Eaha to roto?

“Te hoê fenua e tahe noa te û e te meri”

“Te hoê fenua e tahe noa te û e te meri”

I TO te Atua ra o Iehova faaoraraa i te ati Iseraela i Aiphiti, ua fafau oia e aratai ia ratou “i te hoê fenua maitai e te ateatea, te hoê fenua e tahe noa te û e te meri.”—Exodo 3:8.

I to te ati Iseraela faaearaa i te Fenua tǎpǔhia, mea rahi ta ratou û inaha ua faaamu ratou i te puaatoro, te mamoe e te puaaniho. E no te meri? Te manaˈo ra vetahi e pape monamona teie no roto mai i te tamara, te suke e te vine. I roto i te Bibilia, ia faahitihia te meri hamanihia na te manu, e meri ïa e itehia na te ururaau, eiaha râ tera mea faaapuhia. (Te mau tavana 14:8, 9; Samuela 1, 14:27; Mataio 3:1, 4) E fenua iho â anei te Fenua tǎpǔhia “e tahe noa” te û e te meri?

Ua itehia mai te tahi haapapuraa ihipǎpǎ i Iseraela i teie mahana. Te na ô ra te hoê parau faaite o te haapiiraa tuatoru i Ierusalema: “Ia au i te orometua (Amihai) Mazar, teie te apǎpǎraa afata manu meri maoro roa ˈˈe tei itehia e te mau ihipǎpǎ i te pae hitia o te râ i tahito ra. No te senekele ahuru aore ra te omuaraa o te senekele iva hou te tau o Iesu.”

Hau i te 30 afata manu meri tei itehia mai i taua vahi ra, mea apǎpǎhia e toru anairaa. Ua manaˈohia 100 afata te ô i reira. I te hiˈopoaraahia tera mau afata, ua itehia mai te tahi mau manu meri e te tapau meri. Ia au i te tahi mau aivanaa, “e nehenehe e noaa mai afa tǎne meri i te matahiti hoê.”

I tera ra tau, i amuhia na iho â te meri. I faaohipa-atoa-hia na râ te tapau meri i roto i te hamaniraa i te tahi mau taihaa metara e iri animara, oia atoa no te papai i te tahi poroi. E niniihia ïa te tapau meri i nia i te hoê iri papairaa mea poopoo rii, a papaihia ˈtu ai taua poroi ra i nia iho. E faatahe-noa-hia ïa tei papaihia no te faaohipa faahou i teie tapau meri. Eaha ˈtura ïa te manaˈo o te mau ihipǎpǎ?

Te na ô ra â te parau faaite: “Aita te Bibilia e parau ra e mea faaapu to Iseraela i te manu meri i tera ra tau. Ia au râ i tei itehia mai i Tel Rehov, mea rave-roa-hia teie ohipa i te omuaraa iho â o te hiero matamua [ta Solomona]. No reira, e nehenehe e manaˈo e meri hamanihia na te manu te ‘meri’ ta te Bibilia e faahiti ra.”

[Faaiteraa i te tumu no te hohoˈa]

Institute of Archaeology/​Hebrew University © Tel Rehov Excavations