Eaha to roto?

PENE 2

‘Ua farii te Atua’ i ta ratou mau ô

‘Ua farii te Atua’ i ta ratou mau ô

HEBERA 11:4

MANAˈO FAUFAA: Te faanahoraa a Iehova no te haamoriraa viivii ore

1-3. (1) Eaha te mau uiraa ta tatou e hiˈopoa mai? (2) E eaha na titauraa e maha o te haamoriraa viivii ore o ta tatou e hiˈopoa mai? (A hiˈo i te hohoˈa matamua.)

 TE HIˈOPOA noa ra Abela i ta ˈna mau nǎnǎ. Ua faaamu o ˈna i teie mau animara mai to ratou nainairaa. I teie nei, e maiti e e tupai o ˈna te tahi o ratou, a pûpû atu ai ei ô na te Atua. E farii anei ra Iehova i teie huru haamoriraa a te hoê taata tia ore?

2 Arataihia e te varua moˈa, ua papai te aposetolo Paulo no nia ia Abela: ‘Ua farii te Atua i ta ˈna mau ô.’ Area ta Kaina ua patoi ïa Iehova. (A taio i te Hebera 11:4.) Teie nei e hiti mai te mau uiraa. No te aha te Atua i farii ai te haamoriraa a Abela eiaha râ ta Kaina? Eaha te haapii mai i te hiˈoraa o Kaina e Abela, e te tahi atu o tei faahitihia i roto i te Hebera pene 11? E tauturu mai te mau pahonoraa ia taa eaha te titauhia i roto i te haamoriraa viivii ore.

3 No reira, a aparau poto ai tatou no te mau tupuraa mai te tau o Abela e tae roa mai i te tau o Ezekiela, a tapao na, i na titauraa e maha ia farii Iehova i ta tatou haamoriraa: Ia faatae te haamoriraa ia Iehova, ia horoa i te mea faufaa roa ˈˈe, te huru horoaraa e farii ai te Atua, e te manaˈo turai ta te hoê tavini e rave no te vai viivii ore.

No te aha ua patoihia te haamoriraa a Kaina?

4, 5. Na te aha i turai ia Kaina ia faatae i ta ˈna mau ô ia Iehova ra?

4 A taio i te Genese 4:2-5. Ua ite Kaina e faatae ta ˈna mau ô ia Iehova ra. E taime rahi ïa to ˈna no te haapii hau atu â no nia ia Iehova. Peneiaˈe fatata 100 matahiti to ˈna e to to ˈna taeae o Abela i tera taime a pûpû ai i ta raua mau ô. a Ua paari teie na tamaiti e piti a ite ai na te ateatea i te ô i Edene, teie aua nehenehe mau. E ua ite atoa raua i te mau kerubi e tiai ra i te tomoraa o te ô i Edene. (Gen. 3:24) Ua haapii to raua nau metua ia raua e ua poiete Iehova i te mau mea ora atoa e ta ˈna opuaraa matamua no te huitaata, mea taa ê roa i ta ratou e ora ra i tera taime, oia hoi e aratai te reira i te pohe. (Gen. 1:24-28) Ua turai ïa te mau mea ta Kaina i ite ia pûpû i ta ˈna mau ô i te Atua.

5 Eaha tei turai ia Kaina ia pûpû i ta ˈna tusia? Ua fafau Iehova e e fa mai te hoê “huaai” o te haaperehu i te upoo o te “ophi” tei faahema ia Eva ia rave i te hoê faaotiraa ino mau. (Gen. 3:4-6, 14, 15) Ei matahiapo, ua manaˈo paha Kaina o ˈna te “huaai” fafauhia. (Gen. 4:1) Hau atu â, aita Iehova i faaea i te aparauraa e te feia hara, i muri aˈe atoa i to Adamu hararaa ua paraparau Iehova ia ˈna, maoti râ te hoê melahi. (Gen. 3:​8-10) Ua paraparau atoa Iehova ia Kaina i muri aˈe i to ˈna pûpûraa i ta ˈna tusia. (Gen. 4:6) Mea papu, ua taa ia Kaina o Iehova tei titauhia ia haamori.

6, 7. O te faufaaraa o te ô aore ra o te huru horoaraa a Kaina anei te fifi? A faataa.

6 No te aha aita Iehova i farii i ta Kaina ô? O te faufaaraa o te ô anei te fifi? Aita te Bibilia e parau ra. Te faaitehia ra e ua hopoi Kaina i te “maa hotu o te fenua.” E ua haapapu Iehova i muri aˈe i roto i te Ture ta ˈna i horoa ia Mose e e farii o ˈna i tera huru tusia. (Num. 15:8, 9) E hiˈo atoa anaˈe i te mau tupuraa. I tera tau, e amu noa te taata i te maa o te fenua. (Gen. 1:29) E no te mea ua faaino te Atua i te fenua i rapaeau i te ô i Edene, ua haa rahi Kaina no te tanu i ta ˈna mau maa hotu. (Gen. 3:17-19) Noa ˈtu te mau tutavaraa ta ˈna i rave, aita Iehova i farii i ta ˈna mau ô.

7 Te vai ra anei te fifi i te huru horoaraa i te ô? Ua hape anei ta Kaina huru horoaraa i te ô? E au ra e aita. No te aha hoi? No te mea i to Iehova patoiraa i te ô a Kaina, aita o ˈna i faahapa i ta ˈna huru horoaraa i te ô. Aita hoi i faahitihia mea nafea Kaina aore ra Abela i te horoaraa i ta raua mau ô. Teihea ïa te fifi?

E ere roa ˈtu te manaˈo turai o Kaina i te mea viivii ore (A hiˈo i te paratarafa 8, 9)

8, 9. (1) No te aha aita Iehova i farii ia Kaina e i ta ˈna ô? (2) Eaha te mau haamaramaramaraa faahiahia ta oe i ite i roto i te Bibilia no nia ia Kaina e Abela?

8 Te faaite ra te mau parau a Paulo i to Hebera i te manaˈo turai o Kaina no te pûpû i te ô, e ere i te mea viivii ore. Ua ere oia i te faaroo. (Heb. 11:4; Ioa. 2, 3:11, 12) No reira, aita noa Iehova i farii i ta ˈna ô oia atoa râ ia Kaina. (Gen. 4:5-8) Ei Metua î i te here ua tamata Iehova i te aˈo i ta ˈna tamaiti, ua patoi râ Kaina i te tauturu a Iehova. Ua faaite ïa Kaina i “te enemiraa, te mârô, te pohehae.” (Gal. 5:19, 20) No to ˈna aau ino ua faufaa ore ïa te tahi mau tuhaa o ta Kaina haamoriraa. E haapii mai to ˈna hiˈoraa, e no te haamoriraa viivii ore e titauhia hau atu i te faaite-noa-raa i te taiva ore ia Iehova.

9 Te faaite ra te Bibilia no nia ia Kaina, ua ite tatou e e paraparau Iehova ia ˈna, e taio tatou i ta Kaina i parau, e haapii atoa tatou te iˈoa o ta ˈna mau tamarii e te mau ohipa ta ratou i rave. (Gen. 4:17-24) Area o Abela, aita te Bibilia e faahiti ra e tamarii anei ta ˈna aore ra ta ˈna i parau. Noa ˈtu râ, te faaroo-noa-hia ra te mau ohipa ta Abela i rave i teie mahana. Mea nafea?

Ua vaiiho mai Abela i te hiˈoraa no te haamoriraa viivii ore

10. Eaha te hiˈoraa ta Abela i vaiiho mai no te haamoriraa viivii ore?

10 Ua ite Abela e faatae o ˈna i ta ˈna ô ia Iehova anaˈe. Ua horoa Abela i te mea faufaa roa ˈˈe, oia hoi ua maiti o ˈna “te tahi mau fanauˈa mamoe matamua.” Noa ˈtu aita te aamu e faataa ra e ua pûpû anei o ˈna i ta ˈna tusia i nia i te hoê fata aore ra aita, ua fariihia râ ta ˈna huru horoaraa i ta ˈna ô. Te manaˈo râ ta tatou e tapea mai no te ô a Abela, te hiˈoraa ta ˈna i vaiiho mai a ono tausani matahiti i teie nei, o to ˈna ïa manaˈo turai i na reira ˈi oia. Ua faaite Abela i te faaroo i te Atua e ua haafaufaa i te mau ture aveia tia a Iehova. E nafea tatou e ite ai?

Ua faaî Abela i na titauraa e maha no te haamoriraa viivii ore (A hiˈo i te paratarafa 10)

11. No te aha Iesu i faataa ˈi ia Abela mai te hoê taata parau-tia?

11 A tahi, e hiˈo anaˈe i ta Iesu i parau no nia ia Abela, te hoê taata ta ˈna i matau maitai. Tei te raˈi o Iesu a ora ˈi Abela i te fenua nei. Ua anaanatae mau â Iesu i teie tamaiti a Adamu. (Mas. 8:22, 30, 31; Ioa. 8:58; Kol. 1:15, 16) Ua horoa ïa Iesu i te hoê haapapuraa i to ˈna faataaraa ia Abela mai te hoê taata parau-tia. (Mat. 23:35) Te hoê taata parau-tia o te hoê ïa taata tei ite, e na Iehova e haamau i te ture aveia no nia i te mea maitai e te mea ino, tera râ e faaite atoa o ˈna na roto i ta ˈna e parau e ohipa e te ora ra o ˈna ia au i tera mau ture aveia. (A hiˈo i te Luka 1:5, 6.) E titauhia te taime no te faaite i te hoê roo maitai ei taata parau-tia. No reira, hou a pûpû ai i ta ˈna ô i te Atua, ua faaite noa Abela e ua tuea to ˈna oraraa ia au i te mau ture aveia a Iehova. No te haerea ino o Kaina, e ere ïa i te mea ohie no ˈna ia na reira. (Ioa. 2, 3:12) Ua faaroo ore te metua vahine o Abela i te faaueraa a te Atua e ua orure hau to ˈna metua tane ia Iehova ma te faaoti no ˈna iho eaha te mea maitai e te mea ino. (Gen. 2:16, 17; 3:6) Mea itoito mau â Abela i te maitiraa i te hoê eˈa taa ê atu i to ˈna utuafare!

12. Eaha te taa-ê-raa i rotopu ia Kaina e Abela?

12 A piti, a hiˈo na mea nafea Paulo i te faatuatiraa i te faaroo e te parau-tia. Teie ta Paulo i papai: “No te faaroo i pûpû ai Abela i te hoê tusia hau aˈe i te faufaa i ta Kaina, e na roto i taua faaroo ra i faaitehia ˈi ia ˈna e e taata parau-tia oia.” (Heb. 11:4) Te haapapu ra te mau parau a Paulo, e taa ê atu ia Kaina, ua itoitohia Abela maoti te faaroo ia Iehova e i ta Iehova huru haaraa.

13. Eaha ta te hiˈoraa o Abela e haapii mai ra?

13 Te haapii mai ra te hiˈoraa o Abela e no te hoê haamoriraa viivii ore e titauhia te mau manaˈo turai viivii ore, te faaroo ia Iehova e te oraraa ia au i ta ˈna mau ture aveia tia. Hau atu â, ua haapii tatou e no te hoê haamoriraa viivii ore e titauhia hau atu i te faaite-noa-raa i te taiva ore ia Iehova. Ia faaite atoa ïa tatou i te reira i roto i to tatou oraraa e na roto i to tatou haerea.

Ua pee te mau patereareha i te hiˈoraa o Abela

14. No te aha Iehova i farii ai i te mau ô pûpûhia a Noa, Aberahama e Iakoba?

14 O Abela te taata matamua tia ore tei haamori ia Iehova ma te viivii ore, e ere râ o ˈna anaˈe. Ua faahiti Paulo i te tahi atu mau taata e ua farii Iehova i ta ratou haamoriraa, te vai ra Noa, Aberahama e Iakoba. (A taio i te Hebera 11:7, 8, 17-21.) E i roto i to ratou oraraa, ua pûpû ratou tataitahi i te hoê tusia na Iehova, e ua farii Iehova i ta ratou mau ô. No te aha? No te mea aita noa ratou i pûpû i te mau tusia, ua faaî atoa râ ratou i te mau titauraa no te haamoriraa viivii ore. E hiˈo anaˈe i to ratou hiˈoraa.

E rave rahi haapapuraa ta Noa i faaite na roto i te mau tusia ta ˈna i horoa (A hiˈo i te paratarafa 15, 16)

15, 16. Mea nafea Noa i te faaîraa i na titauraa e maha o te haamoriraa viivii ore?

15 Ua fanauhia Noa 126 matahiti i muri aˈe i te poheraa o Adamu, ua paari oia i roto i te hoê ao ua î te haamoriraa hape. b (Gen. 6:11) I rotopu i te mau utuafare atoa o te ora i te fenua hou te diluvi, o Noa anaˈe e to ˈna utuafare tei tavini ia Iehova ma te tano. (Pet. 2, 2:5) I muri aˈe i te diluvi, ua hinaaro Noa e hamani i te hoê fata, te fata matamua tei faahitihia i roto i te Bibilia, e ua pûpû o ˈna i te mau tusia na Iehova. Ma teie huru raveraa, ua faaite papu Noa i to ˈna utuafare e to ˈna huaai i muri aˈe, e ia faatae te haamoriraa ia Iehova anaˈe. I rotopu i te mau animara ta ˈna i faataa no te tusia, ua maiti Noa “i te tahi mau animara viivii ore e te tahi mau animara rere viivii ore.” (Gen. 8:20) E mau ô faufaa roa ˈˈe teie no te mea na Iehova iho i parau e mea viivii ore te reira.—Gen. 7:2.

16 Ua pûpû Noa i ta ˈna mau tusia taauahi i nia i te fata ta ˈna i hamani. Ua fariihia anei ra ta ˈna huru horoaraa? E. Te parau ra te aamu e ua au roa Iehova te hauˈa noˈanoˈa o teie tusia, e ua haamaitai oia ia Noa e ta ˈna mau tamaiti. (Gen. 8:21; 9:1) Tera râ, ua farii Iehova i te tusia no te manaˈo turai maitai o Noa. Te faaite ra teie mau tusia i te faaroo o Noa ia Iehova e i ta Iehova huru haaraa. I te mea ua tamau Noa i te auraro ia Iehova e i te pee i ta ˈna mau ture aveia, te parau ra te Bibilia “e ua haere Noa e te Atua mau.” No reira, ua noaa mai ia Noa i te hoê roo maitai ei taata parau-tia.—Gen. 6:9; Ezk. 14:14; Heb. 11:7.

17, 18. Mea nafea Aberahama i te faaîraa i na titauraa e maha o te haamoriraa viivii ore?

17 Ua haaatihia Aberahama e te haamoriraa hape. I te oire no Ura, i te vahi i ora ˈi Aberahama, te vai ra te hoê hiero o te faahanahana ra i te atua-marama o Nanna te iˈoa. c I na mua ˈˈe ua haamori atoa te metua tane o Aberahama i te mau atua hape. (Ios. 24:2) Tera râ, ua faaoti Aberahama i te haamori ia Iehova. Ua haapii paha o ˈna no nia i te Atua mau maoti to ˈna tupuna ra o Sema, hoê o te mau tamaiti a Noa. I roto i na 150 matahiti, ua ora mai raua i te hoê â tau.

18 I te roaraa o to ˈna oraraa ua pûpû Aberahama e rave rahi tusia. Ua faatae noa râ o ˈna i te haamoriraa ia Iehova. (Gen. 12:8; 13:18; 15:8-10) Ua ineine anei Aberahama i te pûpû na Iehova i te hoê tusia faufaa roa ˈˈe? Ua haapapu Aberahama i te reira ma te faaite i to ˈna hinaaro e horoa i ta ˈna tamaiti here ra o Isaaka ei tusia. No teie tupuraa, ua faataa maitai Iehova te huru horoaraa ia Aberahama no te pûpû i te tusia. (Gen. 22:1, 2) E ua ineine Aberahama i te pee maite i te aratairaa a Iehova i roto i te mau tuhaa rii atoa. Tera râ, ua tapea Iehova ia Aberahama eiaha ia haapohe i ta ˈna tamaiti. (Gen. 22:9-12) Ua farii Iehova i ta Aberahama haamoriraa no to ˈna mau manaˈo turai viivii ore. Ua papai Paulo: “Ua faatupu Aberahama i te faaroo ia Iehova e ua hiˈohia oia ei taata parau-tia.”—Roma 4:3.

Ua horoa Iakoba i te hoê hiˈoraa maitai i to ˈna utuafare (A hiˈo i te paratarafa 19, 20)

19, 20. Mea nafea Iakoba i te faaîraa i na titauraa e maha o te haamoriraa viivii ore?

19 I te roaraa o to ˈna oraraa ua ora o Iakoba i Kanaana, te fenua ta Iehova i fafau ia Aberahama e to ˈna huaai. (Gen. 17:1, 8) E vahi teie ua î i te haamoriraa hape, i parau ai Iehova “e e pihaˈe mai taua fenua ra ia ratou.” (Lev. 18:24, 25) E 77 matahiti to Iakoba i to ˈna faarueraa ia Kanaana, ua faaipoipo o ˈna e i muri iho ua hoˈi mai o ˈna e to ˈna utuafare. (Gen. 28:1, 2; 33:18) Tera râ, ua pee vetahi o to ˈna utuafare i te haamoriraa hape. Noa ˈtu râ, i to Iehova titauraa ia haere i Betela e ia hamani i te hoê fata, ua na reira o Iakoba. Ua parau oia i to ˈna utuafare: “A tatara i te mau atua ěê i rotopu ia outou, a tamâ ia outou.” No reira ua pee maite o ˈna i te mau faaueraa i horoahia ia ˈna.—Gen. 35:1-7.

20 I te Fenua tǎpǔhia, ua hamani Iakoba e rave rahi fata, tera râ ua faatae noa o ˈna i ta ˈna haamoriraa ia Iehova ra. (Gen. 35:14; 46:1) No te faufaaraa o ta ˈna mau tusia, ta ˈna huru horoaraa i te haamoriraa i te Atua, e to ˈna manaˈo turai i faaau ai te Bibilia ia Iakoba mai te hoê taata “hapa ore,” e parau teie o te faataa ra i te feia o tei fariihia e te Atua. (Gen. 25:27) I te roaraa o to ˈna oraraa, ua faaite noa Iakoba i te hoê hiˈoraa maitai no te nunaa o Iseraela, to ˈna huaai.—Gen. 35:9-12.

21. Eaha te haapii mai i te hiˈoraa ta te mau patereareha i vaiiho mai no nia i te haamoriraa viivii ore?

21 Eaha te haapii mai i te hiˈoraa o te mau patereareha no nia i te haamoriraa viivii ore? Mai ia ratou, ua haaatihia tatou e te mau taata, peneiaˈe te mau mero o to tatou utuafare, o te haafariu ê paha ia tatou i ta tatou haamoriraa ia Iehova. No te patoi i te reira, e titauhia ia tatou ia faatupu i te hoê faaroo puai ia Iehova e ia papu ia tatou e o ta ˈna mau ture aveia tia te mea maitai roa ˈˈe. E faaite tatou i te faaroo ma te auraro ia Iehova e ma te horoa i to tatou taime, puai e faufaa no te tavini ia ˈna. (Mat. 22:37-40; Kor. 1, 10:31) Mea faaitoito mau â ia ite e ia haamori tatou ia Iehova ia au i to tatou aravihi, ia au i ta ˈna i ani mai e te mau manaˈo turai viivii ore, e hiˈo o ˈna ia tatou mai te hoê taata parau-tia!—A taio i te Iakobo 2:18-24.

Te hoê nunaa no te haamoriraa viivii ore

22-24. Mea nafea te Ture i te faataaraa te faufaaraa ia faatae te mau Iseraela i te mau tusia ia vai, te faufaaraa o te reira e te huru horoaraa?

22 Ua horoa Iehova i te Ture i te huaai o Iakoba, o te titau ia ratou ia pee i te reira. Ia auraro ratou ia Iehova e riro ratou “ei faufaa taa ê” e “ei nunaa moˈa” na ˈna. (Exo. 19:5, 6) A tapao na mea nafea te Ture i te faataaraa i na titauraa e maha no te haamoriraa viivii ore.

23 Ua faataa maitai Iehova ia vai te mau Iseraela e faatae ai i te haamoriraa. Te na ô ra Iehova: “Eiaha roa to oe ei atua ê atu ia ˈu nei.” (Exo. 20:3-5) E titauhia ia ratou ia pûpû i te mau tusia faufaa roa ˈˈe. Ei hiˈoraa, e titauhia ia ratou ia pûpû i te mau animara oraora maitai e te ino ore. (Lev. 1:3; Deut. 15:21; a hiˈo i te Mal. 1:6-8.) Ua fanaˈo te ati Levi i te mau ô atoa horoahia na Iehova, tera râ ua horoa atoa ratou i ta ratou mau ô. E te mea ta ratou i horoa no roto mai ‘i te mau mea maitai roa ˈˈe o ta ratou mau ô atoa horoahia na ratou.’ (Num. 18:29) No nia i ta ratou huru horoaraa, te vai ra te mau faaueraa taa maitai i horoahia i te mau Iseraela, oia hoi ihea, nafea e eaha te mau tusia e pûpûhia na Iehova. Ia amuihia, ua hau atu 600 ture tei horoahia no te aratai ia ratou, e ua parauhia ia ratou: “E haapao maitai . . . ia rave i ta Iehova iho â to outou Atua i faaue ia outou. Eiaha outou e fariu ê i te pae atau aore ra i te pae aui.”—Deut. 5:32.

24 Mea faufaa anei ia ite ihea te mau Iseraela e pûpû ai i ta ratou mau tusia? E. Ua faaue Iehova i to ˈna nunaa ia hamani i te hoê sekene, o te riro mai ei pu no te haamoriraa viivii ore. (Exo. 40:1-3, 29, 34) I tera tau, ia hinaaro te mau Iseraela ia fariihia ta ratou mau ô e te Atua, e titauhia ia ratou ia hopoi i te reira i te sekene. dDeut. 12:17, 18.

25. No nia i te mau tusia, eaha te mea faufaa roa ˈˈe? A faataa.

25 Tera râ, te mea faufaa roa ˈtu â, te manaˈo turai e pûpû ai te hoê Iseraela i ta ˈna ô! Ua turaihia te reira maoti te here haavare ore ia Iehova e i ta ˈna mau ture aveia. (A taio i te Deuteronomi 6:4-6.) Ia haamori te mau Iseraela ia Iehova ma te faatia ture, e patoi Iehova i ta ratou mau tusia. (Isa. 1:10-13) Maoti te peropheta Isaia, ua faaite Iehova eita o ˈna e haavarehia ma te hoê haamoriraa faufaa ore, ua parau oia: “Te faahanahana ra [teie mau taata] ia ˈu i to ratou utu, ua atea roa râ to ratou aau ia ˈu.”—Isa. 29:13.

Te haamoriraa i te hiero

26. Na mua roa, eaha te tuhaa faufaa o te hiero ta Solomona i patu i roto i te haamoriraa viivii ore?

26 I te mau senekele i muri aˈe, i to Iseraela faaearaa i te Fenua tǎpǔhia, ua patu te arii Solomona i te hoê pu no te haamoriraa viivii ore, rahi aˈe i te sekene. (Arii 1, 7:51; Par. 2, 3:1, 6, 7) Na mua roa, ua titauhia ia faatae i te mau tusia i te hiero ia Iehova anaˈe. Ua pûpû Solomona e to ˈna mau taata e rave rahi tusia faufaa roa ˈˈe na roto i te huru horoaraa ia au i te Ture a te Atua. (Arii 1, 8:63) Tera râ, e ere te haamâuˈaraa no te paturaa e te rahiraa o te mau tusia, i farii ai Iehova i te haamoriraa i te hiero. Te mea faufaa no ˈna o te manaˈo turai o te feia tei pûpû i te mau ô. Ua faataa Solomona i te reira i te avariraahia te hiero. Ua parau oia: “Ei aau taatoa . . . to outou ia Iehova to tatou Atua mai ia ˈna i teie nei mahana: a haapao i ta ˈna mau ture e a haapao i ta ˈna mau faaueraa.”—Arii 1, 8:57-61.

27. Eaha ta te mau arii no Iseraela e to ratou mau taata i rave, e eaha ta Iehova i rave?

27 Te mea peapea râ, aita te mau Iseraela i pee faahou i te mau aˈoraa î i te paari a te arii. E aita ratou i faaî hoê aore ra e rave rahi titauraa no te haamoriraa viivii ore. Ua pee te mau arii no Iseraela e to ratou mau taata i to ratou aau viivii, ua ere ratou i te faaroo ia Iehova e ua faarue ratou i ta ˈna mau ture aveia tia. E rave rahi taime to Iehova tonoraa i ta ˈna mau peropheta no te aratai ia ratou e no te faaara ia ratou no te mau faahopearaa ino o ta ratou mau ohipa. (Ier. 7:13-15, 23-26) I rotopu i taua mau peropheta ra, te vai ra te taata taiva ore o Ezekiela o tei ora i te hoê tau ino mau o te aamu o te haamoriraa viivii ore.

Ua ite Ezekiela i te haamoriraa viivii ore i te haaviiviiraahia

28, 29. Eaha ta tatou e ite no nia ia Ezekiela? (A hiˈo i te haamaramaramaraa “Ezekiela: to ˈna oraraa e to ˈna tau.”)

28 Ua matau maitai ia Ezekiela i te haamoriraa i te hiero ta Solomona i patu. E tahuˈa to ˈna metua tane e ua tavini atoa o ˈna i te hiero. (Ezk. 1:3) E oraraa oaoa to Ezekiela i tera taime. Mea papu ua paraparau to ˈna metua tane ia ˈna no nia ia Iehova e no nia i te Ture. E i tera area matahiti a fanau mai ai Ezekiela, ua itehia mai “te buka o te Ture” i roto i te hiero. e Ua putapû roa te arii Iosia i ta ˈna i faaroo, e ua haa rahi o ˈna no te turu i te haamoriraa viivii ore.—Arii 2, 22:8-13.

Ua haapii te metua tane o Ezekiela ia Ezekiela no nia ia Iehova e i ta ˈna Ture (A hiˈo i te paratarafa 28)

29 Mai te mau taata taiva ore na mua ˈˈe ia ˈna, ua faaî Ezekiela i na titauraa e maha no te haamoriraa viivii ore. Mai ta te buka Ezekiela e faataa ra, ua tavini o ˈna ia Iehova anaˈe, ua tamau o ˈna i te rave i te mea maitai roa ˈˈe, ua auraro o ˈna i ta Iehova i ani ia ˈna e i te huru horoaraa i ta Iehova i titau ia ˈna. Maoti to ˈna faaroo i na reira ai Ezekiela. E ere mai tera no te rahiraa o to ˈna mau taata i to ˈna tau. Ua paari Ezekiela ma te faaroo i te parau tohu a Ieremia, o tei haamata i ta ˈna ohipa i 647 hou te tau o Iesu e ua faaara oia no nia i te haavaraa a Iehova e fatata mai ra.

30. (1) Eaha ta te mau parau tohu ta Ezekiela i papai e faaite ra? (2) Eaha te parau tohu, e e nafea tatou e taa ˈi i ta Ezekiela i papai? (A hiˈo i te haamaramaramaraa “A taa i te mau parau tohu a Ezekiela.”)

30 Te faataa ra te mau papai a Ezekiela arataihia e te varua moˈa, e ua atea ê te nunaa o te Atua ia ˈna. (A taio i te Ezekiela 8:6.) I to Iehova haamataraa i te aˈo ia Iuda, tei rotopu atoa Ezekiela i tei hopoi-ê-hia i Babulonia. (Arii 2, 24:11-17) Noa ˈtu e mau auri o ˈna, aita Ezekiela i faautuahia. Ua horoa Iehova i te mau hopoia na ˈna. Te faataa ra te mau orama e te mau parau tohu ta Ezekiela i papai, e nafea te haamoriraa viivii ore e haamau-faahou-hia ˈi i Ierusalema. E ere râ tera anaˈe, e ite-atoa-hia e nafea te haamoriraa viivii ore e haamau-faahou-hia ˈi no te feia e here ra ia Iehova.

31. Eaha ta teie buka e tauturu ia tatou ia rave?

31 I roto i te mau tuhaa i muri nei o teie buka, e ite mai tatou tei te raˈi o Iehova, mea nafea te haamoriraa viivii ore i te haaviivii-roa-raahia, e nafea Iehova e haamau faahou ai i te haamoriraa viivii ore e e paturu ai i to ˈna nunaa, a ite atu ai i te hoê a muri aˈe i reira te taata atoa e haamori ai ia Iehova. I roto i to muri nei pene, e hiˈopoa tatou i te orama matamua ta Ezekiela i ite. E ite roa mai tatou te hohoˈa no nia ia Iehova e te tuhaa i te raˈi o ta ˈna faanahonahoraa e no te aha o ˈna anaˈe te tia ia haamorihia.

a E au ra ua fanauhia Abela tau taime i muri aˈe i to Adamu raua Eva tiahiraahia mai te ô i Edene. (Gen. 4:1, 2) Te parau ra te Genese 4:25, ua horoa te Atua ia Seta “ei mono ia Abela.” E 130 matahiti to Adamu i te fanauraahia mai o Seta, i muri aˈe i te poheraa o Abela. (Gen. 5:3) Peneiaˈe e 100 matahiti to Abela a haapohe ai Kaina ia ˈna.

b Te faataa ra te Genese 4:26 e i te tau o Enosa te mootua a Adamu, “haamata aˈera te taata i te tiaoro i te iˈoa o Iehova.” Tera râ, ua na reira ratou ma te faatura ore, ma te tuu i te iˈoa o Iehova i nia i te mau idolo.

c Ua pii-atoa-hia te atua Nanna i te iˈoa Sîn. Noa ˈtu e rave rahi atua ta te taata i haamori i te oire o Ura, ua pûpûhia râ te mau hiero e te mau fata no taua oire no ˈna.

d I muri aˈe i te tatararaahia te Afata moˈa mai te sekene, e au ra ua farii Iehova te mau tusia i pûpûhia i te mau vahi, taa ê atu i te sekene.​—Sam. 1, 4:3, 11; 7:7-9; 10:8; 11:14, 15; 16:4, 5; Par. 1, 21:26-30.

e E au ra e 30 matahiti to Ezekiela i to ˈna haamataraa i te tohu i te matahiti 613 hou te tau o Iesu. E ua fanauhia mai oia i 643 hou te tau o Iesu. (Ezk. 1:1) Ua haamata Iosia i ta ˈna faatereraa i 659 hou te tau o Iesu, e ua itehia mai te buka o te Ture i te 18raa o te matahiti o ta ˈna faatereraa, oia hoi i te matahiti 642-641 hou te tau o Iesu.