E Mata, e Mafai o Fesoasoani Atu te Tusi Tapu i te Putiakaga o au Tama‵liki?

A TE orchid se pulalakau gali kae faigata ke fakaola. Ko te mea ke ola ‵lei te lakau tenā, e ‵tau o fuafua faka‵lei te lasi o te ‵vela, te mainaga, mo te pōla telā e fakaola i ei. E mate vave te orchid māfai e se fetaui a te one mo kaiao kolā e fakaola ki ei, kae e faigofie foki ke pokotia i masaki mo manu kai lakau. Tela la, e masani sāle o mate te orchid i te taimi muamua e fakaola ei.

Kae e sili fakafia atu la te faigata o te putiakaga o tama‵liki, kae e manakogina foki te saga tonu atu ki ei mo te fakaeteete. Tela la, e masani sāle o ‵numi a mātua i te putiakaga o tama‵liki. E ma‵nako a tino e tokouke ki se fesoasoani, e pelā eiloa mo se tino ‵toki orchid telā e manako ki ne fautuaga mai te kau ‵toki lakau. E mautinoa eiloa me e ma‵nako a mātua katoa ki toe fautuaga tafasili i te ‵lei. E maua i fea a vaegā fautuaga penā?

E tiga eiloa e se fai te Tusi Tapu e pelā me se tusi tulafono mō te putiakaga o tama‵liki, ne fai ne te Atua a tino kolā ne tusi ne latou, ke aofia i ei a fautuaga aogā e uke e uiga ki te mataupu tenei. E faka‵mafa mai i te Tusi Tapu ke taumafai malosi o ati aka a uiga kolā e manakogina, ko uiga kolā ko sē fia ‵saga atu ki ei a tino e tokouke. (Efeso 4:​22-24) I te feitu tenei, e tuku mai i fakatakitakiga mai te Tusi Tapu se mea tāua, ko te fakapaleniga o akoakoga a tama‵liki. Ko oti ne aogā a fakatakitakiga penā ki te fia afe o tino kolā ne fakagalue ne latou, faitalia te vaitaimi ne ola ei io me ko matakāiga ne o‵mai i ei latou. Tela la, a te tautali atu ki fakatakitakiga mai te Tusi Tapu e fesoasoani atu ki a koe ke manuia i te akoakoga o au tama‵liki.

Fakaakoakoga a Mātua​—ko te ‵Toe Akoakoga Sili

“Ai a e akoako ei ne koe a nisi tino, kae sē akoako koe ki a koe eiloa? E lauga atu ne koe te sē kaisoa, ka ko koe e kaisoa. Ne fai mai koe me sē ‵tau se tino o mulilua, ka ko koe e mulilua.”​—Loma 2:​21, 22.

Ne fai mai te takitaki fono o te Seoul Board of Education [Komiti o Akoga i Seoul]: “A fakaakoakoga kolā e fai atu i pati mo faiga ko toe akoakoga ‵lei eiloa mō tama‵liki.” Kafai e se tuku atu ne mātua se fakaakoakoga ‵lei i lā pati mo faifaiga kae tuku atu fua ne fakatonuga mautinoa ki ei, ka fakaiku fakavave aka ne tama‵liki me i a laua ne tino ‵loi. Ka seai eiloa se aogā o pati a mātua. E pelā mo mātua kolā e fia akoako ne laua a lā tama‵liki ke fakamaoni, e ‵tau foki mo laua o fakamaoni. Se amioga masani a mātua kolā e se fia fai‵pati ki te tino i te telefoni o fai atu ki te tamaliki ke fai atu penei, “A toku tamana (io me ko toku mātua) e galo i konei.” Ka mā kae ka numi valevale a te tamaliki tenā. Fakamuli loa, kāti ka kamata a ia o loi e aunoa mo te mā māfai ko oko atu ki se tulaga faigata. Tela la, kafai e ma‵nako tonu a mātua ke fakamaoni a te tamaliki, e ‵tau mo laua o fakamaoni i lā pati mo faiga e fai.

E mata, e fia akoako ne koe tau tamaliki ke faipati mo te āva? E ‵tau o tuku atu ne koe ki ei se fakaakoakoga ‵lei. Kae ka faigofie ke fakaakoako atu a tau tamaliki ki a koe. Ne fai mai a Sung-sik, se tamana o tama‵liki e toko fa: “Ne fakaiku aka ne māua mo taku avaga ke sē fakaaogā lele eiloa a pati sē ‵lei. Ne fakatau āva māua i a maua eiloa kae ne seki ‵kai ma leo māfai ko se fia‵fia io me ita maua. E sili fakafia atu te aogā o fakaakoakoga  ‵lei i lō te fai atu fua o pati. Ko oko eiloa i te ma fia‵fia me e āva a ma tama‵liki māfai e fai‵pati atu ki nisi tino.” E fai mai te Tusi Tapu i te Kalatia 6:7: “E tau ne te tino a te fuaga ne ‵toki ne ia.” A mātua kolā e ma‵nako ke maua ne olotou tama‵liki se tulaga ‵lei i mea tau amioga e ‵tau o fakaasi muamua atu me ola eiloa laua e ‵tusa mo tulaga konā.

Ke ‵Lei Faeloa te Fesokotakiga

“Akoako atu a tulafono konā ki otou tama‵liki. Kafai e ‵nofo koutou i otou fale, sa puli o fakamasausau faeloa a tulafono konā, pelā foki manafai e olo koutou ki se koga, io me manava koutou, pelā foki i taimi e ga‵lue ei koutou.”​—Teutelonome 6:7.

Ko gasolo o lasi atu te manakoga ke fakamāumāu a taimi e uke i galuega ‵togi. Ka pokotia malosi a tama‵liki māfai e ga‵lue katoa a mātua. Ko mutana foki te taimi e fakamāumāu ne mātua e tokouke mo olotou tama‵liki. I te fale, e fai foki ne mātua a galuega o te kāiga kae kāti ka fi‵ta a latou i ei. I vaegā fakanofonofoga penā, e mafai pefea o fakatumau ne koe se fesokotakiga ‵lei mo au tama‵liki? E maua a avanoaga ke sau‵tala māfai e fai fakatasi ne koulua mo tama‵liki a galuega o te kāiga. Ne ave keatea ne se ulu o te kāiga a te TV a latou, ko te mea ke uke a taimi ke sau‵tala ei mo tama‵liki. Ana muna: “Muamua la, ne ‵fiu malosi a tama‵liki, kae i te taimi ne kamata ei o ta‵fao fakatasi matou ki tafaoga faka-te- mafaufau (puzzle games) kae sau‵tala foki ki tala ‵gali i tusi, ne talia ei ne latou te fakamafuliga tenā.”

E tāua ‵ki māfai e fakamasani a tama‵liki i te taimi koi fo‵liki i ei ke fesokotaki atu faeloa ki olotou mātua. Me kafai e se fai penā, kafai ko oko a tama‵liki ki te tulaga talavou kae fe‵paki mo fakalavelave, ka sē mafau‵fau latou ki olotou mātua e pelā me ne taugasoa kolā e mafai o fai‵pati atu latou ki ei. E mafai pefea o fesoasoani atu koe ke fakaasi mai a mea katoa i olotou loto? E fai mai te Faataoto 20:5: “A mafaufauga o te tino e pelā me ne vai i se vaikeli ‵poko, kae e mafai fua o aumai ki tua ne se tagata atamai.” Mai te fakaaogāga o fesili e pelā mo te fesili tenei “Se a tau faka‵tau ki ei?” e fakamalosi atu i ei a mātua ki olotou tama‵liki ke fakaasi mai olotou mafaufauga mo olotou lagonaga.

Ne a au mea ka fai māfai e fai ne sau tamaliki se mea matagā? Tenā loa te taimi e ‵tau o fai faka‵lei atu ki ei. Ke pule atu koe ki ou lagonaga i te taimi e fakalogologo ei koe ki tau tama. Ne fai mai se tamana e uiga ki te auala e fakafesagai atu ei a ia ki se tulaga penā: “Kafai e fai ne tama‵liki a mea ‵se, e taumafai au ke sē tō silia aku mea e fai. E sagasaga au ki lalo o fakalogologo ki olotou pati e fai mai. E taumafai au ke malamalama i te fakalavelave. Kafai e faigata ke taofiofi aka toku kaitaua, e faka‵tali malie au ke galo atu keatea.” Kafai e pule atu koe ki ou lagonaga kae fakalogologo faka‵lei, e mafai o taliagofie au pati fakatonutonu.

E Tāua a Pati Polopoloki Kolā e Fakavae ki te Alofa

“A koutou e tamana, sa fakaitaitagina otou tama‵liki, kae ke puti ake i te olaga ‵lei mo akoakoga faka-Kelisiano.”​—Efeso 6:4.

Ke maua a ikuga ‵lei, e tāua ‵ki a te auala e tuku atu ei ne koe a pati polopoloki mo te alofa. E ‘fakaitaita’ atu pefea a mātua ki olotou tama‵liki? Kafai e se fetaui a pati polopoloki mo te tulaga o te mea ‵se ne fai io me ko tō ‵mafa a pati polopoloki, ka ‵teke atu eiloa a tama‵liki ki ei. E ‵tau o tuku atu a pati polopoloki katoa mo te alofa. (Faataoto 13:24) Kafai e fakasako‵sako faka‵lei koutou mo au tama‵liki, ka iloa ei ne latou me e polopoloki latou ne koe ona ko te alofa.​—Faataoto 22:15; 29:19.

Kae i te suā feitu, se mea ‵lei foki ke iloa ne  tama‵liki a ikuga ma‵sei o amioga sē ‵lei. Kafai ne fai ne se tamaliki se mea ‵se ki se isi tino, ke fai ‵tonu atu koe ki a ia ke fakatoese atu ki te tino tenā. Kafai e ofa ne ia a tulafono o te kāiga, e mafai o fakatapulā ne koe ana nisi saolotoga ko te mea ke faka‵mafa atu ei te tāua o te tausi ki tulafono.

Se mea tāua ke tuku atu a pati polopoloki i te taimi ‵tau. E fai mai te Failauga 8:11: “Ai a e fai ei ne tino a amioga sē ‵lei mo olotou loto kātoa? Me e se vave oko mai a te fakasalaga ki tino fai agasala penā.” I se auala tai ‵pau, ka tofotofo aka ne tama‵liki e tokouke, me e mata, e mafai ne latou o ‵sao i se fakasalaga māfai e se faka‵logo latou. Tela la, kafai ko oti ne fai atu koe me ka isi se fakasalaga mō se mea ‵se e fai, ke fai eiloa te fakasalaga tenā.

E Tāua ‵ki a Fakafiafiaga Aogā

“Te taimi o te fiafia, . . . mo te taimi o te saka fiafia.”​—Failauga 3:​1, 4.

E manakogina a taimi avanoa mo fakafiafiaga aogā mō te putiakaga o te mafaufau mo te foitino o te tamaliki. Kafai e ‵kau fakatasi a mātua mo olotou tama‵liki i tafaoga mo fakafiafiaga, ka fakamalosi aka i ei a te fealofani i te kāiga kae ka lagona foki ne tama‵liki me e maua ne latou se puipuiga ‵lei. Ne a la vaegā mea fakafia‵fia e māfai o fai fakatasi ne se kāiga? Kafai e mafaufau faka‵lei ki ei, e uke ‵ki a mea ‵gali e mafai o fai. E isi ne tafaoga i tua o te fale e pelā mo te ‵tele i pasika ta ki vae, tenesi, mo te volipōlo. Kae ke mafaufau ki taimi fakafia‵fia kolā e ta‵ta kae usuusu pese fakatasi ei te kāiga. E mafai foki o mafau‵fau ki mea ‵gali o te natula i taimi e faima‵laga ei te kāiga.

I vaegā taimi penā, e tuku atu ei ne mātua ki olotou tama‵liki se kilokiloga paleni e uiga ki fakafiafiaga. Ne fai mai se Kelisiano telā e tokotolu ana tama tā‵gata: “E kau atu au ki tafaoga a aku tama‵liki māfai e mafai. Kafai e ta‵fao i tafaoga i te komupiuta, e fesili atu au me e fai pefea te tafaoga tenā. Kafai ko fakamatala mai ne latou mo te pati ‵pole, ko fakaaogā ei ne au te avanoaga tenā ke fakaasi atu te fakamataku o fakafiafiaga sē aogā penā. Ko oti ne lavea ne au me ne tiaki eiloa ne latou a fakafiafiaga sē ‵lei.” E tonu, a tama‵liki kolā e fia‵fia ki fakafiafiaga faka-te- kāiga e masani o se fia onoono ki polokalame i televise, vitiō, tamunei, mo tafaoga i te Internet kolā e fakamalosi aka i ei a amioga fakasauā, te finalalolagi mo te fakaaogāga o vailakau tapu.

Fesoasoani ki au Tama‵liki ke Fai ne Taugasoa ‵Lei

“Kauga ki tino ‵poto kae ka poto foki koe. Kafai e kauga koe ki tino va‵lea kae ka sē aogā koe.”​—Faataoto 13:20.

Ne fai mai se tamana Kelisiano telā ne manuia i te putiakaga o ana tama‵liki, penei: “E se ‵tau o manatu māmā ki te tāua o te filifiliga o olotou taugasoa. E mafai o fakamasei ne se taugasoa masei a galuega ‵lei katoa a koe ne fai.” Ke fesoasoani atu ki ana tama‵liki ke filifili a taugasoa ‵lei, e ‵sili atu sāle ne ia a vaegā fesili aogā penei: Ko oi tou toe taugasoa pili? Kaia e fiafia malosi koe ki ei? Ne a ana uiga e manako koe o fakaakoako ki ei? Ne fakatoka foki ne se mātua ke ‵kami mai a taugasoa ‵pili a ana tama ki te lotou fale. Ko mafai ei o iloa ne ia olotou uiga kae tuku atu ei a fakatakitakiga ‵tau ki ana tama‵liki.

E tāua foki ke akoako a tama‵liki ke iloa ne latou me e mafai o fai taugasoa latou mo tino ma‵tua  e pelā foki mo olotou tupulaga. Ne fai mai a Bum-sun, se tamana o tama‵liki e tokotolu: “E fesoasoani atu au ki aku tama‵liki ke malamalama latou me i taugasoa e se ‵tau fua o fai mo tino e tupulaga tasi mo latou, e pelā eiloa mo Tavita mo Ionatana i te Tusi Tapu. E ‵kami sāle ne au a Kelisiano mai tupulaga kese‵kese ke fakatasitasi sāle mo aku tama‵liki. Tela la, e fakatasitasi sāle a aku tama‵liki mo tino kolā e se tupulaga latou.” A te ‵kau fakatasi faeloa mo tino ma‵tua e tuku mai i ei te avanoaga ke tauloto a tama‵liki ki mea e uke.

E Mafai o Manuia Koe i te Akoakoga o Tama‵liki

E ‵tusa mo se sukesukega ne fai i te Iunaite Sitete, ne seki manuia malosi a mātua e tokouke kolā ne taumafai o akoako atu ki olotou tama‵liki a uiga e pelā mo te loto pulea mo te fakamaoni. Kaia e faigata ‵ki ei te mea tenei? Ne fai mai se mātua telā ne tali atu ki te sukesukega tenei: ‘Se mea fakafanoanoa me i te auala e tasi fua ke puipui ei ‵tou tama‵liki ko te ‵loka fua o latou ki loto i se potu ke mo a eiloa e ‵to atu ki tua i te lalolagi.’ Ne mafaufau eiloa a ia ki te tulaga o te olaga telā e ‵tupu aka nei i ei a tama‵liki i aso nei ko masei fakafia atu i lō aso mua. I te tulaga la tenei, e mata, e mafai o manuia a te putiakaga o tama‵liki?

Kafai ne manako koe ke ‵toki aka se orchid kae manavase koe i te mea ma mate, kāti ka loto vāivāi koe. Kafai e vau se tino poto i te ‵tokiga o te orchid kae tuku atu ki a koe ne manatu aogā kae fai atu mo te loto talitonu penei: “Ka ola eiloa te orchid māfai e ‵toki ne koe penei,” kāti ka fiafia eiloa koe! E tuku mai ne Ieova, te Pule telā e malamalama katoatoa i uiga o tino, a toe fakatakitakiga ‵lei i te putiakaga o tama‵liki. Ne fai mai a ia: “Akoako atu ki te tamaliki te mea e ‵tau o fai ne ia e ola ei a ia, kae ka masaua faeloa ne ia i tena olaga kātoa.” (Faataoto 22:6) Kafai e akoako ne koe a tama‵liki e ‵tusa mo fakatakitakiga i te Tusi Tapu, ka mafai o maua ne koe te fiafia māfai e lavea ne koe au tama‵liki ko ‵tupu aka e pelā me ne tino ma‵tua kolā e fakatuagagina, e atafai ki nisi tino kae maua ne latou a uiga ‵lei. Ka alofagina latou ne tino kae maise a Ieova, te ‵tou Tamana i te lagi.