Ndakabarhwa mu gore ra 1935 ku Darlaston, mu nyika yo Inglaterra, inoziikanwa no zina rekuti Black Country, zvecida kureya nyika yakasvipa. Mutanha iwona waiziikanwa no zina iri, nge ndaa yo utsi wakasvipa waibuda mu mafabrika akawanda ainga ari mu mutanha iwona. Abereki angu akatanga kufunda Bhaibheri no Apupuri a Djehovha pandainga ndino makore anokwana marongomuna. Pakutanga ke udjaha wangu, ndakagara no rugondo rekuti ndagumira cokwadi, hino ndakabhabhatidzwa mu gore ra 1952 pandainga ndino makore 16.

Panguwa iyona, ndakatanga kuseenza hingana mufundi pa empreza yakakura maningi, yaigadzira mafaramenta uye mapesa e karu. Ndakatanga kudjaidzwa kuti ndiseenze hingana mutari we emprezeyo, uye inini ndaipfarira maningi basa irona.

Mumasure mecinguwa, muwonereri wedu we nharaunda wakavhakacira ungano yedu uye wakandipika kuti nditangise kuitisa Fundo yo Bhaibheri ye Ungano pa misangano ye pakati pe sumana ye ungano yedu ye ku Willenhall. Hino, ndaidikana kuita cisananguro cinoshupha maningi. Ngekuti pa nguwa iyona ndaipinda no ungano dzakasiyana. Pakati pe sumana, ndaipinda misangano no ungano yainga iri dhuze no kandaiseenzera ye Bromsgrove, painga pano makirometro anokwana kuita 32 no ku nyumba kandaigara. Pandainga ndaa ku nyumba yo abereki angu pa kupera ke sumana, ndaipinda misangano no ungano ye Willenhall.

Inini ndaida maningi kutsigira sangano ra Djehovha, ndiyo ndaa ndakatendera mupiko we muonereri we nharaunda, kunyazi izvona zvaida kureya kusiya basa randaipfarira. Asi kusiya kuti Djehovha atungamirire makwanza angu panguwa iyona, zvakafunungura misuwo ye makomborero akawanda uye andizombotsumbi nge cisananguro candakaita.

Panguya yandainga ndecipinda misangano no Ungano ye ku Bromsgrove ndakaziyana no munhu unokosha maningi kandiri—hanzvadzi yakarungama maningi uye yakakura pane zvekunamata, inozwi Anne. Isusu takazocata mu gore ra 1957, uye pamwepo takagara no makomborero akawanda maningi ekuseenza hingana mapiyonero e nguwa dzese, mapiyonero kamare, awonereri e nharaunda uye kuseenza  pa Bheteri. Anne uri kuita kuti ndigare no mupfaro wakakura maningi mu upenyu wangu.

Mu gore ra 1966, takapfara maningi nge kupinda turma 42 ye Cikora ce Bhaibheri ce Giriadhe. Takagadzwa kuti tiseenzere ku Malawi, inoziikanwa hinga mwoyo we África nge ndaa ye anhu e ikona, ngekuti awona ano rudo rakakura maningi uye anotambira zvakanaka arendo. Asi tainga tisikazvizii kuti tainga tisikazogari nguwa yakareba ikona.

Takaguma ku Malawi pa zuwa rokutanga ro mwedzi wa Fevrero wa 1967. Mumasure mekupedza mwedzi umwe tecinyasa kufunda mureketero we ikona, takatanga kuseenza hingana aonereri e mutanha. Isusu tainga tino karu yaizwi yaihamba pa mbuto ipi hayo kunyazi kudarika murambo. Asi kubhuya zvirokwazvo, iyona yaindohamba basi pamusoro pe zvimarindi zvemvura yainaya mumakwanza. Pamweni paya, taigara pa cinyumba cakagadzirhwa no mataka no denga ro uswa. Asi panguwa yainaya, taidikana kukanda rona padenga ro nyumba. Ikona kainga kutanga kunoshupha ke basa re umisiyonariyo, asi isusu taizvipfarira maningi!

Mu mwedzi wa Abriri, ndakaziya zvinetso zvinganani zvaitika mu nyika iyona. Ndakazwa mutungamiriri we nyika ye Malawi waizwi Dr. Hastings Banda ecireketa mu radhiyo. Iyena wakabhuya kuti Apupuri a Djehovha ainga asikaripi musoho uye ainga asikazwiri anyautongi. Zviri pamhene kuti masoko awona ainga ari manyepo. Tese isusu taiziya kuti cikonzero caiitisa kuti titeererhwe, cainga cekuti tainga tisina dii ratinotsigira, maka-maka ngekuti tainga tisikatengi makhadhi e dii re zvematongerhwe e nyika.

Mu mwedzi wa Setembro, patainga tecierenga jornari takaona kuti mutungamiriri we nyika wainga ecipumha hama kuti idzona dzainga dzeciunzisa zvinetso mu nyika. Pa musangano umweni we zvematongerhwe e nyika, iyena wakareketa kuti anyautongi aizoita zviri zvese kuti apase mutemo waizorambidza basa re Apupuri a Djehovha. Izvona zvakaitikadi  kamare mu zuwa ra 20 ya Otubro wa 1967. Mumasure me kacinguwa, mapurisiya uye no masurudado anoonerera nge zve mugano akafunga Bheteri uye akaita kuti mamisiyonariyo ahwirire ku nyika dzawo.

Mumasure me mazuwa matatu tiri mukaraboso, takaendeswa ku nyika ye Maurício—citsuwa cinoonererhwa no Grã-Bretanha. Asi anyautongi e ku Maurício aazi kutitendera kuti isusu tigare imona hingana mamisiyonariyo. Ndiyo ndaa, takagadzwa kuti tiende koseenzera ku Rodésia (nyamasi uno yaakuzwi Zimbabwe). Patakaguma ikona, musorodado umweni unoonerera nge zve mugano wainga uno hasha, aazi kutendera kuti tipinde. Iyena wakareketa eciti: “Pakutanga makadzingirwa ku Malawi. Pedzepo amuzi kutenderhwa kugara ku Maurício, hino pari zvino muri kuda kugara muno ngekuti zvakamunakirai!” Panguwa iyona, Anne wakatanga kucema. Zvaita hingana kuti apana wainda kutitendera! Panguwa iyona, cido cangu cainga cekuhwirira ku Inglaterra. Asi awona akatisiya kuti tiwate pa Bheteri, kana mangwana aconewo taizoenda kodzipangidzira ku mashikiritoriyo e anoonerera nge zve mugano. Isusu tainga takaremba maningi, uye takasiya zvese mu nyara dza Djehovha. Asi ciro cakatishamisa nde cekuti, madekoni e zuwa rakazoteera takatambira maphepha aititendera kuti tirumbwe tiri mu Zimbabwe hingana maturista. Andizombokanganwi mushobo wandakazwa zuwa irona—kandiri zvainga zviri pamhene kamare kuti Djehovha ainga ari pamberi pazvo uye aitungamirira makwanza edu.

Pa Bheteri ro Zimbabwe, ndakagadzwa kuti ndiseenze mu Dare ro Basa ndecibetsera Malawi uye Moçambique. Hama dze ku Malawi dzaisongana no kuteererhwa kakashata maningi. Rimwe re mabasa andaiita, rainga rekuturikira mishumo yaitumirhwa no aonereri e nharaunda e ku Malawi. Pa usiku umweni mumasure me kuseenza ke nguwa yakareba, ndakatanga kucema pandakaerenga nge zve kubathwa zvakashata kaiizwa hama dzangu ikona. * Asi inini ndakabambiswawo maningi nge kuona kugondeka kawo, kutenda kawo, uye kushingirira kaiita zviro zvese zvaaisongana nazvo.—2 Ako. 6:4, 5.

Isusu takaita zvese zvataikwanisa kuti tipase zvekurhya zvekunamata hama dzedu dzakarumbwa dziri ku Malawi uye no dziya dzainga dzatizira ku Moçambique. Cikwata caiturikira Cicewa, mureketero unonyanya kurekethwa ku Malawi, cakacinja kuti ciende kogara mu munda we hama imweni ku Zimbabwe. No unaki, hama ii yakagadzira nyumba uye mashikiritoriyo kuti hama idzi dzirumbwe dzeciita basa radzo re kuturikira. Ngokudaro, awona akakwanisa kurumbwa eciita basa rawo rinokosha maningi re kuturikira mabhuku anoreketa nge zve Bhaibheri.

Takaita urongwa wekuti awonereri ese e nharaunda e ku Malawi kuti akwanise kupinda kungano re mutanha rakaizwa mu Cicewa ku Zimbabwe. Ikona, awona akapaswa mharidzo dzainga dzaiizwa pa gungano kuitira kuti paanonga ahwirira ku Malawi, aidikana kupeta masimba ari ese kuti abvunzewo hama dzimweni zviya zvaainga afuinda. Pa rimwe re makore aya, awonereri e nharaunda paainga ari mu Zimbabwe, takakwanisa kuronga turma ye Escola do Ministério do Reino kuti tibambise hama idzi dzainga dzino ushingi.

Mu mwedzi wa Fevrero wa 1975, ndakaita rhwendo re kuenda kovhakacira hama Dze ku Malawi dzainga dzatizira mu Moçambique. Hama idzona dzaiyasa kuteedzera nhungamiriro dzaainga apedzesera kupaswa no sangano ra Djehovha, izvi zvinobatanidzawo nhungamiriro ye kuumba dare re akuru mu ungano. Akuru apsva e kweneyo, ainga aronga mabasa akawanda ane cekuita no kunamata, zvakaita hingana mharidzo ye munhu wese, kufunda pamwepo tsamba ye zuya no Murindiri uye akatorongawo kuita magungano. Hama dzakagadzirira mbuto ye kutizira hingana mbuto ye magungano, painga pano dhepartamento raionerera nge zve kucenesa, re zvekurhya, uye re rucengeteko. Hama idzi dzakakwanisa kuita zviro zvakawanda no makomborero a Djehovha, uye inini ndakazobveyo ndanyasa kubambiswa.

Mukupera ke gore ra 1970, Bheteri re ku Zâmbia ndirona raionerera basa rine cokuita ne zve kunamata ku Malawi. Asi kunyazi zvakadaro, inini ndairumbwa ndecirangarira hama dze ku Malawi uye ndaidzinamatira, uye hama dzimweni dzaiitawo zvimwezvo. Inini ndakaseenza hinga nhengo ye Dare ro Firiyari re ku Zimbabwe, nge ndaa yazvo, ndakaona mikana yakawanda ye kusongana no aimiriri e Sedhi Mundiari uye no hama dzimweni dzaitungamirira  basa re ku Malawi, África do Sul uye dze ku Zâmbia. Uye pese pataiungana no hama idzi, taidzibvunzisa kuti: “Ngazvipi zvatingaitirazve hama dzedu dze ku Malawi?”

No kuhamba ke nguwa kuteererhwa kakatanga kuthurudzika. Hama dzainga dzatiza dzecienda ku nyika dzimweni, dzainga dzaakuhwirira ku Malawi, dziya dzakarumbwa dziri imona dzainga dzisikacanyanyi kuteererhwa. Basa re Apupuri a Djehovha rakatanga kutenderhwa zviri pa mutemo uye zviro zvimweni zvairambidzwa zvakatanga kutenderhwawo. Ndizvona zvakaitikawo ku Moçambique muna 1991. Uye isusu taidzibvunzisa kuti: ‘Basa re Apupuri a Djehovha ku Malawi, ricatenderhwawo riini?’

Ku Malawi zvine cokuita ne zvematongerhwe e nyika zvakacinja, uye muna 1993 anyautongi akatendera basa re Apupuri a Djehovha. Mumasure me cinguwa, pandaicedza no mu musiyonariyo umweni, iyena wakandibvunzisa kuti: “Mucahwirirazve ku Malawi here?” Inini ndainga ndaano makore 59 uye ndakadaira kuti: “Haiwa, ndakura maningi, andicakwanisi kuita izvona!” Pazuwa irona kamare, ndakatambira tsamba yakabuda ku Dare Rinotungamirira ecindipika kuti ndihwirire ku Malawi.

Isusu taida maningi basa redu re ku Zimbabwe, ndiyo ndaa cisananguro ici cainga cisiripi nyore katiri. Isusu taipfara maningi ku Zimbabwe uye tainga taano shamwari dzakawanda dzakanaka. Dare Rinotungamirira, no unaki rakatipasa mukana we kurumbwa teciseenza ku Zimbabwe. Uye zvezvirokwazvo, ici cainga ciri cisananguro ciri nyore katiri. Isusu takarangaridza nge zve Abrahamu na Sara kunyazi ainga akura, awona akasanangura kusiya upenyu wakanaka nge kuda kuzwira Djehovha.—Gen. 12:1-5.   

Isusu takaita cisananguro ce kuzwira nhungamiriro ye sangano ra Djehovha uye takahwirira ku Malawi mu zuwa rokutanga re mwedzi wa Fevrero wa 1995, mu zuwa irona tainga takwanisa makore anokwana 28 kubvira patakaguma ikona pakutanga. Pakaumbwa Dare ro Firiyari, inini pamwepo no hama mbiri taiumba dare irona. Panguwa doko basi, isusu tainga takanyasa kubatikana pa kuronga basa re Apupuri a Djehovha.

Djehovha akaita kuti basa ribudirire no kukasika uye zvaipfadza maningi kuona izvona no padhuze! Mugore ra 1993, numero ye aparidzi yainga iri 30000, asi muna 1998 numero ii yakadarika 42000. * Dare Rinotungamirira rakatendera kuwakwa ke firiyari yaizoonerera basa rese ro ku Malawi. Takatenga mbuto yakakura maekitari anokwana 12  ku Lilongwe, uye inini ndakagadzwa kuti ndigare nhengo inoonerera nge zve kuwaka.

Mu mwedzi wa Mayo wa 2001, Hama Guy Pierce ye Dare Rinotungamirira, akaita mharidzo yakaringana no kupirhwa ke mapredhiyo aya mapsva. Hama dzinodarika 2000 dzainga dziri ipona dzecizwa mharidzo iyona, uye akawanda awo, ainga ano makore anodarika 40 e kubhabhatidzwa. Uye hama no hanzvadzi idzi dzakagondeka dzakabatana no kuteererhwa kakakura ke makore akawanda. Awona ainga ari arombo pa zviro zvekunyama asi ainga akapfuma maningi pa zviro zve kunamata. Parizvino, awona ainga ano mupfaro we kuvhakacira Bheteri ripsva. Pese paaihamba pa Bheteri, awona aiyemba ngoma dze Umambo nge mushobo we maemberhwe adzinoizwa ku África, icona iciitiko cakandishamisa maningi mu upenyu wangu. Zvese izvi, zvainga zviri zvipangidzo zvekuti Djehovha anokomborera aya anorumbwa akagondeka kunyazi ecibatana no matambudziko.

Mumasure mekuti Bheteri rapedza kuwakwa, ndakapaswa mharidzo ine cokuita no kupirhwa ke Nyumba dze Umambo. Ungano dze ku Malawi, dzakabetsereka maningi nge urongwa we kuwakwa ke Nyumba dze Umambo mu nyika dzisina zvakawanda. Kareko, anhu aiungana pasi pe denga rakagadzirhwa no mipurango. Awona aipfurira denga rawo no uswa uye aigadzira mabanko e mataka. Pari zvino, hama dziri kupfara maningi nge kudhinda uye kupisa mabhuroko awo kamare kuitira kuti aite Nyumba dze Umambo dzakarungama. Awona anonyanya kupfarira bhanko pane kadera, hingana zvaanobhuya, pabhanko apagarhwi no munhu umwe!

Inini, ndinoonawo kuti mushobo unobetsera Djehovha anhu kuti akure pano zvekunamata unoshamisa maningi. Ciro cainyanya kundishamisa, i kudzipira kaiita hama dze cidjaha dze ku África kuti dziite basa ripi haro radzaikumbirhwa uye kuona maeshiperiyensiya aaigara nawo nge kurowedzwa kaaiizwa no sangano. Ndiyo ndaa, awona aikwaniriswa nokukasika kuti atambire ubaba mu ungano uye kutoseenzawo pa Bheteri. Ungano dzakawanda dzaibambiswa maningi nge kuona hama dze ikona dzecikwaniriswa kuti dziseenze hingana aonereri e nharaunda, akawanda akhona ainga ari makazado. Kazado idzi, dzakasanangura kuseenzera Djehovha uye kumuitira zvakawanda, pane kubara ana kunyazi ecibambidzirhwa no tsika uye pamweni paya anyaukama.

Ke makore anokwana kuita 52 ndeciseenza ku África, ndakatanga kugara no zvinetso zve uthongo. Dare re Firiyari, rakakumbira kuti ndiende koseenzera ku Bheteri re ku Grã-Bretanha, uye Dare Rinotungamirira rakatendera cikumbiro icona. Takatsukwara maningi nge kusiya basa rataida maningi, asi hama dze ku Bheteri re ku Grã-Bretanha dziri kutibatawo zvakanaka maningi.

Kusiya kuti Djehovha atungamirire makwanza angu, i ciro cakanaka maningi candakaita mu upenyu wangu. Kudai inini ndakagonda ruziyo rangu, upenyu wangu kudai wakasiyana maningi. Djehovha akagara eciziya zviro zvandaidikana kuita kuti ‘ndigadzirise makwanza angu.’ (Zvie. 3:5, 6) Pandainga ndiciri djaha, ndaigara ndecishamiswa nge kufunda kuti empreza yakakura inoseenza kudini. Asi sangano ra Djehovha rakandipasa basa rakandiunzisira mupfaro wakakura maningi. Kandiri, kuseenzera Djehovha kainga uye uciri mupfaro wakakurisisa mu upenyu wangu!