1-3. Se a te fakaasiga ne oko ki a Petelu, kae kaia e tāua ei ke malamalama tatou i ei?

 A TE tausaga ko te 36 T.A. Ko gali aka loa te mafanafana mai o te la ki a Petelu i te taimi ne ‵talo ei a ia i te tuafale o se fale telā e tu pili ki te tai i tafa o te taulaga ko Iopa. Ko tai leva loa ne nofo atu ei a ia e pelā me se mālō i te fale tenei. E fakaasi mai i tena loto fiafia o nofo i te fale tenei me e seai se uiga fakailoga tino i a ia. A Simona, telā i o ia te fale, se tagata faite mea ki pakili o manu, kae e se fia‵fia sale a nisi tino Iutaia ke ‵nofo i fale o vaegā tāgata penei. a Kae ko pili fua o tauloto ne Petelu se akoakoga tāua e uiga ki te se fakailoga tino o Ieova.

² A koi ‵talo atu a Petelu, ne oko atu ki a ia se fakaasiga. A te mea telā ne lavea ne ia i te fakaasiga tenā, e mautinoa eiloa me ka se fiafia ki ei so se tino Iutaia. Ne fanaifo mai te lagi se mea e pelā me se laugatu lino kae i loto i ei ko manu katoa kolā e taku i te Tulafono me e lai‵lai. I te taimi ne fai atu ei ki a Petelu ke tamate a manu konā kae ke kai ki ei, ne fai atu a Petelu: “Au e seki kai aka eiloa ki se mea lailai kae e se ‵ma penā.” Ne fai fakatolu atu ki a ia, penei: “Sa toe taku ne koe me e lai‵lai a mea kolā ko oti ne faka‵ma ne te Atua.” (Galu. 10:14-16) Ne ‵numi masei a te mafaufau o Petelu i te mea tenei, kae e se i se taimi leva.

³ Se a te uiga o te fakaasiga ne lavea ne Petelu? Se mea tāua ke malamalama tatou i te uiga o te fakaasiga tenā me e fakaasi mai i ei te kilokiloga a Ieova ki tino. E pelā me ne Kelisiano ‵tonu, e se mafai o molimau katoatoa atu tatou e uiga ki te Malo o te Atua, seiloga ke maua ne tatou a te kilokiloga a te Atua ki tino. Ke malamalama tatou i te uiga o te fakaasiga ne oko ki a Petelu, ke na iloilo nei ne tatou a mea kolā ne ‵tupu mai mua atu i ei.

4, 5. Ko oi a Konelio, kae se a te mea ne tupu i te taimi ne ‵talo atu ei a ia?

⁴ E se iloa eiloa ne Petelu me i te aso mai mua atu i ei, ne oko atu ei se fakaasiga mai te Atua ki se tagata e igoa ki a Konelio, i Kaisaleia telā e 30 maila te mao i te feitu ki mātū. A Konelio se ofisa e tokotasi i te kautau o Loma, kae se  “tagata lotu” foki. b Ne fai foki a ia e pelā me se fakaakoakoga ‵lei i te tausiga o tena kāiga, me i a ia ne “mataku ki te Atua e pelā foki mo tena kāiga kātoa.” A Konelio e sē se tino ne ‵fuli ki te lotu Iutaia; a ko ia se tino mai Fenua Fakaa‵tea telā e seki pilitome. Kae ne alofa a ia ki tino Iutaia fakaa‵lofa, kae fesoasoani atu foki ki a latou. Ne “‵talo faeloa” a te tagata loto fakamaoni tenei ki te Atua.—Galu. 10:2.

⁵ Kāti ko te itula e 3 i te afiafi, ne ‵talo atu ei a Konelio kae lavea ne ia se fakaasiga e uiga ki se agelu telā ne fai atu ki ei, penei: “Ko oti ne oko aka au ‵talo mo au meaalofa ki mua o te Atua e pelā me se fakamasauaga.” (Galu. 10:4) E ‵tusa mo te takitakiga a te agelu, ne uga atu ne Konelio a tāgata ke puke mai a Petelu. Ko pili fua o lavea ne Konelio, telā se tino mai Fenua Fakaa‵tea telā e seki pilitome, se mea telā e seki lavea aka loa ne ia i aso mua. Ko pili o maua ne ia te fekau o te fakaolataga.

6, 7. (a) Ke taku mai se tala e uiga ki te auala ne tali atu ei te Atua ki ‵talo a tino loto fakamaoni kolā e fia maua ne latou te munatonu e uiga ki a ia. (e) Ne a mea e fakamautinoa mai i tala konā ki a tatou?

⁶ E mata, e tali mai ne te Atua a ‵talo a tino loto fakamaoni katoa i aso nei kolā e fia iloa ne latou te munatonu e uiga ki a ia? Ke mafaufau ki te tala tenei. Ne talia ne se fafine i Alepania se ‵kopi o Te Faleleoleo Maluga telā e aofia i ei se mataupu e uiga ki te putiakaga o tama‵liki. Ne fai atu a ia ki Molimau kolā ne talai atu ki tou fafine: “E mata, e tali‵tonu koulua me ne ‵talo atu faeloa au ki te Atua ke fesoasoani mai ki a au ki te putiakaga o aku tama‵liki fāfine? Kae ne uga mai ne ia koulua! Ne tuku mai eiloa ne koulua ki a au a te mea telā e manako malosi au ki ei!” Ne kamata o fai te akoga faka-te-Tusi Tapu a te fafine tenā fakatasi mo ana tama‵liki fāfine, kae fakamuli ifo ne kau atu foki a tena avaga ki te akoga tenā.

⁷ E mata, e tasi fua te vaegā tala penei? Ikai! E fia a vaegā tala penei ko oti ne ‵logo tatou i ei i te lalolagi kātoa—kae ne mea kolā e seki fakamoemoegina me ka ‵tupu. Ne a la mea e fakamautinoa mai ei ki a tatou? Muamua la, e tali ne Ieova a ‵talo a tino loto fakamaoni kolā e ‵sala atu ki a ia. (1 Tupu 8:41-43; Sala. 65:2) A te lua o mea, e maua ne tatou te fesoasoani mai te kau agelu i te faiga o te galuega talai.—Faka. 14:6, 7.

8, 9. Se a te mea ne fakailoa atu ne te agaga tapu ki a Petelu, kae ne saga atu pefea tou tagata ki ei?

⁸ A koi nofo atu a ia i te tuafale, ne “‵numi te mafaufau o Petelu” me se a te uiga o te fakaasiga, kae ne oko atu a avefekau a Konelio ki te fale tenā. (Galu. 10:17) E mata, ka loto fiafia a Petelu, telā ne fai fakatolu atu me e se mafai o kai a ia ki meakai kolā e taku i te Tulafono me e lai‵lai, ke olo fakatasi a ia mo tāgata konei kae ke ulu atu ki te fale o se tino mai Fenua Fakaa‵tea? I se auala e se iloa, ne fai ne te Atua e auala i te agaga tapu ke fakaasi atu ne ia tena loto e uiga ki te mea tenei. Ne fai atu ki a Petelu, penei: “Kiloke! E tokotolu a tāgata kolā e ‵sala mai ki a koe. Tela la, tu ki luga, fano ki lalo kae olo mo latou, ke mo a eiloa koe e fakalotolotolua, me ne uga mai ne au a latou.” (Galu. 10:19, 20) E manino ‵lei, me ne toka a Petelu o tautali i te takitakiga a te agaga tapu ona ko te fakaasiga e uiga ki te laugatu lino telā ne fanaifo mai te lagi.

⁹ I te taimi ne iloa ei ne ia me ne maua ne Konelio te fakatonuga mai te Atua ke ‵sala atu ki a ia, ne ‵kami mai ei ne Petelu a avefekau kolā ne tino mai Fenua Fakaa‵tea ki loto i te fale, “kae talimalo atu ki a latou.” (Galu. 10:23a) Ko toka eiloa te apositolo fakalogo tenei o fai a fakamafuliga ki tena kilokiloga e ‵tusa mo fakatokaga ‵fou a te Atua.

10. E takitaki pefea ne Ieova ana tino, kae ne a fesili e ‵tau o fesili ifo ne tatou?

¹⁰ Ke oko mai ki aso nei, e takitaki malielie eiloa ne Ieova ana tino. (Faata. 4:18) E auala i tena agaga tapu, e takitaki ne ia “te tavini fakamaoni kae poto.” (Mata. 24:45) Kāti e maua ne tatou i nisi taimi a nisi fakamatalaga ‵fou e uiga ki ‵tou malamalama i te Muna a te Atua io me ne fakama‵fuliga ki te fakateletelega o te fakapotopotoga saukātoa. Se mea ‵lei ke fesili ifo tatou, penei: ‘E saga atu au pefea ki vaegā fakamainaga penā? E mata, e tautali atu au i te takitakiga a te agaga o te Atua i vaegā mea penei?’

11, 12. Ne a mea ne fai ne Petelu i te okoatuga ki Kaisaleia, kae ne a mea ne tauloto ne ia?

¹¹ I te aso mai tua o te fakaasiga ne oko ki a Petelu, ne olo atu a ia mo nisi tāgata e tokoiva—ko avefekau kolā ne uga atu ne Konelio mo “taina [Iutaia] e tokoono” mai i Iopa—ki Kaisaleia. (Galu. 11:12) Ona ko te mea ko leva ne iloa ne Konelio me ka fanatu a Petelu ki tena fale, ne fakamaopoopo mai ei ne ia “ana kāiga mo ana taugasoa ‵pili”—kolā ne tino mai Fenua Fakaa‵tea. (Galu. 10:24) I tena okoatuga, ne fai ei ne Petelu se mea telā ne seki fakamoemoe a ia me ka fai ne ia: Ne ulu atu a ia ki loto i te fale o se tino mai Fenua Fakaa‵tea! Ne fakamatala mai a Petelu, penei: “E iloa ‵lei ne koutou me e tapu i te tulafono ke ‵kau fakatasi io me fakapilipili atu se tino Iutaia ki se tino mai se isi fenua, kae ko oti ne fakaasi mai ne te Atua ke se toe taku ne au se tino me e lailai io me e se ‵ma.” (Galu. 10:28) Ke oko mai ki te taimi tenei, ne iloa ne Petelu me i te akoakoga ne tauloto ne ia mai te fakaasiga e se fakasino atu fua ki meakai kolā e ‵tau o kai ki ei se tino. E se ‵tau o ‘toe taku ne ia se tino [ke oko ki se tino mai Fenua Fakaa‵tea] me e lailai.’

 ¹² Ne ‵nofo fakatalitali mai a tino i konā ki a Petelu. Ne fai atu a Konelio, penei: “I te taimi tenei ko maopoopo atu matou katoa i mua o te Atua ke fakalogo‵logo ki mea katoa kolā ne fakatonu atu ne Ieova ke fai mai ne koe.” (Galu. 10:33) Ke mafaufau ki lagonaga ka maua ne koe māfai e fai atu ne se tino fiafia a vaegā pati penā ki a koe! Ne kamata te faipatiga a Petelu ki pati fakamalosi konei: “Nei la, ko malamalama faka‵lei au i te Atua e se fakailoga tino, kae ko te tino mai so se fenua telā e mataku ki a ia kae fai mea tonu e talia eiloa ne ia.” (Galu. 10:34, 35) Ne iloa ne Petelu me e ‵pau eiloa te kilokiloga a te Atua ki tino mai telega, fenua io me ko nisi feitu aka kese‵kese. Ne tumau eiloa a Petelu i te molimau katoatoa atu e uiga ki te galuega a Iesu, tena mate, mo tena toetuga.

13, 14 (a) Se a te mea tāua e uiga ki te ‵fuliga o Konelio mo nisi tino mai Fenua Fakaa‵tea i te 36 T.A.? (e) Kaia e se ‵tau ei o fakamasino ne tatou a tino e ‵tusa mo olotou foliga i tua?

¹³ Ne tupu se mea fakapoi i te taimi tenā: “Kae koi faipati a Petelu,” ne ‵ligi ifo te agaga tapu ki luga i “tino o fenua fakaa‵tea.” (Galu. 10:44, 45) Tenei fua te taimi e tasi ne faipati te Tusi Tapu e uiga ki te ‵ligiifoga o te agaga tapu mai mua o te papatisoga. Ne iloa ne Petelu me i te mea tenei se fakailoga o te taliaga a te Atua, ne “fakatonu atu ei a ia ke papatiso latou [ko te potukau o tino mai Fenua Fakaa‵tea].” (Galu. 10:48) A te ‵fuliga o tino mai Fenua Fakaa‵tea konei i te 36 T.A. ne fakamailoga i ei te fakaotiga o te vaitaimi fakapito mō tino Iutaia. (Tani. 9:24-27) Ne fakaaoga ne Petelu a te tolu o “kī o te Malo” ke takitaki ei te faiga o te galuega tenei. (Mata. 16:19) Ne ‵tala ne te kī tenei a te mataloa mō tino o Fenua Fakaa‵tea ke mafai o fai e pelā me ne Kelisiano fakaekegina ki te agaga tapu.

¹⁴ E pelā me ne tino talai o te Malo, e iloa ne tatou me “i te Atua e se fakailoga tino.” (Loma 2:11) Ko tena loto eiloa ke “faka‵sao a vaegā tino katoa.” (1 Timo. 2:4) Tela la, e se ‵tau eiloa o fakamasino ne tatou a tino i olotou foliga i tua. A te ‵tou galuega ko te molimau katoatoa atu e uiga ki te Malo o te Atua, kae e aofia i ei te talai atu ki tino katoa, faitalia olotou fenua, foliga io me ko lotu ne ‵tupu mai ei latou.

15, 16. Kaia ne kinau atu ei a nisi Kelisiano Iutaia ki a Petelu, kae ne a ana fakamatalaga ne fai atu ki a latou?

¹⁵ Kāti ne manako a Petelu ke fanatu fakavave a ia ki Ielusalema o fakailoa atu a te mea ne tupu. Kae e manino ‵lei me ne oko muamua atu i a ia a te tala me i tino mai Fenua Fakaa‵tea kolā e seki pilitome ko ‘talia foki ne latou te muna a te Atua.’ Tela la, i te okoatuga a Petelu “fakamasei a ia ne tino kolā e ‵lago ki te pilitome.” Ne kaitāua latou me ne ulu atu a ia ki “te fale o tāgata e seki pilitome kae ‵kai fakatasi mo latou.” (Galu. 11:1-3) A te fakalavelave i konei e se ko te faiga o tino mai Fenua Fakaa‵tea mō fai ne soko o Keliso. Kae ne kinau malosi atu a soko Iutaia konei me e ‵tau mo tino mai Fenua Fakaa‵tea o tau‵tali i te Tulafono—e aofia i ei te pilitome—ko te mea ke talia ne Ieova te lotou tapuakiga. E manino i ei me ne faigata eiloa ki nisi soko Iutaia ke fakaseaoga ne latou a Tulafono a Mose.

¹⁶ Ne a fakamatalaga ne fai atu ne Petelu? E ‵tusa mo te Galuega 11:4-16, ne  fakamatala atu ne ia a fakamaoniga e fa ne maua ne ia mai te lagi: (1) te fakaasiga mai te lagi telā ne oko atu ki a ia (Fuaiupu e 4-10); (2) te fakatonuga a te agaga tapu (Fuaiupu 11, 12); (3) te āsiatuga a te agelu ki a Konelio (Fuaiupu 13, 14); mo te (4) te ligiifoga o te agaga tapu ki tino mai Fenua Fakaa‵tea. (Fuaiupu 15, 16) Ne fakaoti ne Petelu tena fakamatalaga ki te fesili tāua, tenei: “Tela la, kafai ne tuku atu ne te Atua ki a latou [tino tali‵tonu mai Fenua Fakaa‵tea] a te meaalofa faivasaga [ko te agaga tapu] telā ne tuku mai foki ne ia ki a tatou [tino Iutaia] kolā ne tali‵tonu ki te Aliki ko Iesu Keliso, ko oi la au ke ‵teke atu ki te Atua?”—Galu. 11:17.

17, 18. (a) Se a te tofotofoga telā ne sae aka i Kelisiano Iutaia ona ko fakamaoniga a Petelu? (e) Kaia e faigata ei ke fakatumau te ‵kau fakatasi o te fakapotopotoga, kae ne a fesili e ‵tau o fesili ifo ne tatou?

¹⁷ Ne faimālō atu ki Kelisiano Iutaia konā ke fai ne latou se fakaikuga ona ko fakamaoniga ne fakamatala atu ne Petelu. E mata, e mafai o fakatafa keatea ne latou olotou uiga fakailoga tino kae talia ne latou a tino mai Fenua Fakaa‵tea kolā ne fatoa oti ne papatiso ke fai e pelā me ne taina Kelisiano o latou? E fai mai te tala: “I te lagonaga ne latou [te kau apositolo mo nisi Kelisiano Iutaia] a mea konei, ne fakagata te lotou ‵teke atu, kae tavae atu latou ki te Atua, olotou muna: ‘Ko tuku atu foki ne te Atua te avanoaga ke sala‵mo a tino o fenua fakaa‵tea ko te mea ke maua ne latou a te ola.’” (Galu. 11:18) Ne fakamalosi aka ne te kilokiloga ‵lei tenei a te ‵kau fakatasi o te fakapotopotoga.

¹⁸ E faigata eiloa i aso nei ke tumau i te ‵kau fakatasi me i tino tapuaki ‵tonu ne o‵mai “mai i atufenua mo matakāiga mo tino mo ‵gana katoa.” (Faka. 7:9) E maua ne tatou i fakapotopotoga kese‵kese a tino mai telega kese‵kese. Se mea ‵lei ke fesili ifo tatou, penei: ‘E mata, ko oti ne fakaseai katoatoa ne au a uiga fakailoga tino i loto i a au? E mata, e loto fiafia au ke se talia ne au a uiga fia fakamavaevae i te lalolagi nei—e aofia i ei te loto fenua, te loto kāiga, te fakamatamata ona ko tuu mo aganuu—ke pokotia i ei aku faifaiga ki taina Kelisiano?’ Ke mafaufau ki te mea ne tupu ki a Petelu (Sefa) i nai tausaga mai tua o te ‵fuliga o te tino muamua mai Fenua Fakaa‵tea. Ne pokotia malosi a ia ona ko te fakailoga tino ne maua ne nisi tino, tenā ne “‵vae a ia keatea” mai Kelisiano mai Fenua Fakaa‵tea kae ne fakatonu aka a ia ne Paulo. (Kala. 2:11-14) Ke tumau eiloa tatou i te matapula‵pula i te malei ko te fakailoga tino.

19. Ko oi a tino ne kamata o talai atu ki ei a Kelisiano Iutaia i Anitioka, kae ne a mea ne iku mai ei?

¹⁹ E mata, ne kamata a soko o Iesu o talai atu ki tino mai Fenua Fakaa‵tea kolā e seki pilitome? Ke mafaufau ki te mea ne tupu fakamuli ifo i Anitioka i Sulia. c E tokouke a tino Iutaia ne ‵nofo atu i te fa‵kai tenei, kae e se ‵lasi foki a kinauga i te va o tino Iutaia mo tino mai Fenua Fakaa‵tea. Tela la, ne gali ‵ki loa te faiga o te galuega talai ki tino mai Fenua Fakaa‵tea i Anitioka. Tenā foki eiloa te koga ne kamata ei o folafola atu ne soko Iutaia a te tala ‵lei ki “tino kolā e fai‵pati ki te ‵gana Eleni.” (Galu. 11:20) Ne seki fai fua te galuega talai ki tino Iutaia kolā e fai‵pati ki te ‵gana Eleni, kae penā foki loa ki tino mai Fenua Fakaa‵tea kolā e seki pilitome. Ne fakamanuia ne Ieova a te galuega a latou, kae “e tokouke a tino ne tali‵tonu.”—Galu. 11:21.

20, 21. Ne fakaasi atu pefea ne Panapa se kilokiloga ‵lei, kae e mafai pefea o fai tatou penā i te fakataunuga o ‵tou galuega talai?

²⁰ Ko te mea ke talai atu ki tino loto ‵lei konei, ne uga atu ne te fakapotopotoga i Ielusalema a Panapa ki Anitioka. Ne tokouke ‵ki a tino fia‵fia i konā telā ko se mafai ne ia o tausi atu ki a latou katoa. E seai aka se isi tino ne fetaui ‵lei ke fesoasoani atu ki a ia, kae na ko Saulo, telā e ‵tau o fai pelā me se apositolo mō fenua katoa? (Galu. 9:15; Loma 1:5) E mata, ne kilo atu a Panapa ki a Saulo e pelā me se fili o ia? Ikai, ne maua eiloa ne Panapa se kilokiloga ‵lei ki a Saulo. Ne gasuesue eiloa a ia o ‵sala ki a Saulo i Taso, kae aumai ne ia ki Anitioka ke fesoasoani atu ki a ia. Ne ga‵lue fakatasi lāua i se tausaga e tasi o fesoasoani atu ki te kau soko kae ke fakatu aka foki te fakapotopotoga i konā.—Galu. 11:22-26a.

²¹ E fakaasi atu pefea ne tatou se kilokiloga ‵lei ki te ‵tou galuega talai? E aofia i te uiga tenei a te fakaasiatuga o ‵tou vāivāiga. E kese‵kese a mea kolā e mafai o fai ne tino taki tokotasi. E pelā mo nisi tino, kāti e apo malosi atu latou i te talai i so se taimi io me mai fale ki fale kae tai faigata loa ke fai a toe asiga io me kamata ne akoga faka-te-Tusi Tapu. Kafai e manako koe ke tai momea aka tou atamai i nisi vaega o te galuega talai, kaia e se fesili atu ei koe mō se fesoasoani? Kafai e gasuesue muamua koe, ka mafai o magoi te faiga o tau galuega talai kae maua foki te fiafia telā e sili atu.—1 Koli. 9:26.

22, 23. Ne fakaasi atu pefea ne taina Anitioka a te alofa fakataina, kae ne a faifaiga tai ‵pau e fai ne tino o te Atua i aso nei?

²² A Anitioka ko te koga muamua ne fakaigoa ei a “soko ki Kelisiano, e ‵tusa eiloa mo te loto o te Atua.” (Galu. 11:26e) E fakaasi mai i te igoa tenā me e fetaui ‵lei eiloa te olaga o tino konā mo mea ne fai ne Keliso. I te taimi ne fai ei a tino mai nisi fenua mo fai ne Kelisiano, e mata e isi se alofa fakataina ne ati aka i te va o tino Iutaia mo tino mai Fenua Fakaa‵tea kolā ko tali‵tonu? Ke mafaufau ki te  mea ne tupu i te taimi ne poko ei se oge i te 46 T.A. d I aso mua, e masani o pokotia malosi a tino ma‵tiva i taimi o te oge, me e se uke olotou tupe e pelā foki mo olotou meakai. I te taimi tenei o te oge, ne ma‵nako malosi a Kelisiano Iutaia kolā ne ‵nofo atu i Iuta ki se fesoasoani, me e tokouke i a latou ne tino ma‵tiva fua. I te iloaga ne latou a te mea tenei, ne avatu ne taina i Anitioka—e aofia i ei a Kelisiano mai Fenua Fakaa‵tea—“se fesoasoani ki taina kolā e ‵nofo i Iuta.” (Galu. 11:29) Mafaga o fakaasiga gali o te alofa tonu fakataina!

²³ E penā foki eiloa mo tino o te Atua i aso nei. Kafai ko iloa ne tatou me e ma‵nako a ‵tou taina—i nisi fenua io me i te koga telā e ‵nofo tatou i ei—ki se fesoasoani, e loto fia‵fia eiloa tatou o fesoasoani atu ki a latou. E fakatoka fakavave ne te Komiti o te Ofisa Lagolago se Komiti mō Mea ‵Tupu ke tausi atu ki ‵tou taina kolā e pokotia ne fakalavelave ‵tupu o te natula, e aofia i ei a matagi ma‵losi, mafuie mo tsunami. E fakaasi mai i vaegā fesoasoani penā a te alofa tonu o ‵tou taina.—Ioa. 13:34, 35; 1 Ioa. 3:17.

24. E fakaasi atu pefea ne tatou me fakatāua malosi ne tatou a te uiga o te fakaasiga telā ne maua ne Petelu?

²⁴ E pelā me ne Kelisiano ‵tonu, e fakatāua malosi ne tatou a te uiga o te fakaasiga telā ne oko atu ki a Petelu i te tuafale o te fale i Iopa i te senitenali muamua. E tapuaki atu tatou ki se Atua sē fakailoga tino. Ko tena loto eiloa ke molimau katoatoa atu tatou e uiga ki te Malo, e aofia i ei te talai atu ki nisi tino faitalia te fenua, te telega io me ko olotou tulaga i te olaga nei. Ke na fakaiku aka ne tatou ke tuku atu ne tatou ki tino kolā e faka‵logo mai a te avanoaga ke ‵saga tonu latou ki te tala ‵lei.—Loma 10:11-13.