Eaha to roto?

Tapura tumu parau

Buka Bibilia numera 37—Hagai

Buka Bibilia numera 37—Hagai

Buka Bibilia numera 37—Hagai

Taata papai: Hagai

Vahi papairaa: Ierusalema

Otiraa te papai: 520 H.T.T.

Area tau puohuhia: 112 mahana (520 H.T.T.)

1, 2. Eaha te haamaramaramaraa e horoahia ra no nia i te peropheta Hagai, e eaha na tuhaa e piti o ta ˈna poroi?

 O HAGAI to ˈna iˈoa; e peropheta e “vea a Iehova” to ˈna tiaraa, nohea mai râ oia? (Hag. 1:13) O vai mau na oia? O Hagai te ahururaa o na peropheta i parau-noa-hia te mau peropheta iti, e o oia te matamua o na peropheta e toru i tavini i muri aˈe i to te ati Iuda hoˈiraa mai i to ratou fenua, i te matahiti 537 H.T.T., o Zekaria raua o Malaki te tahi e piti. Te auraa o te iˈoa o Hagai (Hebera, Chag·gaiʹ), oia ïa “[Fanauhia i te tau] Oroa.” E tapao faaite paha te reira e ua fanauhia oia i te hoê mahana oroa.

2 Ia au i te tutuu ati Iuda, e nehenehe e manaˈohia e ua fanauhia o Hagai i Babulonia e ua hoˈi oia i Ierusalema na muri ia Zerubabela e te Tahuˈa Rahi ra o Iosua. Ua tavini amui Hagai e te peropheta ra o Zekaria, e i roto i te Ezera 5:1 e te 6:14, te itehia ra raua toopiti atoa ra e faaitoito ra i te mau tamarii o te faatîtîraa ia rave faahou i te paturaa o te hiero. E peropheta oia na Iehova i roto e piti tuhaa, a tahi, ua faaitoito oia i te ati Iuda ia amo i ta ratou mau hopoia i mua i te Atua e a piti, ua tohu oia, taa ê atu i te tahi mau mea, e e faaaueuehia te mau fenua atoa.—Hag. 2:6, 7.

3. Eaha tei moehia i te ati Iuda no nia i te tumu mau o to ratou hoˈiraa mai mai to ratou faatîtîraa?

3 No te aha Iehova i tono ai ia Hagai? Teie te tumu: I te matahiti 537 H.T.T., ua faaoti o Kuro i te hoê parau mana o tei faatia i te ati Iuda ia hoˈi i to ratou fenua e patu faahou i te fare o Iehova. Ia tae râ i te matahiti 520 H.T.T., aitâ te hiero i oti. I te roaraa o taua mau matahiti ra, ua vaiiho te ati Iuda i te patoiraa a te enemi e to ratou iho faatau e te nounou taoˈa ia tapea ia ratou ia faatupu i te tumu mau o to ratou hoˈiraa mai.—Eze. 1:1-4; 3:10-13; 4:1-24; Hag. 1:4.

4. Na te aha i tapea i te paturaa o te hiero, eaha râ te mau ohipa i tupu i to Hagai haamataraa i te tohu?

4 Mai ta te faatiaraa e faaite ra, i te otiraa iho â te niu o te hiero i te patuhia (i te matahiti 536 H.T.T.), ‘ua haaparuparu maira te feia o te fenua ra i te rima o to Iuda, e ua faahepo ia ratou i te paturaa. E ua tarahu atu hoi i te feia parau ei patoi, ia ore ia tupu to ratou hinaaro.’ (Eze. 4:4, 5) I te pae hopea, i te matahiti 522 H.T.T., ua manuïa ˈtura teie feia patoi e ere i te ati Iuda, i te rave e ia opanihia te ohipa. I te piti ïa o te matahiti faatereraa a te arii Peresia ra o Dariu Hystaspe, oia hoi i te matahiti 520 H.T.T., to Hagai haamataraa i te tohu, e ua faaitoito te reira i te ati Iuda ia rave faahou i te paturaa o te hiero. I reira, ua faatae atura te mau tavana no te mau mataeinaa tapiri i te hoê rata ia Dariu, ia rave oia i te hoê faaotiraa no teie ohipa; ua haamana faahou aˈera o Dariu i te parau a Kuro e ua turu ihora i te ati Iuda i mua i to ratou mau enemi.

5. Na te aha e haapapu ra e, tei roto te buka a Hagai i te canon Bibilia?

5 Aita te ati Iuda e feaa ra e tei roto te parau tohu a Hagai i te canon Hebera, e te turu-atoa-hia ra te reira i to Hagai faahitiraahia i roto i te Ezera 5:1, o te tohu ra “i te iˈoa o te Atua o Iseraela,” e na reira atoa i roto i te Ezera 6:14. E tuhaa te parau tohu a Hagai no ‘te mau papai atoa i faauruahia e te Atua,’ o te haapapuhia ïa ia faahiti Paulo i ta ˈna parau i roto i te Hebera 12:26: “I teie nei râ ua parau mai ïa oia, ua na ô maira, Hoê a ˈu faaaueueraa toe, e ere hoi te fenua anaˈe ra, o te raˈi atoa ïa.”—Hag. 2:6.

6. Eaha to roto i te parau tohu a Hagai, e nafea te iˈoa o Iehova e haamatarahia ˈi?

6 E maha poroi to roto i te parau tohu a Hagai, i horoahia i roto i te hoê area tau 112 mahana. Mea ohie e mea maramarama ta ˈna huru papairaa, e mea faahiahia ia haamatara oia i te iˈoa o Iehova. I roto i ta ˈna e 38 irava, e 35 taime to ˈna faahitiraa i te iˈoa o Iehova, 14 taime i roto i te parau ra “Iehova sabaota.” Aita e feaaraa e no ǒ mai ta ˈna poroi ia Iehova ra: “Ua parau ihora te vea a Iehova, o Hagai, i te parau no ǒ mai ia Iehova ra, i te mau taata, na ô maira, Tei ǒ na vau ia outou, te parau maira Iehova.”—1:13.

7. Eaha ta Hagai i faaitoito i te ati Iuda ia rave, e eaha te manaˈo faufaa o ta ˈna poroi?

7 E taime faufaa roa teie o te aamu o te nunaa o te Atua, e mea faufaa roa te ohipa a Hagai. Aita oia i otohe aˈenei i mua i ta ˈna hopoia ei peropheta, e aita oia i faaherehere i te ati Iuda. Ua parau tia ˈtu oia ia ratou e e ere i te taime no te faataere faahou, no te rave râ i te ohipa. Teie te taime no te patu faahou i te fare o Iehova e no te haamau faahou i te haamoriraa viivii ore, mai te peu e te hinaaro ra ratou e fanaˈo i te ruperupe no ǒ mai ia Iehova ra. Te manaˈo faufaa o te poroi a Hagai oia hoi, ia hinaaro te hoê taata e fanaˈo i te mau haamaitairaa no ǒ mai ia Iehova ra, e tia ia ˈna ia tavini i te Atua mau e ia rave i te ohipa i faauehia mai e Iehova.

TUMU PARAU O TE HAGAI

8. No te aha aita te ati Iuda i haamaitaihia e Iehova i te pae materia?

8 Te poroi matamua (1:1-15). Ua faataehia ïa i te Tavana ra ia Zerubabela e i te Tahuˈa Rahi ra o Iosua, ua faaroo atoa râ te nunaa. Ua parau noa na te nunaa e, “Aitâ i tae te taime, te taime e faatiahia ˈi te fare o Iehova.” Na roto ia Hagai, e ui Iehova i te hoê uiraa tano maitai: “E mea au anei ia outou, e te mau taata nei, ia parahi i roto i to outou mau fare apaapahia ra, e e vaiiho noa anei i teie nei fare?” (1:2, 4) Mea rahi ta ratou i ueue i te pae materia, mea iti râ te faufaa i noaa mai i te pae no te maa, te inu, e te ahu. E faaue Iehova e: “E haamanaˈo maite i to outou mau haerea.” (1:7) Ua tae mau â te taime e hopoi mai ai i te raau e patu i te fare ia faahanahanahia Iehova. Te atuatu maitai ra te ati Iuda i to ratou iho fare, area te fare o Iehova ra, te vai ino noa maira ïa. No reira Iehova e tapea ˈi i te hupe o te raˈi e te hotu o te fenua e ta ˈna haamaitairaa i nia i te taata e ta ˈna ohipa.

9. Nafea to Iehova turairaa i te ati Iuda ia rave i te ohipa?

9 Ua taa ˈtura ïa ia ratou! Aita o Hagai i tohu faufaa ore noa. “Ua faaroo atura” te mau tia faatere e te nunaa “i te reo o to ratou Atua ra, o Iehova.” E mono te mǎtaˈu ia Iehova i te mǎtaˈu i te taata. Teie ta Iehova i haapapu na roto i ta ˈna vea ra o Hagai: “Tei ǒ na vau ia outou.” (1:12, 13) Na Iehova iho e faaara i te varua o te tavana, te varua o te tahuˈa rahi, e te varua o te toea o To ˈna nunaa. E rave ratou i te ohipa, e 23 noa mahana i muri aˈe i to Hagai haamataraa i te tohu e noa ˈtu te opaniraa haamanahia a te hau Peresia.

10. Eaha te manaˈo o vetahi mau ati Iuda no nia i te hiero ta ratou e patu ra, eaha râ ta Iehova e tǎpǔ?

10 Te piti o te poroi (2:1-9). Eita e tia hoê avaˈe i muri aˈe i te haamataraa te ohipa paturaa, e horoa Hagai i te piti o ta ˈna poroi faauruahia. E faataehia ïa na Zerubabela, na Iosua, e na te toea o te nunaa. Papu maitai e ua manaˈo vetahi mau ati Iuda i hoˈi mai mai te faatîtîraa e i ite i te hiero tahito a Solomona e eita te reira e noaahia e teie nei hiero. Eaha râ te parau a Iehova sabaota ra? ‘E faaitoito, e rave i te ohipa; tei ia outou atoa na hoi au.’ (2:4) E haamanaˈo Iehova ia ratou i ta ˈna faufaa e o ratou, e e na ô atu e eiaha ratou e mǎtaˈu. E haapuai oia ia ratou na roto i te parau tǎpǔ e e faaaueue oia i te mau nunaa atoa e e rave oia e ia haere mai te mau mea hinaarohia atoa e e faaî oia i to ˈna fare i te hanahana. E rahi te hanahana o teie nei fare hopea i to te matamua, e i teie nei vahi oia e horoa ˈi i te hau.

11. (a) Na roto i teihea faahohoˈaraa Hagai e haamatara ˈi i te haapao ore o te mau tahuˈa? (b) Eaha te faahopearaa i noaa mai?

11 Te toru o te poroi (2:10-19). E piti avaˈe e e toru mahana i muri iho, e faatae Hagai i te parau i te mau tahuˈa. E faaohipa oia i te hoê faahohoˈaraa no te haamatara i te manaˈo. Ia hopoi te tahuˈa i te maa moˈa, e ia tapea ˈtu i te tahi atu maa, e moˈa anei teie nei maa? Teie te pahonoraa, eita. Ia tapea te hoê taata i te mea viivii, mai te tino pohe ra, e viivii anei oia? Teie te pahonoraa, e. E tatara ˈtu ai Hagai i teie faahohoˈaraa. Ua viivii te nunaa o te fenua no te mea aita ratou i haapao i te haamoriraa viivii ore. No te Atua ra o Iehova, e mea viivii anaˈe te mau mea atoa ta ratou e pûpû. No reira, aita Iehova i haamaitai i ta ratou mau ohipa, e hau atu â, ua tairi oia ia ratou i te averavera, te pê, e te ûa paari. Ia taui ratou i to ratou haerea e tia ˈi. I reira ïa Iehova e haamaitai mai ai ia ratou.

12. Eaha te poroi hopea ta Hagai i faatae ia Zerubabela?

12 Te maha o te poroi (2:20-23). E faatae Hagai i teie poroi i te hoê â mahana e te toru o te poroi, na Zerubabela râ. E faahiti â Iehova i te parau e e ‘ueue oia i te mau raˈi e te fenua,’ i teie râ taime, e faaau oia i teie parau i te haamou-roa-raa o te mau basileia o te mau nunaa. E rave rahi o te hiˈa, “ratou atoa i te ˈoˈe o tana taeae.” (2:21, 22) E faaoti Hagai i ta ˈna parau tohu ma te haapapu e e fanaˈo Zerubabela i te farii maitai o Iehova.

FAUFAARAA

13. Eaha te maitai i ite-oioi-hia i to Hagai tohuraa?

13 Ua faufaahia te ati Iuda i tera tau, i na poroi e maha ta Iehova i faatae na roto ia Hagai. Ua faaitoitohia ratou e rave oioi i te ohipa, e e maha matahiti e te afa i muri iho, ua oti te hiero no te faahaere i te haamoriraa mau i Iseraela i mua. (Eze. 6:14, 15) Ua haamaitai Iehova i ta ratou ohipa itoito. Tei taua tau paturaa hiero ra to te arii no Peresia ra o Dariu hiˈopoaraa i te mau buka aamu a te hau e haapapu-faahou-raa i te parau mana a Kuro. Ua oti ïa te hiero maoti ta ˈna turu mana.—Eze. 6:1-13.

14. Eaha te mau aˈoraa paari ta Hagai e horoa ra no to tatou nei tau?

14 Te vai atoa ra te aˈoraa paari no to tatou tau i roto i te parau tohu. Eaha ïa mau aˈoraa? A tahi, te haamatara ra oia e mea titauhia i te mea ora i poietehia ia tuu i te mau faufaa o te haamoriraa a te Atua na mua ˈˈe i to ˈna iho. (Hag. 1:2-8; Mat. 6:33) Te haapapu atoa ra oia e eita te haerea miimii e hopoi mai i te manuïa, e mea faufaa ore ia titau i te mau taoˈa materia; maoti te hau e te haamaitairaa a Iehova e taoˈahia ˈi te hoê taata. (Hag. 1:9-11; 2:9; Mas. 10:22) Te faataa atoa ra oia e e ere tei te taviniraa i te Atua e viivii ore ai te hoê taata, ia ravehia râ te reira ma te aau viivii ore e te rotahi, e eiaha ia viivii i te haerea tia ore. (Hag. 2:10-14; Kol. 3:23; Roma 6:19) Te faaite ra oia e eiaha ia haaparuparu te manaˈo o te mau tavini a te Atua, i te hiˈoraa “i te mau mea i muri ra,” ia hiˈo râ i mua ‘ma te haamanaˈo maite i to ratou mau haerea’ e ma te imi i te faahanahana ia Iehova. I reira ïa Iehova e vai ai i pihai ia ratou.—Hag. 2:3, 4; 1:7, 8, 13; Phil. 3:13, 14; Roma 8:31.

15. Eaha ta te buka a Hagai e faaite ra no nia i te mau faahopearaa o te auraroraa ma te itoito?

15 I to ratou iho â rohiraa i te patu i te hiero, ua hiˈo-maitai-hia te mau ati Iuda e Iehova, e ua ruperupe mai ratou. Ua topa te mau haafifiraa. Ua oti oioi te ohipa. E haamaitai mai iho â Iehova i te ohipa e ravehia no ˈna ma te mǎtaˈu ore e te itoito. E nehenehe te mau fifi, te mea mau e te mea feruri-noa-hia, e faaruruhia na roto i te faaohiparaa i te faaroo itoito. E manuïa te auraroraa i “te parau a Iehova.”—Hag. 1:1.

16. Eaha te taairaa o te parau tohu a Hagai e te tiaturiraa o te Basileia, e e turai te reira ia rave tatou i teihea taviniraa i teie mahana?

16 Eaha ïa no te parau tohu e e ‘ueue Iehova i te mau raˈi e te fenua’? Te horoa ra te aposetolo Paulo i te tatararaa o te Hagai 2:6 i te na ôraa e: “I teie nei râ ua parau mai ïa [te Atua], ua na ô maira, Hoê a ˈu faaaueueraa toe, e ere hoi te fenua anaˈe ra, o te raˈi atoa ïa. E to taua parau nei, Hoê faaaueueraa toe, no te faaoreraa ïa i te mau mea e aueue noa ra, mai te mau mea i hamanihia ra, ia vai â te mau mea aueue ore ra. E teie nei, ua noaa ia tatou te basileia aueue ore, e tapea maite tatou i taua maitai ra, ia haamori tatou i te Atua ma te itehia mai, ma te haehaa, e te paieti. E auahi aamu hoi to tatou Atua.” (Heb. 12:26-29) Te faaite ra Hagai e e tupu te aueueraa ‘ia huritumuhia te terono o te mau basileia, e te mana o te mau basileia hau ê i te mau fenua ra.’ (Hag. 2:21, 22) Ia ˈna i faahiti i teie parau tohu, te parau ra Paulo, i te tahi aˈe pae, no te Basileia “aueue ore” o te Atua. Ma te tiatonu i te tiaturiraa o teie Basileia, ‘e faaitoito e e rave anaˈe i te ohipa,’ a rave ai i te taviniraa moˈa a te Atua. Ia haamanaˈo atoa na tatou e hou Iehova e huritumu ai i te mau nunaa o te fenua nei, te vai ra te tahi mea faufaa e tia ia faaaueuehia e ia matara mai mai roto mai ia ratou no te ora: “E na ˈu e faaaueue i te mau fenua atoa, e e tae mai tei hinaarohia e te mau fenua atoa ra: e faaî hoi au i teie nei fare i te hanahana, te na reira maira Iehova sabaota ra.”—2:4, 7.

[Uiraa haapiiraa]