1, 2. Ne a auala tāua e tu ‵kese ei a te faitega o faiai o tino?

KO TE ‵gana ne mafai ei ne tino katoa o fai‵tau, tusitusi, fai‵pati, malamalama i pati e faipatigina, ‵talo, kae usu atu a pese o vikiga ki a Ieova. A faifaiga katoa konei e fakaofoofogia kae fakagalue katoa ne uaua fo‵liki o te faiai kolā e se oko ki ei a te ‵poto o saienitisi. Ona ko te mea e ‵kese te faitega o ‵tou faiai, e mafai ei o tauloto tatou ki se ‵gana. “A te atamai o se tamaliki ke tauloto ne ia se ‵gana, se tasi o fakailoga fakaofoofogia ki [tino],” ko muna a se polofesa e tokotasi i mea tau ‵gana.

² A te atamai o te tagata i mea tau ‵gana se meaalofa fakaofoofogia mai te Atua. (Sala. 139:14; Faka. 4:11) A te faiai telā ne tuku mai ne te Atua se meaalofa tāua foki e fai ei ke tu ‵kese tatou i nisi feitu. E se pelā mo manu, ne faite eiloa a tino ki te ‘fakatusa o te Atua.’ E maua ne latou te saolotoga kae e mafai o fakaiku aka ne latou ke fakaaoga olotou atamai i mea tau ‵gana ke faka‵malu atu ei a te Atua.—Kene. 1:27.

3. Se a te meaalofa gali ne tuku mai ne Ieova ke fai ei ke ‵poto tatou?

³ Ne tuku mai ne te Atua, telā ko te Māfuaga o ‵gana a te meaalofa gali ko te Tusi Tapu ki tino katoa kolā e ma‵nako o fakaaloalo atu ki a ia. Ko avanoa nei te Tusi Tapu kātoa io me se vaega i ei ki ‵gana e silia atu mo te 2,800. I te taimi e mafaufau ‵loto ei koe ki tusitusiga tapu konei, ko faka‵fonu eiloa ne koe a tou mafaufau ki  mafaufauga o te Atua. (Sala. 40:5; 92:5; 139:17) Tela la, e mafai eiloa o maua ne koe te fiafia mai te mafaufau ‵loto ki mea kolā “e fai ei ke poto koe e uiga ki te fakaolataga.”—Faitau te 2 Timoteo 3:14-17.

4. Se a te mea e fakauiga ki ei a te mafaufau ‵loto, kae ne a fesili ka sau‵tala tatou ki ei?

⁴ A te mafaufau ‵loto e fakauiga loa ki te saga tonu kae mafaufau faka‵lei ki se mea, ke iloa aka ei me se mea ‵lei io me se mea masei. (Sala. 77:12; Faata. 24:1, 2) Se mea gali ke mafaufau ‵loto ki te mataupu e uiga ki a Ieova te Atua mo tena Tama, ko Iesu Keliso. (Ioa. 17:3) Kae e mafai eiloa o mafau‵fau tatou penei, se a te sokoga i te vā o te faitau mo te mafaufau ‵loto? Ne a mea e mafai o mafaufau ‵loto tatou ki ei, kae se a te mea e mafai o fesoasoani mai ke fia‵fia tatou o mafaufau ‵loto faeloa?

5, 6. Kafai koe faitau, se a te mea e mafai o fesoasoani atu ke masaua kae ke malamalama koe i au mea e faitau?

⁵ E uke a mea fakaofoofogia e mafai o fakagalue i ei te faiai, kae i nisi taimi e fai ne tatou a mea konā e aunoa mo te mafau‵fau ki ei. E pelā me se fakaakoakoga, te mānava, sasale, io me tele i se pasika tā ki vae. E se gata i ei, e mafai o tonu te mea tenā maise loa māfai koe faitau. Tela la, se mea tāua ke tuku tonu tou mafaufau ki te uiga o te mea e faitau ne koe. Kafai ko oko koe ki te fakaotiga o te palakalafa io me koi tuai o fano ki te suā ulutala foliki, e mafai koe o mānava malie kae mafaufau ‵loto ki mea ne fatoā faitau ne koe, ko te mea ke fakamautinoa aka me e malamalama faka‵lei koe i ei. E tonu, e mafai ne te sē saga tonu io me ko mea kolā e fakalavelave atu o fai ke galo tou mafaufau, ko seai ei ne mea aoga e tauloto ne koe mai tau faitauga. E mafai pefea o ‵kalo kea‵tea mai te mea tenei?

⁶ E fakaasi mai ne sukesukega a saienitisi me e faigofie ke masaua ne koe au mea e faitau, māfai e faitau koe i se leo maluga kae manino. E iloa ne te Tino telā ne faite ne ia ‵tou faiai a te mea tenei. Tenā te pogai ne fakatonu atu a ia ki a Iosua ke faitau te Tusi o te Tulafono i “se leo malalo.” (Faitau te Iosua 1:8, NW) E mautinoa eiloa me ka lavea ne koe me i te faitau ki te Tusi Tapu i se leo malalo, e fai ei ke mafaufau ‵loto koe ki au mea e faitau. E fesoasoani mai foki te mea tenei ke tuku tonu tou mafaufau ki au mea e faitau.

7. Se a te ‵toe taimi ‵lei ke mafaufau ‵loto ki te Muna a te Atua? (Ke onoono ki te ata i te kamataga.)

⁷ E tiga eiloa e tāua te faitau, kae e manakogina a taumafaiga e uke ke saga tonu kae mafaufau ‵loto ki mea e faitau ne koe. Tenā te pogai e manako faeloa a te faiai o te tino sē ‵lei katoatoa ke fai a galuega faigofie kolā e se uke a taumafaiga e manakogina i ei. Tela la, a te ‵toe taimi ‵lei ke mafaufau ‵loto, ko te taimi māfai ko se fi‵ta koe kae i se koga sē logoa telā e se mafai o fakalavelavegina i ei tou mafaufau. Ne fai mai te faisalamo me i te ‵toe taimi ‵lei ke mafaufau ‵loto, ko te valuapo a koi tuai o moe. (Sala. 63:6) Ne iloa ‵lei ne Iesu, telā e ‵lei katoatoa tena mafaufau a te tāua ke nofo atu i se koga sē logoa ke mafai ei ne ia o mafaufau ‵loto kae ‵talo.—Luka 6:12.

8. (a) I tafa o te Muna a te Atua, se a te mea e mafai o mafaufau ‵loto tatou ki ei? (e) E pefea a lagonaga o Ieova māfai e fai‵pati tatou e uiga ki a ia ki nisi tino?

⁸ A te fakaatata ne koe a mea kolā e faitau ne koe i te Tusi Tapu se tasi o auala tāua ke mafaufau ‵loto ki ei, kae e uke aka foki a nisi mea. E pelā me se fakaakoakoga, i te taimi e kilo atu ei koe ki mea fakaofoofogia a te Atua ne faite, ke mānava malie kae mafaufau. E mautinoa eiloa me ka fai ne te mea tenei ke gasue koe o ‵viki atu ki a Ieova mō tena aga‵lei kae ke fakaasi atu foki ou lagonaga konā ki nisi tino. (Sala. 104:24; Galu. 14:17) E mata, e fakatāua ne Ieova a vaegā ‵talo kolā e fakaasi atu i ei a ‵tou mafaufauga mo lagonaga e uiga ki a ia? E tuku mai eiloa ne tena Muna a te tali e uiga ki ei. E uiga ki taimi faiga‵ta i  aso fakaoti konei, e maua eiloa ne tatou a te folafolaga tenei: “Ka ko latou kolā ne ma‵taku ki te Aliki [Ieova] ne sau‵tala i a latou eiloa, ka ko te Aliki ne lagona ne ia olotou pati. E isi se tusi i ona mua telā e tusi i ei a igoa o tino kolā e ma‵taku kae āva [io me mafaufau ‵loto, NW] ki te Aliki [Ieova].”—Mala. 3:16.

9. (a) Se a te mea ne fai atu ne Paulo ki a Timoteo ke mafaufau ‵loto ki ei? (e) E mafai pefea o fakagalue aka ne tatou a pati fakatonutonu a Paulo māfai ko fakatoka tatou ki te galuega talai?

⁹ Ne fai atu te apositolo ko Paulo ki a Timoteo ke “mafaufau ‵loto” ki te auala e pokotia ei a tino i tena faipati, ana amioga mo ana akoakoga. (Faitau te 1 Timoteo 4:12-16.) E pelā mo Timoteo, e uke a fakatokaga faka-te-agaga kolā e ‵tau o mafau‵fau tatou ki ei. E pelā me se fakaakoakoga, e manakogina ne tatou a taimi ke mafaufau ‵loto māfai e fakatoka o fai se akoga faka-te-Tusi Tapu. Mafaufau ki tau tino akoga, kae taumafai o ‵sala aka se fesili telā e mafai o fakagalue i ei tena mafaufau io me se tala fakatusa telā e mafai o fesoasoani atu ke gasolo a ia ki mua. A taimi kolā e fakaaoga ne koe i te auala tenei e mafai eiloa o fakamalosi loto, me i te mafaufau ‵loto ki mea konei e fakamalosi aka i ei ‵tou fakatuanaki kae fesoasoani mai ke fai ne tatou a a‵koga faka-te-Tusi Tapu i se auala magoi kae fakafiafia. Tenā foki te lagonaga māfai ko fakatoka tatou ki te galuega talai. (Faitau te Esela 7:10.) A te faitau ki se mataupu mai te tusi ko Galuega i te Tusi Tapu, ka fai ne ia ‵tou loto finafinau ki te galuega talai ke ‘‵ka pelā me se afi.’ A te mafaufau ‵loto ki fuaiupu i te Tusi Tapu kolā e ma‵nako tatou o fakaaoga i te aso tenā pelā foki mo tusi kolā e ofo atu ne tatou, ka fesoasoani mai eiloa ke fai ne tatou a te galuega talai mo te loto finafinau. (2 Timo. 1:6) Mafau‵fau ki tino i te koga talai mo mea kolā e mafai o ati aka i ei a te lotou loto fia‵fia. A fakatokaga katoa konā ka fai ei ke mafai ne tatou o talai atu i se auala magoi fakatasi mo te “fakaasiatuga o te agaga mo te ‵mana o te Atua” mai tena Muna.—1 Koli. 2:4.

10. Ne a nisi avanoaga e maua ne tatou ke mafaufau ‵loto ki mea faka-te-agaga?

 ¹⁰ E mata, e isi sale ne ou manatu e fakamau ki se tusi i taimi e fai ei a lāuga mō tino katoa, fono o fenua mo fono o atufenua? A te ‵toe onoono ki manatu konā se avanaoga gali ‵ki ke mafaufau ‵loto ki mea kolā ne tauloto ne koe mai te Muna a te Atua pelā foki mo tena fakapotopotoga. E se gata i ei, a lōmiga i masina takitasi o te mekesini ko te Faleleoleo Maluga mo te Awake pelā foki a tusi kolā ne ‵tala mai i te fono o te atufenua kolā ne fai fakamuli, e maua i ei ne tatou a fakamatalaga fakamalosi loto kolā e mafai o fai‵tau kae faka‵goto ne tatou ki ‵tou loto. Kafai e faitau ne koe te Yearbook, e mafai o lavea ne koe te tāua ke mānava malie koi tuai o faitau ne koe te suā tala. Ka maua eiloa ne koe te avanoaga ke mafaufau ‵loto ki tala e faitau ne koe kae ke faka‵goto ki tou loto. Kāti e mafai o fakamailoga ne koe a manatu tāua io me tusi ou manatu i feitu o te tusi, kolā e mafai o fesoasoani atu ki a koe māfai ko fakatoka koe ki se toe asiga, asiga fakamalosi loto a tausi mamoe, io me se lāuga i aso mai mua. A ko te ‵toe mea tāua, a te mānava faeloa kae mafaufau ‵loto ki mea ne faitau ne koe i ‵tou tusi faka-te-Tusi Tapu, ka fai ei ke ‵goto ki tou loto a fakamatalaga konā kae fai se ‵talo fakafetai ki a Ieova mō mea ‵lei kolā e tauloto ne koe.

11. Se a te mea tāua e ‵tau mafaufau ‵loto tatou ki ei, kae kaia? (Ke onoono foki ki te fakamatalaga fakaopoopo.)

¹¹ E tonu, a te Tusi Tapu ko te ‵toe tusi tāua eiloa e ‵tau o mafaufau ‵loto tatou ki ei. Mafaufau la me ko tu atu koe i se tulaga telā ko sē talia ke maua ne koe te Tusi Tapu. * Ka se mafai eiloa o ave keatea mai i a koe a te atamai ke mafaufau ‵loto ki mea kolā ko ‵piki ‵mau i tou mafaufau, e pelā mo se tusi siki telā e gali ‵ki ki a koe io me ko pati o se pese o te Malo. (Galu. 16:25) Kae e mafai o fesoasoani atu te agaga o te Atua ke masaua ne koe a mea ‵lei kolā ne tauloto ne koe.—Ioa. 14:26.

12. Se a te fakatokaga ki te faitauga o te Tusi Tapu e mafai o aoga ki a koe?

¹² E mafai o filifili aka ne koe ne nāi aso i te vaiaso ke faitau kae mafaufau ‵loto ki te faitauga o te Tusi Tapu i te vaiaso telā e fai i te Akoga mō Tino Talai. E mafai o fakaaoga ne koe a nisi aso ke mafaufau ‵loto ki muna a Iesu mo ana galuega ne fai. Ka mautinoa eiloa me ka ‵lago atu koe ki te manatu me e aofia i tusi lauiloa o te Tusi Tapu ko Tusi Evagelia kolā e fakamatala mai i ei a te olaga mo te galuega talai a Iesu. (Loma 10:17; Epe. 12:2; 1 Pe. 2:21) Ko oti foki ne maua ne tino o te Atua se tusi telā e fakasolo faka‵lei mai i ei a fakamatalaga e uiga ki mea ne fai ne Iesu i te lalolagi nei. A te tusi tenei se fesoasoani tāua ‵ki, maise loa māfai e fai‵tau faka‵lei tatou ki ei kae mafaufau ‵loto ki tala fakatusa kolā e fakamatala mai i tusi Evagelia konei.—Ioa. 14:6.

13, 14. Kaia e tāua ‵ki i ei ke tumau tatou i te mafaufau ‵loto ki mea faka-te-agaga, kae se a te mea ka fakamalosi mai ne te mea tenei ke fai ne tatou?

¹³ A te mafaufau ‵loto ki mea faka-te-agaga ka fesoasoani atu ki se tino ke gasolo ki mua ke fai pelā me se Kelisiano matua ‵lei. (Epe. 5:14; 6:1) A te tino telā e mu‵tana ana taimi e fakamāumāu ke mafaufau e uiga ki a Ieova mo Iesu ka sē tumau te malosi o tena fakatuanaki. E fakamataku te vaegā tino tenā, me e mafai o tapeapea atu kea‵tea io me fano kea‵tea mai te munatonu. (Epe. 2:1; 3:12) Ne fakailoa mai a Iesu me kafai e se lagona, io me sē talia ne tatou te Muna a te Atua “mo te loto ‵lei,” ka sē “‵fua mai” eiloa. Kae e mafai fua o faigofie ki a tatou ke “‵saga atu . . . ki manavasega, koloa, mo fakafiafiaga o te olaga tenei, . . . ko ola sai‵tia ei [tatou] kae e seai ne fuaga ‵lei e ‵fua mai i a [tatou.]”—Luka 8:14, 15.

¹⁴ Tela la, ke na tumau tatou i te mafaufau ‵loto ki te Muna a te Atua. Ka fakamalosi aka  tatou ne te mea tenei ke fakaasi atu ne tatou te ‵malu o Ieova, ana uiga, mo tena fakaakoakoga telā ne fakaasi mai i te Tusi Tapu. (2 Koli. 3:18) Ne a foki a nisi mea e mafai o fakamolemole atu tatou ki ei? A te gasolo ki mua o te iloaga e uiga ki te Atua mo te taliaga ke fakaasi atu ne tatou tena ‵malu ne tauliaga ‵gali i te taimi e tumau faeloa ei o tauloto ne tatou te auala ke fakaakoako atu ki ‵tou Tamana faka-te-lagi.—Fai. 3:11.

15, 16. (a) E aoga pefea ki a tatou taki tokotasi a te mafaufau ‵loto ki mea faka-te-agaga? (e) Kaia e faigata ei i nisi taimi ke mafaufau ‵loto, kae kaia e ‵tau o tumau tatou i ei?

¹⁵ Mai te tumau i te mafaufau ‵loto ki mea faka-te-agaga, ka fakatumau ei ne tatou te loto finafinau mō te munatonu. Ka fai tatou pelā me se fakamalosiga ki ‵tou taina mo tino fia‵fia kolā e fetaui mo tatou i te galuega talai. A te mafaufau ‵loto ki te meaalofa sili a te Atua, te togiola a Iesu, ka fesoasoani mai ke fakatāua ne tatou a te tauliaga ke maua se fesokotakiga ‵pili mo te ‵tou Tamana, ko Ieova. (Loma 3:24; Iako. 4:8) Ne fai mai a Mark mai Afelika ki Saute, telā ne nofo i loto i te falepuipui mō se tolu tausaga ona ko tena tulaga pelā me se Kelisiano telā e se kau atu ki se feitu: “A te mafaufau ‵loto e mafai o fakatusa ki te faimalaga atu ki se koga gali. Ko te lasi o te mafaufau ‵loto o tatou ki mea faka-te-agaga, ko te lasi foki o te iloa ne tatou a mea ‵fou e uiga ki te ‵tou Atua, ko Ieova. Kafai au e loto vāivāi i nisi taimi io me manavase e uiga ki aso mai mua, e puke aka ne au ki luga te Tusi Tapu kae mafaufau ‵loto ki se fuiaupu e tasi mai i ei. Ne lagona ne au me e fakamafanafana mai eiloa te mea tenā ki a au.”

¹⁶ E tonu, e uke ‵ki a mea i te lalolagi i aso nei e mafai o fakalavelave mai ko ala ei o faigata ki a tatou i nisi taimi ke mafaufau ‵loto ki mea faka-te-agaga. Ne fai ‵tonu mai se taina Afelika fakamaoni e tokotasi e igoa ki a Patrick, penei: “A toku mafaufau e pelā eiloa me se pokisi meli telā e faka‵fonu faeloa ki fakamatalaga e uke, mea tāua mo mea sē tāua, kolā e ‵tau o tufatufa atu faeloa i aso katoa. I te taimi e iloilo ei ne au a toku mafaufau, e maua faeloa ne au a ‘mafaufauga fakafanoanoa,’ kae ne ‵talo atu faeloa au ki a Ieova ke faka‵ma toku mafaufau mai mea konā a koi tuai au o mafaufau ‵loto. E tiga eiloa e tai leva te taimi ke faka‵ma toku mafaufau a koi tuai o mafaufau ‵loto au ki mea faka-te-agaga, e pili faeloa au ki a Ieova. A te faiga tenei ka fai ei ke malamalama faka‵lei au i te munatonu.” (Sala. 94:19) E tonu, e maua ne tino katoa a mea aoga e uke mai te “suke‵suke malosi ki Tusitusiga Tapu i aso katoa” kae mafaufau ‵loto ki mea e tauloto ne latou mai i ei.—Galu. 17:11.

17. Se a te ‵toe taimi ‵lei ke mafaufau ‵loto?

¹⁷ A nisi tino e masani o ala ‵malu i te tafataeao o fai‵tau, mafaufau ‵loto, kae ‵talo. A nisi tino e fai ne latou i taimi o malō‵loga i te fakatutonu. Kāti e mafaufau aka koe me e mafai o fai ne koe i se fakaafiafi io me mai mua o fano koe o moe. A nisi tino e gali ki a latou a te fai‵tau ki te Tusi Tapu i te taeao penā foki i te po a koi tuai o ‵moe. Tela la, a latou e “fai‵tau faeloa . . . i ao mo po,” io me i aso katoa. (Iosu. 1:8) Se mea tāua ke fakaavanoa ou taimi mai mea kolā e se tāua malosi ko te mea ke avanoa koe o mafaufau ‵loto ki te Muna a te Atua.—Efe. 5:15, 16.

18. Ne a pati a te Tusi Tapu e uiga ki a latou katoa kolā e mafaufau ‵loto i aso katoa ki te Muna a te Atua kae taumafai o fakagalue a mea e tauloto ne latou?

¹⁸ E folafola mai faeloa i te Muna a te Atua a fakamanuiaga ka maua ne tino katoa kolā e mafaufau ‵loto kae taumafai o fakagalue a mea e tauloto ne latou mai i ei. (Faitau te Salamo 1:1-3.) Ne tauto mai a Iesu, penei: “Kae e fia‵fia a latou kolā e lagona ne latou te muna a te Atua kae tausi ki ei!” (Luka 11:28) Kae e sili atu lā i te tāua, me i te mafaufau ‵loto ki mea faka-te-agaga i aso katoa ka fesoasoani mai ki a tatou ke fakaaloalo atu ki te Mafuaga Sili telā ne faite ne ia ‵tou faiai, kae ka fakamanuia ne ia tatou ki te fiafia i te taimi nei mo te ola se-gata-mai i loto i tena lalolagi fou kae amiotonu.—Iako. 1:25; Faka. 1:3.