1, 2. (a) Ko oi te ‵toe molimau fakaofoofogia a Ieova? (e) Se a te uiga o te igoa o Iesu, kae ne ola pefea a te Tama a te Atua e ‵tusa mo tena igoa?

“TENĀ te pogai ne fanau mai ei au, kae tenā foki te pogai ne vau ei au ki te lalolagi, ko te mea ke molimau atu au ki te munatonu.” (Faitau te Ioane 18:33-37.) Ne fai atu ne Iesu Keliso a pati konā ki te kovana Loma o Iutaia i te taimi ne fakamasino ei a ia. Ne fatoa oti ne fakaasi atu ne Iesu a ia eiloa e pelā me se tupu. I tausaga fakamuli ifo, ne fakasino atu a te apositolo ko Paulo ki te fakaakoakoga loto malosi a Iesu tenei, “telā ne tuku atu ne ia se molimau ‵lei i mua o tino katoa ki a Ponitio Pilato.” (1 Timo. 6:13) E tonu, e manakogina te loto malosi i nisi taimi ke fai mo fai se “molimau fakamaoni kae tonu” i te lalolagi a Satani telā ko ‵fonu i te takalialia!—Faka. 3:14.

² E pelā me se tino Iutaia, ne fanau mai a Iesu e pelā me se molimau a Ieova. (Isa. 43:10) E tonu, ne fai a ia mo fai te ‵toe molimau sili ne puti aka ne te Atua mō Tena igoa. Ne fakatāua malosi ne Iesu a te uiga o tena igoa mai te Atua. I te taimi ne fai atu ei a te agelu ki te tamana fai o Iesu, ko Iosefa, i a Malia ne faitama i te agaga tapu, ne toe fai atu te agelu: “Ka fanau mai ne ia se tama tagata, kae ka fakaigoa ne koe a ia ki a Iesu, me ka fakasaoloto ne ia ana tino mai i olotou agasala.” (Mata. 1:20, 21) E lotoma‵lie a tino a‵koga ki te Tusi Tapu i te igoa o Iesu ne maua mai i te igoa Epelu, Iesua, kae maua i ei te fakatoetoega o te igoa o te Atua; telā e fakauiga “Ieova ko te Fakaolataga.” E ‵tusa mo te uiga  o tena igoa, ne fesoasoani atu a Iesu ki “mamoe ko ‵galo o te fenua o Isalaelu” ke sala‵mo ki olotou agasala ko te mea ke toe talia latou ne Ieova. (Mata. 10:6; 15:24; Luka 19:10) Ne molimau atu eiloa a Iesu mo te loto finafinau e uiga ki te Malo o te Atua. Ne lipoti mai a te tino tusi Evagelia ko Maleko: “Fano ei a Iesu ki Kalilaia o talai te tala ‵lei a te Atua i ei kae fai atu: ‘Ko oti ne fakataunu te taimi ne fuafuagina, kae ko pili mai te Malo o te Atua. Sala‵mo, kae fakatuanaki ki te tala ‵lei.’ “ (Male. 1:14, 15) Ne loto toa foki a Iesu o taku fakamasei a takitaki lotu Iutaia, kae ne ‵lago atu a te mea tenā ki te fakasala ne latou a ia i luga i te lakau fakasauā.—Male. 11:17, 18; 15:1-15.

3. Se a te mea ne tupu mai tua o te tolu o aso ne mate ei a Iesu?

³ Kae mafaufau la ki te ‵toe mea fakaofoofogia eiloa ne tupu! Mai tua o te tolu o aso o te mate tigāina o Iesu, ne toe fakatu aka a ia ne Ieova, e se i te foitino faka-te-tagata, kae pelā me se tino faka-te-agaga telā e se toe mate. (1 Pe. 3:18) Ne fakatalitonu atu ne te Aliki ko Iesu i a ia ko toe ola mai i te fakasaeatuga ki ana soko i te foitino faka-te-tagata. I te aso muamua eiloa mai tua o tena toetuga, ne fakasae atu a ia ki soko kese‵kese e fakalima taimi.—Mata. 28:8-10; Luka 24:13-16, 30-36; Ioa. 20:11-18.

4. Se a te fakatasiga ne takitaki ne Iesu i te aso mai tua o tena toetuga, kae se a te tiute ne fai faka‵lei atu ne ia ki ana soko?

⁴ I te lima o taimi ne fakasae atu ei a Iesu, ana apositolo e maopoopo fakatasi mai mo nisi tino. I te taimi tenā, ne takitaki ne ia te faiga o se sukesukega ki te Muna a te Atua e pelā mo te masani. “Ne fakamaina faka‵lei atu ne ia ki a latou te uiga o Tusitusiga Tapu ko te mea ke malamalama ‵lei latou i ei.” Tenā ne malama‵lama ei latou me ko leva ne ‵valo mai i te Tusi Tapu a tena mate i lima o fili o te Atua mo tena toe fakatūga fakavavega mai te mate. I te fakaotiga o te fakatasiga tenā, ne fai faka‵lei atu ne Iesu ki ana tino fakalogo‵logo a te tiute e ‵tau o fai ne latou. Ne fai atu a ia me “e auala i tena igoa, ka talai atu ei te salamō mō te fakamagaloga o agasala ki atufenua katoa—e kamata mai i Ielusalema.” Ne toe fai mai a ia: “Ka fai koutou mo molimau ki mea katoa konei.”—Luka 24:44-48.

5, 6. (a) Kaia ne fai mai ei a Iesu: “Ka fai koutou mo molimau ki a au”? (e) Se a te vaega fou o te fuafuaga a Ieova e ‵tau o fakailoa atu ne soko o Iesu ki tino?

⁵ Tela la, i te toe taimi ne fakasae mai ei a Iesu i te 40 aso mai tua ifo, ne malamalama faka‵lei ana apositolo i te uiga o tena fakatonuga faigofie kae malosi: “Ka fai koutou mo molimau ki a au i Ielusalema, i Iuta kātoa mo Samalia, ke oko eiloa ki toe koga ‵mao i te lalolagi.” (Galu. 1:8) Kaia ne fai mai ei a Iesu: “Ka fai koutou mo molimau ki a au,” kae e se ko Ieova? A tino kolā ne faipati a Iesu ki ei ne tino Isalaelu kolā ko leva ne fai mo molimau a Ieova.

⁶ Nei la, e ‵tau o fakailoa atu ne soko o Iesu se vaega fou o te fuafuaga a Ieova—se mea telā e sili fakafia atu i te auala ne faka‵sao ei te kau Isalaelu mai i Aikupito mo te faka‵saoga mai i Papelonia. A te mea tenei ko te mate mo te toetuga o Iesu Keliso telā e tuku mai i ei se fakavae mō te fakasaolotoga mai te nofo pologa ki te agasala mo te mate. I te Penitekoso 33 T.A., ne fakailoa atu ne soko fakaekegina o Iesu ki tino a “galuega fakaofoofogia a te Atua,” kae ne talia ne te tokoukega kolā ne lagona ne latou. Tela la, ne kamata o lavea ne Iesu mai i te feitu fakaatamai o tena Tamana i te lagi a te tāua o tena igoa me e lau i afe a tino ko sala‵mo kae fakatuanaki ki a ia e pelā me ko te auala o te fakaolataga a Ieova.—Galu. 2:5, 11, 37-41.

7. Se a te mea e fakatalitonu mai ne mea ne ‵tupu i te Penitekoso 33 T.A?

⁷ E fakatalitonu mai i mea ne ‵tupu i te Penitekoso 33 T.A. me ne talia ne Ieova mo te loto fiafia a te aoga o te taulaga ‵lei katoatoa a Iesu e pelā me se auala e fakamagalo io me ufi i ei a agasala. (Epe. 9:11, 12, 24) Ne fakamatala mai ne Iesu i a ia “ne seki vau ke tavini mai a tino ki a ia, kae ke tavini atu ki tino kae tuku atu foki tena ola e pelā me se togiola mō tino e tokouke.” (Mata. 20:28) A “tino e tokouke” kolā ka maua ne latou a mea aoga mai te taulaga togiola a Iesu e se gata fua i tino Iutaia kolā ne sala‵mo. I lō te fai penā, ko te loto eiloa o te Atua “ke faka‵sao a tino katoa,” me i te taulaga togiola “ka ave ne ia keatea a agasala a te lalolagi!”—1 Timo. 2:4-6; Ioa. 1:29.

8. E pefea te lasi o te galuega talai ne fai ne soko o Iesu, kae ne mafai pefea o fai ne latou a te mea tenei?

⁸ E mata, ne maua ne soko muamua konā o Iesu a te loto malosi telā e manakogina ke molimau faeloa latou e uiga ki a ia? Ao, kae ne seki fai ne latou i olotou malosi totino. Ne fakaosofia kae fakama‵losi latou ne te agaga tapu o Ieova ke tumau i te molimau atu. (Faitau te Galuega 5:30-32.) I te 27 tausaga mai tua o te Penitekoso 33 T.A., ne mafai o fai atu penei “i te fekau o te munatonu e uiga ki te tala ‵lei” ko oti ne oko atu “ki tino katoa mai lalo o te lagi,” ko tino Iutaia mo tino mai Fenua fakaa‵tea.—Ko. 1:5, 23.

9. E pelā mo te mea ne ‵valo mai, se a te mea ne tupu ki te fakapotopotoga Kelisiano?

⁹ E ui i ei, se mea fakafanoanoa me ne gasolo ifo malielie o masei a te tulaga ‵ma o te fakapotopotoga Kelisiano. (Galu. 20:29, 30; 2 Pe. 2:2, 3; Iuta 3, 4) E pelā mo te mea ne fakaasi mai ne Iesu, a te aposetasi telā ne fakamalosi aka ne “te tino masei,” ko Satani, ka tupu aka kae fakamasei ne ia te fakapotopotoga Kelisiano tonu ke oko eiloa ki “te gataga o te olaga tenei.” (Mata. 13:37-43) Mai konā, ko fakasopo ei ne Ieova a Iesu e pelā me se Tupu o tino katoa. Ne tupu a te mea tenā i a Oketopa 1914, e fakamailoga ki ei a “aso fakaoti” o te lalolagi masei a Satani.—2 Timo. 3:1.

10. (a) Se a te tausaga tāua ne fakasino atu ki ei a Kelisiano fakaekegina i aso nei? (e) Se a te mea ne tupu i a Oketopa 1914, kae ne lavea faka‵lei pefea a te mea tenā?

¹⁰ Ko leva ne fakasino atu a Kelisiano fakaekegina i aso nei ki a Oketopa 1914 e pelā me se tausaga tāua. Ne fakavae ne latou  a te mea tenei ki te valoaga a Tanielu e uiga ki se lakau lasi telā ne ‵kati ki lalo kae ka toe ola aka mai tua o te “fitu taimi.” (Tani. 4:16) I tena valoaga e uiga ki tena fakatasi mai i te taimi mai mua mō te “gataga o te olaga tenei,” ne fakasino atu a Iesu ki te vaitaimi foki tenei e pelā ko te “taimi ne fuafuagina mō fenua fakaa‵tea.” Talu mai te tausaga e 1914, ne gasolo aka eiloa o lavea faka‵lei ne tino katoa a “te fakailoga o [te] fakatasi mai” o Keliso e pelā me ko te Tupu fou o te lalolagi. (Mata. 24:3, 7, 14; Luka 21:24) Tela la, talu mai i te taimi tenā, ne aofia a te fakasopoga o Iesu mo fai te Tupu o tino i te lalolagi i “galuega fakaofoofogia a te Atua.”

11, 12. (a) Se a te mea ne kamata o fai ne te Tupu fou o te lalolagi i te otiga o te taua i te 1919? (e) Se a te mea ne gasolo o lavea faka‵lei atu mai i te kogāloto o te 1930 o fano ki mua? (Ke onoono ki te ata i te kamataga.)

¹¹ E pelā me ko te Tupu fou o te lalolagi, ko pili o fakasaoloto ne Iesu Keliso ana soko fakaekegina mai te nofo pologa ki “Papelonia te Sili.” (Faka. 18:2, 4) A te fakaotiga o te taua i te 1919 ne matala mai i ei a te avanoaga ke tuku atu se molimau i te lalolagi e uiga ki te fakaolataga a te Atua mo te tala ‵lei o te Malo telā ko oti ne fakatu aka. Ne fakaaoga faka‵lei ne Kelisiano fakaekegina a te avanoaga tenei o molimau atu, maua mai i ei e fia afe foki o tino fakaekegina ke pule fakatasi mo Keliso.

¹² Mai i te kogāloto o te 1930 o fano ki mua, ne lavea faka‵lei atu i ei me ko oti ne kamata o fakamaopoopo mai ne Keliso a te fia miliona o “nisi mamoe,” kolā ka fai mo fai se “vaitino e tokouke” mai atufenua kese‵kese. Mai lalo i te takitakiga a Kelisiano fakaekegina, ne tau‵tali foki a te vaitino tokouke i te fakaakoakoga loto toa a Iesu kae fakailoa atu ki tino katoa me e maua ne latou te fakaolataga mai te Atua mo Keliso. Mai i te lotomau i te galuega talai tenei kae tumau i te fakatuanaki ki te togiola a Keliso, ka maua eiloa ne tino konei a te tauliaga ke ‵sao i “te fakalavelave lasi,” telā ka fakaseai atu i ei a te lalolagi a Satani.—Ioa. 10:16; Faka. 7:9, 10, 14.

13. E pelā me ne Molimau a Ieova, se a te mea e ‵tau o fakaiku aka ne tatou ke fai, kae e mafai pefea o mautinoa me iku manuia tatou?

¹³ Ke fakatāua faeloa ne tatou a ‵tou tauliaga ke fai mo Molimau ki “galuega fakaofoofogia” kolā ne fai ne Ieova te Atua mo ana tautoga e uiga ki te taimi mai mua. E tonu, e se faigofie faeloa a te faiga o se molimau penā. E ga‵lue atu a ‵tou taina e tokouke i kogā koga kolā e lasi a te sē fia ‵saga mai o tino, e fakatauemu, io me fakasaua tonu mai. E mafai fua o fai tatou pelā mo te apositolo ko Paulo mo ana taugasoa. Muna a Paulo: “Ne ati aka . . . ne matou te loto toa e auala i te ‵tou Atua ko te mea ke fakaasi atu ki a koutou a te tala ‵lei mai lalo i ‵tekemaiga e uke.” (1 Tesa. 2:2) Tela la, ke mo a eiloa e ‵fiu vave tatou. Ke na fakaiku  aka ne tatou ke ola e ‵tusa mo ‵tou tukuatuga ke oko ki te taimi e maofa likiliki ei te lalolagi a Satani. (Isa. 6:11) E se mafai ne tatou o fai a te mea tenei i ‵tou malosi totino, kae mai te tautali i te fakaakoakoga a Kelisiano mua, e ‵tau mo tatou o ‵talo ki a Ieova me ka tuku mai ne ia ki a tatou e auala i tena agaga tapu a “te malosi telā e sili atu i te malosi masani.”—Faitau te 2 Kolinito 4:1, 7; Luka 11:13.

14, 15. (a) Se a te kilokiloga a tino ki Kelisiano i te senitenali muamua T.A., kae ne a pati a te apositolo ko Petelu e uiga ki a latou? (e) E ‵tau o pefea ‵tou lagonaga māfai e fai masei tatou ona ko tatou ne Molimau a Ieova?

¹⁴ I aso nei, e lau i miliona a tino e fai mai i a latou ne Kelisiano, “kae e fakafiti ne latou a ia e auala i olotou galuega, me e fakatakalia‵lia kae fakalogoga‵ta latou kae e se fetaui latou mō so se galuega ‵lei.” (Tito 1:16) Se mea ‵lei ke masaua ne tatou me i Kelisiano ‵tonu i te senitenali muamua ne takalia‵lia ki ei a te tokoukega o olotou taugasoa. Tenā te pogai ne tusi mai ei a te apositolo ko Petelu: “Kafai e fakamasei atu ki a koutou ona ko te igoa o Keliso, e fia‵fia eiloa koutou, me ko nofo i luga i a koutou . . . te agaga o te Atua.”—1 Pe. 4:14.

¹⁵ E mata, e mafai o fakaaoga a pati fakaosofia konā ki Molimau a Ieova i aso nei? Ao, e mafai, me e molimau tatou ki te pulega a Iesu. Tela la, a te takalia‵lia mai ki a tatou ona ko te igoa o Ieova e ‵pau eiloa mo te “fakamasei atu . . . ona ko te igoa o [Iesu] Keliso,” telā ne fai atu ki ana tino ‵teke: “Au ne vau i te igoa o toku Tamana, kae e se talia ne koutou au.” (Ioa. 5:43) Tela la, ke loto malosi koe māfai e ‵teke atu a tino ki tau galuega talai. A faifaiga ‵teke penā se fakamaoniga me e maua ne koe te taliaga a te Atua kae ko tena agaga “e nofo i luga i a [koe].”

16, 17. (a) Se a te mea e masaua ne tino o Ieova i kogā koga e uke o te lalolagi? (e) Se a tau fakaikuga e ‵tau o fai?

¹⁶ E ‵tau foki o masaua ne tatou me ko gasolo o lasi te faopoopoga i kogā koga e uke o te lalolagi. Ke oko foki ki koga kolā ne talai faka‵lei i ei, koi maua eiloa ne tatou a tino fia‵fia kolā e mafai o fakaoko atu ki ei ‵tou fekau o te fakaolataga. Ke fakamaoni tatou o toe āsi atu ki tino fia‵fia kae kamata akoga faka-te-Tusi Tapu mo latou, māfai e mafai, e fesoasoani atu ei ki a latou ke gasolo ki mua ke mafai o tukugina atu kae papatiso. E se taumate, ka ‵pau ou lagonaga mo Sarie i Afelika ki Saute, telā ne galue malosi i te galuega talai i tausaga e silia atu i te 60. Muna a tou fafine, “Ko oko eiloa i toku loto fakafetai me e auala i te taulaga togiola a Iesu, ko mafai ne au o maua se fesokotakiga ‵lei mo Ieova, te Pule Sili o te iunivesi, kae fiafia foki au me e mafai ne au o fakailoa atu a tena igoa ‵malu.” Ko oti ne fesoasoani atu a ia mo tena avaga ko Martinus ki tino e tokouke, e aofia i ei a lā tamaliki e tokotolu, ke fai mo tino tapuaki o Ieova. “E seai aka foki se galuega,” ne toe fai mai a Sarie, “e maua i ei te lotomalie katoatoa, me e auala i tena agaga tapu, e tuku mai ne Ieova ki a tatou katoa a te malosi telā e manakogina ke tumau i galuega fakaola tino tenei.”

¹⁷ Faitalia me ko tatou ne Kelisiano papatiso io me ko ga‵lue nei ki te fakamoemoega tenā, e ‵tau mo tatou o fakafetai malosi ki te tauliaga o ‵kau fakatasi mo te fakapotopotoga o Molimau a Ieova i te lalolagi kātoa. Tela la, tumau i te molimau katoatoa kae taumafai koe o tausi a koe eiloa ke ‵ma mai te lalolagi lailai a Satani. Mai te faiga penā, e avatu ei ne koe a tavaega ki ‵tou Tamana alofa i te lagi, telā e tauave ne tatou a tena igoa ‵malu.