1. E mata, e isi ne mea aoga e mafai o maua mai i faifaiga e fai atu ne tatou ki tino i te galuega talai? Tuku mai se fakaakoakoga. (Ke onoono ki te ata i te kamataga.)

I NĀI tausaga ko ‵teka, ne ‵kau atu se tauavaga Kelisiano i Fiti ki se galuega fakapito i te ‵kamiga o tino ki te Fakamanatuga o te mate o Keliso. A koi fai‵pati atu lāua ki se fafine mai tua o tena fale, kae kamata o ‵to te vaiua. Ne tuku atu ne te taina se fakamalu ki te fafine kae faka‵malu fakatasi a ia mo tena avaga. Ne fia‵fia eiloa te tauavaga i te laveaga ne lāua te fafine i te po o te Fakamanatuga. Ne taku tonu mai ne tou fafine me ko sē masaua ne ia a te ukega o mea ne fai atu ne Molimau i te taimi ne āsi atu ei lāua. Kae ko te mea telā ne ofo malosi ei a ia ko faifaiga ne fai atu ne lāua ki a ia, tenā ne kau mai ei a ia ki te Fakamanatuga. Se a te mea ne fesoasoani atu ki faifaiga ‵gali penā? Ne fakaaoga ne te tauavaga a te Tulafono Fakaaulo.

2. Se a te Tulafono Fakaaulo, kae e mafai pefea o fakagalue aka ne tatou?

² Se a te Tulafono Fakaaulo? Ko pati fakatonutonu kolā ne tuku mai ne Iesu i te taimi ne fai mai ei a ia: “A mea katoa kolā e ma‵nako koutou ke fai atu ne tino ki a koutou, e ‵tau foki o fai ne koutou ki a latou.” (Mata. 7:12) E mafai pefea o fakagalue aka ne tatou a te tulafono tenā. Mai te fakaaogaga o auala e lua. Te mea muamua, e ‵tau mo tatou o fesili ifo ki a tatou eiloa, ‘Moi fai au ko te tino tenā, ne a  faifaiga e manako au ke fai mai ki a au?’ Mai konā, ko mafai ei o tau‵tali tatou i ei kae talia katoatoa ne tatou a te suā tino.—1 Koli. 10:24.

3, 4. (a) Fakamatala mai te pogai e se fakagalue fua ei a te Tulafono Fakaaulo i ‵tou faifaiga e fai ki ‵tou taina mo tuagane. (e) Se a te mea ka sau‵tala tatou ki ei i te mataupu tenei?

³ E masani o fakagalue ne tatou a te Tulafono Fakaaulo i ‵tou faifaiga e fai ki ‵tou taina mo tuagane. Kae ne seki fai mai a Iesu ke fai atu fua a faifaiga konei ki a latou kolā e kāiga tatou i te fakatuanaki. Ne faipati tonu a ia e uiga ki te Tulafono Fakaaulo i te taimi ne faipati ei a ia ki faifaiga e ‵tau o fai atu ne tatou ki tino katoa kae aofia i ei a ‵tou fili. (Faitau te Luka 6:27, 28, 31, 35.) Kafai e ‵tau o fakagalue ne tatou a te Tulafono Fakaaulo ki ‵tou fili, e sili atu la te tāua ke fakaaoga ne tatou i te taimi e talai atu ei tatou ki tino—kāti a te tokoukega o latou “e ‵tau o maua ne latou a te ola se-gata-mai”!—Galu. 13:48.

⁴ Ka sau‵tala nei tatou ki fesili e fa kolā e ‵tau o masaua faeloa ne tatou i te taimi e olo ei tatou i te galuega talai: Ko oi a tino taki tokotasi e fano au o talai ki ei? Tefea te koga e fanatu ei au ki a latou? Se a te ‵toe taimi ‵lei ke talai atu au ki tino? Se a te auala e ‵tau ei o talai atu au ki a latou? E pelā mo te mea ka lavea ne tatou, e fesoasoani mai a fesili konei ke mafau‵fau tatou ki lagonaga o tino kolā e talai tatou ki ei kae fulifuli a ‵tou fakatomuaga ke fetaui ‵lei.—1 Koli. 9:19-23.

5. Ne a fesili e mafai ne tatou o ‵sili ifo ki a tatou eiloa?

⁵ E masani o fai‵pati tatou ki tino taki tokotasi i ‵tou galuega talai. E isi eiloa ne fakavae mo fakalavelave o tino taki tokotasi. (2 Nofo. 6:29) I te taumafai o sau‵tala mo se tino ki te tala ‵lei, fesili ifo ki a koe eiloa: ‘Kafai e ‵fuli a mā tulaga, se a te kilokiloga e manako au ke kilo mai a te tino tenei ki a au? E mata, e fiafia au māfai e kilo mai a ia ki a au e pelā me se tuakoi sē fiafia?’ Io me e fiafia atu au ke iloa tonu ne ia au?’ A te mafaufau ki fesili penā e fakamasaua mai ke fai ‵tou faifaiga ki tino i te fale e pelā me ne tino taki tokotasi kolā e kese‵kese olotou fakalavelave.

6, 7. Se a te mea e ‵tau o fai ne tatou māfai e fetaui tatou mo se tino i te galuega talai telā e foliga mai me e loto ‵fika?

⁶ E seai se tino e manako ke fakaigoa a ia ki “se tino masei.” Ke fai se fakatusaga: E pelā me ne Kelisiano, e fai ne tatou a te ‵toe mea e mafai ke fakagalue a pati fakatonutonu mai te Tusi Tapu ke ‘fai faeloa ‵tou pati ke ‵tagi ‵lei.’ (Ko. 4:6) Ona ko te tulaga sē ‵lei katoatoa, e fai ne tatou a pati kolā e sala‵mo fakamuli tatou i ei i nisi taimi. (Iako. 3:2) Kafai ne faipati ne tatou ne pati sē alofa ki se tino—kāti e tai logologosala te aso tenā—ka sē ma‵nako tatou ke taku pelā me e “sē āva” io me “sē mafaufau” ki pati e fai. E fakamoemoe tatou me ka malamalama te suā tino. E mata, e se ‵tau foki o mafaufau tatou penā ki nisi tino?

⁷ Kafai e fetaui koe mo se tino i te galuega talai telā e foliga mai me e loto ‵fika, e mata, e ‵lei ke ‵kilo atu tatou ki a ia e pelā me se tino e se loto ‵fika? E mata, e fai a ia penā ona ko te fi‵ta i te galuega io me ko te akoga? E mata, e isi sena masaki masei e fakafesagai mo ia? I te ukega o taimi, a tino i te fale kolā ne ita i te taimi muamua ne ‵saga faka‵lei mai i te taimi ne fai atu ne tino o Ieova a faifaiga filemu kae āva.—Faata. 15:1; 1 Pe. 3:15.

8. Kaia e se ‵tau ei o taofi ne tatou a te talaiatuga o te fekau o te Malo ki “vaegā tino kese‵kese katoa”?

⁸ E oko atu ‵tou galuega talai ki tino taki tokotasi i feitu katoa o te olaga. I nāi tausaga fua ko ‵teka, e silia atu i te 60 a tala ko oti ne ‵lomi i te fakasologa o mataupu “E ‵Fuli ne te Tusi Tapu a Olaga o Tino” i Te Faleleoleo Maluga. A nisi tino kolā ne ‵sae mai i mataupu konei ne tino ne kai‵soa, ko‵na, aofia i potukau ma‵sei, io me u‵miti ki vailakau tapu. A nisi tino ne tino politiki, takitaki lotu, io me ko tino taki tokotasi kolā e ‵saga o ‵sala galuega. A nisi tino ne aofia i olaga faivalevale. E ui i ei, ne lagona ne latou katoa a te tala ‵lei, talia ke fai se akoga faka-te-Tusi Tapu, fai a ‵fuliga ki olotou olaga, kae o‵mai ki  loto i te munatonu. Tela la, e se ‵tau lele o mafau‵fau tatou me ko sē mafai o fakaoko atu a te fekau o te Malo ki tino penā. (Faitau te 1 Kolinito 6:9-11.) I lō te fai penā, e lavea ne tatou me e mafai o talia ne “vaegā tino kese‵kese katoa” a te tala ‵lei.—1 Koli. 9:22.

9. Kaia e ‵tau ei o fakaasi atu ne tatou te āva ki fale o nisi tino?

⁹ Tefea te koga e talai ei tatou ki tino i ‵tou galuega talai? E masani o talai tatou ki ei i olotou fale. (Mata. 10:11-13) E loto fakafetai tatou māfai e fakaasi mai ne nisi tino a te āva ki ‵tou fale mo kope totino. E se gata i ei, e tāua ki a tatou a ‵tou fale. E ma‵nako tatou ke fai mo fai se koga e fai i ei a ‵tou mea totino kae tokagamalie. E ‵tau foki o fakaasi atu ne tatou a te āva tenā ki ‵tou tuakoi. I te olo o tatou o talai mai fale ki fale, se mea ‵lei ke mafau‵fau tatou ki ‵tou faifaiga e fai i olotou fale.—Galu. 5:42.

10. E mafai pefea o ‵kalo tatou kea‵tea mai te fakalavelave atu ki nisi tino i ‵tou galuega talai?

¹⁰ I te lalolagi tenei e ‵fonu i amioga solitulafono, e māsalosalo a te tokoukega o tino i te fale ki tino fakaa‵tea. (2 Timo. 3:1-5) E ‵tau o ‵kalo tatou kea‵tea mai te faiga ke isi se masalosaloga penā ki a tatou. Pelā me se fakaakoakoga, mafaufau i a koe ko fanatu ki te fale kae tukituki i te mataloa ki mua. Kafai e seai se tino e tali mai, e mafai o mafaufau tatou ke fatiotio i te famalama io me sasale mai tua o te fale o onoono me isi se tino i te fale. E mata, e se fakalavelave atu te faifaiga tenā ki tino i te fale i te koga telā e nofo koe i ei? Ne a mafaufauga o ana tuakoi ki ei? E tonu, e ‵tau mo tatou o fai faka‵lei a ‵tou galuega talai. (Galu. 10:42) E loto finafinau tatou o fakasalalau se fekau tonu, kae e ‵tau o ‵lei ‵tou lagonaga. (Loma 1:14, 15) Tela la, ke ‵poto tatou o sē fai so se mea telā e mafai o sōna fakalavelave atu ki tino i te koga telā e talai tatou i ei. Ne tusi mai te apositolo ko Paulo: “E seai lele eiloa se mea e fai ne matou ke siga ei se tino, ko te mea ke seai se mea ‵se e maua aka i te motou galuega.” (2 Koli. 6:3) Kafai e āva tatou ki fale mo kope o tino i ‵tou koga talai, e mafai ne ‵tou amioga o ‵fuli mai a nisi tino ki te munatonu.—Faitau te 1 Petelu 2:12.

11. Kaia e ‵tau ei o loto fakafetai tatou māfai e āva mai a nisi tino ki ‵tou taimi?

¹¹ E pelā me ne Kelisiano, e fakalave‵lave a te tokoukega o tatou i ‵tou olaga. Ko te mea ke fakataunu tou tiute, e palani faka‵lei ne tatou se fakasologa o mea e ‵tau o fai kae fakamuamua a mea kolā e tāua atu. (Efe. 5:16; Fili. 1:10) Kāti e se fia‵fia tatou māfai e isi se mea e fakamakosu ne ia a ‵tou palani. Tela la, e loto fakafetai tatou māfai e āva mai a nisi tino ki ‵tou taimi, kae fakaasi mai a te loto malamalama māfai e fai‵pati mai ki a tatou i se leva telā e talia ne tatou. Mai te masaua o te Tulafono Fakaaulo, e mafai pefea o fakaasi atu ne tatou me e āva tatou ki tino kolā e talai tatou ki ei?

12. E mafai pefea o fakaiku aka ne tatou a te ‵toe taimi ‵lei ke talai atu ki tino i ‵tou koga talai?

¹² E ‵tau o fakaiku aka ne tatou a te ‵toe taimi ‵lei ke talai atu ki tino i olotou fale. I te koga telā e ‵nofo tatou i ei, se a te taimi e masani o ‵nofo a tino i olotou fale? Se a te taimi e taliagofie ne latou a te talaiga? Se mea ‵lei ke fulifuli ‵tou fakasologa ke fetaui ‵lei mo tino. I nisi koga i te lalolagi, a te toe taimi ‵lei ke fai a te galuega talai mai fale ki fale ko te fakaafiafi io me ko te afiafi ‵malu. Kafai e penā foki i tou koga talai, e mata, e mafai ne koe o fakatoka ke talai mai fale ki fale i taimi konā o te aso? (Faitau te 1 Kolinito 10:24.) E mautinoa i a tatou me ka fakamanuia ne Ieova so se taumafaiga e fai ne tatou ke talai atu ki tino i ‵tou koga talai i taimi kolā e ‵lei ki a latou.

13. E mafai pefea o fakaasi atu ne tatou te āva ki se tino i te fale?

¹³ Ne a nisi auala e mafai ei ne tatou o fakaasi  atu te āva ki se tino? Kafai e talia tatou ne se tino, e ‵tau o tuku atu ne tatou se molimau ‵lei ki ei kae e se ‵tau o ‵nofo leva tatou i ei. Kāti ne fakatoka ne te tino i te fale a te taimi tenei ke fai ne ia se isi mea telā e mafaufau a ia me e tāua. Kafai e fai mai i a ia e fakalavelave, e mafai ne tatou o fai atu me e vave fua te fekau—kae e ‵tau o tausi tatou ki ‵tou pati. (Mata. 5:37) Kafai ko fakaoti se sautalaga, se mea ‵lei ke ‵sili atu tatou ki te tino me se a te taimi ‵lei ki a ia ke toe fetaui tatou. Ne iloa aka ne nisi tino talai me ne magoi a te fai atu: “Ka fiafia eiloa au o toe āsi mai ki a koe. E a, e ‵lei ke telefoni mai au io me meli mai a koi tuai au o vau?” Kafai ko masani tatou ki te fakasologa a tino i ‵tou koga talai, ko tau‵tali eiloa tatou i te fakaakoakoga a Paulo, telā ‘e se ‵sala fua ki mea e ‵lei ei a ia, kae ki mea foki kolā e ‵lei ki nisi tino, ko te mea ke mafai o ‵sao latou.’—1 Koli. 10:33.

14-16. (a) Kaia e ‵tau ei o fakamaina ne tatou a te pogai o ‵tou āsiga ki te tino i te fale? Fakamatala mai. (e) Se a te fakatomuaga ne iloa ne se ovasia faimalaga me ne aoga?

¹⁴ Fakaataata i ‵tou mafaufau me ne telefoni mai se tino kae e se iloa ne tatou me ko oi te tino tenā. A ia se tino fou, kae fesili mai me ne a vaegā mea‵kai e fia‵fia tatou ki ei. Ko ma‵natu aka tatou me ko oi la te tino tenā kae se a te mea e manako tonu a ia ki ei. Ona ko te āva, kāti e mafai ne tatou o sautala malie mo ia, ko fai atu ei me e ma‵nako tatou ke fakagata te sautalaga. I te suā feitu, mafaufau me ne fakaasi mai ne te tino telā ne telefoni mai me ko oi a ia, o fakailoa mai ke iloa ne tatou i a e galue i te iloiloga o meakai kolā e aoga, kae fai mai me e isi ne ana fakamatalaga kolā e mafai o fesoasoani mai ki a tatou. E se taumate, ka taliagofie ne tatou.  E se gata i ei, e amanaia tatou ki tino māfai e fai‵pati tonu mai ki a tatou i se auala poto. E mafai pefea o fakaoko atu ne tatou a te āva foki tenā ki tino kolā e fetaui mo tatou i ‵tou galuega talai?

¹⁵ I kogā koga e uke, e ‵tau o fakamaina faka‵lei ne tatou ki tino i te fale a te pogai e āsi atu ei tatou. E tonu, e maua ne tatou a fakamatalaga tāua kolā e se maua ne te tino i te fale, kae mafaufau la māfai e seki fakamatala tonu atu ne tatou te pogai e āsi atu ei tatou kae ko ‵sili fakavave atu fua se fesili penei: “Kafai e mafai ne koe o faka‵lei aka so se fakalavelave i te lalolagi, se a te mea ka fai ne koe?” E iloa ne tatou te pogai o te fesili ko te ‵sala aka me se a te mea i te mafaufau o te tino, ko kamata ei se sautalaga ki te Tusi Tapu. E ui i ei, kāti ko manatu aka te tino i te fale: ‘Ko oi te tino fou  tenei, kae kaia e ‵sili mai ei ne ia te fesili tenei ki a au? Se a te uiga o te mea tenei?’ Tela la, e ‵tau o fai ne tatou a te tino i te fale ke sē manavase. (Fili. 2:3, 4) E mafai pefea o fai ne tatou a te mea tenā?

¹⁶ Ne iloa aka ne se ovasia faimalaga me ne aoga a fakatomuaga kolā e ‵soko mai. I te otiga ne fakatalofa atu, ne tuku atu ne tou tagata se ‵kopi o te tamā pepa E Mata, e Fia Iloa ne Koe te Mea Tonu? kae fai atu: “E tuku atu ne matou i te aso nei a pepa takitasi ki tino katoa i te koga tenei. E fakamatala mai i ei a fesili e ono kolā e masani o ‵sili ne tino e tokouke. Tenei tau ‵kopi.” E fai mai te taina me pelā aka eiloa te sē manava‵se o te tokoukega o tino i te iloaga ne latou te pogai o te āsiga. I te auala tenā, e faigofie ei ke fai se sautalaga. E se gata i ei, e fesili atu foki te ovasia faimalaga ki te tino: “Kai mafaufau aka eiloa koe ki se fesili e tasi i fesili konei?” Kafai e filifili ne te tino i te fale se fesili e tasi, ko ‵suke ei te taina ki te tamā pepa kae sautala ki pati a te Tusi Tapu e uiga ki te fesili tenā. Kae kafai e se penā, e filifili ne te taina se fesili ko faka‵soko ei te sautalaga e aunoa mo te fai o se fesili ke faigata o tali ne te tino i te fale. E tonu, e uke auala ke kamata ki ei se sautalaga. I nisi koga, kāti e fakamoemoe a nisi tino i te fale ke uke atu a mea e fai a koi tuai o fakamatala atu te pogai o ‵tou āsiga. A te pogai tāua ko te fulifuli o ‵tou fakatomuaga ke fetaui mo te auala e ma‵nako ei a tino i ‵tou koga talai.

17. E pelā mo mea ne sautala ki ei i te mataupu tenei, ne a nisi auala e mafai ne tatou o fakaaoga a te Tulafono Fakaaulo?

¹⁷ Ne a la nisi auala e fakaaoga ei ne tatou a te Tulafono Fakaaulo i ‵tou galuega talai? E fai a ‵tou faifaiga ki tino i te fale e pelā me ne tino taki tokotasi kolā e kese‵kese olotou fakalavelave. E fakaasi atu ne tatou a te āva ki te fale mo nisi kope totino o te tino i te fale. E taumafai tatou o ‵kau ki te galuega talai i taimi kolā ko ‵nofo a te tokoukega o te kāiga i te fale kae tali fiafia mai ki a tatou. Kae e fakaasi atu ne tatou a ‵tou fekau i se auala telā e taliagofie ne tino i ‵tou koga talai.

18. Ne a mea aoga e maua mai te fai atu ki tino i ‵tou koga talai a faifaiga kolā e ma‵nako tatou ke fai mai ki a tatou?

¹⁸ E uke a mea aoga e maua mai te fai atu ne tatou ki tino i ‵tou koga talai a faifaiga kolā e ma‵nako tatou ke fai mai ki a tatou. Mai te gasuesue i se auala atafai kae āva, ko fakamaina atu i ei ne tatou a ‵tou mainaga, faka‵mafa atu a te tāua o fakatakitakiga fakavae mai te Tusi Tapu, kae avatu a vikiga ki ‵tou Tamana faka-te-lagi. (Mata. 5:16) Kāti ka ‵fuli mai ne tatou a tino e tokouke ki te munatonu mai te auala e talai atu ei tatou ki a latou. (1 Timo. 4:16) Faitalia me talia io me sē talia ne tino kolā e talai ne tatou ki ei a te fekau o te Malo, e lotoma‵lie tatou me e fai ne tatou a te ‵toe mea e mafai ne tatou o fakataunu a ‵tou galuega talai. (2 Timo. 4:5) Ke fakaakoako tatou taki tokotasi ki te apositolo ko Paulo, telā ne tusi mai penei: “E fai ne au a mea katoa mō te tala ‵lei, ko te mea ke mafai o avatu ne au te mea tenā ki nisi tino.” (1 Koli. 9:23) Ke fakaaoga faeloa ne tatou a te Tulafono Fakaaulo i ‵tou galuega talai ke oko atu eiloa ki se-gata-mai.