Harvey ndiyena wainga mukuru pa hama dzinokwana kuita murongomuna. Hama dzake dzakagumira cokwadi ku Midland Junction, ku Austrália, pa nguwa yekukonerhwa mare mu gore ra 1930. Harvey wakazofundawo nge zva Djehovha uye wakabhabhatidzwa ano makore 14. Nokukasika, iyena wakafundira kuramba mabasa e sangano. Zuwa rimweni, iyena wakaramba kuerenga Murindiri ku musangano, ngekurangarira kuti wainga asikasisiri. Hama imweni yakabetsera Harvey kuti arangarire zvakasiyana nge kubhuya kuti: “Kana munhu umweni mu sangano ra Djehovha angakukumbira kuti uite ciro cimweni, iyena unorangarira kuti iwewe unozvikwanisa!”—2Ako. 3:5.

Inini na mai angu uye munukuna wangu takafundira cokwadi ku Inglaterra. Baba angu akazofunda cokwadi paa padarika nguwa, asi pakutanga ainga asikadi. Ndakabhabhatidzwa ndiino makore mapfembamwe, uye aona ainga asikadi kuti ndibhabhatidzwe. Ndainga ndino cinangwa cekugara pioneira, uye pedzepo mu misionaria. Ngekudaro,  baba angu akandirambidza kuseenza hingana pioneira dakara pandainga ndaano makore 21. Ndainga ndisikadi kuetsera nguwa yakareba kuti ndigare pioneira. Hino, pendainga ndaano makore 16, ndakaenda koogara ku Austrália na yaya angu, aigara ikona. Pakupedzesera, pendakaita makore 18, ndakatanga kuseenza hingana pioneira.

Ndakaziya Harvey ku Austrália. Takacedza tese nge zve cinangwa cekuseenzera Djehovha hingana ma misionario. Takacata mu gore ra 1951. Takaseenza tese hingana mapioneiro ke makore mairi, pedzepo takapikwa kuti tiseenze hingana aonereri e nharaunda. Nharaunda yedu yaibatanidza dii rakakura re ku Austrália, hino taidikana kuita rhwendo rakakura ku mbuto dzainga dzisikameri ciro uye kainga kusina anhu akawanda.

Mu gore ra 1954, takapikwa ku cikora ce Giriyedhi mu karasi ye 25. Cinangwa cedu cainga caadhuze kudzadzika! Takaguma ku Nova York no bharko uye takatanga kufunda Bhaibheri. Taidikana kufundira kureketa Espanhol nge kuti yaibatanidzwa pa kufunda, uye izvona zvakanesa maningi Harvey kuti anyase kureketa.

Hama dzaitifundisa dzakabhuya kuti aya anoda kuenda kooseenzera Djehovha ku Japão angatara zina rawo kuitira kuti afundire mureketero we ku Japão. Isusu takasanangura kusiya zvese mu nyara me sangano ra Djehovha kuti risanangure basa rataizoita. Nge kuhamba ke nguwa, Albert Schroeder, umwe we afundisi e Giriyedhi, wakaziya kuti tainga tisikazi kutara mazina edu pasi. Iyena wakati katiri: “Nyasai kurangarira.” Patakaedza kuramba, Hama Schroeder akati: “Inini no adoni angu takatara zina renyu. Edzai kufundira ciJaponeji.” Zvainga nyore kuna Harvey kureketa masoko e ciJaponeji kupinda e ciEspanyori.

Takaguma ku Japão mu gore ra 1955, uye kainga kuno aparidzi anokwana kuita 500 mu nyika yese ye Japão. Harvey wainga ano makore 26, uye inini ndainga ndino makore 24. Takaendeswa ku thaundi re portuária, uye takaseenzeyo ke makore anokwana kuita marongomuna. Takashamiswa petakapikwa kuti tiseenzezve hingana aonereri e nharaunda ku thaundi re Nagoya. Taidakadzwa nge kuita mabasa edu—hama dzedu, basa re kubika, basa rekuparidzira. Uye takaonazve mukana we kuita zvetakakumbirhwa na Djehovha.

Mu masure me kuseenza hingana aonereri e nharaunda ke makore matatu, dare re firiari re  Japão rakatibvunzisa kuti taizokwanisa here kuenda ku Taiwan kooseenza pakati pe anhu eci Amis. Ikona kainga kamuka kusatenda, uye Taiwan yaida hama inoreketa ciJaponeji kuti ibetsere kugadzirisa nyaya ii. * Taida basa redu mu Japão, asi ici cainga ciri cisananguro cakaoma. Asi Harvey ainga afundira kutama kuramba basa raaizopaswa, hino takatenderana kuendeyo.

Takaguma mu gore ra 1962 mwedzi wa Gumiguru. Ku Taiwan kainga no aparidzi anokwana kuita 2271, ajinji akhona ainga we ciAmis. Asi kutanga, taidikana kufundira ciChineji, Tainga tino bhuku rimwe basi uye tainga tino mufundisi wainga asikakwanisi kureketa cingezi, asi takafundira.

Tisati taano nguwa yakareba ku Taiwan, Harvey akagadzwa kuti agare nhai ye dare re firiari. Dare re firiari rainga doko, hino Harvey waikwanisa kuita mabasa ake e mu shikiritorio uye waikwanisawo suseenza no hama dze Amis ma sumana matatu pa mwedzi. Iyena wakaseenzawo hingana muonereri we nharaunda nguwa no nguwa, kutobatanidzawo kupasa mharidzo pa magungano. Harvey akadai akapasa mharidzo no mureketero we ciJaponeji, uye hama dze Amis aida kuzwisisa. Ngo kudaro, anyautongi akatetendera kuti musangano we zvitendero waidikana kuizwa mu ciChineji basi. Hino Harvey, wakafundira mureketero wakhona uye wakaita mharidzo mu ciChineji, uye hama imweni yeciturikira no mureketero we Amis.

Taiwan yainga iri pasi pe mutemo we anyahondo, hino hama dzaidikana kutenderhwa kuti aite gungano. Kainga kusiripi nyore kuti hama dzitenderhwe, uye mapurisiya ainonoka kupindisa nyaya yakhona. Kudai mapurisiya asikazi kupindisa nyaya ii pa sumana ye gungano, Harvey waida kuetsera akagara pa esquadra dakara azviita. Mapurisiya akapsveruka maningi paakaona munhu we kunyika imweni akaetsera pa mbuto yawo ye basa, zano iri rakaseenza.

Mukati me masumana ataiita teciseenza no hama, taihamba ke nguwa imwe kana kutodarika, uye taikwira matunhu nokudarika nge mumurambo. Ndinorangarira zuwa rendakatanga kukwira dunhu. Petakandopedza kurhya cemacibesi takakwira karu yaienda ku maridheya ari kure, takadarika murambo wakakura uye tozokwira dunhu. Dunhu irona rakakura maningi zvokutoti mirenje ye hama yainga mberi kangu ndaiionera pamusoro pe madziso angu.

Macibesi awona, Harvey wakaseenza mu basa rekuparidzira ne hama dze nharaunda iyona, uye inini ndaiparidzira ndega pa cimarideya caigarhwa nge anhu aireketa mureketero we ku Japão. Pedzakaguma pa nguwa imwe ndainga ndoozwa dzungu ngekuti ndainga ndapedza nguwa yakawanda ndisikazi kurhya ciro. Petakazosongana na Harvey, painga pasisina hama dzimweni padhuzepo. Harvey wainga acinjanisa ma revhista nge mazanda matatu e huku. Iyena wakandifundisa kurhya zanda mbishi. Ndakaedza kurhya rimwe, asi rainga risikanaki. Asi ndiyani waizorhya zanda rocitatu? Zvainesa kuti Harvey andibereke mu matunhu.

Pa gungano rimweni re mutanha, ndakasongana no muedzo wakakura. Tainga tiri pa nyumba yo hama imweni pa dhuze no Nyumba yo Umambo. Ngokuti kusamba kunokosha maningi ku Amis, mukadzi we muonereri we nharaunda wakaita kuti tisambe. Ngokuti Harvey wainga akabatikana, hino iyena wakandikumbira kuti nditange ndini. Mu cinyumba ce kusambiremo mainga muno zviro zvitatu: Bhardhi re mvhura ye kupisa, bhardhi re mvhura ye kutonhora uye no bhardhi risina ciro. Asi zvakandishamisa nge zve kuti, mukadzi we muonereri we nharaunda akakanda mabhardhi akhonewo pa musuwo we cinyumbeco, yakaringisana no Nyumba yo Umambo, apo hama dzainga dziripo dzecigadzirira gungano. Ndakakumbira djira kuitira kuti ndikande pa musuwo, asi akandiunzira prastiko inoonekera mukati! Ndakarangarira kuenda sure ke nyumba, asi ikona, maganso aipinza musoro wawo no boo re mawaya, akagadzirira kudzoba munhu wese unokhwedera dhuze no ukutira we mawayewo. Ndakatanga kurangarira kuti: ‘Hama adzindioni kuti ndiri kusamba ngokuti dzakabatikana maningi pa basa raari kuita. Kana ndikatama kusamba, awona aizonyangadzwa maningi. Hokoyo no kusamba!’ Hino ndakasamba.

Harvey wakazwisisa kuti hama dzeci Amis dzaiita zviri zvese kuti dzibudirire ku mwiya ngokuti akawanda awo ainga asikazi kufunda uye ainga asina mabhuku esangano. Ngekuti mureketero we ciAmis waitarhwa no mabhii e ciRoma, takaona kuti zvaizobetsera kufundisa hama kuti dzierenge mureketero wawo kamare. Asi rainga riri basa rakakura maningi, asi pakupedzesera hama dzakazokwanisa kufunda no mare yawo. Mabhuku e ciAmis akatanga kuoneka mu gore ra 1960 uye no ra 1968, Murindiri ye ciAmis yakatanga kubudiswa.

Ngekudaro, anyautongi akarambidza kuti mabhuku asabudiswe mu ciShina. Hino, kuti tisamutse ndaa yakakura, Murindiri we ciAmis wakakowaniswa nge makwanza akasiyana-siyana. Ngo muezaniso, ke nguwa yakati rebei, taiseenzesa Murindiri we muturukiro we cibilingue mandarim-amis. Kana paine munhu aida kuziya zvakawanda, tainga takagadzirira kufundisa anhu no ciChina. Dakara pa nguwa iyona, sangano ra Djehovha rakabudisa mabhuku akawanda mumareketero e ciAmis kuti  abetsere anhu aya anodiwa kuti afunde cokwadi ce Bhaibheri.—Zvi. 10:34, 35.

Mukati me makore e 1960 uye 1970, akawanda e hama no hanzvadzi dze ciAmis ainga asikararami maererano no mitemo ya Mwari. Ngokuti awona ainga asikanyasi kuzwisisa mitemo dze Bhaibheri, amweni aiita uhure, aimwa dakara pakuraradza, uye aibhema no kutsenge miti dzinoraradzisa. Harvey akavhakacira ungano dzakawanda kuitira kuti abetsere hama kuti dzizwisise. Pa rhwendo iri, ndipona patakabatana no echiperiyensia yatainga tareketa.

Hama dzaidzidodosa dzainga dzakagadzirira kucinja, asi zvinotsukwarisa kuti, akawanda aazi kuciinja, uye numero ye aparidzi e ku Taiwan yakambwera kubuda pa 2450 yeciguma pa 900 mukati me makore 20. Izvi zvakatsukwarisa maningi. Ngekudaro, taiziya kuti Djehovha aisazokomborerapi sangano risikazi kucena. (2Ako. 7:1) Pakupedzesera, miitiro yakashata yakazobviswa, uye Djehovha akakomborera, uye pari zvino mu Taiwan maano aparidzi anokwana kuita 11 000.

Kutanga mugore ra 1980, takaona kubudirira pakunamata ke anhu mu ungano dzakawanda dze Amis, uye Harvey akapedza nguwa dzakawanda no anhu e ciChineji. Iyena akapfara no kubetsera anarume e hanzvadzi dzakawanda kuti agare anamati. Ndiciri kuedzurira kuti iyena wakapfara maningi mwanarume umweni paakareketa kuti akanamata kuna Djehovha ke kutanga mu upenyu. Inini ndinopfarawo nge kubetsera anhu akawanda kuti akhwedere dhuze na Djehovha. Ndakatogara no cikomborero yekuseenza pa firiyari ye ku Taiwan no mwana we mwanarume uye no we mwanakadzi we umwe we afundi angu e Bhaibheri.

Zvino, andicina mwamuna wangu. Mumasure me makore anokwana kuita 59 e mucato, Harvey wandaidisisa wakafa nge câncer muna 1 ya Mavhiza ya 2010. Iyena ainga apedza makore anokwana kuita 60 mubasa re nguwa yakadzara! Ndinozwa cisuwo cake cakakura maningi. Asi ndinopfara maningi nge kubetsera kutanga basa mu nyika mbiri idzi! Takafundira kureketa—uyewo nge ndaa ya Harvey kufundira kaakaita—mireketero miiri inoshupha ye ku Ásia.

Mu makore manganani akazoteera, Dare Rinotungamirira rakasanangura kuti ndiwhirire ku Austrália. Ndakatanga kurangarira kuti: ‘Andidi kubuda mu Taiwan.’ Asi Harvey wakandifundisa kuti atidikani kureketa kuti andidi ku sangano ra Djehovha, hino ndainga ndisikadi kuti ndiite izvona. Uye nge ndaa ye thunga randiinaro, ndakaona ungwaru we kucinja.

Nyamasi uno, ndiri kuseenza pa firiyari ye ku Australásia pakati pe sumana uye no ungano yemo mu kupera ke sumana. Pa Bheteri, ndinopfara kuseenzesa ciJaponeji uye no ciChineji pese pandinonga ndecihamba. Parizvino, ndiri kuetsera no mwoyo wese zuwa raacazomutswa, ndeciziya kuti Harvey, uwo wakafunda kutama kureketa kuti andidi kuna Djehovha, zvino akacengethwa mu ndangariro dzake.—Ju. 5:28, 29.