Mu gore rakazoteera, pakaziiswa mhuri ye Bheteri kuti paidikana adzipiri kuti aseenzere ku firiari re ku África do Sul, kaizoseenzeswa mucini mupsva wekudhinda. Ndakatarisa zina rangu kuti riongororhwe uye ndakapfadzwa ngekusanangurhwa. Ma Bheterita atatu e ku Canadá akasanangurhwawo—Dennis Leech, Bill McLellan, uye Nordin. Akatibvunza kuti taizopaswa mare yekwenda ndiyo basi!

Ndakafonera mai angu: “Mai, ndino masoko e kuti ndimubvunze. Ndirikuenda ku África do Sul!” Mai angu ainga mwanakadzi wakaterama asi anokutenda uye akakura mune zvokunamata. Awona aazi kureketa zvakawanda asi ndaiziya kuti ainditsigira. Baba na mai angu aazi kupingaidza cisananguro candakaita, kunyazi hawo ainga akatsukwara ngekuti ndainga kure.

Takatanga kuenda ku Bheteri reku Brooklyn, ketakafundiswa mishobo imweni yekudhinda ke mwedzi inokwana kuita mitatu. Photopo, takapakira bharko rinothwara zviro recienda ku thaundi re Cabo, ku África do Sul. Ndainga ndabva kukwanisa makore anokwana kuita 20. Wainga uri usiku patakatanga kuita rhwendo tiri mucitima kubva ku thaundi re Cabo, kuenda ku Johannesburg. Petakatanga kuima pekainga koedza kainga ku thaundi doko re ku Karoo, mbuto isina anhu. Kainga kuno bukuta, cutsi uye kaipisa. Tese tiri arongomuna tangaringira no pajanera uye takadzibvunzisa kuti, imbuto yemukaindii i yatiri kudzipinza? Mumakore aizoteera, taizovhakacirazve mbuto ii uye taizodarika tecisirira mathaundi madoko aya uye mararamiro awo e runyararo.

Basa randaiita ke makore akawanda, rainga rokuseenza no mucini unoshamisa uye unoshupha kuzwisisa we Linotype, inogadzirira mutaro ye mabhii kuti adhinde marevhista Murindiri uye Mukai!. Firiari yakadhinda marevhista e mireketero yakawanda yeku África haiwa basi yeku África do Sul, asi yemunyika dzakawanda dze kakutsi ke África. Mucini uya mupsva wekudhinda wakatiunzira hafu ye nyika yainga yeciseenzeswa zvakanaka!

Nokuhamba ke nguwa, ndakaseenza ku shikritorio inoonerera nge zve mabasa akawanda akaringana nokudhinda, kutumira uye kuturikira. Upenyu kandiri wainga wakabatikana, unopfadza, uye uno cinangwa.

Mu gore ra 1968, ndakacata no mupionera umweni unozwi Laura Bowen, waigara dhuze no Bheteri. Iyena waitarawo ku dhepartameto ye kuturikira. Pa nguwa iyona, painga pasina gadziriro yekuti anonga abva kucata agare pa Bheteri, ndiyo ndaa takazwi tiseenze hinga mapionero kamare. Inini ndainga ndecinetseka padoko. Mumasure me makore anokwana kuita gumi ndiri pa Bheteri ndeciita zvekupaswa zvekurhya pekuwata, taizoita kudini no mare yekubetswa ye mapionero kamare? Umwe na umwe wedu waitambira 25 rand (kareko i mare yaikwana $35,) pa mwedzi wega-wega ku EUA—kana tikakwanisa kugumisa nguwa dzainga dzecidikanwa, pakuhwirira uye marevhista ataizopasa. No mare ii, taidikana kupagari nyumba ye kurugari, zvekurhya, pasagi, no yekurapiswa uye no zvaidikanwa ku umwe na umwe wedu.

Takabvunzwa kuti tiende ku grupu doko rekuthaundi roku Durban, ku Oceano Índico. Kainga kuno anhu akawanda e ku Índia, ajinji awo ainga ari mubarirhwana we assenzi aikontratarhwi kuti aseenze ku fabirika yaikwiya shuka mukupera ke gore ra 1800. Zvino uno anga akabatikana ne basa rimweni, kunyazi airumbwa ano tsika yawo yekubika zviro zvinonaka. Uye aireketa Inglês, no zvese izvi, zvaitiitira nyore.

Zvaiimirhwa kuti mapionero kamare akwanise nguwa dze mubasa rekuparidzira dzinokwana kuita 150 pamwedzi. Hino inini na Laura takaronga kukwanisa nguwa dzedu dzinokwana kuita matanhatu pa zuwa rokutanga. Kaipisa uye kainga kakacururika. Tainga tisina anhu ekuhwiririrazve uye tisina fundo dze Bhaibheri —tainga no nguwa dzinokwana kuita matanhatu basi etakaita pa nyumba no nyumba. Mu masure mekutangisa, ndakaringira waci yangu—miseswa 40 basi yainga yadarika! Ndakadzibvunzisa kuti, taizosongana no izvi here?

Pedzepo isusu takadzigadzirira. Mazuwa ese taigadzirira masanduwici uye taikanda sopa kana kuti shaya mu termo. Pataida kuzorora padoko, taiimisa karu yedu pabvute re muti wainga uri padhuzepo—nguwa dzimweni taiunganirhwa ngo zviyana zvakarungama zve ku Índia zvainga no cido ce kuda kutiziya! Pa mazuwa manganani, takazviona kuti paipera nguwa mbiri kana kuti nhatu pataitangisa, nguwa dzaisaredzo dzaizodarika no kukasika.

Wainga uri mupfaro wakakura maningi we kuendesa cokwadi ce Bhaibheri ku anhu aya aitambirana zvakanaka mu ndima iyona! Takazokwanisa kuona kuti anhu e ku Índia ano rureremedzo, anosekesa uye anotya Mwari. Ma Hindus akawanda akatenda masoko ataiparidzira. Awona aipfarira kufunda ngo zva Djehovha, Djesu, Bhaibheri, nyika ipsva iri kuuya ine runyararo uye kariro ye akafa. Pakapinda gore rimwe, takagara no fundo dze Bhaibheri dzinokwana 20. Mazuwa ese, taiirhya pamwepo no mhuri imwe ye fundo dzedu dze Bhaibheri. Zvaitipfadza maningi.

Ngokukasika takapaswa basa rimweni—re kuseenza mu basa re mu munharaunda ku muceto-ceto ke Bahari re Índico. Masumana ese, taipikwa kumba ke hama pa nguwa ye taiyavhakacira uye taiseenza no aparidzi e mu ungano teciyabambisa. Takatoguma pe kugara nhengo ye mhuri dzawo, tecitamba no ana awo uye no zvipfuyo zvawo zve kutamba nazvo. Makore mairi akadarika aipfadza. Tisikakariri takafonerhwa no firiyari. Masoko aakabhuya anoti: “Tiri kurangarira kumuhwrinza ku Bheteri.” Ndakadaira kudai: “Takapfara maningi kuno.” Asi zvirokwazvo ngezvekuti, tainga takagadzirira kuseenzeswa kataizobvunzwa kuti tiende.

Basa randakapaswa kuti ndiite ku Bheteri rainga re Dhepartamento re Basa kandakagara no makomborero ekuseenza pamwepo no hama dzakawanda dzakakura pakunamata uye dzagara ne basa. Mu mazuwa awona, ungano imwe na imwe yakatambira tsamba ye mhinduro ye mareratorio akabva ku muonereri we nharaunda, paakapedza kuvhakacira. Tsanba idzi dzainga dzino cinangwa cekubambisa uye kupa nhungamiriro dzingadiikanwa. Izvi zvakabatanidza basa rakakura ku masekretario edu akaturikira makarta e Xhosa, Zulu, uye dze mireketero dzimweni kuti dzigare mucingezi, photopo, akaturikirazve kubva  mucingezi kuti dzigare mumireketero dzimweni dze ku África. Inini ndakatenda maningi basa re aturikiri aya aiseenza no simba akaita kuti ndizwisise nge zve matambudziko akasongana no hama ne hanzvadzi dzedu dzecibhoi dzeku África.

Panguwa iyona, ma Sul-Africanos ainga ecirarama pasi pe utongi we apartheid. Cikwata cimwe na cimwe cainga no mbuto yaco yakasanangurhwa yekuti cigare, hino painga pasina kupindirana no anhu e madzinza akasiyana-siyana. Hama dzedu dzecibhoi dzemu África dzaireketa mireketero yawo ega, dzaiparidzira nemireketero yawo ega uye dzaipinda ungano dzemireketero yawo.

Ndainga ndisati ndaziya mabhoi akawanda e mu África, ngekuti ndima yangu yeungano i ndima dzaigara dzecireketa cinGezi. Ngokudaro, ndakaona mikana yekufundira nge zve mabhoi eku África uye nge zve tsika no musambo wawo. Ndakafundira nge zve zvinetso zvakasongana no hama dzedu mukubatana no tsika uye zvinotendwa nozvitendero. Zvezvirokwazvo ainga akashinga ngekusiya tsika dzisiripi dze mu Bhaibheri uye mukusongana nokushorhwa nge mhuri dzawo uye nge anhu e munharaunda paairamba kuteedzera zvemudzimu! Ku mbuto dziri kumuthanha, kainga kuno urombo maningi. Ajinji awo ainga asikazi kufunda, asi aireremedza Bhaibheri.

Ndakagara no makomborero ekuseenza mumatare e mutemo asina ndaa aibatanidza kusudzunuka kekunamata uye kusama no kaunotsigira. Zvaibambisa maningi kuona kugondeka uye ushingi we ana ecidjaha e Apupuri a Djehovha akadzingirhwa ku cikora nge kuramba kuita nge zve minamato uye nge kuramba kuemba hino nancional.

Hama dzakasonganawo no cinetso cimweni mu nyika doko ye ku África yaizwi Suazilândia. Mambo Sobhuza paakafa, agari ese ekoneyo akabambidzirhwa kuita tsika dzimweni dzekucema. Anarume aidikana kugunda bvudzi rawo uye anakadzi aidikana kugundawo. Hama no hanzvadzi dzakawanda dzakateerhwa ngekuramba kuita tsika ii yainga yakabatana nokunamata madzitsekuru. Kugondeka kawo kuna Djehovha kakanyaradza mwoyo wedu! Takafunda zvakawanda ngezvekuthembeka, kugondeka uye mwoyo unononoka kutsamwa kubva ku hama dzedu dzeku África uye izvi zvakabambisa kutenda kedu.

Muna 1981, ndakagadzwa kuti ndibetsere pakubudirira ke mucini wekudhinda uye computadori. Hino ndakahwirira ku basa rekudhinda. I nguwa yakapfadza! Mushobo wekudhinda yaicinja. Muimiriri wekutengesa wakapasa firiari fotocompositora kuti aedze pasina cingapagarhwi. Izvi zvakaita kuti micini mipsva dzinokwana kuita mishanu dze fotocompositoras, dzitsiye micini dzinokwana kuita mipfumbamwe e Linotype. Micini imweni mipsva yekudhinda ye offset yakagadzikwawo. Zviro zvaienderera mberi nokukasika!

Kuseenzeswa ke macomputadhori kakaita kuti tikwanise kuseenzesa mishobo mipsva ye ku compori peciseenzeswa MEPS mushobo we mucini we Sistema de Publicação Eletrônica Multilanguage. Ngazvipizve zvetakaita kubvira petaiseenzesa micini inorema yakagadzirhwa ne chumbu yaipisa yakaita kuti tiunzise mabheterita marongomuna e ku canada kuenda ku Africa do Sul! (Isa. 60:17) Pa nguwa iyona, tese hedu tainga takawakana no hanzvadzi dzakanaka mapionera akakura mune zvekunamata. Bill na inini tainga ticirikuseenzera pa Bheteri. Ken na Dennis akatanga kurera mhuri padhuze-dhuzepo.

Mabasa epa firiari akathunhudzira. Mabhuku e Bhaibheri aiturikirhwa uye aidhindhwa mumireketero yakawanda, uye aiendeswa ku firiari dzimweni. Migumisiro yakhona, ciwakwa cipsva ce Bheteri caidikanwa. Hama dzakawaka cimwe mu mbuto yakanaka kumabirira ke Joanesburgo uye yakadimurhwa muna 1987. Zvaipfadza kuitawo dii rekutunhudzira uku uye kuseenzera ku Dare re Firiari reku África do Sul ke makore akawanda.

Ndakashamiswa maningi muna 2001 pandakapikwa koseenza mu Dare re Firiari yeku Estados Unidos. Kunyazi takatsukwara kusiya basa redu ne shamwari ku África do Sul, takapfara kutanga upenyu wedu upsva hingana mhuri ye Bheteri yeku Estados Unidos.

Tainga tecinetseka ngekusiya mai a Laura ainga acembera. Tainga tisikakwanisi kuwaitira zvakawanda kubva ku Nova York, asi madziyaya a Laura akadzipira kuti aabetsere pazviro zvokunyama, Ndangariro uye mare. Awona akati: “Atikwanisi kuita basa re nguwa yakadzara isusu pacedu asi tingaringisira zvinodiwa na Mai, zvicamubetsera kuti muenderere mberi no basa renyu.” Isusu tinotenda maningi.

No mwiya umwewo, hama yangu nomukadzi wakona aigara ku Toronto, Canadá aicengeta mai angu ainga mufirhwakadzi. Pa nguwa iyona, awona ainga nhengo ye mhuri ke makore anokwana kuita 20. Isusu takatenda kamare rudo uye kucengeta kaakaita dakara atamika, mu masure mekuguma kedu ku Nova York. Makomborero kugara no mhuri inokutsigira uye akagadzirira upenyu wawo kuti agare no ubaba wekuti nguwa dzimweni zvingashupha!

Ke makore manganani, basa rangu ku Estados Unidos rainga rekudhinda mabhuku, izvi zvaa zve mazuwa ano uye zvakareruka. Mu nguwa doko yadarika, ndainga ndeciseenza mu Departamento Rekutenga. Wainga uri mupfaro mukuro ke makore anokwana kuita 20 akadarika kugara nhengo ye firiari huru. Parizvino pane anhu anokwana kuita 5000 e mhuri ye pa Bheteri, pamwepo no aseenzi ecinguwa cidoko anokwana kuita 2000!

Mu makore 60 adarika, ndainga ndisikarangariri kuti upenyu wangu waizogara kudini. Pa makore esse aya, Laura wairumbwa ecinditsigira no mwoyo wese. Zvezvirokwazvo, upenyu wedu waipfadza maningi! Isusu takapaswa ma basa akasiyana-siyana, takaseenza no anhu anopfadza uye takavhakacira ma Bheteri e nyika dzese hingana muemereri we nyika yese. Parizvino ndaano makore anodarika 80 uye andicakwanisi kuita zvakawanda, asi paano hama dze cidjaha dzakawanda dzakakwaniriswa kuti dziite basa rese.

Mutari we pisarema wakatara kuti: “Anopfara anhu anonamata Djehovha hinga Mwari wawo.” (Pis. 33:12) Izvi i zvirokwazvo kamare! Ndinotenda maningi nge kuseenzera Djehovha pamwepo no anhu ake anopfara.