1. Se a te kilokiloga a te lalolagi ki amioga ‵ma?

A TE ‵ma i mea tau amioga e sē se uiga lauiloa. E tonu eiloa te manatu tenā i ‵tou taimi nei. I fenua e uke, e fai eiloa a amioga fakasotoma mo faifaiga fakatauavaga kae seki fakaipoipo e pelā me ne mea masani. E fakamalosi aka foki a vaegā faifaiga konei i faka‵pulaga mo fakafiafiaga. (Sala. 12:8) Ko salalau valevale a amioga ma‵sei telā e mafai o mafaufau koe penei, ‘E mata, e mafai eiloa o ola tatou i se olaga ‵ma?’ E tali atu eiloa tatou mo te loto talitonu: Ao, fakatasi mo te fesoasoani o Ieova, e mafai o tumau a Kelisiano ‵tonu i amioga ‵ma.—Faitau te 1 Tesalonia 4:3-5.

2, 3. (a) Kaia e manakogina ei ke ‵teke atu ki manakoga sē ‵ma? (e) Ne a mea ka mafau‵fau tatou ki ei i te mataupu tenei?

² Muamua la, e ‵tau o iloa ne tatou me e ‵tau o ‵teke atu tatou ki manakoga ma‵sei ko te mea ke ola tatou i se olaga ‵ma. E pelā eiloa mo te mafai ne se poa o ‵po aka se ika, e penā foki a manakoga ma‵sei kae matagā—māfai e se faka‵galo fakavave atu—e mafai o ‵po aka kae faka‵segina ei se Kelisiano. E mafai o tosina atu ki ei a te foitino sē ‵lei katoatoa kae takitaki atu ei tatou ki amioga ma‵sei. E se leva, e mafai o momea aka a te lasi o te gali o te agasala telā e mafai ei o fanau mai te manakoga sē ‵ma. I te taimi tenā, e mafai eiloa o toka se tavini a Ieova o fakataunu tena manakoga māfai e maua se  avanoaga. Ao, “te manakoga ko fanau mai i ei te agasala.”—Faitau te Iakopo 1:14, 15.

³ Se mea tāua ke mafaufau ki te auala e mafai ei o iku fakavave atu se manakoga ki se agasala matagā. Kae se mea fakamalosi loto ke iloa atu me kafai e puipui ne tatou a manakoga sē ‵ma ke ‵mau olotou aka, e se ‵tau o aofia tatou i amioga ma‵sei kae logo‵mae ei tatou i ikuga sē ‵lei! (Kala. 5:16) Ke na mafau‵fau tatou ki fesoasoani e tolu kolā ka fesoasoani mai ke ‵teke atu tatou ki manakoga sē ‵ma: ‵tou fesokotakiga mo Ieova, pati fakatonutonu i tena Muna, mo te fesoasoani mai Kelisiano ma‵tua.

4. Kaia e tāua ei ke fakapilipili atu ki a Ieova?

⁴ A te fakatakitakiga i te Tusi Tapu ki tino kolā e fia “fakapilipili atu ki te Atua” ko te: “‵Fulu otou lima, . . . kae faka‵ma otou loto.” (Iako. 4:8) Kafai e fakatāua ne tatou ‵tou va fakataugasoa mo Ieova, e taumafai tatou ke fakafiafia atu ki a ia i feitu katoa o ‵tou olaga, e aofia i ei ‵tou mafaufauga. E ma‵nako tatou ke maua se “loto ‵ma” mai te ‵saga tonu atu ‵tou mafaufau ki mea ‵ma, mea ‵lei, mo mea e ‵tau o tavaegina. (Sala. 24:3, 4; 51:6; Fili. 4:8) E tonu, e talia ne Ieova ‵tou tulaga sē ‵lei katoatoa. E iloa ne ia me e ‵to gofie atu tatou ki manakoga sē ‵lei. Kae e iloa ne tatou me e fakafanoanoa atu ki a ia māfai e ‵saga atu faeloa tatou ki mafaufauga ‵se i lō te fai ne tatou a mea katoa e mafai o fai ke ‵teke atu ki ei. (Kene. 6:5, 6) A te mafaufau ki te manatu tonu tenei e fai ei tatou ke momea aka te malosi o ‵tou fakaikuga ke fakatumau ‵tou mafaufauga ‵ma.

5, 6. E fesoasoani mai pefea a ‵talo i te ‵tou ‵teke atu ki manakoga lai‵lai?

⁵ A te suā auala tāua ke fakaasi atu ‵tou fakalagolago katoatoa ki a Ieova ko te ‵teke atu ki mafaufauga sē ‵ma e auala i ‵talo. Kafai e fakapilipili atu tatou ki a Ieova i ‵talo, e fakapilipili mai foki a ia ki a tatou. E tuku mai ne ia mo te kaimalie tena agaga tapu, telā e fakamalosi aka ei ‵tou manakoga ke ‵teke atu ki mafaufauga lai‵lai kae fakatumau te ‵ma. Tela la, ke na fakaasi atu ki te Atua te ‵tou ma‵nako malosi ke fakafiafia atu ki a ia i mea kolā e mafaufau tatou ki ei. (Sala. 19:14) E mata, e akai atu tatou mo te loto maulalo ki a ia ke iloilo aka tatou ko te mea ke iloa atu so se “mea masei”—so se manakoga io me se lagonaga sē ‵lei—telā e mafai o takitaki atu ei tatou ki te agasala? (Sala. 139:23, 24) E mata, e fakamolemole atu faeloa tatou ki a ia ke fesoasoani mai ki te fakatumauga o ‵tou fakamaoni māfai ko fe‵paki tatou mo tofotofoga?—Mata. 6:13.

⁶ A te ‵tou tupuakaga io me ko ‵tou amioga mua e mafai o fakamalosi aka se manakoga mō faifaiga kolā e taku fakamasei ne Ieova. Kafai foki e oko tatou ki te tulaga tenā, e mafai ne ia o fesoasoani mai ke fai a ‵fuliga e manakogina ko te mea ke mafai o tumau tatou i te tavini atu i te auala telā e fiafia a ia ki ei. Ne iloa ne te tupu ko Tavita a te mea tenei. I te otiga ne mulilua lāua mo Patisepa, ne fakamolemole atu a Tavita ki a Ieova: “Faite se loto ‵ma i a au, kae tuku mai ki loto i a au se agaga fou mo te fakamaoni.” (Sala. 51:10, 12) E mafai o fakafiafia ki ‵tou foitino sē ‵lei katoatoa a amioga ma‵sei, kae e mafai o fakamalosi aka ne Ieova i a tatou se agaga loto fiafia, te manakoga ke fakalogo ki a ia. Kafai foki ko ‵mau a aka o manakoga ‵se kae ko ‵teke atu ki ‵tou mafaufauga ‵ma, e mafai o takitaki ne Ieova ‵tou vae ko te mea ke mafai o faka‵logo tatou ki ana fakatonuga kae ka manuia tatou mafai e ola e ‵tusa mo mea konā. E mafai o puipui ne ia so se mea fakalogo‵mae telā e pule mai ki a tatou.—Sala. 119:133.

7. E mafai pefea o fesoasoani mai te Muna a te Atua ke puipui tatou mai mafaufauga sē ‵ma?

⁷ E mafai o tali mai a Ieova ki ‵tou ‵talo mō se fesoasoani e auala i tena Muna, ko te Tusi Tapu. A te poto e maua i te Muna a te Atua “e  tulaga muamua i te ‵ma.” (Iako. 3:17) A te faitau ki te Tusi Tapu i aso katoa mo te mafaufau ‵loto ki mea e faitau ne tatou e mafai o fesoasoani mai ki te puipuiga o ‵tou mafaufau mai mafaufauga lai‵lai. (Sala. 19:7, 11; 119:9, 11) E se gata i ei, e maua i te Tusi Tapu a fakaakoakoga mo pati fakatonutonu tāua kolā e mafai o fesoasoani mai ke ‵kalo keatea tatou mai te tosina atu ki manakoga sē ‵ma.

8, 9. (a) Se a te mea ne takitaki atu ei se talavou tagata ke ‵moe mo se fafine amio masei? (e) Ne a tulaga i aso nei e mafai o fakagalue aka ne tatou a te fakailoaga i te Faataoto mataupu e 7?

⁸ I te Faataoto 5:8, e fai‵tau tatou: “Fakamao keatea mai i [te fafine amio masei]! Sa fakapilipili atu foki eiloa ki tena mataloa.” A te fakamataku o te fakaseaoga o te manatu fakatonutonu tenei e lavea faka‵lei ne tatou i te Faataoto mataupu 7, telā e fai‵tau tatou ki se talavou tagata telā ne fanatu o sasale i tafa o te fale o se fafine amio masei. Ko pili o po. I te ‵kōna o te auala, ne fanatu ki a ia se fafine, telā e āta ‵ki tena gatu. Ne puke atu tou fafine ki tou tagata kae sogi atu ki ei. Ko ana pati fakafafine ne fakamalosi aka ei se manakoga i tou tagata telā e foliga mai me ne seki mafai o ‵teke atu a ia ki ei. Ne aofia lāua i amioga fakatauavaga sē ‵tau. Kae ne seki mafaufau lele eiloa te talavou tagata ke fai ne ia se amioga matagā penā. E se lasi tena atamai kae e se iloa foki ne ia o fai a faka‵tauga ‵lei. Tela la, ne ola eiloa mo ikuga fakama‵taku o ana faifaiga. Ne ‵tau eiloa o faka‵mao tou tagata mai i tou fafine!—Faata. 7:6-27.

 ⁹ E mata, e fakaasi atu ne tatou i nisi taimi a te sē lava o faka‵tauga ‵lei, kāti mai i te sa‵sale atu i tulaga fakama‵taku kolā e mafai o fakamalosi aka ei a manakoga masei? E pelā mo po, e mafai o seai ne tapula ki polokalame i televise. E a māfai e onoono tatou ki polokalame kese‵kese i nisi taimi? Io me e onoono atu ki mea katoa i te itaneti io me ko polokalame sau‵tala mo polokalame kolā e ‵taki atu ei tatou ke onoono ki ata ma‵sei io me ko mea kolā e fakamalosi aka ei a faifaiga fakatauavaga. E mata, e mafai o oko atu tatou ki vaegā fakanofonofoga penā, telā e fakamalosi aka ei a manakoga sē ‵lei kae fakavāivāi aka ei te ‵tou taumafaiga ke fakatumau te ‵ma?

10. Kaia e fakamataku ei a te tafao ki lagonaga o tino? (Ke onoono ki te ata i te kamataga.)

¹⁰ A te suā auala e fesoasoani mai te Tusi Tapu ko te tukumaiga o manatu fakatonutonu ki mea e ‵tau o fai ne tatou i te va o te tagata mo te fafine. (Faitau te 1 Timoteo 5:2.) E tuku mai i vaegā manatu fakatonutonu penā a te ‵teke atu ki te ta‵fao ki lagonaga. E mafai o mafau‵fau a nisi tino me e se ma‵sei a tāga, faifaiga, mo te kilo fakatāgata atu ona ko te mea e seai se fesokotakiga tonu i ei. Kae ko te tafao ki lagonaga, io me ko te talia o vaegā mea penā, e mafai o fakamalosi aka ei a mafaufauga sē ‵ma kolā e mafai o iku atu ki faifaiga fakatauavaga ma‵sei kae matagā. Ko oti ne tupu te mea tenā muamua—e mafai foki o toe tupu.

11. Se a te fakaakoakoga ‵lei ne tuku mai ne Iosefa?

¹¹ Ne gasuesue eiloa mo te poto a Iosefa i te feitu tenei. I te taimi ne taumafai ei te avaga o tena pule, ko Potifala, o fakalata tou tagata ke ‵moe lāua, ne ‵teke atu a Iosefa ki ana taumafaiga. Kae ne seki ‵fiu vave tou fafine. I aso katoa, ne fakamalosi atu eiloa tou fafine ke ‵moe lāua. (Kene. 39:7, 8, 10) E ‵tusa mo pati ne fai mai ne se tagata sukesuke ki te Tusi Tapu, ne fai pelā me ne fai atu te avaga a Potifala: “‘Vau ke ‵nofo aka tāua mō se vaitaimi,’ mo te fakamoemoega ke gasue muamua a [Iosefa].” Kae ko oti eiloa ne fakaiku aka ne Iosefa ke mo a ma fakamalosi aka ne ia te mea tenā, io me e ‵teke atu ki ana takolekolega ma‵sei. Ne ‵teke atu a ia ki ana faifaiga mo ana pati fakafāfine, telā ne puipui ei ne ia tena loto mai so se manakoga ma‵sei. I te taimi ne faimālō ei ne tou fafine ke ‵moe lāua, ne gasuesue fakavave eiloa a Iosefa. “Ne fiti aka Iosefa, tele eiloa ki tua, ka ko tena gatu loa ko i lima o te avaga a Potifala.”—Kene. 39:12.

12. E iloa pefea ne tatou me e mafai o pokotia ‵tou loto i mea e kilo‵kilo tatou ki ei?

¹² E fakailoa mai foki ne te Tusi Tapu a te fakamataku ke talia ne tatou ‵tou mata ke takitaki ‵se ne ia ‵tou loto. E mafai o fakamalosi aka ne te mata a manakoga fakatauavaga ma‵sei. Ne fakailoa mai ne Iesu me i “so se tino e onoono ki se fafine kae e fiafai ki ei ko mulilua a ia i tena loto.” (Mata. 5:28) Mafaufau ki te mea ne tupu ki te tupu ko Tavita. “I luga i te tuafale, tena, te mea eiloa ko lavea ne ia te fafine e koukou.” (2 Samu. 11:2) Ne fakatamala tou tagata ke kilo atu fakaatea kae mafaufau ki se isi mea. Ne takitaki a ia ne te mea tenā ke manako ki se fafine telā ko te avaga a te suā tagata kae ne taumafai eiloa a ia ke mulilua lāua.

13. Kaia e ‵tau ei o ‘fai ne tatou se tautoga ‵malu mo ‵tou mata,’ kae se a te mea e aofia i te mea tenā?

¹³ Ko te mea ke ‵teke atu ki mafaufauga ma‵sei, e ‵tau o fai ne tatou se ‘tautoga ‵malu mo ‵tou mata,’ e pelā mo te mea ne fai ne Iopu, te tagata fakamaoni. (Iopu 31:1, 7, 9) E ‵tau o fakaiku faka‵lei aka ne tatou ke pule atu ki ‵tou mata kae ke mo a ma talia ne tatou ke kilokilo atu ki te suā tino mo lagonaga ma‵sei. E aofia i te mea tenā a te ‵kalo keatea mai te kilokilo atu ki ata o faifaiga fakatauavaga i komupiuta, ata i auala, ‵kava o mekesini, io me ko so se koga aka.

14. E mafai pefea o maua ne tatou a mea aoga mai i manatu fakatonutonu ke tumau i te ‵ma?

¹⁴ Kafai e isi se manatu i mea konei ne fakamatala atu e mafai o fesoasoani ke momea  aka tou malosi ke ‵teke atu ki manakoga ‵se, ke na gasuesue fakavave. Ke na fakalogo mo te loto fiafia ki manatu fakatonutonu i te Muna a te Atua, me e mafai o fesoasoani atu ke ‵kalo keatea mai i faifaiga ma‵sei kae fakatumau te ‵ma.—Faitau te Iakopo 1:21-25.

15. Kafai e faigata ki a tatou ke ‵teke atu ki manakoga sē ‵ma, kaia e tāua ei ke ‵sala atu ki se fesoasoani?

¹⁵ Kafai e faigata ki a tatou ke ‵teke atu ki manakoga fakatauavaga sē ‵tau, a te suā fesoasoani e mafai o ‵saga atu tatou ki ei, ko taina Kelisiano. E tonu, a te sau‵tala ki nisi tino a vaegā fakalavelave totino penā e sē se mea faigofie. Kae ko te tuku atu o tatou mo te loto toa mai lalo i se iloiloga atafai a se Kelisiano matua e mafai o puipui i ei tatou mai te faiga o fakamasakoga ki so se manakoga ‵se. (Faata. 18:1; Epe. 3:12, 13) A te sau‵tala e uiga ki ‵tou vāivāiga mo se Kelisiano matua, telā e malosi ‵ki i te feitu faka-te-agaga, e mafai o fesoasoani mai ke lavea atu a mea kolā e se mafai matea. E mafai o fesoasoani mai te mea tenei ke fai ne tatou a fakamafuli‵fuliga e manakogina ko te mea ke tumau tatou i te alofa o Ieova.

16, 17. (a) E mafai pefea o fesoasoani atu a toeaina ki tino kolā e faigata o ‵teke atu ki manakoga ma‵sei? Fakamatala mai. (e) Kaia e ‵lei ei ki tino kolā e onoono ki ata ma‵sei ke ‵sala fakavave atu ki se fesoasoani?

¹⁶ E fetaui ‵lei eiloa a toeaina Kelisiano ke fesoasoani mai ki a tatou. (Faitau te Iakopo 5:13-15.) Ne faigata eiloa ki se talavou tagata i Pasili ke ‵teke atu ki manakoga ‵se i te fia o tausaga. Ne fai mai a ia: “Ne iloa ne au me ne seki fakafiafia atu ki a Ieova oku mafaufauga, kae ne mā foki au ke fakaasi atu ki nisi tino oku lagonaga.” Se mea gali me ne taumafai se toeaina atafai i tena fakapotopotoga ke fesoasoani kae fakamalosi atu ki tou tagata ke ‵sala atu ki se fesoasoani. Ne fai mai ne te talavou tagata ana mea e masaua: “Ne ofo masei au i te atafai mai o toeaina ki a au, ne sili atu te lotou atafai mo te malamalama i lō te mea e ‵tau o fakaasi mai ki a au. Ne fakalogo‵logo faka‵lei mai latou ki toku fakalavelave. Ne fakaaoga ne latou te Tusi Tapu ke fakatalitonu mai te alofa o Ieova ki a au, kae ne ‵talo fakatasi latou mo au. Ne fakafaigofie aka ne te mea tenā ke talia ne au a manatu fakatonutonu i te Tusi Tapu kolā ne tuku mai ne latou.” I te fia o tausaga mai tua ifo, mai tua o te gasolo atu ki mua i te feitu faka-te-agaga, ne fai mai a ia: “Ko iloa nei ne au a te tāua ke ‵sala atu ki se fesoasoani i lō te taumafai o amo ‵tou amoga ia tatou eiloa.”

¹⁷ Kafai ne mafua mai so se manakoga masei i te onoono ki ata ma‵sei, e tāua ‵ki ke ‵sala atu ki se fesoasoani. A te sē ‵sala fakavave atu ki se fesoasoani, ko te momea aka foki o te fakamataku me i manakoga sē ‵ma e mafai o ‘faitama ko fanau mai ei te agasala’ telā ka fakalogo‵mae atu ki nisi tino kae taku fakamasei ei te igoa o Ieova. A te manakoga ke fakafiafia atu ki a Ieova kae ke tumau i te fakapotopotoga Kelisiano ne fakamalosi atu ki ana tavini e tokouke ke talia tena fesoasoani alofa.—Iako. 1:15; Sala. 141:5; Epe. 12:5, 6.

18. Se a tau fakaikuga?

¹⁸ E pelā mo te tumau i te fanaifo ki lalo o amioga ‵lei i te lalolagi a Satani, ko oko eiloa i te fakamatamata o Ieova ke lavea atu ana tavini tukugina atu e taumafai malosi ke fakatumau i te ‵ma o olotou mafaufauga kae puke ‵mau ki ana tulaga ma‵luga i mea tau amioga! Ke fai penā, ke na fakaiku aka ne tatou ke tumau i te fakapilipili atu ki a Ieova kae talia te takitakiga e tuku mai ne ia e auala i tena Muna mo te fakapotopotoga Kelisiano. A te tumau i amioga ‵ma e iku atu i ei ki te lotomalie mo te filemu o te mafaufau i te taimi nei. (Sala. 119:5, 6) I aso mai mua, kafai ko oti ne ave keatea a Satani, ka maua ne tatou a te tauliaga ke ola ki te se-gata-mai i se lalolagi telā e ‵ma mai i tena fakamalosiga masei.