1, 2. Ne a mafaufauga o nisi tino e uiga ki te Atua?

E TOKOUKE a tino e mafau‵fau me e toeitiiti ko seai loa se sokoga i te vā o mea e fai ne latou mo mea e fai ne te Atua. E tonu, e tali‵tonu a nisi tino me i te Atua e se saga ki fakalavelave o tino. Mai tua o te fakamaseiga ne te matagi malosi ko te Typhoon Haiyan a te kogaloto o Filipaina i a Novema 2013, ne fai mai te pule o se fa‵kai lasi e tasi i konā, penei: “Kāti la te Atua ne nofo atu loa i te suā koga.”

² E fai ne nisi tino a mea kolā e mafau‵fau latou me se mafai o matea mai ne te Atua. (Isa. 26:10, 11; 3 Ioa. 11) E ‵pau eiloa latou mo tino kolā ne fakamatala mai ne te apositolo ko Paulo i ana muna konei: “E pelā eiloa mo te sē talia ne latou o te poto tonu e uiga ki te Atua.” A tino penā e “‵fonu latou i faifaiga ma‵sei, uiga matagā, te kaimanako, mea ma‵sei.”—Loma 1:28, 29.

3. (a) Ne a fesili e mafai o ‵sili ifo ne tatou ki a tatou eiloa e uiga ki te Atua? (e) E pelā mo te mea ne fakaaoga i te Tusi Tapu, se a te mea e fakasino atu faeloa ki ei a te “‵mana” o Ieova?

³ Kae e a tatou? E se pelā mo latou kolā ne fakamatala atu mai luga, e iloa ne tatou me e matea ne Ieova a mea katoa a tatou e fai. Kae e mata, e matea ne tatou te fesoasoani mo te ‵lago mai o te Atua ki ‵tou olaga? E se gata i ei, e mata, e aofia tatou i tino kolā ne fakasino atu ki ei a Iesu me “matea ne latou te Atua”? (Mata. 5:8) Ke iloa ne tatou  te uiga o te mea tenā, ke onoono muamua tatou ki fakaakoakoga i te Tusi Tapu o tino kolā ne matea ne latou te ‵mana o te Atua mo tino kolā ne seki ma‵nako ke fai penā. E se gata i ei, ka tauloto ne tatou te auala e mafai ei o matea faka‵lei ne tatou a te ‵mana o Ieova i ‵tou olaga e auala i mata o ‵tou fakatuanaki. I te taimi e sau‵tala ei tatou ki manatu konei, ke masaua me e faipati faeloa te Tusi Tapu e uiga ki te “‵mana” o te Atua telā e fakasino atu ki tena malosi galue, telā e fakaaoga ne ia ke fesoasoani atu ki ana tavini kae ke fakatakavale foki i ei ana fili.—Faitau te Teutelonome 26:8.

4. Kaia ne seki matea ei ne fili o Isalaelu a te ‵mana o te Atua?

⁴ I tala fakasolopito mua o te kau Isalaelu, ne maua eiloa ne tino te avanoaga ke matea kae lagona ne latou a te auala ne fesoasoani atu ei te Atua ki a latou. Ne faka‵sao fakavavega ne Ieova ana tino mai Aikupito, kae ne fakatakavale faeloa ne latou a tupu e uke. (Iosu. 9:3, 9, 10) E tiga eiloa ne lagona kae matea ne tupu ki te togalā o te Iolitana a mea konā, “ne ‵kau fakatasi a tupu katoa konā o taua ki a Iosua mo tena kau Isalaelu.” (Iosu. 9:1, 2) Ke oko foki loa ki te taimi ne kamata o taua atu ei a tupu konei, ne maua eiloa ne latou te avanoaga ke matea ne latou te ‵mana o te Atua. Ona ko te takitakiga a te Atua, “ne tu eiloa te la, mo te masina foki ko se gasue eiloa, ke oko ki te taimi ne fakatakavale ei ne Isalaelu ona fili.” (Iosu. 10:13) Kae ne “fai ne te Aliki [Ieova] a [fili] konā ke fia taua ki tino Isalaelu.” (Iosu. 11:20) Ona ko te mea ne seki talia ne fili konei o Isalaelu me i te Atua e taua atu eiloa mō Isalaelu, tela la ne iku atu loa te mea tenā ki te takavale masei o latou.

5. Se a te mea ne seki fia talitonu ki ei a te tupu ko Aapo?

⁵ Fakamuli ifo, ne maua ne te tupu ko Aapo te avanoaga ke matea ne ia te ‵mana o te Atua mai mea kolā ne ‵tupu i taimi kese‵kese. Ne fai atu a Elia ki a ia, penei: “Ka se toe ai ne vaiua io me ne vai . . . ke oko eiloa ki te taimi e toe fai ei ne au ke isi ne vaiua.” (1 Tupu 17:1) Ko Ieova eiloa i a ia a pati konā, kae ne seki talia ne Aapo a te fakamaoniga tenā. Fakamuli ifo, ne matea ne Aapo se afi e vau mai luga i te lagi i te taimi ne ‵talo atu ei a Elia ke ‵sunu ei tena taulaga. I konā, ne fakaasi atu ne Elia me ka fakagata ne Ieova te taulā, mai te fai atu ki a Aapo ke “sopo ki tena kaliota o foki ki tena fale i a ia ma maua ne te vaiua!” (1 Tupu 18:22-45) Ne matea ne Aapo a mea katoa konei e ‵tupu kae ne tumau eiloa i te sē talitonu me i te mea tenei ko te fakaasiga o te malosi o te Atua. E tuku mai ne fakaakoakoga konei se akoakoga tāua mō tatou—e ‵tau o ‵matea ne tatou a te auala e galue i ei te ‵mana o Ieova.

6, 7. Se a te mea ne matea faka‵lei ne nisi tino kolā ne ola i taimi o Iosua?

⁶ E ‵kese mai i tupu ma‵sei konā, ne matea ne nisi tino a te ‵mana o te Atua, faitalia eiloa me ne ‵pau eiloa te tulaga o latou mo tino kolā ne fakamatala mai i luga. E pelā me se fakaakoakoga, e se pelā mo te ukega o fenua kolā ne taua atu ki Isalalelu i taimi o Iosua, ne taumafai eiloa a te kau Kipeona ke maua se vā filemu mo tino Isalaelu. Kaia? Ne fai atu latou: “Matou nei ne o‵mai mai se fenua ‵mao, me i matou ko oti ne ‵logo i te Aliki te otou Atua. A matou ko oti ne ‵logo i mea katoa ne fai ne ia.” (Iosu. 9:3, 9, 10) Ne ‵poto eiloa latou me ne matea ne latou me ko te Atua tonu eiloa ne fesoasoani atu ki te kau Isalaelu.

⁷ Ne matea faka‵lei foki ne Lahapa a te ‵mana o te Atua i mea kolā ne ‵tupu i ona aso. I te taimi ne iloa ne ia a te auala ne faka‵sao ei ne Ieova ana tino, ne fai atu tou fafine ki te tokolua sipai, penei: “E iloa ne au i te fenua tenei ko oti ne tuku atu ne te Aliki mō koutou.” E tiga ne iloa ne tou fafine te fakamataku o te mea telā ne fai ne ia, ne fakaasi atu loa ne ia te fakatuanaki me e mafai eiloa ne Ieova o faka‵sao a tou fafine fakatasi mo tena kāiga.—Iosu. 2:9-13; 4:23, 24.

8. Ne matea ‵lei pefea ne nisi tino Isalaelu a te ‵mana o te Atua?

⁸ E se pelā mo te tupu masei ko Aapo, a nisi  tino Isalaelu kolā ne matea ‵lei ne latou te afi mai te lagi i te otiga o te ‵talo a Elia, ne molimau ne latou a te ‵mana o Ieova. I te taimi ne matea ei ne latou me ko ‵ka te taulaga i te afi mai i a Ieova, ne ka‵laga ei latou, penei: “Te Aliki [ko Ieova] fua tokotasi ko te Atua!” (1 Tupu 18:39) Ki a latou, a te mea tenā se fakamaoniga tonu eiloa o te ‵mana o te Atua!

9. E mafai pefea o matea ‵lei ne tatou a Ieova pelā foki mo tena ‵mana i aso nei?

⁹ A fakaakoakoga ‵lei mo fakaakoakoga ma‵sei konei ne sau‵tala tatou ki ei, e fesoasoani mai eiloa ke malama‵lama tatou me se a te uiga ke matea ne tatou te Atua io me ko tena ‵mana. Kafai ko iloa ‵lei ne tatou a ia, ko mafai foki ei o matea ‵lei ne tatou tena ‵mana me e iloa ‵lei ne tatou ana uiga mo ana faifaiga kolā e “fakamaina ne ia [‵tou] loto.” (Efe. 1:18) E mautinoa eiloa me e ma‵nako tatou ke fai pelā mo tino i aso mua mo aso nei kolā ne matea ‵lei ne latou a te ‵lago malosi atu o Ieova ki ana tino. E ui i ei, e mata, e isi se fakamaoniga me e gasuesue eiloa te Atua o fesoasoani mai ki olaga o tino i ‵tou aso nei?

10. Se a te fakamaoniga e matea ne tatou me i a Ieova e fesoasoani mai ki tino i aso nei? (Ke onoono ki te ata i te kamataga.)

¹⁰ E uke eiloa a fakamaoniga ke tali‵tonu tatou me e tumau eiloa a Ieova i te fesoasoani ki tino. Ne lagona faeloa ne tatou a tala o tino taki tokotasi kolā ne ‵talo atu mō se fesoasoani i te feitu faka-te-agaga kae ne maua eiloa ne latou. (Sala. 53:2) I te taimi ne talai atu ei a Allan ki se fafine i se fenua foliki e tasi i Filipaina, ne kamata o tagi a te fafine tenā. Ne fai mai a Allan: “I te taeao eiloa tenā, ne ‵talo atu tou fafine ki a Ieova ko te mea ke mafai o maua ne ia a Molimau a Ieova, me i te taimi koi tamafine ei a ia ne sukesuke a ia mo Molimau a Ieova ki te Tusi Tapu. Ne seki toe mafai o fesokotaki atu tou fafine ki a latou talu mai te taimi ne avaga ei a ia kae olo atu ki te fenua foliki tenā. Ne otia eiloa tena loto me ne tali fakavave eiloa ne te Atua te ‵talo a tou fafine.” E seki kātoa se ­tausaga, kae ne tuku atu ei tena ola ki a Ieova.

11, 12. (a) I auala fea e fesoasoani mai ei a Ieova ki ana tavini? (e) Fakamatala mai se tala o se tino telā ne maua ne ia te fesoasoani o te Atua.

¹¹ E tokouke a tavini a te Atua ne matea ne latou te fakamaoniga o tena fesoasoani i te taimi ne ‵kalo keatea ei latou mai faifaiga ma‵sei e pelā mo te umiti ki te ‵pusi, vailakau tapu, io me onoono ki ata ma‵sei. E fai mai a nisi tino me ne taumafai faeloa latou o fakagata a mea konā i a latou eiloa, kae ne seki iku manuia. Kae i te taimi ne ‵saga atu ei latou ki a Ieova mō se fesoasoani, ne tuku atu ei ne ia “te malosi telā e sili atu i te malosi masani,” kae ne mafai ei ne latou o fakatakavale a olotou vāivāiga konā.—2 Koli. 4:7; Sala. 37:23, 24.

¹² Ne fesoasoani atu eiloa a Ieova ki ana tavini e tokouke ke kufaki i mea faiga‵ta e fe‵paki mo latou. E pelā me se fakaakoakoga, ne fakafesagai atu a Amy ki mea faiga‵ta i te taimi ne ‵tofi aka ei a ia ke fesoasoani atu ki te faitega o se Fale Tapuaki mo te fale misionale i se fenua foliki e tasi o te Pasefika. E fai mai tou fafine, penei: “Ne ‵nofo matou i se fale talimālō foliki, kae ne sa‵sale atu faeloa matou i aso katoa i auala kolā e lofia ke oko atu ki te koga ga‵lue.” Ne ‵tau o fakamasani foki a ia ki tuu o te fenua, kae e ‵mate faeloa te iti kae seai sale foki ne vai. Ne toe fai mai a Amy: “I te aso e tasi, ne kaitaua eiloa au ki se tuagane telā e ga‵lue matou. Ne sē ‵lei valevale loa oku lagonaga i taku mea ne fai. I loto i toku potu telā e pouli, ne ‵talo atu au ki a Ieova o akai ki a ia mō se fesoasoani.” I te taimi ne toe ola mai ei te iti, ne puke aka ne Amy te mekesini ko te Faleleoleo Maluga telā e aofia i ei se mataupu e uiga ki te polokalame o te pukegā pepa i te akoga i Kiliata. Ne fakamatala mai i te mekesini tenā a mea katoa kolā ne fakafesagai mo ia i te taimi tenā: ko te tauloto ki se tuu fou, solopū ki kāiga, mo te fakamasani atu ki tino ‵fou. Ne fai mai tou fafine: “Ne kilo atu au ki ei e pelā loa me ko Ieova ko faipati ‵tonu mai ki a au i te po tenā. Ne fakamalosi mai eiloa te mea tenā ke tumau eiloa au i taku galuega.”—Sala. 44:25, 26; Isa. 41:10, 13.

13. Se a te fakamaoniga ko matea ne tatou me e ‵lago mai eiloa a Ieova ki ana tino i te “‵puluga mo te fakamau‵tuga” o te tala ‵lei?

¹³ A te manatu e uiga ki te manuia o Molimau a Ieova i te “‵puluga mo te fakamau‵tuga” o te tala ‵lei se fakamaoniga e tasi o te ‵lago mai o lima ma‵losi o Ieova. (Fili. 1:7) Ne taumafai malosi a nisi malo ke fakagata katoatoa aka te galuega e fai ne tino o te Atua. Kae kafai e toe ‵foki tatou o onoono ki te auala ne manumalo ei a Molimau a Ieova i olotou tagi i fono tulafono toeitiiti ko kātoa te 268, mo tagi e 24 i fono ma‵luga o te European Court of Human Rights talu mai te tausaga 2000, ko fakaasi manino mai eiloa i ei me e se mafai ne se tino o taofi te ‵mana malosi o te Atua.—Isa. 54:17; faitau te Isaia 59:1.

14. E matea pefea ne tatou te fesoasoani o te ‵mana o te Atua ki te ‵tou galuega talai mo te ‵tou ‵kau fakatasi?

¹⁴ A te talaiatuga o te tala ‵lei ki te lalolagi kātoa se fakamaoniga o te fesoasoani o te Atua. (Mata. 24:14; Galu. 1:8) E penā foki loa mo te ‵kau fakatasi o te kautaina o tino o Ieova mai fenua kese‵kese—se mea telā e se mafai o fakaakoako ki ei a tino o te lalolagi—kae e mafai foki o matea ne tatou te pogai e fai ‵tonu mai ei a tino o te lalolagi, penei: “A te Atua e nofo eiloa i a koutou.” (1 Koli. 14:25) E pelā me ne ana tino, e maua ne tatou a fakamaoniga e uke me e fesoasoani mai eiloa te Atua ki ana tino. (Faitau te Isaia 66:14.) Kae e a tatou taki tokotasi, e mata, e matea ‵lei ne koe te ‵mana o te Atua i tou olaga?

15. Fakamatala mai te pogai e mafai ei o se matea ‵lei ne tatou i nisi taimi a te ‵mana o te Atua i ‵tou olaga.

¹⁵ Ne a nisi pogai e se mafai ei o matea ‵lei ne tatou te ‵mana o te Atua i ‵tou mea e fai? A fakalavelave o te olaga e mafai o fai ei ke manava‵se tatou. Kafai ko tupu te mea tenei, e mafai eiloa o se ‵saga tonu atu tatou ki te auala ne fesoasoani mai ei a Ieova ki a tatou. I te taimi ne fakamatakutaku ei ne te tupu fafine ko Iesepela a te pelofeta ko Elia, i konā foki loa, puli atu ei i a Elia te auala ne fesoasoani sale atu ei a te Atua ki a ia. E uiga ki a Elia, e fai mai te Tusi Tapu, penei: “Ko manako fua ke na mate a ia.” (1 Tupu 19:1-4) Se a la te faka‵leiga ki te fakalavelave o Elia? Ne ‵tau o ‵sala atu a ia ki a  Ieova ke maua ne ia se fakamalosiga.—1 Tupu 19:14-18.

16. Ne a mea e mafai ne tatou o fai ke matea ‵lei ne tatou te Atua e pelā mo te mea ne fai ne Iopu?

¹⁶ Ne fakalavelavegina eiloa a Iopu ne mea kolā ne manavase a ia ki ei ko ala ei o se matea ne ia te kilokiloga a te Atua e uiga ki tena tulaga. (Iopu 42:3-6) E pelā mo Iopu, kāti e ‵tau foki o taumafai malosi tatou ke matea te Atua. E mafai la pefea o fai ne tatou te mea tenā? E fai mai te Tusi Tapu me e ‵tau mo tatou o mafaufau ‵loto ki mea kolā e ‵tupu i ‵tou tafa. Kafai ko matea ne tatou te auala e ‵lago mai ei a Ieova, ka ‵kilo atu tatou ki a ia e pelā me se tino tonu ki a tatou. Kae e pelā mo Iopu, e mafai o fai atu tatou, penei: “Ne iloa ne au a koe i tala a tino, kae nei ko matea eiloa ne au a koe ki oku mata.”

17, 18. (a) I auala fea e mafai o iloa ne tatou me e fesoasoani mai eiloa a Ieova ki a tatou? (e) Fakamatala mai se tala e uiga ki te auala e fesoasoani mai ei a te Atua ki a tatou i aso nei.

¹⁷ E mafai pefea o matea ne koe te ‵mana o Ieova? Konei a nisi fakaakoakoga: Kāti e mafaufau koe me ko te takitakiga a te Atua ne ala ei o maua ne koe te munatonu. E mata, kai kau aka eiloa koe ki fakatasiga Kelisiano, fakalogologo ki se tofiga kae fai atu: “Tenā eiloa te mea ne manako au ki ei”? Io me kāti koe se tokotasi telā ne matea ne koe te auala ne tali mai ei a Ieova ki au ‵talo. Io me ne fakaiku aka ne koe ke fakalauefa atu tau galuega talai kae ne ofo i te auala ne fesoasoani atu ei a Ieova ke taunu tou fakamoemoega. Io me e mata, a koe se tokotasi telā ne tiakina tau galuega ‵togi ona ko pogai faka-te-agaga kae ne matea ne koe te ‵tonu o te folafolaga a te Atua tenei: “Ka se tuku tiaki lele ne au a koutou”? (Epe. 13:5) Kafai e matapula‵pula tatou i te feitu faka-te-agaga, e faigofie o matea ‵lei ne tatou a te auala e fesoasoani mai ei a Ieova ki a tatou i auala e uke.

¹⁸ E fai mai a Sarah, se tuagane mai Kenya, penei: “Ne ‵talo atu au e uiga ki se tino akoga telā ne mafaufau me sē fiafia ki tena akoga faka-te-Tusi Tapu. Ne fakamolemole au ki a Ieova me kāti ko ‵tau o taofi ne au tena akoga. I te otiga ne taku atu ne au te pati ‘Amene,’ mea loa ko tagi te telefoni. Ne telefoni mai taku akoga faka-te-Tusi Tapu o fakamolemole mai me e mafai o kau mai a ia ki te fakatasiga! Ne poi ‵ki eiloa au!” Mai te matapula‵pula, e mafai ei o matea ne tatou a auala e galue ei te ‵mana o te Atua i ‵tou olaga. Ne fai mai a Rhonna, se tuagane e nofo i Asia, penei: “E manakogina eiloa te atamai ke iloa ‵lei ne tatou te takitakiga a Ieova. Kae kafai ko iloa ne tatou, se mea gali ke matea ne tatou te lasi o te fesoasoani o Ieova ki a tatou!”

19. Se a te mea e manakogina malosi ke fai ne tatou ko te mea ke aofia i tino kolā e matea ne latou te Atua?

¹⁹ Ne fai mai a Iesu: “E fia‵fia a latou kolā e loto ‵ma me ka matea ne latou te Atua.” (Mata. 5:8) E mafai pefea o fakaasi atu ne tatou a te “loto ‵ma”? E ‵tau o ma ‵tou loto kae fakagata so se amioga masei. (Faitau te 2 Kolinito 4:2.) Kafai e taumafai tatou ke ma‵losi i te feitu faka-te-agaga kae fakaasi atu a amioga ‵lei, ka aofia tatou i tino kolā e mafai o matea ne latou te Atua. I te suā mataupu, ka suke‵suke eiloa tatou ki te mea telā ka mafai o fesoasoani mai ke matea faka‵lei ne tatou te ‵mana o Ieova i ‵tou olaga—ko te ‵tou fakatuanaki.