MATAUPU E 23
“Fakalogo‵logo Mai ke Fakamatala Atu ne Au a te Mea Telā ne Tupu”
Ko fakamatala atu ne Paulo a te mea tonu i mua o te potukau kaitāua mo te Sanetulini
E fakavae ki te Galuega 21:18–23:10
1, 2. Kaia ne fanatu ei te apositolo ko Paulo ki Ielusalema, kae ne a mea faiga‵ta ka fepaki mo ia i konā?
IELUSALEMA! Ko toe sasale atu nei a Paulo i loto i ana auala kolā e fakalave‵lave faeloa. E seai se isi fakai i te lalolagi nei e ‵pau mo Ielusalema i te lasi o tena aofia i tala fakasolopito o tino o Ieova. Ne fakamata‵mata malosi ana tino ona ko te lotou tulaga ‵malu tenā i aso ko ‵teka. Ne iloa ne Paulo me e tokouke a Kelisiano i konā ko tō fakatāua malosi ne latou a mea ne ‵tupu i aso ko ‵teka, ko se mafai ei o ga‵solo atu latou ki mua e ‵tusa mo fuafuaga a Ieova. I tafa o te manakoga faka-te-foitino telā ne fai ei ke toe foki mai a ia ki te fakai tenei—i te taimi koi nofo ei a ia i Efeso—ne lavea ne Paulo me e isi ne tino e seki malamalama eiloa me ko se toe fakaaoga ne Ieova a te Tulafono. (Galu. 19:21) E tiga eiloa ne iloa ne ia te fakamataku o te mea tenā ki a ia, ne seki ‵fuli eiloa ne ia tena fakaikuga ke toe āsi atu ki te fakai tenei.
2 Ne a la mea ka fepaki nei mo Paulo i Ielusalema? E tasi mai ei ko te se fia‵fia o soko o Keliso ki tala e uiga ki a Paulo. Kae ko nisi mea tai faiga‵ta atu e ‵mai eiloa mai fili o Keliso. Ka avaka ne latou a ‵losiga ‵se e uiga ki a Paulo, ka ta ne latou, kae taumafai ke tamate ne latou a ia. A mea katoa konei ka fai ei ke maua ne Paulo se avanoaga ke fakamatala atu te mea tonu. E tuku mai ne tena loto maulalo, tena loto toa, mo tena fakatuanaki se fakaakoakoga ‵lei mō Kelisiano i aso nei. Ke onoono nei tatou ki ei.
“Tavae Atu ei ki te Atua” (Galu. 21:18-20a)
3-5. (a) Se a te fono ne kau atu ki ei a Paulo i Ielusalema, kae se a te mea ne sau‵tala latou ki ei? (e) Ne a akoakoga e mafai o maua ne tatou mai te fono a Paulo mo toeaina i Ielusalema?
3 I te aso mai tua o te lotou okoatuga ki Ielusalema, ne olo atu a Paulo mo ana taugasoa o fakafetaui mo toeaina o te fakapotopotoga. E seai se apositolo i apositolo kolā koi ola ne sae mai i te tala tenei. Kāti ko oti ne olo atu latou o tavini atu i nisi kogā koga. Kae ko Iakopo te taina o Iesu, koi nofo atu i konā. (Kala. 2:9) E se taumate ne takitaki ne Iakopo a te faiga o te fono i te taimi ne “‵nofo mai foki i konā a toeaina katoa” mo Paulo.—Galu. 21:18.
4 Ne fakatalofa atu a Paulo ki toeaina “kae kamata o fakamatala likiliki atu a tala e uiga ki mea kolā ne fai ne te Atua mō fenua fakaa‵tea e auala i tena galuega.” (Galu. 21:19) Ko tafaga la te fakamalosi loto o te mea tenā. E fia‵fia foki tatou i aso nei ke ‵logo atu i tala e uiga ki te gasolo ki mua o te galuega i nisi fenua.—Faata. 25:25.
5 Ne fakamatala atu foki ne Paulo a meaalofa kolā ne vau mo ia mai Eulopa. A te alofa ne fakaasi mai ne taina mai fenua ‵mao ne fakamalosi atu eiloa ki ana tino fakalogo‵logo, me e fai mai te tala, penei: “I te otiga ne lagona ne latou [toeaina] a te mea tenei, tavae atu ei ki te Atua.” (Galu. 21:20a) E penā foki loa mo tino e tokouke i aso nei kolā e fe‵paki mo fakalavelave o te natula io me ne masaki ‵lasi, e otia malosi eiloa olotou loto māfai e fesoasoani atu olotou taina tali‵tonu io me fakamalosi atu ki a latou.
Ne ‘Loto Finafinau ki te Tulafono’ a Tino e Tokouke (Galu. 21:20e, 21)
6. Se a te fakalavelave ne iloa aka ne Paulo?
6 Ne fakaasi atu ei ne toeaina ki a Paulo me e isi se fakalavelave e tupu i Iuta ona ko tala ne fai e uiga ki a ia. Ne fai atu latou, penei: “Taina, e lavea ne koe a te fia afe o tino tali‵tonu i tino Iutaia, kae e loto finafinau katoa latou ki te Tulafono. Kae ne ‵logo latou me ne akoako ne koe a tino Iutaia katoa kolā e ‵nofo i fenua fakaa‵tea ke fulitua ki te tulafono a Mose, kae fai atu ki a latou ke se pilitome olotou tama‵liki io me tau‵tali i tuu masani.” a—Galu. 21:20e, 21.
7, 8. (a) Se a te kilokiloga sē tonu ne maua ne Kelisiano i Iuta? (e) Kaia ne seai ei ne faifaiga ‵teke ne māfua mai i te mafaufauga sē tonu o nisi Kelisiano Iutaia?
7 Kaia ne fakamalosi mai ei a Kelisiano e tokouke ke tausi ki Tulafono a Mose faitalia me ko 20 tupu tausaga ne fakailoa mai ei ke se toe tautali atu ki ei? (Ko. 2:14) I te 49 T.A., ne avatu ne te kau apositolo mo toeaina i Ielusalema se tusi ki fakapotopotoga katoa kae fakamatala atu i ei me e se manakogina ke pilitome a tino tali‵tonu mai fenua fakaa‵tea, io me tau‵tali atu ki Tulafono a Mose. (Galu. 15:23-29) Kae e seai se mea ne fai mai i te tusi tenei e uiga ki tino tali‵tonu Iutaia, kolā e se malamalama te tokoukega o latou me ko se ‵tau o tausi latou ki Tulafono a Mose.
8 E mata, ne fai ne te mafaufauga sē tonu tenā me ko se fai a tino tali‵tonu Iutaia e pelā me ne Kelisiano? Ikai. E se fakauiga i ei i a latou e fai pelā me ne tino kolā ne tapuaki atu muamua ki atua fapau‵pau, kae nei ko toe foki latou o tautali i akoakoga fapau‵pau o te lotou lotu. A te Tulafono telā ne fakatāua malosi ne tino tali‵tonu Iutaia konā ne tuku mai ne Ieova, e seai ne mea fakatemoni io me ne mea ‵se i ei. Ne fakasino atu eiloa te Tulafono tenā ki te feagaiga mua, a ko Kelisiano i te taimi nei ko ‵nofo mai lalo i te feagaiga fou. Kae e ‵tusa mo te tapuakiga tonu, ko se manakogina ke tau‵tali atu latou i te Tulafono. Ne seki malamalama a Kelisiano Epelu kolā ne fakatāua malosi ne latou te Tulafono me ko se manakogina ke tausi ne latou te Tulafono ona ko latou ko ‵nofo mai lalo o te feagaiga fou. E ‵tau o fakafetaui ne latou olotou mafaufauga mo muna‵tonu kolā ne fakaasi mai ne te Atua e uiga ki te feagaiga o te Tulafono. b—Iele. 31:31-34; Luka 22:20.
“E se Tonu te Tala ne Fai Atu ki a Latou” (Galu. 21:22-26)
9. Ne a mea ne akoako atu ne Paulo e uiga ki te Tulafono a Mose?
9 Kae e pefea la a tala kolā ne fai me i a Paulo e akoako ne ia a tino Iutaia mai fenua fakaa‵tea “ke se pilitome olotou tama‵liki io me tau‵tali i tuu masani”? Ne fai a Paulo e pelā me se apositolo ki tino mai Fenua Fakaa‵tea, kae ne tali‵tonu latou me ne ‵lago malosi atu a Paulo ki te fakaikuga me e ‵tau mo tino mai Fenua Fakaa‵tea o tau‵tali ki te Tulafono. Ne fakaasi atu foki ne ia a mea ‵se a so se tino telā ne fakamalosi atu ki tino tali‵tonu mai Fenua Fakaa‵tea ke pilitome ke fakaasi atu ei te lotou faka‵logo ki te Tulafono a Mose. (Kala. 5:1-7) Ne talai atu foki ne Paulo a te tala ‵lei ki tino Iutaia i fakai ne āsi atu a ia ki ei. E mautinoa eiloa me ne fakamatala atu ne ia ki tino loto ‵lei me ko oti ne ‵solo keatea ne te mate o Iesu a te Tulafono, kae e mafai o taku amiotonugina se tino ona ko te fakatuanaki, kae e se ona ko galuega o te Tulafono.—Loma 2:28, 29; 3:21-26.
10. Se a te kilokiloga paleni ne maua ne Paulo ki mea e uiga ki te Tulafono mo te pilitome?
10 Ne fakaasi atu ne Paulo te loto malamalama ki tino kolā koi tausi eiloa ki nisi tuu mo aganuu faka-Iutaia, e pelā mo te se galue i te Sapati io me se ‵kai ki nisi meakai. (Loma 14:1-6) Kae ne seki fai ne ia ne tulafono mautinoa e uiga ki te pilitome. E tonu, ne talia ne Paulo ke pilitome a Timoteo, ko te mea ke seai ne manatu fakalotolotolua o tino Iutaia ki a Timoteo, telā se tino Eleni tena tamana. (Galu. 16:3) A te pilitome se fakaikuga telā e fai ne te tino i a ia eiloa. Ne fai atu a Paulo ki te kau Kalatia, penei: “E seai se aoga o te pilitome io me ko te sē pilitome . . . kae e aoga te fakatuanaki telā e ga‵lue e auala i te alofa.” (Kala. 5:6) Kae kafai e pilitome fua se tino ko te mea ke nofo a ia mai lalo i te Tulafono kae ke talia a ia ne Ieova, a te mea tenā se fakaasiga o te se lava o te fakatuanaki.
11. Se a te fakatonuga ne fai atu ne toeaina ma‵tua ki a Paulo, kae i te faiga o te mea tenā, ne a mea ne mafai o aofia i ei? (Ke onoono ki te fakamatalaga mai lalo.)
11 E tiga eiloa e se ‵tonu a tala konā, kae ne fakalavelave atu eiloa ki mafaufau o tino Iutaia. Ona ko te pogai tenā, ne fai atu ei ne toeaina ma‵tua a te fakatonuga tenei ki a Paulo: “E tokofa tāgata mai i a matou kolā e isi ne olotou tautoga ko oti ne fai. Olo mo tāgata konei kae faka‵ma fakatasi atu koe mo latou e ‵tusa mo te Tulafono kae ke ‵togi ne koe a tupe e manakogina ne latou, ko te mea ke mafai o ‵vele olotou ulu. Tenā ko iloa ei ne tino katoa me e se tonu te tala ne fai atu ki a latou e uiga ki a koe, kae e sasale eiloa koe i te auala tonu, kae ne tausi foki ne koe te Tulafono.” c—Galu. 21:23, 24.
12. Ne fakaasi mai pefea ne Paulo i tena tali ki te fakatonuga a te kau toeaina i Ielusalema a tena loto fiafia o fai so se mea mo tena fiafia o ga‵lue fakatasi mo nisi tino?
12 Ne mafai o fai atu a Paulo me i te pogai tonu o te fakalavelave ko te lasi o te loto finafinau o tino tali‵tonu Iutaia ki te Tulafono a Mose kae e se ko tala kolā ne fai e uiga ki a ia. Kae ne loto fiafia tou tagata o fai so se mea ne fai atu ne toeaina māfai e se ‵teke atu a mea konā ki fakatakitakiga a te Atua. Mai mua atu i ei, ne tusi mai a ia, penei: “Ki tino kolā e ‵nofo mai lalo i te tulafono, e fai au e pelā me se tino e nofo mai lalo i te tulafono, . . . ko te mea ke maua ne au a latou kolā e ‵nofo mai lalo i te tulafono.” (1 Koli. 9:20) I te tulaga tenei, ne ga‵lue fakatasi a Paulo mo toeaina Ielusalema kae ne fai pelā me ne “‵nofo mai lalo i te tulafono.” Mai te faiga penā, ne tuku mai ne ia se fakaakoakoga ‵lei mō tatou i aso nei, ke ga‵lue fakatasi mo te kau toeaina kae ke se fai a mea e ‵tusa mo ‵tou manakoga.—Epe. 13:17.
Ne talia ne Paulo ke fai a nisi mea māfai e se ‵teke atu a mea konā ki fakatakitakiga mai te Tusi Tapu. E mata, e fai foki koe penā?
“E se ‵Tau o Ola a Ia!” (Galu. 21:27-22:30)
13. (a) Kaia ne fakatupu ei ne nisi tino Iutaia se taua i te faletapu? (e) Ne sao pefea a Paulo?
13 Ne sē ‵lei eiloa a mea ne ‵tupu i te faletapu. I te taimi ko pilipili eiloa o palele a aso e fai ei te tautoga, ne lavea ne tino Iutaia mai Asia a Paulo kae fai olotou ‵losiga sē ‵tonu me ne aumai ne Paulo a tino mai Fenua Fakaa‵tea ki te faletapu, kae fakamāfua ne latou se taua i konā. Moi ne seki oso mai a te takitaki kautau o te kau Loma, kāti ko oti ne ta ne latou a Paulo ke mate. Ona ko te mea tenā, ne ave ei ne te takitaki kautau Loma a ia ke tausi i te falepuipui. Mai te aso tenā, e ‵tusa mo te fa tausaga mai tua ifo kae ne toe mafai o fakasaoloto a Paulo. Kae ne seki oti atu i konā a mea fakama‵taku ne ‵tupu ki a Paulo. I te taimi ne fesili atu ei te takitaki kautau me kaia e taua atu ei latou ki a Paulo, e kese‵kese katoa olotou tali ne fai atu. Tela la, ne seki mafai o malamalama a te takitaki kautau i te mea tenā. Ne gasolo o masei ‵ki te mea ne tupu, kae ne ‵tau ei o sausau atu keatea a Paulo. A ko pili o ulu atu a Paulo mo sotia Loma ki loto i koga e ‵nofo ei te kau sotia, ne fai atu a Paulo ki te takitaki kautau, penei: “Au e fakamolemole atu ke talia mai ke faipati aka au ki tino konei.” (Galu. 21:39) Ne talia ne te takitaki kautau tena fakamolemole, fakamatala atu ei ne Paulo mo te loto toa a mea ‵tonu e uiga ki tena fakatuanaki.
14, 15. (a) Ne a fakamatalaga ne fai atu ne Paulo ki te kau Iutaia? (e) Ne a mea ne taumafai a te takitaki kautau o fai ko te mea ke iloa ne ia a te pogai e kaitāua ei a te kau Iutaia?
14 Ne kamata o fai atu a Paulo, penei: “Fakalogo‵logo mai ke fakamatala atu ne au a te mea telā ne tupu.” (Galu. 22:1) Ne faipati atu a Paulo i te ‵gana Epelu, tenā ne ‵noga ifo ei te logoa o te vaitino. Ne fakamatala faka‵lei atu ne ia te pogai ne fai ei a ia mo fai se soko o Keliso. I te fai penā, ne fakaasi atu ne ia ne manatu kolā ne mafai o fakaasi mai ne te kau Iutaia a olotou manatu ki ei. Ne akoga a Paulo mai lalo i a Kamalielu kae ne fakasaua foki ne ia a soko o Keliso, e pelā eiloa mo te mea e iloa ne nisi tino kolā ne ‵nofo atu i konā. Kae i tena auala ki Tamaseko, ne maua ne ia se fakaasiga e uiga ki te Keliso telā ne fakatu aka mai te mate, kae ne faipati atu ki a ia. Ne lavea ne taugasoa o Paulo kolā ne faima‵laga tasi mo ia se mainaga lasi ‵ki kae lagona foki ne latou se leo, kae ne seki malamalama a latou i pati kolā ne fai atu. (Galu. 9:7; 22:9) Oti aka, takitaki atu ei ne taugasoa o Paulo a ia, telā ko ‵kivi ona ko te fakaasiga, ki Tamaseko. I konā, ne faka‵pula aka ei ne Anania, se tagata Iutaia telā e iloa ne tino i te kogā fenua tenā, a mata o Paulo.
15 Ne toe fai atu a Paulo ki a latou me mai tua o tena fokiatuga ki Ielusalema, ne fakasae atu a Iesu ki a ia i loto i te faletapu. I te taimi tenei ne kaitāua malosi ei a te kau Iutaia kae paka‵laga atu, penei: “Tamate atu te tagata tenei, me e se ‵tau o ola a ia!” (Galu. 22:22) Ne puke ei ne te takitaki kautau a Paulo o ave ki loto i te koga o te kau sotia. Ne fia iloa malosi ne tou tagata a te pogai e kaitāua malosi ei te kau Iutaia ki a Paulo, tenā ne fakatonu atu ei tou tagata ke fakatoka a Paulo ki te sukesukega telā ka fai ki a ia. Ne fakaaoga ei ne Paulo a tena saolotoga i te tulafono kae fakailoa atu ne ia i a ia se tino Loma. Ko oti ne fakaaoga ne tino tapuaki a Ieova i aso nei, a olotou saolotoga tai ‵pau ke ‵pulu aka ei te lotou talitonuga. (Ke onoono ki te pokisi “ Te Tulafono a te Malo o Loma mo Tino Loma” mo te “ Kinauga i Loto i Fono Fakamasino i Aso Nei.”) I te iloaga ne te takitaki kautau i a Paulo se tino Loma, ne iloa ne ia me e ‵tau o ‵sala ne ia se isi auala ke maua ana fakamatalaga e uiga ki a Paulo. I te suā aso, ne avatu ne ia a Paulo ki mua o te fono o te Sanetulini, ko te fono maluga o te kau Iutaia.
“Au se Falesaio” (Galu. 23:1-10)
16, 17. (a) Fakamatala mai a te mea ne tupu i te taimi ne faipati atu ei a Paulo ki te Sanetulini. (e) I te taimi ne ‵pa ei ana gutu, ne fakaasi atu pefea ne Paulo te fakaakoakoga o te loto maulalo?
16 Ke kamata tena fakamatalaga i mua o te kau Sanetulini, ne fai atu a Paulo, penei: “Taina, ko oti ne fai ne au a mea katoa i mua o te Atua mo toku loto lagona e ‵ma pakipaki ke oko mai eiloa ki te aso nei.” (Galu. 23:1) Ne gata eiloa ana pati i konā. E fai mai te tala, penei: “Ona ko ana pati konā ne fakatonu atu a te faitaulaga sili ko Anania ki a latou kolā e ‵tu i ana tafa ke ‵pa atu ana gutu.” (Galu. 23:2) Mafaga o mea masei! Ne fakaasi faka‵sau mai loa i ei te lotou fakailoga tino, mai te fai ‵tonu atu i a Paulo se tino loi e aunoa mo ne fakamaoniga ne fakalogo‵logo latou ki ei! E se tioa eiloa o tali atu a Paulo, penei: “A koe ka ‵pa ne te Atua, e te ‵pui ne vali ke ‵kena. E a, e sagasaga koe o fakamasino au e ‵tusa mo te Tulafono kae e soli foki ne koe te Tulafono mai tau fakatonuga ke ‵pa au?”—Galu. 23:3.
17 Ne ‵poi masei a nisi tino kolā ne ‵tu atu i konā. Ne seki ‵poi latou e uiga ki te tino ne ‵pa ne ia a Paulo, kae ki te auala ne saga atu ei a Paulo ki te mea tenā! Ne fai atu ei latou, penei: “E a, ko se āva koe ki te faitaulaga sili a te Atua?” Ke tali atu ki a latou, ne fai atu ne Paulo se akoakoga e uiga ki te loto maulalo mo te āva ki te Tulafono. Ne fai atu a ia, penei: “Oku taina, e se iloa ne au i a ia ko te faitaulaga sili. Me e tusi i te tusi, ‘E se ‵tau o taku fakamasei ne koe se tino pule.’” d (Galu. 23:4, 5; Eso. 22:28) Ne fakaaoga ei ne Paulo se isi auala. Ne iloa ne ia me ne aofia i te Sanetulini a te kau Falesaio mo te kau Satukaio, fai atu ei a ia, penei: “Taina, au se Falesaio, se tama a te kau Falesaio. Ko fakamasinogina au e uiga ki te fakamoemoega ko te toetu.”—Galu. 23:6.
E pelā mo Paulo, e ‵sala atu tatou ki mea kolā e lotoma‵lie fakatasi tatou ki ei mo ‵tou tino fakalogo‵logo māfai e fai‵pati atu ki tino mai lotu kese‵kese
18. Kaia ne fai atu ei a Paulo i a ia se Falesaio, kae e mafai pefea o fakaaoga ne tatou a fakamatalaga tai ‵pau penā i nisi taimi?
18 Kaia ne fai atu ei a Paulo i a ia se Falesaio? Ona ko ia “se tama a te kau Falesaio” se kāiga telā e aofia i te potukau tenā. Kāti e tokouke a tino ne ‵kilo atu ki a ia e pelā me se Falesaio. e Ne talia la pefea ne Paulo a te akoakoga a te kau Falesaio e uiga ki te toetu? Ne tali‵tonu a te kau Falesaio me e isi se mea i loto i te tino telā e se mafai o mate, kae kafai koe ne amiotonu e mafai o toe ola koe e pelā me se tino. Ne seki talitonu a Paulo ki vaegā manatu konā. Ne talitonu a ia ki te toetu telā ne akoako ne Iesu. (Ioa. 5:25-29) Kae ne lotomalie a Paulo ki te talitonuga a te kau Falesaio me e isi se fakamoemoega mai tua o te mate—telā e ‵teke malosi atu ki ei a te kau Satukaio, kolā e se tali‵tonu e uiga ki te olaga i aso mai mua. E mafai o fakaaoga ne tatou a fakamatalaga tai ‵pau māfai ko sau‵tala mo tino Katolika io me ko tino lotu Poletesano. E mafai o fai atu tatou me e tali‵tonu foki tatou ki te Atua e pelā eiloa mo latou. Kae kāti e tali‵tonu latou ki te Tolutasi, a ko tatou e tali‵tonu ki te Atua o te Tusi Tapu. Kae e tali‵tonu fakatasi tatou me e isi se Atua.
19. Kaia ne seki oti faka‵lei ei a te fono a te kau Sanetulini?
19 Ne fai ne te fakamatalaga a Paulo ke vaelua a te kau o te Sanetulini. E fai mai te tala, penei: “Ne fakatau paka‵laga latou, kae ne ‵tu mai a failautusi o te kau Falesaio kae kamata o kinau mālō mai, olotou muna: ‘E seai se mea ‵se e maua ne matou i te tagata tenei, kae kafai ne faipati ki a ia se agaga io me se agelu—.’” (Galu. 23:9) A te mafaufauga me kāti e isi se agelu ne faipati ki a Paulo ne ‵teke malosi ki ei te kau Satukaio kolā e se tali‵tonu ki agelu! (Ke onoono ki te pokisi “ Te Kau Satukaio mo te Kau Falesaio.”) Ne gasolo eiloa o lasi te kinauga, tenā ne toe fakasao ei ne te takitaki kautau Loma a te apositolo. (Galu. 23:10) Kae koi fakamataku eiloa te tulaga e tu ei a Paulo. Ne a mea ka ‵tupu ki te apositolo? Ka tauloto tatou ki mea e uke atu i te suā mataupu.
a Ona ko te tokouke o Kelisiano Iutaia, kāti e uke a fakapotopotoga ne maopoopo sale i fale o tino, ko te mea ke tausi atu ki manakoga faka-te-agaga o latou.
b I se fia tausaga mai tua ifo, ne tusi atu ne te apositolo ko Paulo a tena tusi ki te kau Epelu, kae ne fakaasi faka‵lei atu ne ia a te tāua o te feagaiga fou. Ne fakamatala faka‵lei atu ne ia i tena tusi tenā me ko fakaseaoga ne te feagaiga fou a te feagaiga mua. I tafa o fakamaoniga mautinoa kolā ne fai atu ne ia ki Kelisiano Iutaia ko te mea ke mafai o tali atu latou ki tino Iutaia kolā e fai mai me e ‵tau eiloa o tau‵tali ki Tulafono a Mose, e mautinoa eiloa me ne fakamalosi atu ne Paulo i ei a te fakatuanaki o Kelisiano kolā e fakatāua malosi ne latou a Tulafono a Mose.—Epe. 8:7-13.
c E fai mai a tino tusitala me i tāgata konei ne fai olotou tautoga e pelā me ne Naseli. (Nume. 6:1-21) E tonu, a Tulafono a Mose kolā e aofia i ei te faiga o tautoga konei, ko oti ne fakaseai. Kae ne mafai foki o fakasakosako atu a Paulo me e sē se mea masei māfai e fakataunu ne tāgata konei a te lotou tautoga ne fai ki a Ieova. Tela la, e sē se mea masei foki māfai e ‵togi ne ia olotou tupe fakamāumāu kae olo fakatasi atu foki mo latou. E se mautinoa i a tatou me se a te tautoga tenā ne fai, kae ailoga ne mafai o ‵lago atu a Paulo ki te ofoatuga o taulaga manu (telā e fai sale ne te kau Naseli) ke faka‵ma ei a agasala. Ko oti ne fakaseaoga katoatoa atu ne te taulaga ‵lei katoatoa a Keliso a vaegā taulaga katoa penei. Faitalia me se a te mea ne fai ne ia, e mautinoa eiloa me e se mafai o fai ne Paulo se mea ke fakamasei ei tena loto lagona.
d Ne fai mai nisi tino, me e se na lo ko ‵lei a mata o Paulo, tenā ne seki lavea ei ne ia a te faitaulaga sili. Io me kāti ko tō leva tena galoga mai Ielusalema, tenā ko se iloa ei ne ia me ko oi te faitaulaga sili i te taimi tenā. Io me, ona ko te tokouke o tino, ne se iloa ei ne Paulo me ko oi ne fai atu ne ia te fakatonuga ke ‵pa ana gutu.
e I te 49 T.A., i te taimi ne fai‵pati ei a te kau apositolo mo toeaina me e mata, e ‵tau o tau‵tali a tino mai Fenua Fakaa‵tea ki Tulafono a Mose, ne fai a nisi Kelisiano kolā ne ‵nofo atu i konā e pelā me ne “tino mai te vaega e tasi o te kau Falesaio kolā ko fai pelā me ne tino tali‵tonu.” (Galu. 15:5) E mautinoa me ne ‵kilo atu a nisi tino ki tino tali‵tonu konā e pelā me ne vaega o te kau Falesaio ona ko latou ne ‵tupu aka mai i kāiga o te kau Falesaio.
