E manino ‵lei me ne fakasino atu a Iesu ki sotia Loma kolā ne ‵tuki ne latou a fao ki ana lima mo vae. Ne seki talia ne Iesu a fakamasinoga sē ‵tonu kolā ne fakalogo‵mae atu ke fai ei a ia ke kaitaua kae ita fakamoemoe. (1 Pe. 2:23) E ‵tau o toka tatou o fakamagalo a nisi tino e pelā mo Iesu. (Kolose 3:13) Kāti e isi ne tino, e aofia ei ‵tou kāiga e ‵teke mai ki a tatou, me e se malamalama i ‵tou talitonuga mo te auala e ola ei tatou. Kāti e fai olotou tala ‵loi e uiga ki a tatou, fakamasiasi tatou i mua o nisi tino, fakamasei ‵tou tusi, io me fakamatakutaku tatou. I lō te ita fakamoemoe, e mafai o akai tatou ki a Ieova ke ‵tala ne ia a mata o latou kolā e ‵teke mai ki a tatou, ko te mea ke maua ne latou te munatonu fakamuli. (Mata. 5:44, 45) I nisi taimi, e faigata ke fakamagalo ne tatou nisi tino, maise loa māfai ne fai fakamasei ne latou a tatou. Kae kafai e tumau tatou i te kaitaua kae seai se loto fakamagalo, ko fakalogo‵mae ne tatou a tatou eiloa. (Sala. 37:8) Kafai e filifili tatou ke fakamagalo a nisi tino, ko tena uiga, ka se toe mafau‵fau tatou ki mea sē ‵lei kolā ne fai mai ne tino ke kaitaua ei tatou.—Efe. 4:31, 32. w21.04 8-9 ¶3-4

Kai isi aka loa sou tino pele ne fakatea mai te fakapotopotoga? E mafai o fakalogo‵mae mai te mea tenā! Mafaufau ki te logo‵mae o Ieova i te taimi ne fulitua atu ei a nisi agelu i tena kāiga ki a ia! (Iuta 6) Kae mafaufau ki te lasi o tena logo‵mae i te kilo atu ki ana tino pele, tino Isalaelu, e ‵teke atu faeloa ki a ia. (Sala. 78:40, 41) Masaua la me e logo‵mae a te ‵tou Tamana faka-te-lagi māfai ko tiakina a ia ne se tino telā e pele ki a koe. E malamalama a ia i tou loto mafatia. Ka tuku atu ne ia mo te alofa atafai a fakamafanafanaga mo te fesoasoani e manakogina ne koe. Kafai ko tiaki ne se tamaliki pele a Ieova, se mea masani ke mafau‵fau a mātua ki mea ne mafai ne latou o fai ke fesoasoani ki olotou tama‵liki ke tumau i te munatonu. Ne fai mai se taina: “Ne ‵losi ifo ne au ki a au eiloa. Ne ma‵sei foki aku moemiti..” Ne mafaufau faeloa penei se tuagane telā ne fepaki foki mo se tulaga tai ‵pau: “Se a te mea ‵se ne fai ne au e pelā me se mātua? Ne mafaufau au me ne seki fai faka‵lei toku tiute ke akoako te munatonu ki taku tama.” w21.09 26 ¶1-2, 4

Nisi tino e mafau‵fau me e se ‵tau o akoako ne tino o te Atua a te Tusi Tapu i a latou seki a‵koga io me ne maua olotou pepa mai akoga fakafaifeau. E ‵tau o iloilo ne latou a fakamatalaga ‵tonu. Tenā loa te mea ne fai ne Luka telā ne tusi ne ia a Tusi Evagelia. Ne galue malosi a ia o ‵sala a “mea katoa me e ‵tonu.” Ne manako a ia ke “iloa faka‵lei . . . mo te mautinoa a mea” kolā ne lagona ne tino fai‵tau e uiga ki a Iesu. (Luka 1:1-4) Ne fai eiloa a tino Iutaia i Pelea e pelā mo Luka. I te taimi muamua ne lagona ne latou te tala ‵lei e uiga ki a Iesu, ne fakatusa‵tusa ne latou mo Tusitusiga Epelu ke fakamautinoa aka me e ‵tonu a mea kolā ne akoako atu ki a latou. (Galu. 17:11) I se auala tai ‵pau, e ‵tau mo tino i aso nei o iloilo aka a fakamatalaga ‵tonu. E ‵tau o fakatusa‵tusa ne latou a mea kolā ne akoako atu ne tino o te Atua mo pati a te Tusi Tapu. E ‵tau foki mo latou o suke‵suke ki tala o tino o Ieova i aso nei. Kafai e “sukesuke faka‵lei” ne latou, ka se talia ne latou a te fakailoga tino io me ko fakamatalaga sē ‵tonu ke faka‵kivi ei latou. w21.05 3 ¶7-8

E mata, e isi se tino i tau fakapotopotoga telā e mafai o talimalo faka‵lei ne koe? Ka fia‵fia eiloa a taina Kelisiano māfai e ‵kau fakatasi tatou mo latou i nisi taimi. Kāti e faigata ki nisi tino ke ‵kau fakatasi mo olotou kāiga sē tali‵tonu i taimi o aso malō‵lo. Nisi tino e mafai o fanoa‵noa malosi māfai ko oko ki te po masina telā ne galo atu i ei se tino pele o latou i te mate. Kafai e fakamāumāu ‵tou taimi mo taina mo tuagane kolā e fe‵paki mo vaegā tulaga faiga‵ta penā, ko “‵saga faka‵lei” atu eiloa tatou ki a latou. (Fili. 2:20) E uke ‵ki a pogai e mafai ei o se sologa se Kelisiano i nisi taimi. Kae e se ‵tau o puli i a tatou me e malamalama a Ieova māfai ko maua ne se tino a lagonaga penā. E tuku mai faeloa ne Ieova a fesoasoani aoga, e auala i ‵tou taina Kelisiano. (Mata. 12:48-50) Tela la, kafai e fakaasi atu ne tatou ki a Ieova a te loto fakafetai mō ana fakatokaga a‵lofa, ka fai eiloa ne tatou te ‵toe mea ‵lei ke ‵lago atu ki te ‵tou kāiga faka-te-agaga. Faitalia ‵tou lagonaga i nisi taimi, e se mafai o tuku tiaki tatou, me i a Ieova e fakatasi mai faeloa! w21.06 13 ¶18-20

Ne fakatumau ne Iesu se kilokiloga tonu kae ne tumau faeloa a ia i te talai atu faitalia e se fia‵fia a tino ki tena fekau. Kaia? Ne iloa ne ia me e tāua ke iloa ne tino a te munatonu, kae ne manako a ia ke tuku atu se avanoaga ki tino e tokouke ke talia ne latou te fekau o te Malo. Ne iloa foki ne ia me isi foki ne tino kolā ne seki fia‵fia muamua, fakamuli ifo ko fia‵fia. Mafaufau ki te mea ne tupu ki tena kāiga. I te tolu mo te āfa tausaga ne fai ei te galuega talai a Iesu, e seai loa ne ana taina ne fai pelā me ne ana soko. (Ioa. 7:5) Kae mai tua ifo o tena toe fakatuakaga, ne fai latou pelā me ne Kelisiano. (Galu. 1:14) E se iloa ne tatou me ko oi a tino ka mafai fakamuli o talia ne latou a muna‵tonu mai te Tusi Tapu kolā e akoako atu ne tatou. E manakogina ne nisi tino se taimi tai leva ke mafai o talia ne latou te ‵tou fekau. Ke oko foki loa ki tino kolā e se fia faka‵logo mai ki te ‵tou fekau, e lavea ne latou a ‵tou faifaiga ‵lei mo te ‵tou kilokiloga tonu ki te ‵tou galuega talai, kae fai ei ke “‵viki . . . latou ki te Atua.” w21.05 18 ¶17-18

I te nofoga a Iesu i te lalolagi, ne fakatonu ne ia ana soko ke fai se galuega e lua ana vaega. Muamua, ne fai atu a ia ki a latou ke talai te tala ‵lei o te Malo, kae ne fakaasi atu ne ia te auala ke fai ei. (Luka 8:1) I tafa o nisi mea aka, ne fakatoka ne Iesu ana soko ke talai atu te fekau o te Malo faitalia me talia io me ‵teke mai a tino. (Luka 9:2-5) Ne ‵valo mai foki ne ia te lasi o te galuega talai ka fai ne latou, mai te fai atu ki ana soko me ka avatu ne latou “se molimua ki atufenua katoa.” (Mata. 24:14; Galu. 1:8) I tafa i ei, ne fai atu a ia ki ana soko ke akoako a latou kolā ka fai mo soko ke faka‵logo ki mea katoa ne fakatonu mai ne ia. Ne fakaasi mai ne Iesu me i te galuega tāua tenei ka fai eiloa ke oko mai loa ki ‵tou aso nei, “ke oko eiloa ki te gataga o te olaga tenei.” (Mata. 28:18-20) Kae i te fakaasiga ne tuku atu ne ia ki a Ioane, ne fakaasi manino atu ne Iesu me e ‵tau mo ana soko katoa o fesoasoani atu ki nisi tino ke tauloto e uiga ki a Ieova.—Faka. 22:17. w21.07 2-3 ¶3-4

I te lalolagi i aso nei, e tokouke a tino e fakamalosi aka ne latou a te uiga fia fakatau‵fai. E pelā me se fakaakoakoga, e mafai o fakaaoga ne se tagata faipisinisi a auala faitogafiti ke sili a ia i nisi tino faipisinisi. E mafai o fakapakia ne se tino tafao a te suā tino mai te suā timu mo te iloa tonu ko te mea fua ke sili latou. Se tamaliki i te akoga e kaisoa tali i se sukega ko te mea ke mafai o ulu a ia ki se iunivesiti lauiloa. E pelā me ne Kelisiano, e iloa ne tatou me e ‵se a mea konā; a mea konā se vaega o “galuega o te foitino.” (Kala. 5:19-21) Kae e mata, e mafai ne nisi taina mo tuagane o fakamalosi aka te uiga fakatau‵fai i te fakapotopotoga e aunoa mo te iloa ne latou? E ‵tau o mafau‵fau tatou ki te mea tenei, me e mafai o pokotia a te ‵kau fakatasi o te fakapotopotoga ona ko te uiga fakatau‵fai. Tela la, se mea ‵lei ke sau‵tala foki tatou ki fakaakoakoga a tāgata mo fāfine fakamaoni i aso o te Tusi Tapu kolā ne seki tosina atu ki te uiga fakatau‵fai. w21.07 14 ¶1-2

E fakamalosi aka tatou ne te alofa fakamaoni ke fesoasoani atu ki tino loto mafatia. E ‵piki ‵mau foki a taina mo tuagane atafai i aso nei, ki a latou kolā e fanoa‵noa io me loto vāi‵vai i te fakapotopotoga. E a‵lofa latou ki olotou taina mo tuagane kae fai so se mea ke fesoasoani ki a latou. (Faata. 12:25; 24:10) E fetaui ‵lei a te mea tenei mo pati fakamalosi loto a te apositolo ko Paulo: “Fakamafanafana atu ki tino loto mafatia, ‵lago atu ki tino vāi‵vai, kae kufaki i tino katoa.” (1 Tesa. 5:14) A te ‵toe auala magoi e mafai o fesoasoani atu koe ki se taina io me se tuagane loto vāivāi ko te fakalogologo atu fua kae fakatalitonu atu me e alofa koe ki a ia. E loto fiafia eiloa a Ieova māfai e saga atu koe mo te atafai ki sena mamoe pele e tokotasi. E fai mai te Faataoto 19:17: “A te tino e fakaasi atu te alofa ki tino ma‵lalo e avatu ne ia a mea ki a Ieova, kae ka toe ‵togi atu ne Ia ki tou tagata e ‵tusa mo tena mea ne fai.” w21.11 10 ¶11-12

Ne a ‵tou mea e mafai nei o fai ke fakatoka mō aso mai mua? E ‵tau o lotoma‵lie tatou ki mea ko maua kae e ‵tau o fia‵fia malosi tatou ona ko te ‵tou fesokotakiga mo Ieova. Ko te lasi o te iloa ‵lei ne tatou o te ‵tou Atua, ko te lasi foki o te ‵tou tali‵tonu ki te mafai ne ia o puipui tatou māfai ko taua mai a Koka mai Makoka. E fakaasi mai i pati i te tusi siki o te aso nei a te pogai ne mafai ei ne Tavita o fakalagolago ki te fesoasoani o Ieova. Ne fakalagolago faeloa a Tavita ki a Ieova, kae ne seki fakafanoanoa eiloa a ia ne tena Atua. I te taimi koi foliki ei, ne taua atu a Tavita ki te toa mafi o Filisitia ko Koliata, kae fai atu ki te sotia fakamataku tenā: “I te aso eiloa tenei ka tuku mai koe ne Ieova ki oku lima.” (1 Samu. 17:46) Fakamuli ifo, ne galue a Tavita mō te tupu ko Saulo, telā ne taumafai fakafia o tamate a ia. Kae ko “Ieova ne fakatasi atu” ki a Tavita. (1 Samu. 18:12) Ona ko te fesoasoani o Ieova ki a Tavita i aso mua, ne iloa ne Tavita me ne mafai ne ia o fakalagolago ki a Ieova i ana fakalavelave. w22.01 6 ¶14-15

I mea katoa e fai ne ia, e kufaki eiloa a Ieova o fakaavanoa mai ne ia te taimi tenei ke fakaoti faka‵lei ei tena galuega. E fai ne ia penā ko te mea ke faka‵malu ei tena igoa kae ke fesoasoani atu foki ki nisi tino. Mafaufau ki te auala ne fakatoka malielie ei ne Ieova a te lalolagi mo ‵nofo i ei a tino. E fai mai te Tusi Tapu, me i te lalolagi ne “fua ne ia,” tuku ne ia “ana fakavae,” kae fakatakato “ana fatu tulimanu.” (Iopu 38:5, 6) Ne fakaaoga faka‵lei ana taimi ke iloilo ana galuega ne fai. (Kene. 1:10, 12) E mata, e mafai o fakaataata ne koe me pefea a lagonaga o agelu i te taimi ne lavea ne latou a mea ‵fou kae fakaofoofogia kolā ne faite ne Ieova? E mautinoa eiloa me ne fia‵fia ‵ki latou ki ei! Ona ko te mea tenā ne kamata ei latou o “paka‵laga ki luga.” Ne a mea e tauloto ne tatou? E lau i te fia afe o tausaga ne faite ei ne Ieova te lalolagi, kae i te taimi ne iloilo aka ne ia ana mea katoa ne faite, ne fai mai a ia me “ko oko eiloa i te ‵lei.”—Kene. 1:31. w21.08 9 ¶6-7

I te tala fakatusa a Iesu, a te tagata ka fai o fano ki se isi fenua. A koi tuai o fano, ne kalaga atu a ia ki ana tavini kae tuku atu ki tino taki tokotasi a taleni ke fakagalue ne latou. Ona ko te mea ne iloa ne te tagata a mea e mafai o fai ne latou, tela la ne tuku atu ne ia ki te tavini e tokotasi e lima taleni, ki te suā tino e lua, kae ko te suā tino e tasi. Ne fakagalue ne tavini e tokolua a tupe konā mo te poto. Kae ko te tavini i te tolu ne seki fakagalue ne ia a tupe kolā ne tuku atu ki a ia, kae ne fakatea a ia mai tena galuega. Ne fakatāua malosi ne te tavini muamua mo te lua a te tiute ne tuku atu ki a ia kae ne galue malosi ke tavini atu ki tena matai. Tela la, ne tapolo ne tena matai ana taleni. Ne fakamanuia ne te matai a ia ona ko tena galue malosi mo tena atamai. Ne fiafia kae tavae ne te matai a te tavini tenei kae toe tuku atu foki ki a ia a tiute tai uke atu! w21.08 21 ¶7; 22 ¶9-10

Ne fakaasi mai eiloa ne Ieova te lasi o tena kufaki i aso fakaoti konei. E se manako a ia ke fakaseai se tino. (2 Pe. 3:9) Ko oti ne tuku atu ne ia ki tino katoa a te avanoaga ke sala‵mō. Kae e isi se tapula ki tena kufaki. A latou kolā e ‵teke ki te avanoaga tenei ka maua ne latou a ikuga tai ‵pau e pelā mo te Falao i aso o Mose. Ne fai atu a Ieova ki te Falao: “Ko oti ne ‵tau o ‵fola atu toku lima i te taimi tenei o ‵ta koutou mo ou tino ki se mala fakamataku, kae ‵fulu faka‵ma koutou mai luga i te lalolagi. Kae ko te pogai eiloa tenei ne tausi ei ne au a koe ke ola: ke fakaasi atu ki a koe a toku ‵mana kae ke folafola atu toku igoa i te lalolagi kātoa.” (Eso. 9:15, 16) Fakamuli loa, ka iloa ei ne atufenua katoa me i a Ieova ko te Atua tonu fua e tokotasi. (Eseki. 38:23) A te lūlūga telā ne taku mai i te ‵tou tusi siki mō te aso nei, e fakauiga loa ki te fakaseaiga se-gata-mai o tino e pelā mo te Falao, kolā e ‵teke ki te aiā o Ieova ke pule mai. w21.09 18-19 ¶17-18

E mata, e logo‵mae koe ona ko te fakatea atu o se tino pele? Kae e a māfai e foliga mai me ko fai atu ne nisi tino i te fakapotopotoga a pati kolā ka fai ei ke ma‵sei atu ou lagonaga? A te ‵tonuga loa, e se ko tino katoa ka fai‵pati mai i se auala ‵lei. (Iako. 3:2) A tatou katoa e se ‵lei katoatoa, tela la, ke mo a ma poi māfai e se iloa ne nisi tino olotou pati e fai io me e fai mai ne latou a pati kolā ne seki fakamoe‵moe latou ke fakalogo‵mae atu ki a koe. Masaua a pati fakamalosi loto a te apositolo ko Paulo: “Ke fakatau fa‵ki faeloa koutou i a koutou eiloa kae fakatau fakamagalo atu te suā tino ki te suā tino māfai e isi se pogai e fameo ei.” (Kolose 3:13) Tumau i te fesoasoani atu ki kāiga fakamaoni. Tenei te taimi e manakogina malosi ei ne latou tou alofa mo au fakamalosiga. (Epe. 10:24, 25) I nisi taimi, e mafau‵fau a kāiga o tino faka‵tea me ko oti ne ‵vae foki latou kea‵tea mai te fakapotopotoga. Ke mo a eiloa ma tupu se mea penā! E ‵tau eiloa o fakamālō kae fakamalosi atu ki talavou kolā ko oti ne tiaki ne olotou mātua a te munatonu. w21.09 29 ¶13-14; 30 ¶16

Kafai e sau‵tala a te tino matua mo se talavou, e maua ne lāua tokolua a mea aoga. (Loma 1:12) Ka gasolo aka eiloa o lasi te loto fakafetai o koutou, talavou, ki te auala ne tausi ne Ieova ana tavini fakamaoni, kae ka maua foki ne te tino matua se lagonaga fakaaloalogina. Ka fiafia a ia o fakamatala atu ki a koe a fakamanuiaga ne maua ne ia mai i a Ieova. A te gali faka-te-foitino e matafi atu māfai ko matua se tino, kae ko latou kolā e tumau i te fakamaoni ki a Ieova, e gasolo aka eiloa o mata‵gali ki a ia i te ‵tekaatuga o tausaga. (1 Tesa. 1:2, 3) Kaia e tonu ei te mea tenā? Me i te ‵tekaga o tausaga, ne talia ne latou a te agaga o te Atua ke akoako kae ke ati aka ne latou a uiga ‵gali. Ko te lasi o te iloa ‵lei ne tatou a ‵tou taina mo tuagane ma‵tua, fakaaloalo kae tauloto mai i a latou, ko te momea aka foki o te ‵tou ‵kilo atu ki a latou e pelā me ne koloa tāua ‵ki! E gasolo o malosi atu te fakapotopotoga māfai e fakatāua ne talavou a tino mātua kae māfai foki e fakatāua ne tino ma‵tua a talavou. w21.09 7 ¶15-18

Ke fakaeteete tatou i te uiga faigata kae taumafai ke lasi te “alofa fakamagalo” e pelā mo te ‵tou Atua. (Efe. 2:4) E uke atu a mea e aofia i te alofa fakamagalo i lō lagonaga fua. A te ‵tonuga loa, ne fakamatala mai a te alofa fakamagalo e pelā me ko “faifaiga atafai.” Tela la, e mafai ne tatou katoa o onoono faka‵lei ki tino kolā e manakogina a te alofa fakamagalo i ‵tou kāiga, ‵tou fakapotopotoga, mo ‵tou fenua. E mautinoa me e uke a avanoaga ke fakaasi atu a te alofa fakamagalo! E mata, e isi se tino e manako ki fakamafanafanaga? E mata, e mafai o fesoasoani atu tatou, kāti mai te avatu o mea‵kai io me ko te faiga o se galuega fesoasoani? E mata, e manako se Kelisiano ne fakatea ki ne fakamafanafanaga io me ne taugasoa ‵lei ke fakamalosi atu ki a ia? E mata, e mafai o fakaasi atu ne tatou te fekau fakamafanafana o te tala ‵lei ki nisi tino? (Iopu 29:12, 13; Loma 10:14, 15; Iako. 1:27) Kafai e iloa ne tatou a manakoga o tino konā, ka lavea ne tatou me e uke a avanoaga i ‵tou tafa ke fakaasi atu te alofa fakamagalo. Kafai e fakaasi atu ne tatou te alofa fakamagalo, ka fakafiafia eiloa ne tatou te ‵tou Tamana faka-te-lagi, ko te Atua telā e “lasi tena alofa fakamagalo”! w21.10 13 ¶20-22

I te Salamo 23, ne taku mai ne Tavita a mea ‵tonu kolā e tumau te lotou tāua—ko fakamanuiaga faka-te-agaga e uke kolā ne maua ne ia mai te taliaga ne ia a Ieova e pelā me ko tena Tausi Mamoe. E takitaki ne Ieova a Tavita “i auala o te amiotonu,” kae e ‵lago atu mo te fakamaoni ki a ia i taimi ‵lei mo taimi sē ‵lei. Ne iloa ne Tavita me ka se sao faeloa a ia mai fakalavelave i tena olaga i “laukele moukua” o Ieova. E mafai o loto vaivāi a ia i nisi taimi e pelā eiloa me e sasale a ia “i te vanu pouli kae ‵poko,” kae ka isi foki ne ana fili. Kae ka “se mataku” eiloa a Tavita me i a Ieova ko tena Tausi Mamoe. Se a te uiga me ka “seai ne mea ‵lei e [mativa]” ei a Tavita? Ne maua ne ia a mea katoa i te feitu faka-te-agaga. Ne seki fakalagolago tena fiafia ki mea faka-te-foitino. Ne lotomalie a Tavita ki mea ne tuku atu ne Ieova. A te mea telā ne sili atu te tāua ki a ia ko fakamanuiaga mo te puipuiga mai tena Atua. Mai i pati a Tavita, ko lavea atu i ei a te tāua ke maua ne tatou se kilokiloga ‵lei ki mea faka-te-foitino. w22.01 3-4 ¶5-7

Ne fetaui a molimau a Ieova i aso mua mo tino kolā e se fia ‵saga atu ki te lotou fekau. E pelā mo Noa, ne fai a ia mo “tino talai o te amiotonu,” mō se fia sefulu tausaga. (2 Pe. 2:5) E mautinoa me ne fakamoemoe a ia ke ‵saga mai a tino ki tena galuega talai, kae e seai ne pati a Ieova me ka tupu te mea tenā. I lō te fai penā, i te taimi ne fakatonu atu ki a Noa ke faite te vaka, ne fai atu te Atua: “E ‵tau mo koe o ulu ki loto i te vaka, ko koe, ko au tama tāgata, tau avaga, mo avaga a au tama tāgata.” (Kene. 6:18) Kae mai te mafaufau ki te lasi o te vaka telā ne fai atu ne te Atua ke faite, kāti ne iloa ne Noa me ka se tokouke a tino ka ‵saga atu ki tena galuega talai. (Kene. 6:15) E pelā mo te mea ne tupu, e iloa ne tatou me e seai eiloa se tino mai te lalolagi fakasaua tenā ne saga atu ki te talaiga a Noa. (Kene. 7:7) E mata, ne kilo atu a Ieova ki a Noa me se aoga tena galuega talai? Ikai! I te kilokiloga a Ieova, ne manuia te galuega talai a Noa me ne fakamaoni a ia o fai a mea katoa ne fai atu a Ieova ke fai ne ia.—Kene. 6:22. w21.10 26 ¶10-11

Mafaufau ki lagonaga o Luta ki pati a Naomi! Ne fai ne Luta te ‵toe mea e mafai ke fesoasoani ki a Naomi. Ne ‵tagi fakatasi a Luta mo ia, ne fakamafanafana atu a ia, kae ne sa‵sale fakatasi mo tou fafine i aso e uke. Faitalia a mea katoa konā, ne fai atu a Naomi: “Ne fai ne Ieova ke foki mai au e aunoa mo se mea.” Mai i pati konā, ne seki fakatāua ne Naomi a te ‵lago malosi o Luta, telā ne tu i ana tafa. Kāti ne ‵tau eiloa o logo‵mae a Luta i te mea tenei! Kae ne ‵piki ‵mau eiloa a ia ki a Naomi. (Luta 1:3-18) I aso nei, e mafai o faipati mai se tuagane loto mafatia i se auala fakalogo‵mae—faitalia ‵tou taumafaiga e uke ke fesoasoani atu ki a ia. Kae taumafai tatou ke mo a ma ita vave. E ‵piki ‵mau tatou ki ‵tou tuagane telā e manako ki se fesoasoani kae akai atu ki a Ieova mō se auala ke fakamafanafana atu ki a ia.—Kala. 6:2. w21.11 11 ¶17-19

A te pati “tapu” io me “tulaga ‵malu” i te Tusi Tapu e fakasino atu eiloa ki te ‵ma io me ko te tapu i mea tau amioga mo mea fakalotu. E mafai foki o fakauiga a pati konā ki te ‵vae keatea ke tavini atu ki te Atua. I nisi tugapati, e taku tatou me e tapu māfai e ‵ma tatou i mea tau amioga, māfai e tapuaki atu ki a Ieova i te auala e talia ne ia, kae māfai foki e maua se fesokotakiga totino pili mo ia. A te mafaufau ki te mauaga o se fesokotakiga totino mo te ‵tou Atua tapu, e fai ei ke ofo tatou maise māfai e mafau‵fau tatou ki mea e akoako mai i te Tusi Tapu e uiga ki te tulaga ‵malu o Ieova. A Ieova e ‵ma pakipaki i feitu katoa. Ne iloa ne tatou te mea tenei mai i se fakamatalaga ne fai mai ne selafi—ko agelu kolā e tavini ‵pili atu ki tena nofogaaliki. Ne fai mai a nisi o latou: “E tapu, e tapu, e tapu a Ieova o kautau.” (Isa. 6:3) E tonu, ko te mea ke maua se fesokotakiga ‵pili mo te lotou Atua tapu, e ‵tau mo agelu o tapu—kae e tapu eiloa latou. w21.12 3 ¶4-5

E masani o manava‵se a talavou e uiga ki te ‵toe auala ‵lei ke fakaaoga ki ei olotou taimi. E mafai o fakamalosi atu a faiakoga mo kāiga sē tali‵tonu ke kausaki latou ki akoakoga ma‵luga, ke maua se galuega ‵togi ‵lei i te lalolagi. Kae ko vaegā akoakoga penei, e manakogina i ei a taimi e uke. I te suā feitu, e mafai o fakamalosi atu a mātua mo taugasoa i te fakapotopotoga ki talavou, ke fakaaoga olotou olaga i te taviniga ki a Ieova. Ne a mea e mafai o fesoasoani atu ki se talavou telā e alofa ki a Ieova, ke fai ne ia te ‵toe fakaikuga ‵lei? Ka maua ne ia a mea aoga mai te faitau ki te Efeso 5:15-17 kae mafaufau ‵loto ki ei. Kafai ko oti ne faitau ki fuaiupu konei, e mafai o mafaufau ifo se talavou: ‘Se a te “loto o Ieova”? Se a te fakaikuga ka fakafiafia atu ki a ia? Se a te auala ka fesoasoani mai ke fakaaoga oku taimi ki toe mea aoga?’ Ke masaua me “i aso konei ko aso ma‵sei,” kae ko te olaga tenei e pule atu ki ei a Satani, ko pili fua o palele atu. w22.01 27 ¶5

Ko te taimi fea ne fai ei a Iakopo mo fai se soko fakamaoni o Iesu? Mai tua o te fakatuakaga a Iesu mai te mate, “ne fakasae atu a ia ki a Iakopo, kae oti aka ki apositolo katoa.” (1 Koli. 15:7) Mai tua o te fetauiga mo Iesu i te taimi tenā, ne fai a Iakopo mo fai se soko. Ne aofia foki a ia i te kau apositolo kolā ne ‵nofo fakatalitali ki te agaga tapu i se potu tafa ki luga i Ielusalema. (Galu. 1:13, 14) Fakamuli ifo, ne maua ne Iakopo a te tauliaga gali ke tavini atu pelā me se sui o te potukau pule i te senitenali muamua. (Galu. 15:6, 13-22; Kala. 2:9) Kae i se taimi mai tua o te 62 T.A., ne fakaosofia a ia ke tusi atu se tusi ki Kelisiano fakaekegina. E aoga eiloa a te tusi tenā ki a tatou i aso nei, faitalia me e fakamoe‵moe ke ola tatou i te lagi io me ko te lalolagi. (Iako. 1:1) E ‵tusa mo tala fakasolopito a Josephus i te senitenali muamua, ne tamate a Iakopo mai te fakatonuga a te Faitaulaga Sili Iutaia ko Anania. Ne tumau a Iakopo i te fakamaoni ki a Ieova ke oko ki te taimi ne palele atu ei tena olaga i te lalolagi. w22.01 8 ¶3; 9 ¶5

E tasi o akoakoga e tauloto ne tatou mai i te tusi siki o te aso nei, me e se ‵tau o fakamoe‵moe tatou ke puipui ne Ieova tatou mai fakalavelave kolā e tofotofo aka i ei ‵tou fakatuanaki. E pelā mo Iesu telā ne tofotofogina ke oko ki te fakaotiga, e ‵tau foki mo tatou o toka ke fakamaoni ke oko ki te mate. (Mata. 16:24, 25) Kae e fakatalitonu mai te Atua me ka sē talia ne ia ke sili atu te tofotofoga e maua ne tatou mai te mea e mafai ne tatou o fai. (1 Koli. 10:13) A te suā fakaakoakoga e tauloto ne tatou, me ka logo‵mae tatou ona ko faifaiga sē ‵tonu, e pelā loa mo Iesu. (1 Pe. 2:19, 20) Ka fakalogo‵mae tatou ne ‵tou fili, e se ona ko te mea ne fai ne tatou se mea ‵se, kae ona ko tatou e se ne vaega o te lalolagi kae e folafola atu ne tatou a te munatonu. (Ioa. 17:14; 1 Pe. 4:15, 16) Ne malamalama a Iesu i te pogai ne talia ei ne Ieova ke logo‵mae a ia. E ‵kese mo nisi tino tapuaki fakamaoni kolā ne fe‵paki mo logo‵maega, kae ne fakafesili ne latou te pogai ne talia ne Ieova ke ‵tupu a vaegā mea penā ki a latou. (Sapa. 1:3) E malamalama te ‵tou Atua kufaki kae alofa fakamagalo me e se fakauiga i ei me e se lava te lotou fakatuanaki; e ma‵nako fua latou ki te fakamafanafanaga telā e tuku atu fua ne ia.—2 Koli. 1:3, 4. w21.04 11 ¶9-10

Ka talia ne Ieova ‵tou tapuakiga māfai e fetaui mo tena fuafuaga kae fai atu foki ne tatou i se auala alofa kae āva. E iloa ne tatou me e ‵tau o tapuaki atu tatou ki a ia, kae ma‵nako foki ke tuku atu te ‵toe tapuakiga ‵lei ki a ia. A te auala e tasi e tapuaki tatou ki a Ieova ko te ‵talo atu ki a ia. E fakatusa ne te Tusi Tapu a ‵tou ‵talo ki taulaga manogi ‵gali kolā ne fakatoka faka‵lei i te faleie tapu kae fakamuli ifo i te faletapu. A te taulaga manogi tenā e fakafiafia atu ki te Atua. I se auala tai ‵pau, a ‵tou ‵talo kolā e fai mo te loto kātoa se “mea fakafiafia” ki a ia, faitalia me e fakaaoga ne tatou a toe pati faigofie. (Faata. 15:8; Teu. 33:10) E fakafiafia ki te loto o Ieova ke fakalogologo mai i te taimi e fakaasi atu ei te ‵tou a‵lofa mo te loto fia‵fia ki a ia. E manako a ia ke fakaasi atu ne tatou a ‵tou manavasega, ‵tou fakamoemoega, mo ‵tou manakoga. A koi tuai o ‵talo atu koe ki a Ieova, kaia e se mafaufau faka‵lei muamua ei koe ki au pati ka fai atu? Mai te fai penā, ko ofo atu ne koe te ‵toe “mea manogi gali” ki tou Tamana faka-te-lagi. w22.03 20 ¶2; 21 ¶7

I a Amaketo, ka se fakaiku aka ne tatou me ko oi e ‵tau io me se ‵tau o fakaasi atu ki ei te alofa fakamagalo o Ieova. (Mata. 25:34, 41, 46) E mata, ka mafai o tali‵tonu tatou ki fakamasinoga a Ieova, io me ka fai ei mo fai se mea ke fakavāivāi mai ki a tatou? E manino ‵lei, me e ‵tau mo tatou o fakamalosi aka te ‵tou tali‵tonu ki a Ieova i te taimi nei ko te mea ke mafai o tali‵tonu katoatoa ki a ia i aso mai mua. Mafaufau ki ‵tou lagonaga i te lalolagi fou a te Atua. Ka seai ne lotu ‵se e penā foki mo faifaiga fakapisinisi kaima‵nako, fakatasi mo mea fakapolitiki kolā ne fakasaua ne latou a tino kae māfua mai i ei a puapuaga e uke i tala fakasolopito mua. A masaki, te olaga matua mo te mate atu o se tino pele ka se toe fai mo fai ne fakalavelave o tatou i aso katoa. Ka ‵loka faka‵mau a Satani mo ana temoni i loto i se afe tausaga. Ka ‵galo atu a ikuga ma‵sei o te lotou ‵teke atu. (Faka. 20:2, 3) Ka loto fakafetai eiloa tatou i te taimi tenā, me ne tali‵tonu tatou ki auala o Ieova! w22.02 6-7 ¶16-17

Ne gasue muamua a Iesu o tausi te filemu kae fakamalosi a nisi tino ke fakatoka faka‵lei olotou fakalavelave. Ne akoako atu a ia me e ‵tau o maua ne latou se va filemu mo olotou taina māfai e ma‵nako ke talia ne Ieova te lotou tapuakiga. (Mata. 5:23, 24) Kae ne fesoasoani atu faeloa a ia ki te kau apositolo ke fakatoka faka‵lei te lotou kinauga e uiga ki te ‵toe tino sili i a latou. (Luka 9:46-48; 22:24-27) Ke fai mo tino tausi te filemu, e uke atu a mea e ‵tau o fai ne tatou i lō te ‵kalo keatea fua mai te faka‵tupu fakalavelave. E ‵tau o ga‵sue muamua tatou ke maua se va filemu kae fakamalosi atu foki ‵tou taina mo tuagane ke fakatoka faka‵lei olotou fakalavelave. (Fili. 4:2, 3; Iako. 3:17, 18) E mafai o fesili ifo tatou, penei: ‘Ne a mea faiga‵ta e loto fiafia au o fai ke maua se va filemu mo nisi tino? Kafai ko fakalogo‵mae au ne se taina io me se tuagane, e mata, ka ita fakamoemoe au? E mata, ka faka‵tali au ki te suā tino ke gasue muamua o fakatoka se va filemu io me ka gasue mua au, faitalia me ne māfua mai i te tino tenā a te fakalavelave? w22.03 10 ¶10-11

Ko leva ne ‵valo mai i te Tusi Tapu me i tino o te Atua ka “loto fia‵fia o ofo atu a latou eiloa” o tavini atu ki a Ieova mai lalo i te takitakiga a tena Tama. (Sala. 110:3) Ko taunu eiloa te valoaga tenā i aso nei. I tausaga takitasi, e fakamāumāu ne tavini loto finafinau a Ieova a te fia miliona o itula ki te galuega talai. E fai ne latou te mea tenā e aunoa mo se ‵togi kae e fakaaoga foki olotou tupe totino. E fakaaoga foki olotou taimi ke fesoasoani atu ki olotou taina tali‵tonu i te feitu faka-te-foitino, feitu tau lagonaga, mo te feitu faka-te-agaga. E uke foki a taimi e fakamāumāu ne taina tofia ke fakatoka olotou tofiga i fakatasiga mo te asi atu e pelā me ne tausi mamoe ki olotou taina tali‵tonu. Se a te pogai tonu e fai ei ne latou a galuega katoa konei? Ko te alofa—te alofa ki a Ieova mo te alofa ki tuakoi. (Mata. 22:37-39) Ne tuku mai ne Iesu se fakaakoakoga tu ‵kese ki te fakamuamua o manakoga o nisi tino i lō ana manakoga. E taumafai malosi tatou ke tau‵tali i ana kalafaga. (Loma 15:1-3) A tino kolā e fakaakoako ki a ia, ka maua ne latou a mea aoga. w22.02 20 ¶1-2

I faifaiga masani i mea tau ‵tokilakau, e ‵tau o ‵togi a peofuga o tino ga‵lue i fakaotiga o aso ga‵lue takitasi. Kafai e taofi aka a te peofuga o se tino galue, e mafai o seai ne ana tupe ke fagai ki ei tena kāiga i te aso tenā. Ne fai mai a Ieova: “E manako malosi a ia ki se fesoasoani kae e fakalagolago tena ola ki tena peofuga.” (Teu. 24:14, 15; Mata. 20:8) I aso nei, e peofu fakatasi io me fakalua i te masina a tino e tokouke kae e se i aso katoa. Kae koi aoga eiloa te akoakoga fakavae e maua i te Levitiko 19:13. E se fai faka‵lei ne nisi tino olotou tino ga‵lue mai i te ‵togiga o latou ki se tamā peofuga. E iloa ne latou me e ma‵nako malosi a tino konei ki tupe, tela la, e tumau eiloa i te ga‵lue faitalia te fo‵liki o olotou peofuga. I te auala tenā, ko ‘taofi ne latou a te peofuga o se tino galue.’ Ka manako eiloa se Kelisiano faipisinisi ke mafaufau faka‵lei ki te manatu tāua tenei. w21.12 10 ¶9-10

Mai mea katoa kolā ne logo‵mae ei a Iesu, e aofia ei te tigaina i luga i te pou fakasaua, ne ‵tau loa mo ia o fiainu ‵ki. Ne manako a ia ki se tino ke fainu a ia. Ne seki mafaufau a Iesu me i te fakaasi atu o ana lagonaga ‵tonu se fakailoga o tena ‵seva; kae e se ‵tau foki o mafau‵fau tatou penā. I te ukega o taimi, e se ma‵nako tatou o fai atu ki nisi tino a ‵tou manakoga totino. Kae kafai ko oko mai te taimi telā ko manakogina ne tatou se fesoasoani, e se ‵tau o fakatalave tatou mai te ‵sala atu ki te fesoasoani o nisi tino. E pelā loa māfai ko ma‵tua io me fakamasaki‵saki tatou, kāti e fakamolemole tatou ki se taugasoa ke ave tatou ki se sitoa io me ki te fakaimasaki. Kafai e loto vāi‵vai tatou, kāti e ma‵nako tatou o fakamolemole atu ki se toeaina io me se taugasoa Kelisiano telā ko matua ‵lei ke fakamalosi io me ke tuku mai ne “pati ‵lei” kolā e fakamalosi loto. (Faata. 12:25) Masaua me i ‵tou taina mo tuagane e a‵lofa mai ki a tatou, kae ma‵nako latou o fesoasoani mai i “taimi o te puapuaga.” (Faata. 17:17) Kae e se iloa ne latou a ‵tou mafaufauga. E se mafai o iloa ne latou me e ma‵nako tatou ki se fesoasoani, vaganā e fai atu ne tatou ki a latou. w21.04 11-12 ¶11-12

E mafai o faigata ki tino e tokouke i a tatou a fakama‵fuliga. Ko oti ne maua ne nisi tino kolā ko leva i se vaega o te taviniga tumau a fakama‵fuliga i te lotou taviniga. Ne taofi aka ne nisi tino se tauliaga tāua ona ko te lotou ma‵tua. Se mea masani ke maua te loto fanoanoa māfai ko fai a fakama‵fuliga penā. E mafai o faigofie ki a tatou a fakama‵fuliga māfai e maua ne tatou te kilokiloga a Ieova. Ko fai ne ia a mea ‵gali i aso nei, kae e maua ne tatou te tauliaga tafasili i te gali ke ga‵lue fakatasi mo ia. (1 Koli. 3:9) E se mafai eiloa o mafuli te alofa o Ieova ki a tatou. Tela la, kafai e pokotia malosi koe i se fakamafuliga i te fakapotopotoga, ke mo a ma fakamāumāu ou taimi o mafaufau ‵mafa ki pogai ne fai ei a fakama‵fuliga konā. I lō te nofo masausau ki te olaga gali i “aso mua,” ‵talo ke maua ne koe se kilokiloga ‵lei ki te fakamafuliga tenā. (Fai. 7:10) Ke tumau i se kilokiloga ‵lei. Tenā ko mafai ei o tumau te ‵tou fia‵fia mo te fakamaoni faitalia a fakama‵fuliga ki ‵tou fakanofonofoga. w22.03 17 ¶11-12

Ko oi e fakaasi ne Ieova ki ei a te alofa fakamaoni? E fai mai te Tusi Tapu me e mafai o a‵lofa tatou ki mea e uke e pelā mo te “‵toki lakau,” “uaina mo sinu,” “polopolokiga,” “iloaga,” “poto”—ne nai mea fua konā. (2 Nofo. 26:10; Faata. 12:1; 21:17; 29:3) A te alofa fakamaoni e se mafai o fakaasi atu ki mea kae ki tino fua. Kae e se fakaasi atu fua ne Ieova te alofa fakamaoni ki so se tino. E fakaasi atu ne ia ki a latou kolā e maua ne latou se fesokotakiga fakapito mo ia. E fakamaoni te ‵tou Atua ki ana taugasoa. E isi se fuafuaga gali a ia mō latou kae ka se ‵fiu a ia i a latou. Ne fakaasi atu ne Ieova te alofa ki tino katoa. Ne fai atu a Iesu ki te tagata e igoa ki a Nikotemo: “Ona ko te lasi o te alofa o te Atua ki te lalolagi ne tuku mai ei ne ia tena Tama fagasele e tokotasi, ko te mea ke se fakaseai atu so se tino telā e fakaasi atu faeloa te fakatuanaki ki a ia kae ke maua ne ia te ola se-gata-mai.”—Ioa. 3:1, 16; Mata. 5:44, 45. w21.11 2 ¶3; 3 ¶6-7

A te olaga i te lalolagi nei e faigata, kae kāti ka fe‵paki foki tatou mo nisi mea tai faiga‵ta atu i aso mai mua nei. (Mata. 24:21) E olioli malosi eiloa tatou ki te aso telā ka oti atu ei a fakalavelave katoa konā—ko se toe manatua kae ko se toe ‵tupu foki! (Isa. 65:16, 17) Tela la, e manino ‵lei me e ‵tau o fakamalosi aka faeloa ‵tou kufaki. Kaia? Me ne fai mai a Iesu: “E auala i te otou kufaki ka faka‵sao ei ne koutou a otou ola.” (Luka 21:19) A te mafau‵fau ki te auala ne kufaki ei a nisi tino mo te manuia i mea faiga‵ta konei e fe‵paki foki mo tatou, e mafai o fakamalosi aka ei ‵tou kufaki. Ko oi te ‵toe fakaakoakoga ‵lei o te kufaki? Ko Ieova te Atua. E mata, e ofo koe i te tali tenā? Kāti e ofo koe kae e mafai foki o se malamalama i te pogai. A te lalolagi tenei e pule ki ei te Tiapolo, tenā te pogai ko ‵fonu ei i fakalavelave. E isi se malosi o Ieova ke fakagata aka i te taimi nei, kae e faka‵tali eiloa a ia ki te taimi tonu ke fai ei te mea tenā. (Loma 9:22) I te taimi nei, koi tumau loa te Atua i te kufaki ke oko ki tena taimi tonu. w21.07 8 ¶2-4