1-3. Ne galo atu pefea a Iesu mai i ana apositolo, kae ne a fesili kolā ne ‵sae aka i ei?

 NE SEKI ma‵nako latou ke fakagata aka te mea tenā. Ne lasi te fia‵fia o te kau apositolo i vaiaso e lima tupu ko ‵teka atu! Ne ‵fuli ne te toe fakatumaiga o Iesu te lasi o te lotou fanoa‵noa ki se tulaga tafasili i te fakafiafia. E ‵tusa mo te 40 aso, ne fakasae sale atu ei a Iesu ki a latou, kae toe akoako kae fakamalosi atu ki ana soko. Kae i te aso e tasi, ne fakasae atu ei a ia ki a latou mō te ‵toe taimi eiloa.

² Ne ‵tu fakatasi latou i luga i te Mauga o Olive, kae ne fakalogo‵logo faka‵lei atu a apositolo ki pati katoa a Iesu. I te taimi ne oti ei ana pati—kāti ne vave ‵ki a te mea tenā ki te kau apositolo—ne sisi aka ei ana lima ki luga kae fakamanuia atu ki a latou. Ne kamata o masagi aka a ia ki luga mai te lalolagi! Ne ‵kilo atu faeloa ana soko i te taimi ne fanaka ei a ia ki te lagi. Oti aka loa, ne galo atu a ia ki loto i se kaumana kae seki toe matea atu ei ne latou. E tiga eiloa ko  galo a ia, kae ne ‵pula atu faeloa latou ki te lagi.—Luka 24:50; Galu. 1:9, 10.

³ Tenei eiloa te mea ne fai ne ia se ‵fuliga lasi kae tāua ki olaga o apositolo a Iesu. Ne a la olotou mea ka fai ona ko te lotou Matai, ko Iesu Keliso, ko oti ne fanaka ki te lagi? Ne tali‵tonu latou me ko oti ne fakatoka latou ne te lotou Matai ke faka‵soko atu ne latou te galuega telā ne kamata ne ia. Ne fakatoka pefea ne Iesu a latou mō te galuega ‵mafa kae tāua tenei, kae ne ‵saga atu pefea latou ki ei? Kae e aofia pefea a Kelisiano i aso nei i ei? E maua i te mataupu muamua o te tusi ko Galuega a tali fakamalosi loto ki ei.

4. Ne kamata pefea ne Luka tena tala i te tusi ko Galuega?

⁴ Ne kamata ne Luka tena tala mai te faipati atu ki a Teofilo, ko te tino foki telā ne tusi atu ki ei tena Tusi mai mua atu i ei. a E maina ‵lei me i tena tala tenei ko te faka‵sokoga o tena tusi muamua. Ne kamata ne Luka tena tala mai te fakamatala fakatoetoe atu ne ia a mea kolā ne tusi ne ia i te fakaotiga o tena Tusi, mai te fakaaogaga o nisi pati kae fakaopoopo atu foki a manatu ‵fou.

5, 6. (a) Ne a mea ne fesoasoani atu ke fakatumau aka ei te malosi o te fakatuanaki o soko o Iesu? (e) E fakavae pefea te fakatuanaki o Kelisiano i aso nei ki “fakamaoniga mautinoa e uke”?

⁵ Se a te mea ne fakatumau ne ia te ma‵losi o te fakatuanaki o soko o Iesu? I te Galuega 1:3, e fai‵tau tatou e uiga ki a Iesu, penei: “Ne fakaasi atu ne ia a ia eiloa ki a latou i a ia ko toe ola mai e auala i fakamaoniga mautinoa e uke.” I te Tusi Tapu kātoa, ko Luka fua, “te tokita fagasele” ne fakaaoga ne ia te pati telā ne ‵fuli ki te “fakamaoniga mautinoa.” (Ko. 4:14) Se tugapati telā e fakaaoga i tusitusiga fakatokita, kae e fakaasi mai i ei a fakamaoniga kolā e ‵tonu kae fakatuagagina. Ne tuku mai ne Iesu a fakamaoniga konā. Ne fakasae atu a ia ki ana soko i taimi e uke, i nisi taimi ki se tokotasi io me se tokolua, i nisi taimi ki apositolo katoa, kae i te taimi e tasi ki tino tali‵tonu e silia atu i te toko 500. (1 Koli. 15:3-6) Ne fakamaoniga mautinoa eiloa!

⁶ E penā foki te fakatuanaki o Kelisiano ‵tonu i aso nei, e fakavae eiloa ki luga i “fakamaoniga mautinoa e uke.” E mata, e isi ne fakamaoniga me i a Iesu ne ola eiloa i te lalolagi, ne mate mō ‵tou agasala, kae ne toe fakatu aka? E seai se fakalotolotolua e uiga ki ei! E tuku mai i tala mautinoa a tino ne matea ne latou a mea konā, i te Muna fakaosofia a te Atua a fakamaoniga katoa kolā e ma‵nako tatou ki ei. A te sukesuke ki tala konei mo te ‵talo atu mō se fesoasoani, ka fakamalosi aka ei te ‵tou fakatuanaki i se auala lasi ‵ki. Ke masaua me e ‵kese ‵ki te fakatuanaki telā e fakavae ki fakamaoniga mautinoa mo te sona talitonu fua ki so se mea. E tāua ke maua te fakatuanaki tonu ke maua ei te ola se-gata-mai.—Ioa. 3:16.

7. Se a te fakaakoakoga ne tuku atu ne Iesu ke tau‵tali ki ei ana soko i te faiga o te lotou galuega ko te akoako kae talai atu?

 ⁷ Ke oko foki ki a Iesu ne “faipati atu a ia e uiga ki te Malo o te Atua.” E pelā mo valoaga kolā ne fakamatala atu ne ia ke fakaasi atu ei i te Mesia ne ‵tau o puapuaga kae mate. (Luka 24:13-32, 46, 47) I te taimi ne fakamaina atu ei ne Iesu a tena tulaga e pelā me ko te Mesia, ne faka‵mafa atu ne ia te matua telā ko te Malo o te Atua, me ko oti ne fai a ia mo fai te Tupu Filifilia i ei. Ne fai faeloa te Malo mo fai te matua o te talaiga a Iesu, kae e puke ‵mau foki ana soko i aso nei ki te matua tenā i te lotou galuega talai.—Mata. 24:14; Luka 4:43.

8, 9. (a) Ne a manatu sē ‵tonu e lua ne maua ne apositolo a Iesu? (e) Ne faka‵tonu aka pefea ne Iesu a manatu o apositolo, kae se a te akoakoga mō Kelisiano i aso nei?

⁸ I te taimi ne maopoopo ei a apositolo i luga i te Mauga o Olive, ne fai‵pati ei latou mo Iesu i konā i te ‵toe taimi eiloa i te lalolagi. Ne fesili atu latou mo te loto naunau penei: “Te Aliki, e a, ka toe fakatu aka ne koe a te Malo o Isalaelu i te taimi tenei?” (Galu. 1:6) Ne fakaasi atu ne apositolo i te fesili tenei me e lua olotou manatu sē ‵tonu. Muamua la, ne leake latou me ka toe fakatu aka te Malo o te Atua i loto i Isalaelu faka-te-foitino. A ko te lua, ne fakamoe‵moe latou me ka kamata eiloa “i te taimi tenei” a te pulega a te Malo. Ne fesoasoani atu pefea a Iesu ke faka‵tonu aka olotou manatu?

⁹ Kāti ne iloa ne Iesu me ko pili o faka‵tonu aka te lotou manatu muamua. E tonu, me ko pili o matea ne ana soko te fakatuakaga o se fenua fou, ko te Isalaelu faka-te-agaga, i aso fua e sefulu mai tua ifo i ei! Ko pili fua o fakagata te fesokotakiga o te Atua mo Isalaelu faka-te-foitino. Kae e pelā mo te lua o manatu, ne fakamasaua atu mo te atafai a Iesu ki a latou penei: “E se ‵tau o iloa ne koutou a taimi io me ko tau o aso kolā ko oti ne fakatoka ne te Tamana i tena pule eiloa.” (Galu. 1:7) A Ieova ko te Tino tausi taimi sili. Ne fai mai a Iesu a koi tuai o mate a ia, me ne seki iloa ne te Tama i te taimi tenā a “te aso mo te itula” e oko mai ei te gataga “kae na ko te Tamana fua.” (Mata. 24:36) Ke oko eiloa ki aso nei, kafai e sona manava‵se fua a Kelisiano e uiga ki te taimi e oko mai ei te gataga o te olaga tenei, ko manava‵se fua latou ki te mea telā e seai se lotou aiā ki ei.

10. Se a te kilokiloga a te kau apositolo e ‵tau o maua ne tatou, kae kaia?

¹⁰ E tiga te feitu tenā, e ‵tau o fakaeteete ke mo a e manatu fatauva tatou ki apositolo a Iesu, kolā ne lasi ‵ki te lotou fakatuanaki. Ne talia ne latou mo te loto maulalo a pati fakatonutonu. E se gata i ei, e tiga eiloa ne ‵sae aka olotou fesili mai i olotou manatu sē ‵tonu, ne fakaasi mai foki i ei se kilokiloga ‵lei. Ne fakamalosi atu faeloa a Iesu ki ana soko penei: “Ke tumau i te matapula‵pula.” (Mata. 24:42; 25:13; 26:41) Ne matapula‵pula latou i te feitu faka-te-agaga o onoono mo te loto naunau ki fakamaoniga o mea kolā ko pili o fai ne Ieova. Tenā eiloa te kilokiloga e ‵tau o maua ne tatou i aso nei. E tonu, “i aso fakaoti” konei, ko silia atu te tāua ke fai tatou penā.—2 Timo. 3:1-5.

11, 12. (a) Se a te galuega ne tuku atu ne Iesu ki ana soko? (e) Kaia ne fetaui ‵lei ei ke faipati a Iesu e uiga ki te agaga tapu e ‵tusa mo te faiga o te galuega ko te talai atu?

¹¹ Ne fakamasaua atu a Iesu e uiga ki te mea telā ne ‵tau o amanaia malosi  ki ei a apositolo. Ana muna: “Ka maua ne koutou a te ‵mana māfai e oko atu te agaga tapu ki luga i a koutou, kae ka fai koutou mo molimau ki a au i Ielusalema, i Iuta kātoa mo Samalia, ke oko eiloa ki toe koga ‵mao i te lalolagi.” (Galu. 1:8) Ne ‵tau o folafola atu muamua te tala e uiga ki te toetu o Iesu i Ielusalema, ko te koga telā ne tamate a ia i ei. Mai konā, ko fakasalalau atu ei ki Iuta kātoa, Samalia, ke oko ki toe koga ‵mao o te lalolagi.

¹² E fetaui ‵lei ana pati me ne fatoa fakaasi atu fua ne Iesu te lotou galuega talai i te otiga ne toe fakafoki atu tena folafolaga ke uga mai te agaga tapu o fesoasoani atu ki a latou. Tenei te taimi e tasi i taimi e silia atu i te 40 e faipati ei te tusi ko Galuega e uiga ki te “agaga tapu.” E fakaasi manino mai i te tusi tenei i te Tusi Tapu, i taimi e uke, me e se mafai o fakataunu ne tatou te loto o te Atua e aunoa mo te fesoasoani o te agaga tapu. E pefea te tāua ke ‵talo atu faeloa tatou mō te agaga tenā! (Luka 11:13) Ko silia atu nei te ma‵nako o tatou ki ei i lō aso mua.

13. E pefea te lasi o te galuega talai telā ne tuku atu ki tino o te Atua i aso nei, kae kaia e ‵tau ei o puke ‵mau tatou ki ei mo te loto naunau?

¹³ Ko oti ne ‵fuli te uiga o te tugapati ko te “ki toe koga ‵mao i te lalolagi” talu mai te taimi tenā. E pelā mo te mea ne fakaasi atu i te mataupu ko teka, ko oti ne talia ne Molimau a Ieova mo te loto kātoa a te galuega tenei ke molimau atu, ona ko te lotou iloa me e manako te Atua ke lagona ne tino katoa te tala ‵lei e uiga ki tena Malo. (1 Timo. 2:3, 4) E mata, e galue malosi koe i te galuega fakaola tino tenei? E se mafai o maua ne koe se galuega fakamalie loto i so se isi koga! Ka tuku atu ne Ieova ki a koe te malosi telā e manakogina ke fai ne koe te mea tenā. Ka fakaasi atu ki a koe i te tusi ko Galuega a auala ‵tonu e uke ke fakaaoga, mo te kilokiloga e ‵tau o maua ke fai ei tau galuega ke magoi.

14, 15. (a) Ne a pati a agelu e uiga ki te ‵toe foki mai o Keliso, kae se a te mea ne fakauiga latou ki ei? (Ke onoono ki te fakamatalaga mai lalo.) (e) Ne fai pefea te foki mai o Keliso e pelā mo “te auala” ne fanaka ei a ia ki luga?

¹⁴ E pelā mo te fakaasiga i te kamataga o te mataupu tenei, ne masagi aka a Iesu mai te lalolagi kae ne seki toe matea atu ei a ia. Kae ne ‵tu atu faeloa a te toko 11 apositolo i konā, kae ‵kilo atu ki te lagi. Ne seki leva kae faka‵sae atu a agelu e tokolua kae fai atu penei: “Tāgata Kalilaia, kaia e ‵tu ei koutou kae kilo‵kilo ki te lagi? A Iesu telā ne avaka mai i a koutou ki luga i te lagi ka toe foki mai i te auala eiloa telā ne lavea ne koutou e fanaka ei a ia ki te lagi.” (Galu. 1:11) E mata, ne fakauiga a pati a agelu me ka toe foki mai a Iesu i te foitino, e pelā mo akoakoga a nisi lotu? Ikai. E iloa pefea ne tatou?

¹⁵ Ne seki fai mai a agelu i a Iesu ka toe foki mai i te foitino, kae “i te auala” telā ne fanaka ei a ia ki luga. b Se a te auala ne fanaka ei a ia? Ne seki matea atu a ia i te taimi ne fai‵pati atu ei a agelu. Ko nai tāgata fua konā, ko apositolo, ne iloa ne latou me ko oti ne tiaki ne Iesu te lalolagi kae ko fanatu i tena auala ki tena Tamana i te lagi. Ne ‵tau foki o fai penā te foki mai o Keliso. Kae ne penā loa. I aso nei, ko tino fua kolā e malamalama i mea faka-te-agaga e iloa ne latou i a Iesu ko nofo nei mo te malosi pule fakatupu. (Luka 17:20) E ‵tau o iloa ne  tatou a fakamaoniga o tena fakatasi mai, ke fakaasi atu ne tatou ki nisi tino, ko te mea ke matea foki ne latou te tāua o ‵tou taimi nei.

16-18. (a) Ne a mea e tauloto ne tatou mai te Galuega 1:13, 14, e uiga ki maopoopoga faka-Kelisiano mō tapuakiga? (e) Ne a mea e tauloto ne tatou mai te fakaakoakoga telā ne tuku mai ne te mātua o Iesu, ko Malia? (i) Kaia e tāua ei a fakatasiga faka-Kelisiano i aso nei?

¹⁶ E malamalama tatou i te pogai ne “‵foki atu ei ki Ielusalema mo te fiafia lasi” a te kau apositolo. (Luka 24:52) Ne ‵saga atu pefea latou ki te takitakiga mo fakatonuga a Keliso? E fakaasi mai i fuaiupu e 13 mo te 14 o te Galuega mataupu 1, me ne maopoopo latou i te “potu i luga,” kae e uke a mea ‵gali e mafai o tauloto ne tatou mai vaegā maopoopoga penā. I aso konā, a fale i Palesitina e masani sale o isi ne potu i luga, kae e mafai o fanatu ki ei e auala i se kakega i tua o te fale. E mata, tenei te “potu i luga” i te fale o te mātua o Maleko telā e fakaasi mai i te Galuega 12:12? Kāti se potu masani kae ‵lei foki ke maopoopo sale i ei a soko o Keliso. Kae ko oi ne maopoopo atu i konā, kae ne a foki olotou mea ne fai i ei?

¹⁷ Ke onoono me e se ko apositolo io me ne tāgata fua ne ‵nofo atu i konā. Ne ‵nofo atu foki a “nisi fāfine” i konā, e aofia i ei te mātua o Iesu, ko Malia. Tenei eiloa te ‵toe taimi ne faipati mai ei te Tusi Tapu e uiga ki tou fafine. Se mea ‵lei ke mafaufau ki a ia i te taimi tenā. Ne seki ‵sala atu a ia ki se tulaga takutakua, kae ne kau atu fua a ia mo te loto maulalo ke tapuaki atu latou fakatasi mo ana taina mo ana tuagane faka-te-agaga. Kāti ne fakamafanafana atu eiloa ki a ia ke ‵kau fakatasi latou i konā mo ana tama ta‵gata e toko fa, kolā ne seki tali‵tonu i te taimi koi ola ei a Iesu. (Mata. 13:55; Ioa. 7:5) Ne ‵fuli latou talu mai te taimi ne mate ei te lotou āfa taina mo tena toetuakega.—1 Koli. 15:7.

¹⁸ Ke onoono foki ki te pogai ne maopoopo ei a soko konei: “Ne ‵talo atu faeloa a latou katoa mō se pogai fua e tasi.” (Galu. 1:14) Ne tāua faeloa te maopoopo fakatasi ki te tapuakiga faka-Kelisiano. E maopoopo tatou ke fakatau fakamalosi atu te suā tino ki te suā tino, ke maua a akoakoga mo pati fakatonutonu, kae e sili i mea katoa, e ‵kau fakatasi tatou o tapuaki atu ki te ‵tou Tamana i te lagi, ko Ieova. E fiafia malosi a ia ki ‵tou ‵talo mo ‵tou pese o tavaega, kae e tāua foki mō tatou eiloa. Ke mo a eiloa e tiaki ne tatou a maopoopoga tapu kae fakamalosi loto konei!—Epe. 10:24, 25.

19-21. (a) Ne a mea e tauloto ne tatou mai mea tāua kolā ne fai ne Petelu i te fakapotopotoga? (e) Kaia ne ‵tau ei o sui a Iuta, kae ne a mea e tauloto ne tatou mai te auala ne fakaaoga ne latou?

¹⁹ Ne fakafesagai atu eiloa a soko o Keliso ki te mea tāua ko te fakatokaga o te fakapotopotoga, kae ne takitaki latou ne te apositolo ko Petelu i te feitu tenei. (Fuaiupu 15-26) E fakamafanafana loto ke matea atu te ‵fulimaiga a Petelu i nai vaiaso talu mai te taimi ne fakafiti ei ne ia tena Aliki i taimi e tolu. (Male. 14:72) A tatou e agasala katoa, kae e ‵tau o masaua faeloa ne tatou i a Ieova e “‵lei kae loto fakamagalo” ki tino kolā e sala‵mo tonu.—Sala. 86:5.

²⁰ Ne iloa ne Petelu me ne ‵tau o sui a Iuta, te apositolo telā ne fakalata ne ia  a Iesu. Ko oi la ka sui ne ia? A te apositolo fou e ‵tau eiloa se tino telā ne tautali i a Iesu i te faiga o tena galuega kātoa, kae ne molimau atu foki ki tena toetuga. (Galu. 1:21, 22) Ne fetaui eiloa te mea tenā mo te folafolaga tenei a Iesu: “Koutou kolā ne tau‵tali mai i a au ka saga‵saga i nofogaaliki e 12, o fakamasino a matakāiga e 12 o Isalaelu.” (Mata. 19:28) E foliga mai me ne manako a Ieova ke fai te toko 12 apositolo kolā ne tau‵tali i a Iesu i te faiga o tena galuega i te lalolagi, mo fai a “fatu fakavae e 12” o te Ielusalema Fou. (Faka. 21:2, 14) Tenā te pogai ne talia ei ne te Atua ke matea ne Petelu te valoaga tenei, “ke na sui se isi tino i tena galuega,” me ne fakauiga eiloa ki a Iuta.—Sala. 109:8.

²¹ Ne fai pefea te filifiliga a latou? Mai te faiga o te vili, se faifaiga masani i te taimi o te Tusi Tapu. (Faata. 16:33) Kae tenei eiloa te ‵toe taimi e fakaasi mai i te Tusi Tapu ne fakaaoga ei te vili i te auala tenei. E manino ‵lei me ne fakaseaoga te auala tenā i te otiga ne ‵ligi ifo te agaga tapu ki luga i a latou fakamuli ifo. Kae onoono aka me ne fakaaoga pefea te vili. Ne ‵talo atu a apositolo penei: “Ieova, e iloa ne koe a loto o tino katoa, fakaasi mai a te tino telā ko oti ne filifili ne koe mai i tāgata e tokolua konei.” (Galu. 1:23, 24) Ne ma‵nako latou ke fai te filifiliga ne Ieova. Ne filifiligina a Matatia, kāti se tokotasi mai te toko 70 o soko kolā ne uga atu ne Iesu ke olo atu o talai. Ne fai ei a Matatia mo fai se tokotasi o “te toko Sefululua.” c—Galu. 6:2.

22, 23. Kaia e ‵tau ei o faka‵logo tatou ki tāgata kolā e fai ne latou te takitakiga i te fakapotopotoga i aso nei?

²² E fakamasaua mai a te mea tenei ki a tatou a te tāua o fakatokaga konei i te fakapotopotoga o tino o te Atua. I aso nei, e filifili aka a tāgata taulia ke tavini atu e pelā me ne ovasia i te fakapotopotoga. E mafau‵fau faka‵lei a toeaina ki tulaga faka-te-Tusi Tapu kolā e manakogina mai i ovasia penā, kae e ‵talo atu latou mō te takitakiga a te agaga tapu e uiga ki ei. Ko ‵kilo atu ei a tino i te fakapotopotoga me ne faka‵sopo aka a tāgata penā ne te agaga tapu. A ko tatou, e tumau eiloa i te faka‵logo ki te lotou takitakiga, me e maua i ei te agaga o te fealofani i te fakapotopotoga.—Epe. 13:17.

²³ Ona ko te mea ko oti ne fakamalosi aka a soko konā ne te fakasaeatuga i taimi e uke o Iesu telā ko oti ne toe fakatu aka, mo fakatokaga likiliki o te fakapotopotoga, ne toka ‵lei ei latou mō galuega kolā e ‵moe i olotou mua. Ka sau‵tala tatou i te suā mataupu ki mea tāua konā.