1. (a) Se a te vaegā galuega ne tuku atu ne te Atua ki a Atamu? (e) Talu mai te taimi tenā, ne fakaaoga pefea ne tino o te Atua a te lotou atamai i ‵gana?

NE TUKU atu ne Ieova te Atua ki ana mea ola ne faite a te meaalofa ko te faiga o fesokotakiga. Mai tua o te taimi ne tuku atu ei ne ia a Atamu ki te fatoaga o Etena, ne tuku atu ne te Atua ki a ia se galuega telā e aofia i ei te fakaaogaga o ‵gana ko te mea ke fakaigoa ne ia a manu katoa. Ne fakaaoga ne Atamu tena poto mo tena atamai ke tuku atu ne ia ne igoa mō manu takitasi. (Kene. 2:19, 20) Tela la, talu mai te taimi tenā, ne tumau eiloa a tino o te Atua i te fakaaogaga te lotou atamai ke fai‵pati—ke fakaaoga a ‵gana ke tavae atu ki a Ieova kae ke fakailoa atu ki nisi tino a tena loto. I aso nei, a te auala tāua e tasi ke momea aka te ‵lei o te tapuakiga ‵ma ko te fakaaogaga o ‵gana ke ‵fuli ei te Tusi Tapu.

2. (a) Ne a tulafono ne tau‵tali ki ei te Komiti o te New World Bible Translation i te faiga o te lotou galuega? (e) Se a te mea ka sau‵tala tatou ki ei i te mataupu tenei?

² E lau i afe a ‵fuliga o te Tusi Tapu, kae e kese‵kese a auala ne ‵fuli tonu mai ei te fekau tenā mai tusitusiga i te ‵gana Epelu. I tausaga talu mai te 1940 tupu, ne fakatu aka ne te Komiti o te New World Bible Translation a tulafono i mea tau ‵fuli tusi kolā ne fakaaoga i te ‵fuliga o te Tusi Tapu i ‵gana e silia atu mo te 130. Ne fakaaoga a tulafono konei ko te mea ke (1) Faka‵malu te igoa o te Atua  mai te fakafokiga ki tena tulaga tonu i te Tusi Tapu. (Faitau te Mataio 6:9.) (2) Ko te fekau mai tusitusiga mua ke ‵fuli tonu eiloa mai te pati ki te pati māfai e mafai, kae kafai e mafuli i ei te manatu, ko ‵fuli ei ki te uiga o te pati. (3) Ke fakaaoga te ‵gana telā e faigofie ke faitau kae malamalama i ei. * (Faitau te Neemia 8:8, 12.) Ke na onoono nei tatou ki te auala e mafai o fakagalue ne tatou a tulafono konei i te lōmiga o te New World Translation telā ne fakafou i te 2013, pelā foki mo nisi lōmiga aka i tafa o te lōmiga palagi.

FAKA‵MALU TE IGOA O TE ATUA

3, 4. (a) Ne a tusitusiga mua kolā ne aofia i ei a te Tetragrammaton? (e) Ne a mea ne fai i ‵fuliga e uke o te Tusi Tapu ki te igoa o te Atua?

³ A tino kolā ne suke‵suke ne latou a tusitusiga mua o te Tusi Tapu i te ‵gana Epelu, e pelā mo Pelugā Tusi mai te Tai Mate, ne ofo i te uke o igoa o te Atua kolā e fakaata mai ne mataimanu Epelu e fa—telā e fakaigoa ki te Tetragrammaton. Ne seki sae mai fua te igoa o te Atua i tusitusiga mua konā i te ‵gana Epelu kae e penā foki i nisi ‵kopi o te Septuagint i te ‵gana Eleni kolā ne ‵lomi mai te lua senitenali T.L.M. ki te senitenali muamua T.A.

⁴ E tiga eiloa e isi ne fakamaoniga manino me i te igoa o te Atua e sae mai i te Tusi Tapu, kae i nisi ‵fuliga, ko oti eiloa ne tapale katoatoa a te igoa tapu o te Atua. A te tonuga loa, kāti i se lua tausaga mai tua o te ‵talaga o te New World Translation of the Christian Greek Scriptures i te 1950, kae ne kamata ei o tala mai foki a te Revised Standard Version. I te lōmiga tenā, telā ko te fakafouga o te American Standard Version i te 1901, ko oti eiloa ne tapale keatea te igoa o te Atua, kae ‵fuli foki ne latou te tulafono a tino ‵fuli. Kaia? E fai mai te fakamatalaga, penei: “A te fakaaogaga fua o so se igoa ki te Atua fua e tokotasi . . . se mea ‵se ki te fakatuanaki o te Lotu Kelisiano i te Lalolagi.” Ne fai foki penā a nisi ‵fuliga fakamuli o te Tusi Tapu i te ‵gana Palagi mo nisi ‵gana aka fakaa‵tea.

5. Kaia e tāua ei ke sē tapale keatea te igoa o te Atua i te Tusi Tapu?

⁵ Kaia e tāua ei a te aofia io me ko te tapalega o te igoa o te Atua? E iloa ne te tino ‵fuli tusi atamai a te tāua ke malamalama i te manakoga tonu o te tino ne māfua mai i ei te Tusi Tapu, me e aoga ki fakaikuga e fai ki ‵fuliga e uke. E fakaasi mai i te ukega o fuaiupu i te Tusi Tapu a te tāua o te igoa o te Atua mo te auala ke faka‵malu ei. (Eso. 3:15, TTT; Ioa. 17:6, 26; Galu. 15:14) Ne fakaosofia ne Ieova te Atua—te Tino telā ne aumai ne ia te Tusi Tapu—a tino tusitala ke fakaaoga eiloa tena igoa. (Faitau te Esekielu 38:23 *) A te tapalega o te igoa tenā fakafia afe taimi i tusitusiga mua, se fakaasiga o te sē āva ki te Tino telā ne aumai ne ia te Tusi Tapu.

6. Kaia ne toe fakaopoopo ei te igoa o te Atua ki tusi e ono i te lōmiga o te New World Translation telā ko oti ne fakafou?

⁶ Ko lavea atu eiloa ne tatou te fakamaoniga me ‵tau eiloa o se tapale kea‵tea te igoa o te Atua i te Tusi Tapu. E sae mai eiloa faka-7,216 taimi a te igoa o te Atua i te New World Translation telā ne fakafou i te 2013, ko tena uiga, e 6 a taimi fakaopoopo i lō te lōmiga i te 1984. E lima a igoa ne fakaopoopo ki te 1 Samuelu 2:25; 6:3; 10:26; 23:14, 16. A te pogai ne toe fakafoki eiloa te igoa o te Atua, me ne sae eiloa tena igoa i Pelugā Tusi o te Tai Mate kolā ne tusi i tausaga e silia atu mo te 1,000 mai mua o tusitusiga faka-Epelu. E se gata i ei, ne fakaopoopo atu foki a te igoa o te Atua i te Famasino 19:18 ona ko sukesukega ne toe fai e uiga ki tusitusiga mua.

7, 8. Se a te mea e fakauiga ki ei te igoa tenei, “Ka Fai Eiloa ne Au so se Mea e ‵Tau o Fai”?

⁷ E tāua ‵ki eiloa ki Kelisiano ‵tonu a te  uiga o te igoa o Ieova. E aofia i te Appendix o te New World Translation telā ne fakafou i te 2013 a fakamatalaga ‵fou e uiga ki te mea tenei. E malamalama a te Komiti o te New World Bible Translation me e fakaata mai ne te igoa tenei a te uiga o te veape Epelu ko te ha·wah,’ ko tena uiga “Ka Fai Eiloa ne Au so se Mea e ‵Tau o Fai.” * Ne fakamatala mai muamua i ‵tou tusi a te sokoga o te uiga o te igoa o te Atua ki te fakamatalaga telā e fakaasi mai i te Esoto 3:14, NW, telā e fai penei: “Ka Fai Eiloa Au mo Fai a te Mea Telā e Filifili Au o Fai.” Ne pogai mai a te ‵fuliga tenei mai te mea telā ne fakaasi mai i te lōmiga i te 1984, me e fakauiga te igoa o te Atua ki te “Ka fai ne ia a ia eiloa ke fai pelā me se Tino telā e fakataunu ne ia ana folafolaga.” * Kae e fakamatala mai te Appendix A4 o te ‵fuliga telā ne fakafou i te 2013, penei: “E tiga eiloa e mafai o aofia te igoa o Ieova i te manatu tenei, kae e se fakauiga i ei me e fai fua ne ia a mea kolā e filifili ne ia ke fai. Kae e aofia eiloa i ei a so se mea e manako a ia ke fai ne ana mea ola ne faite kae ke fakataunu foki ei ana fuafuaga.”

⁸ Ne fai ne Ieova ana mea ola ne faite ke fai ne latou so se mea telā ne filifili ne ia ke fai. E ‵tusa mo te uiga o tena igoa, ne fai ne te Atua a Noa ke fai pelā me se tino faite vaka; ke fai a Pesaleli e pelā me se tagata poto i te faite mea, ke fai a Kitiona pelā me se sotia takutakua, kae ko Paulo ke fai pelā me se apositolo ki fenua fakaa‵tea. Ao, e tāua ‵ki eiloa te uiga o te igoa o te Atua ki ana tino. Tela la, ona ko te mea e fakatāua ne te Komiti o te New World Bible Translation a te uiga o te igoa tenā, ne seki tapale kea‵tea ei ne latou mai te ‵fuliga o te Tusi Tapu.

9. Se a te pogai e tasi ne fai ei a ‵fuliga o te Tusi Tapu ki nisi ‵gana?

⁹ E silia atu mo te 130 o lōmiga i ‵gana kese‵kese o te New World Translation ko aofia i ei a te igoa o te Atua e pelā eiloa mo te auala ne fakaaoga ei te igoa tenā i tusitusiga tapu. A te faiga tenā e faka‵malu i ei te igoa o te Atua. (Faitau te Malaki 3:16 *) E ‵kese mai i ei, i ‵fuliga fakamuli nei o te Tusi Tapu, ko oti eiloa ne tapale kea‵tea a te igoa o te Atua mai i ei, kae sui ki te tofi e pelā mo te “Aliki” io me ko igoa o nisi atua. Tenei eiloa te pogai tāua ne mafau‵fau ei a te Potukau Pule o Molimau a Ieova ke ‵lomi ke uke a ‵kopi o te Tusi Tapu kae tufatufa atu ki tino kolā e faka‵malu ne latou te igoa o te Atua.

E MANINO ‵LEI KAE TONU TE ‵FULIGA I EI

10, 11. Ne a nisi fakalavelave kolā ne fakafesagai atu ki ei a tino ‵fuli o te New World Translation ki nisi ‵gana i tafa o te lōmiga palagi?

¹⁰ E isi eiloa ne fakalavelave i te ‵fuliga o te manatu mai tusitusiga tapu ki nisi ‵gana e uke. E pelā me se fakaakoakoga, i taimi ko ‵teka, ne fakaaoga foki i te New World Translation a te auala telā ne masani o ‵fuli ne nisi Tusi Tapu i te ‵gana palagi a te tugapati Epelu ko te “Seoli” i te tusi faitau ko Failauga 9:10. Ne faitau muamua te fuaiupu tenā, penei: “E se toe ai se galuega, se toe ai se mea e mafaufau ki ei, io me ko te poto i Seoli, te koga e fano koe ki ei.” Ne tai faigata eiloa ki tino ‵fuli tusi ke ‵fuli ne latou te manatu tenā: A te pati “Seoli” e se masani ki ei a te tokoukega o olotou tino fai‵tau, e se maua foki i olotou tikisionale, ki a latou loa, a Seoli e pelā me se igoa o se kogā koga. Tela la, ko oti ne talia ke ‵fuli ne latou a te pati Epelu tenei ko te “Seoli” mo te pati Eleni ko te “Heitisi” ki te “Tanuga.”

¹¹ I nisi ‵gana, a te ‵fuliga o te pati Epelu ko te neʹphesh mo te pati Eleni ko te psy·kheʹ ki se pati telā e tai fetaui mo te pati Palagi ko te “soul” ne tai faka‵numi eiloa ki a latou.  Kaia? Me e mafai eiloa o ‵fuli ne pati konei e lua a te manatu me i te “soul” se vaega sē matea o te foitino telā e tumau i te ola. E mafai o fakaata mai ne te mea tenā a te kilokiloga ‵se me i te i te soul e foliga pelā me se agaga kae e sē se tino. Tela la, ko oti ne talia ke ‵fuli a te pati tenā “soul” e ‵tusa mo te mea e fakamatala mai i te mataupu, telā e fetaui ‵lei mo uiga o pati konā i mataupu fakaopoopo kolā e aofia i te New World Translation of the Holy Scriptures—With References. Ao, ko oti ne talia ke ‵fuli a fakamatalaga konā i se auala manino kae faigofie ke malamalama i ei, kae fakaaoga foki a fakamatalaga fakaopoopo ke fakamatala faka‵lei atu a ‵fuliga konā.

12. Ne a nisi ‵fuliga ne fai ki te New World Translation telā ne fakafou i te 2013? (Ke onoono foki ki te mataupu tenei, “Te Lōmiga Fou o te New World Translation 2013,” telā e maua ne tatou i te mekesini tenei.)

¹² Ne fakasae aka ne tino ‵fuli tusi a fesili e uiga ki nisi fuaiupu o te Tusi Tapu kolā e faka‵numi. Tela la, i a Setema 2007, ne talia ne te Potukau Pule ke toe fakafou te Tusi Tapu i te ‵gana palagi. Ne sukesuke ne te komiti a te fia afe o fesili mai tino ‵fuli o te Tusi Tapu i te taimi tenei. Ne sui eiloa a tugapati palagi mua, kae ne uke ‵ki a taumafaiga ne fai ke fakafaigofie aka a fakamatalaga i ei, ko te mea ke malamalama faka‵lei i ei. A te fakaogaga foki o nisi ‵fuliga o te Tusi Tapu i nisi ‵gana ne fesoasoani eiloa ki te gasolo ki mua o te ‵fuliga fakapalagi.—Faata. 27:17.

13. E pefea a lagonaga o tino e tokouke ki te ‵fuliga tenei ne fakafou i te 2013?

¹³ E pefea te aoga o te lōmiga o te New World Translation tenei ko oti ne fakafou i te ‵gana palagi? E fia afe o tusi fakafetai kolā ne maua ne ‵tou taina i te laumua o Molimau a Ieova i Brooklyn. Ne ‵pau eiloa a lagonaga o te tokoukega o tino mo te tuagane telā ne tusi mai, penei: “A te Tusi Tapu se meaalofa telā e sili atu tena tāua i lō a penina fakagali‵gali tāua. A te faitau ki muna a Ieova mai te fakaaogaga o te lōmiga fou tenei i te 2013 e mafai eiloa o fakatusa ki te iloiloga o penina takitasi, olotou foliga, ‵kala, mo te gali. A te ‵fuliga o te Tusi Tapu ki se ‵gana telā e faigofie ke malamalama i ei ne fesoasoani mai eiloa ke iloa ‵lei ne au a Ieova, e pelā me se tamana telā e ‵sai mai ki a au i te taimi e faitau mai ei ne ia a pati fakamafanafana ki a au.”

14, 15. E pefea a lagona o tino ki te lōmiga o te New World Translation i nisi ‵gana?

¹⁴ E se ko te New World Translation fua telā ne fakafou i te ‵gana palagi ne lasi tena aoga ki tino. Ne fai mai eiloa se tagata matua mai Sofia, Bulgaria e uiga ki te lōmiga i te ‵gana Bulgaria, ana muna: “Ko oti ne faitau ne au  te Tusi Tapu mō se fia tausaga, kae ne seki faitau aka eiloa ne au se ‵fuliga telā ko faigofie ke malamalama i ei kae e ‵goto ‵tonu eiloa ki te loto.” E penā foki eiloa a pati a se tuagane Albania i te taimi ne maua ei tena ‵kopi kātoa o te New World Translation, ana muna: “Ko oko eiloa i te ‵tagi gali mai o te Muna a te Atua i te ‵gana Albania! Se tauliaga gali eiloa ke faipati mai a Ieova ki a matou e auala i te motou ‵gana eiloa!”

¹⁵ I fenua e uke, e ‵togi ‵mafa eiloa a Tusi Tapu kae tai faigata eiloa ke maua. Tela la, se fakamanuiaga sili eiloa māfai e maua ne koe se Tusi Tapu. Ne fai mai se lipoti e tasi i Rwanda, penei: “E tokouke a tino kolā ne suke‵suke fakatasi mo ‵tou taina mō se taimi leva ‵ki, ne seki mafai o ga‵solo ki mua ona ko te mea e seai ne olotou Tusi Tapu. Ne seki mafai o ‵togi ne latou se ‵kopi o te Tusi Tapu a te lotou lotu. Kae e se mafai o malamalama faka‵lei latou i uiga o nisi fuaiupu i ei, telā la ne seki mafai eiloa latou o ga‵solo ki mua.” Ne kamata eiloa o ma‵fuli a mea i te taimi ne maua aka ei te lōmiga o te New World Translation i te lotou ‵gana eiloa. Ne fai mai se kāiga Rwanda kolā e tokofa talavou i ei, penei: “E fakafetai eiloa matou ki a Ieova mo te tavini fakamaoni kae poto mō te tukumaiga o te Tusi Tapu. A matou e ma‵tiva ‵ki kae seai ne motou tupe ke ‵togi a Tusi Tapu a te motou kāiga kātoa. Nei la, ko ‵tofu katoa te motou kāiga mo Tusi Tapu. Ke fakaasi atu a te motou fakafetai ki a Ieova, e fai‵tau faeloa matou ki te Tusi Tapu i aso katoa e pelā me se kāiga.”

16, 17. (a) Se a te mea e manako a Ieova ke fai mō ana tino? (e) Se a te mea e ‵tau o fakaiku aka ne tatou?

¹⁶ I se taimi mai mua nei, ka tai uke atu a ‵kopi o te New World Translation telā ko oti ne fakafou ka mafai o maua atu i nisi ‵gana e uke. E taumafai eiloa a Satani o taofi a taumafaiga konā, kae e tali‵tonu eiloa tatou me e manako a Ieova ke lagona ne ana tino katoa a ia e faipati atu ki a latou i se ‵gana telā e manino kae faigofie o malamalama i ei. (Faitau te Isaia 30:21.) I se taimi pili mai mua nei, “a te laukele ka ‵fonu i te malamalama i uiga o te Aliki [Ieova], e pelā mo te tai telā e ‵fonu i te suatai.”—Isa. 11:9.

¹⁷ Ke na fakaiku aka nei ne tatou ke fakaaoga so se meaalofa mai i a Ieova, e aofia i ei a te ‵fuliga tenei o te Tusi Tapu telā e faka‵malu ei tena igoa. Ke talia ne koe a ia ke faipati mai ki a koe i aso katoa e auala i tena Muna. Ka fakalogologo mai eiloa a ia ki ‵tou ‵talo. Ka fesoasoani mai eiloa a te fesokotakiga tenei ke iloa faka‵lei ne tatou a Ieova i te taimi e gasolo aka foki ei o lasi a te ‵tou a‵lofa ki a ia.—Ioa. 17:3.