Ndakabarhwa mu 22 ya Dezembro ya 1929, ku thaundi doko rinozwi Noville, rainga rino minda mikuru inokwana kuita 9 dhuze no ku Bastogne, ku nharaunda ye ku Ardenas, ku Bélgica. Inini ndino zviedzuriro zvakanaka zve udoko wangu no abereki angu ku minda mikuro. Inini no munukuna wangu Raymond, taisvina mukaka we n’ombe mazuwa ese teciseenzesa nyara dzedu uye taibetserawo pakukorora munda wedu. Pa mutanha wedu, tese taiseenza pamwepo tecibetserana.

Abereki angu, Emile na Alice, ainamata gereja re Katorika. Awona aienda ku misa Mabiningu ese. Asi muna 1939, mapionero manganani e ku Inglaterra akaguma ku mutanha wedu, uye akapasa baba angu revhista yaizwi Consolação (nyamasi uno inozwi Mukai!). Baba angu akatozviona kuti zvaibhuiwa no revhista iya, cainga ciri cokwadi, uye izvona zvakaita kuti awona ade kuerenga Bhaibheri. Baba angu paakaima kuenda ku gereja, anyacigarisano edu ekuti kare aitibata zvakanaka, akatanga kuaphikisa. Awona akaita zviri zvese kuti baba angu arumbwe ecinamata ku Katorika uye akareketedzana maningi ngezve nyaya iyona.

Inini ndakarhwadziwa maningi nge mushobo waibathwa baba angu no anyacigarisano edu. Ndiyo ndaa, ndakaita munamato waibva pa mwoyo, uya wandabhuya pekutanga. Asi no kuhamba ke nguwa kuphikisa ke anyacigarisano edu kakathurudzika. Hino, inini ndakapfara maningi uye ndakagara no cokwadi cokuti Djehovha zvezvirokwazvo ndi “Muzwi we munamato.”

Cikwata ce anyahondo ce nazista ku Alemanha, cakaguma ku Bélgica muna 10 ya Mayo ya 1940. Nge ndaa yazvo, anhu akawanda akatiza mu nyikemo. Mhuri yedu yakatizira katemaidumba ke França. Mu gwanza, isusu takadikana kupinda ngo mbuto dzainga dzino ngozi, dzekuti anyahondo e ku Alemanha airhwisana no anyahondo e ku França.

Patakaguma ku munda kedu, zvakawanda zvatainga tinazvo, zvakapera kubiwa. Kainga kasara basi imbwa  yedu, Bobbie, yainga yakatietsera kuti ititambire. Zvese zvakaitika, zvakaita kuti ndidzibvunzise kuti: ‘Ngei keciitika hondo, uye ngei tecishuphika?’

Pa nguwa iyona isusu takabambiswa maningi nge kuvhakacirhwa katakaizwa no Hama Emile Schrantz, a mukuru umweni wainga ari mupionero. Eciseenzesa Bhaibheri awona akapanganidza nge mushobo wakadjeka kuti ngei tecishuphika uye akadaira mibvunzo dzangu dzese dzakaringana no upenyu. Inini ndakatanga kugara no ushamwari wakabamba na Djehovha uye ndakagara no rugondo rokuti iyena ndi Mwari ano rudo.

Kunyazi hondo payainga isati yapera, mhuri yedu yairumbwa yecireketa no hama dze mu ungano. Muna Agosto ya 1943, Hama José-Nicolas Minet akavhakacira kataigara kuti aite mharidzo. Awona akabvunzisa kuti: “Ndiani unoda kubhabhatidzwa?” Baba angu na inini takapurumutsa moko. Isusu takabhabhatidzwa mu cimurambo cidoko kudhuze no kataigara.

Muna Dezembro ya 1944, anyahondo e ku Alemanha akarhwisa kekupedzesera pa Hondo Yecipiri ye Nyika Yese, ku dii ro kumadodera ke Europa, kurhwisa uku kakazikanwa kuti Batalha do Bolsão. Isusu taigara dhuze no kaiitika hondo iyona, uye takapedza mwedzi we mutero takafindara mu mbuto yakaigika yo nyumba yedu. Zuwa rimweni inini ndakabuda kuti ndipase zvekurhya ku zvinyama, asi bhomba rakambwerera padenga pe muturika wedu uye uwona wakatsakatika. Musurudado umweni we ku America wainga ari padhuze no pandainga ndiri, pa mbuto yataiigira zvinyama, uye iyena wakakhuwa eciti: “Kotama!” Inini ndakagogoma uye ndakakotama pa dii rake. Pedzepo iyena wakakanda kapaseti yake mu musoro wangu kuti andidziirire.

Mumasure me hondo, isusu takakwanisazve kucedza no hama dze ku ungano yaigara ku thaundi re Liège, painga pano mukuwo unokwana kuita makirometro 90 ku dii re kakutsi ke munda wataigara. Mumasure me nguwa doko, takatanga kugara no cikwata cidoko ce kufunda Bhaibheri ku Bastogne. Inini ndakatanga kuseenza ku eskritoryo imweni yo kontabhiridhadhe uye izvona zvakandipasa mukana wekubvisa kursu yo direito ku faculdade. Pedzepo, pandakapedza kufunda ndakatanga kuseenza ku Konservatoriya. Muna 1951, isusu takaronga gungano doko re mutanha ku Bastogne. Anhu ainga aripo akakwana kuita 100, uye pakati pawo painga pano mupionera umweni waishingaira maningi, waizwi Elly Reuter. Iyena wainga wahamba no bhasikoro ke mukuwo unokwana makirometro 50 kuti aone gungano irona. Apazi kutora nguwa yakareba,  isusu takadanana uye takasanangura kucata. Elly wakatambira mupiko kuti apinde Cikora ce Giriadhi ku Estados Unidos. Asi iyena wakatara tsamba wotumira ku Sedhi Mundiyari ecipanganidza kuti ngei zvainga zvisikaiti kuti iyena atende mupiko uwona. Hama Knorr, ainga ecionerera ngezve basa mu nguwa iyona, akamudaira nge mushobo wakanaka kuti pamweni zuwa rimweni, iyena waizokwanisa kukursari Cikora ce Giriadhi pamwepo no mwamuna wake. Isusu takacata muna Fevrero ya 1953.

Pa gore rimwerimwero, inini na Elly takapinda Gungano ro Sociedade do Novo Mundo ku Estádio Yankee, ku Nova York, Estados Unidos. Patainga tiri ikona, inini ndakaziya hama imweni yakandipasa mukana we kuseenza basa raizondipasa mare yakawanda uye raizoita kuti tiende koogara ku Estados Unidos. Asi mumasure mekuita munamato, inini na Elly takasanangura kutama kutenda mukana uya, uye takahwirira ku Bélgica kuti titsigire cikwata cidoko co aparidzi aikwana kuita 10 cainga ciri ku Bastogne. Pa gore rakazoteera, isusu takomborerhwa, takabara mwana wedu wakarungama we mwanarume waizwi Serge. Zvinotsukwarisa kuti mumasure me mwedzi minomwe, mwana wedu Serge wakarhwara uye wakatamika. Isusu takatsukwara maningi uye takadurura mwoyo wedu kuna Djehovha nge munamato. Djehovha akatibambisa eciseenzesa kariro yakanakisisa ye rumuko.

Muna Otubro ya 1961, ndakaona basa randaiseenza nguwa dzinganani basi pa zuwa, uye basa irona raizonditendera kuti ndiseenze hinga mupionero. Pa zuwa irona ndakafonerhwa no muonereri we kufiriyari ye ku Bélgica. Iyena wakandibvunzisa kuti ndaikwanisa here kuseenza hingana museenzi we mutanha (wekuti nyamasi uno unodaizwa kuti muonereri we nharaunda). Hino inini ndakamubvunzisa kuti: “Zvinoita here kuti timboseenze hingana mapionero ke cinguwa tisati tatenda basa irona?” Hama iyona yakazvitendera. Mumasure me kuseenza hingana mapionero ke mwedzi misere, takatanga kuseenza hingana aonereri e nharaunda mu Setembro ya 1962.

Mumasure me makore mairi teciseenza ku nharaunda, takapikwa kuti tiende kooseenza ku Bheteri re Bruxelas. Takatanga basa redu ikona mu Otubro ya 1964. Pa basa redu ripsva, isusu takagara no makomborero akawanda maningi. Mumasure me kuvhakacirhwa na Hama Knorr ku Bheteri muna 1965, inini ndakashamisika maningi nge kugadzwa kuti tiseenze hingana mubetseri we firiyari. Pedzepo, inini na Elly takapikwa kuti tikursari Cikora ce Giriadhi turma 41. Zvainga zvabhuiwa na Hama Knorr mamusure me kudarika makore 13 zvakazoitika! Patakagradhuwari, isusu takahwirira ku Bheteri re Bélgica.

Inini ndakagara no cikomborero cekuseenzesa kursu yandakaita inocokuita no kudziirira zvitenderhwa zve anhu kuti nditsigire citenderhwa ce anhu a Mwari ce kunamata Djehovha akasudzunuka ku Europa, kutobatanidzawo nyika dzimweni. (Afi. 1:7) Nge ndaa yazvo, ndakareketa no akuru-akuru e govherno e nyika dzinodarika 55 dzekuti basa redu rainga rakarambidzwa. Pane kureketa nawo ndecibhuya ngezve kursu yandakaita, inini ndaidzipangidza kaari hinga “munhu wa Mwari.” Nguwa dzese ndainamata kuna Djehovha ngekuti ndaizviziya kuti, “mwoyo wa mambo wakaita hingana mvura iri kuerera mu nyara dza Djehovha. Iyena anoita kuti iende Kaanoda.”—Zvie. 21:1.

 Zuwa rimweni, cakaitika ciro cekuti inini andizocikanganwi nokakasika, inini ndakareketa no mwanarume umweni wainga uri nhego ye Parlamento ku Europa. Ndakaedza kakawanda kukumbira kureketa naye kuti ticedze uye zuwa irona ndakazozvikwanisa. Iyena wakandibvunza kuti: “Ndinokupasa miseswa mishanu basi kuti urekete na inini, anditunhudzirizve kunyazi umwe.” Pa nguwa iyona kamare ndakasikisira uye ndakatanga kunamata. Mwanarume iyena wakapsveruka uye wakandibvunzisa kuti uri kuitei. Inini ndakamubvunza kuti: “Ndiri kutenda Mwari ngekuti imwimwi ndimwi umwe we maministru ake.” Iyena wakandibvunzisa kuti: “Uri kuda kureyei nazvo?” Inini ndakamupangidza tsamba ya Aroma 13:4. Ngekuti iyena wainga ari umwe we aya akapandukira gereja re Roma, waiziya Bhaibheri uye tsamba iyona yakamubata-bata maningi. Mugumisiro wakhona nge wekuti ndakazokwanisa kucedza naye ke miseswa inodarika 30 uye kucedzesana ikona kakabudirira. Iyena wakatobhuya kuti waireremedza maningi basa redu.

Ke makore akawanda, anhu a Djehovha akarhwira zvitenderhwa zvawo ku Europa panocokuita no kugara asina dii raanotsigira, kucegeta ana awo, nyaya inocokuita no musoho uye zviro zvimweniwo. Hino ndakagara no mukana we kubatanidzwa pa nyaya dzakawanda idzi uye kuona no madziso angu kamare mushobo waitungamirira Djehovha zviro kuti tikwanise kuwina mumatribhunari. Apupuri a Djehovha awina nyaya dzinokwana kuita 140 ku Corte Europeia ye ku Estados Unidos!

Mu gore 1990, inini ndakaseenza pamwepo na Hama Philip Brumley, e ku sedhi mundiyari uye Hama Valter Farneti e ku Itália, kuti tikwanise kubetsera hama dzedu kuti dzigare no rusudzunuko re kunamata ku Cuba, pa nguwa yekuti basa redu rairambidzwa ikona. Inini ndakatumira tsamba ku embaixada ye ku Cuba ku Bélgica uye pedzepo pakaitika musangano waizoona ngezve cikumbiro cedu. Pa musangano wekutanga azvizi kukwanisika kunyasa kudjekesa zviro zvisikazi kuzwisisika zvaiita kuti govherno ye ku Cuba irambidze basa redu ikona.

Mumasure mekuita munamato kuna Djehovha tecikumbira kuti atitungamirire, isusu takakumbira kuti titumire ma Bhaibheri anokwana kuita 500 kuti aende ku Cuba uye govherno yakatendera cikumbiro cedu. Ma Bhaibheri akaguma zvakanaka uye akakowaniswa ku hama dzedu, hino isusu takaona kuti Djehovha aikomborera kupeta masimba kedu. Pedzepo takakumbira kuti titumirezve ma Bhaibheri anodarika 27 500. Govherno yakatenderazve cikumbiro ici. Inini ndakapfara maningi nge kugara no mukana we kubetsera hama dzedu dziri ku Cuba kuti dzigarewo no Bhaibheri awo kamare mu nyara.

Inini ndakavhacira Cuba kakawanda ndecienda koobetsera hama dzedu pakugadzirisa nyaya dzawo no govherno. Uye pandaiita izvona, ndakakwanisa kugara no ushamwari wakanaka no aseenzi e govherno akawanda.

Muna 1994 anhu anodarika 800 000 akauraiwa nge mushobo usina unatsi ku Ruanda. Nge mushobo usikazi kusisira hama no hanzvadzi dzedu dzakauraiwawo. Ke nguwa doko basi, kakarongwa cikwata ce hama kuti dzibetsere pa ajuda humanitária.

Inini no hama dzimweni patakaguma ku thaundi guru (kana kuti kapitari) re ku Kigali, takaona kuti nyumba yekuturikirira uye no nyumba yaicengeterhwa mabhuku yainga ino zvimaburako nge ndaa ye kufurhwa no mabhara e pfuti. Takazwa hama dzicipanganidza ngezve zviitiko zvakawanda zvakashata zvinocokuita no hama no hanzvadzi dzakauraiwa no mapanga akakura. Uyewo takazwa ngezve hama no hanzvadzi dzakabetserana uye dzakapangidzirana rudo nge mushobo unoshamisa. Ngo muezaniso, takaziya hama ye ci Tutsi yainga yafindara muburako pasi ke mazuwa 28 yecicengethwa no Apupuri a Djehovha e ci hutu. Pa musangano watakaita ku Kigali, isusu takakwanisa kunyaradza hama no hanzvadzi dzinodarika 900.

Mumasure mazvo, isusu takadarika no pamuganu uye takaguma ku Zaire (nyamasi uno yaakuzwi República Democrática do Congo). Isusu taipsvaka grupu rakakura re Apupuri a Djehovha e Ruanda ainga atiza ku nyika yawo nge ndaa ye hondo uye ainga ari ku musasa dhuze no thaundi re Goma. Asi isusu atizi kukwanisa kuaona, ndiyo ndaa, takanamata kuna Djehovha tecikumbira kuti atitungamirire. Pedzepo takaona mwanarume umweni waiuya mberi kedu, hino takamubvunzisa kuti iyena waiziyawo kuno Apupuri a Djehovha here. Iyena wakadaira kuti: “Honde ndinokuziya, inini nditoriwo Mupupuri wa Djehovha uye ndicamutorai dakara kuno cikwata ce ajuda humanitária.” Mumasure me musangano we kubambisa no cikwata ce ajuda humanitária, isusu takaita musangano umweni no hama dzinodarika 1 600 dzaitiza hondo kuti tiabambise uye tianyaradze. Isusu takaaerengerawo tsamba ye Dare Rinotungamirira. Hama no hanzvadzi dzakapfara maningi padzakazwa masoko ekuti: “Imwimwi muri muminamato yedu. Isusu tinozviziya kuti Djehovha aazomusii.” Masoko aya e Dare Rinotungamirira akazodzadzikadi kamare. Nyamasi uno, ku Ruanda kuno hama no hanzvadzi dzinodarika 30 000 dzirikuseenzera Djehovha dzecipfara!

Mumasure me makore anokwana kuita 58 e mucato, inini ndakafirhwa no mukadzi wangu Elly muna 2011. Inini ndakanamata kuna Djehovha uye ndakareketa mushobo wandaizwa no kutsukwara kandainga ndakaita uye ndakazwa Djehovha ecindinyaradza. Ciro cimweni cakandinyaradza i kureketa ngezve masoko akanaka e Umambo wa Mwari ku anhu amweni.

Kunyazi ndaano makore 90, inini ndiciri kuparidzira masumana ese. Uye ndinopfarawo maningi nge kubetsera Dhepartamento Rinoonerera Ngezve Mutemo kuno ku Bheteri re Bélgica uyewo nge kuona mukana we kupanganidza maesperiensiya angu ku amweni uye kunyaradza madjaha e mhuri ye Bheteri.

Padarika makore anokwana kuita 84, kubvira pandakaita munamato wangu wekutanga kuna Djehovha. Munamato uwona kainga kuri kutanga ke upenyu unoshamisa. Upenyu wekuti zuwa no zuwa ndinozwa ndiri dhuze na Djehovha. Inini ndinotenda maningi Djehovha ngekuti iyena akanyasa kupurutana minamato yangu yese.—Pis. 66:19. b