoga.

7. E mafai pefea o fakaakoako atu a talavou fāfine ki te uiga agamalu o Eseta?

⁷ Te agamalu ko te suā uiga telā e ‵tau o maua  ne Kelisiano ma‵tua ‵lei katoa. E fai mai te Tusi Tapu me i “te poto e maua ne tino agamalu.” (Faata. 11:2) A Eseta se fafine agamalu kae mataku ki te Atua. Ona ko tena uiga agamalu, ne seki fakamatamata a ia i te taimi ne fai ei mo tupu. Ne fakalogo kae fai ne tou fafine a pati fakatonutonu a tena fakatuagane matua ko Moletekai. (Eseta 2:​10, 20, 22) E mafai foki o fakaasi atu ne koe te uiga agamalu penā māfai e ‵sala atu ki pati fakatonutonu aoga mai nisi tino kae fakagalue ne koe.—Tito 2:​3-5.

8. E ‵tusa mo te 1 Timoteo 2:​9, 10, ka fesoasoani atu pefea te agamalu ki se tuagane ke poto i te faiga o ana filifiliga ki gatu mo teuga?

⁸ E isi foki se suā auala ne fakaasi atu ei ne Eseta te agamalu. A ia se fafine “tinogali kae taulekaleka”; kae ne seki fai ne ia ke ‵saga malosi atu a tino ki a ia. (Eseta 2:​7, 15) Ne a mea aoga e mafai o tauloto ne se fafine Kelisiano mai i te fakaakoakoga a Eseta? A te auala e tasi e fakaasi mai i te 1 Timoteo 2:​9, 10. (Faitau.) Ne fakatonu atu te apositolo ko Paulo ki fāfine Kelisiano ke ‵pei ki gatu i te agamalu mo te mafaufau ‵lei. A pati Eleni ne fakaaoga i konei e faka‵mafa mai ei te manatu me e ‵tau o fakaasi atu i gatu o fāfine Kelisiano a te āva mo te amanaia ki lagonaga io me ko manatu o nisi tino. E aga‵tilo eiloa matou ki a koutou tuagane Kelisiano kolā e agamalu mo otou teuga e fai!

9. Ne a mea e mafai o tauloto ne tatou mai i te tala o Apikaila?

⁹ Te faiga o faka‵tauga ‵lei se suā uiga telā e ‵tau o fakaasi atu ne tuagane Kelisiano ma‵tua ‵lei katoa. Te faiga o faka‵tauga ‵lei ko te atamai ke faka‵kese aka te mea tonu mai te mea ‵se ko filifili ei a te mea tonu. Mafaufau ki te fakaakoakoga a Apikaila. Ne fai ne tena avaga se fakaikuga sē ‵lei telā ne mafai o iku atu tena kāiga katoa ki se tulaga fakamataku. Ne gasue fakavave a Apikaila. Ne ‵sao a ola o tena kāiga ona ko ana faka‵tauga ‵lei. (1 Samu. 25:​14-23, 32-35) E fesoasoani mai foki a faka‵tauga ‵lei ke iloa ne tatou te taimi ke fai‵pati i ei mo te taimi ke ‵nofo filemu. Kae e fesoasoani mai ke fakatumau te paleni o tatou māfai e fakaasi atu te fiafia tonu ki nisi tino.—1 Tesa. 4:11.

10-11. Ka aoga pefea ki a koe mo nisi tino a te iloa o faitau kae tusitusi faka‵lei? (Onoono foki ki te ata.)

¹⁰ E ‵tau o tauloto se fafine Kelisiano ki atamai aoga. A nisi atamai aoga ne tauloto ne se tamaliki fafine a koi foliki ei ka aoga faeloa ki a ia i tena olaga kātoa. Ke mafau‵fau ki nāi fakaakoakoga.

¹¹ Tauloto ke iloa o faitau kae tusitusi faka‵lei. I nisi tuu mo aganuu, a te faitau mo te tusitusi ne mea kolā e se manakogina ke tauloto a fāfine ki ei. Kae ko mea konā ne atamai aoga eiloa ki so se Kelisiano. d (1 Timo. 4:13)  Tela la, ke mo a ma talia ne koe so se mea ke fakalavelave io me taofi ne ia koe mai te tauloto ke iloa o faitau kae tusitusi faka‵lei. Se a te taui ka maua ne koe mai i ei? A te atamai tenā e aoga ki te ‵salaga o sau galuega ‵togi. Ka fai i ei ke momea aka tou apo e pelā me se tino akoga mo se faiakoga o te Muna a te Atua. Kae sili atu i ei, ka gasolo o pili atu koe ki a Ieova māfai e faitau kae mafaufau ‵loto koe ki tena Muna.—Iosua 1:8; 1 Timo. 4:15.

12. E fesoasoani atu pefea te Faataoto 31:26 ki a koe ke fakalogologo faka‵lei kae faipati atu mo te alofa?

¹² Tauloto ke iloa o fesokotaki faka‵lei mo tino. E tāua ke iloa ne Kelisiano o fesokotaki mo nisi tino i se auala magoi. Ne fai mai ne te soko ko Iakopo a manatu fesoasoani aoga i te feitu tenei, ana muna: “E ‵tau mo tino katoa o vave o fakalogo‵logo, kae fakatuai o fai‵pati.” (Iako. 1:19) Kafai e fakalogologo faka‵lei koe ki nisi tino māfai e fai‵pati, ko fakaasi atu i ei ne koe a “lagonaga fakataina” ki a latou. (1 Pe. 3:8) Kafai e se malamalama faka‵lei koe i te uiga o pati a se tino io me ko ana lagonaga, fakaaoga a fesili ‵tau ke fesoasoani atu ke malamalama koe. Ko mānava malie ei o mafaufau ‵loto ki ei a koi tuai o faipati atu. (Faata. 15:​28, fml.) Ke fesili ifo penei: ‘E mata, a pati ka fai nei ne au ne pati ‵tonu kae fakamalosi? E mata, ne pati āva kae a‵lofa?’ Ke tauloto mai tuagane ma‵tua ‵lei kolā e fakalogo‵logo faka‵lei kae fai‵pati atu mo te a‵lofa. (Faitau te Faataoto 31:26.) Saga tonu ki te auala e fai‵pati i ei latou. Kafai e tauloto faka‵lei koe ki mea konei, ko te ‵lei foki o tou va fakataugasoa mo nisi tino.

13. E tauloto pefea koe ke iloa o fai a galuega i te fale? (Onoono foki ki te ata.)

¹³ Tauloto ke iloa o fai a galuega i te fale. I koga e uke, a te ukega o galuega ki te tausiga o te fale e fai eiloa ne fāfine. E mafai o akoako koe ne tou mātua io me se isi tuagane ki galuega konā. Ne fai mai te tuagane ko Cindy, penei: “Tasi o meaalofa tafasili i te tāua a toku mātua ki a au ko te akoakoga ke lavea ne au te fiafia e maua mai te galue malosi. A te tauloto ke iloa o kuuka, suisui, mo te fakaaogaga faka‵lei o tupe ke ‵togi a mea, ne fakafaigofie i ei toku olaga kae ke maua a taimi e uke mō te taviniga ki a Ieova. Ne akoako foki au ne toku mātua ke uiga talimalo, kae ne mafai ei o fetaui au mo taina mo tuagane ‵gali kolā e fai pelā me ne fakaakoakoga ‵lei.” (Faata. 31:​15, 21, 22) A te fafine galue malosi kae uiga talimalo telā ko iloa ne ia o fai a galuega i te fale, se fakamanuiaga eiloa ki tena kāiga mo te fakapotopotoga.—Faata. 31:​13, 17, 27; Galu. 16:15.

14. Ne a au mea ne tauloto mai te tala o Crystal, kae se a te mea e ‵tau o saga tonu koe ki ei?

¹⁴ Tauloto ke iloa ne koe o tausi ki a koe eiloa. E tāua ‵ki ke iloa ne Kelisiano ma‵tua ‵lei o tausi ki a latou eiloa kae ke lotoma‵lie ki mea ko maua ne latou. (Fili. 4:11) Ne fai mai te tuagane ko Crystal penei: “Ne fakamalosi mai oku mātua ke filifili a mataupu i te akoga kolā  ka aoga fakamuli ki a au i te olaga. Ne fai mai toku tamana ke fili ne au te mataupu ko te accounting, kae ne aoga fakamuli eiloa te mataupu tenā ki a au.” I tafa o te tauloto ki atamai aoga kolā ka fesoasoani mai ke maua se galuega ‵togi, taumafai ke tauloto foki koe ke iloa o fakasoa faka‵lei au tupe. (Faata. 31:​16, 18) Kalo kea‵tea mai te faiga o kaitalafu e uke, kae ke lotomalie ki au mea ko maua ko te mea ke mafai o saga tonu koe ki ou fakamoemoega faka-te-agaga.—1 Timo. 6:8.

15-16. E aoga pefea a tuagane taka ki nisi tino? (Maleko 10:​29, 30)

¹⁵ Kafai e ati aka ne koe a uiga faka-te-agaga kae tauloto ki atamai aoga, ka toka ‵lei koe mō ou tiute i aso mai mua. Ke mafaufau ki nāi fakaakoakoga o mea kolā e mafai ne koe o fai.

¹⁶ E mafai o fakaiku ne koe ke nofo taka mō se vaitaimi. E ‵tusa mo pati a Iesu, ko oti ne fakaiku aka ne nisi fāfine ke se a‵vaga latou, faitalia loa me fai te mea tenā e pelā me se mea fakamasiasi i olotou tuu mo aganuu. (Mata. 19:​10-12) A nisi tino e se a‵vaga ona ko pogai kese‵kese. Ke masaua, me e se ‵kilo fatauva mai a Ieova mo Iesu ki Kelisiano taka. E fai eiloa a tuagane taka i te lalolagi kātoa e pelā me ne fakaakoakoga ‵lei i olotou fakapotopotoga. Ona ko te lotou a‵lofa mo te lotou atafai tonu ki nisi tino, e fai eiloa a fāfine Kelisiano konei e pelā me ne tuagane mo mātua faka-te-agaga ki tino e tokouke.—Faitau te Maleko 10:​29, 30; 1 Timo. 5:2.

17. E fakatoka pefea se tuagane talavou i te taimi nei ke kau atu ki te taviniga tumau?

¹⁷ E mafai o tavini atu koe i te taviniga tumau. E lasi ‵ki te galuega e fai ne fāfine Kelisiano i te galuega talai i te lalolagi kātoa. (Sala. 68:11) E mata, e mafai o fai nei au palani ke kau atu ki te taviniga tumau? E mafai o paenia koe, galue pelā me se volenitia i galuega fakatu‵tu, io me i te Peteli. ‵Talo e uiga ki ou fakamoemoega konā. Sau‵tala mo tino kolā ne taunu olotou fakamoemoega penā, ko te mea ke iloa ne koe a mea e ‵tau o fai ke fakatoka ki ei. Ko fai ei tau palani ki te auala ke fakataunu tou fakamoemoega. Kafai ko taunu tou fakamoemoega, ko mafai ei o ma‵tala mai a nisi avanoaga ‵gali e uke mō koe i te taviniga ki a Ieova.

18. Kaia e ‵tau ei o filifili faka‵lei ne se tuagane a tena avaga? (Onoono foki ki te ata.)

¹⁸ E mafai o fakaiku ne koe ke avaga. A uiga mo atamai aoga kolā ne sau‵tala tatou ki ei ka fesoasoani atu ki a koe ke fai pelā me se avaga  fakatuagagina. E tonu, kafai e mafaufau koe ke avaga, e ‵tau o filifili faka‵lei ne koe te tino ka avaga koe ki ei. A te mea tenā se tasi o fakaikuga tāua e ‵tau o fai ne koe. Ke masaua, me ka nofo koe mai lalo i te pule a te tagata ka avaga koe ki ei. (Loma 7:2; Efe. 5:​23, 33) Tela la, ke fesili ifo penei: ‘E mata, a te tagata tenā se Kelisiano matua ‵lei? E mata, e fakamuamua ne tou tagata a mea faka-te-agaga i tena olaga? E mata, e fai ne ia a fakaikuga ‵poto? E mata, e mafai ne tou tagata o fakaasi ki tua ana mea ‵se? E mata, e āva a ia ki fāfine? E mata, e mafai o tausi ne ia au i te feitu faka-te-agaga, feitu faka-te-foitino, mo mea tau lagonaga? E mata, e saga tonu atu a ia ki ana tiute? E pelā me se fakaakoakoga, ne a ana tiute i te fakapotopotoga, kae e saga atu pefea a ia ki ei?’ (Luka 16:10; 1 Timo. 5:8) E tonu, kafai e fia maua ne koe se avaga tagata ‵lei, e ‵tau foki o fai koe pelā me se avaga fafine ‵lei.

19. Kaia e fakaaloalogina ei a te tiute o te tino telā e fai pelā me se “fesoasoani”?

¹⁹ E fai mai te Tusi Tapu me i te fafine avaga ‵lei e fai pelā me se “fesoasoani” ki tena avaga kae se “soa” o tou tagata. (Kene. 2:18) E mata, e fakauiga i ei me i te fafine e se tāua? Ikai! A te tulaga o te fafine e pelā me se fesoasoani se tulaga fakaaloalogina eiloa. Ke masaua, me e masani o taku a Ieova e pelā me se “fesoasoani” i te Tusi Tapu. (Sala. 54:4; Epe. 13:6) E fai eiloa te fafine e pelā me se fesoasoani ki tena avaga māfai e ‵lago a ia ki tou tagata kae fesoasoani ki a ia ke fakataunu a fakaikuga kolā ka aoga ki te kāiga. Kae ona ko tena alofa ki a Ieova, e fai ne ia te ‵toe mea e mafai o fai ke lavea mai ne tino a uiga ‵lei o tena avaga. (Faata. 31:​11, 12; 1 Timo. 3:11) Ke na fakatoka nei koe ki tiute konā i aso mai mua, mai te faiga ke gasolo o malosi atu tou alofa ki a Ieova kae mai te fai pelā me se tino fesoasoani ki nisi tino i te fale mo te fakapotopotoga.

20. Ne a mea ‵lei e mafai o fai ne se mātua mō tena kāiga?

²⁰ E mafai o fai koe pelā me se mātua. Kafai ko oti koe ne avaga, e mafai eiloa o isi ne lua tama‵liki mo tau avaga. (Sala. 127:3) Tela la, se mea poto eiloa ke mafaufau ki mea ka ‵tupu i aso mai mua. A uiga mo atamai ne sau‵tala tatou ki ei i te mataupu tenei ka fesoasoani atu ki a koe māfai ko avaga koe kae ko fai foki pelā me se mātua. A tou alofa, tou atafai, mo tou kufaki ka fai ei ke fia‵fia tou kāiga, ke tokagamalie au tama‵liki kae alofagina.—Faata. 24:3.

21. E pefea a ‵tou lagonaga ki ‵tou tuagane, kae kaia? (Onoono ki te ata i te ‵kava.)

²¹ Tuagane, e a‵lofa matou ki a koutou ona ko otou mea e fai mō Ieova mo ana tino. (Epe. 6:10) E galue malosi koe ke ati aka a uiga faka-te-agaga, tauloto ki atamai kolā ka fai ei ke fiafia koe ki te olaga pelā foki mo tino i ou tafa, kae ke toka faka‵lei koe mō nisi tiute i aso mai mua. E fai eiloa koe e pelā me se kope tāua ki te fakapotopotoga a Ieova!