Eaha to roto?

Tapura tumu parau

Buka Bibilia numera 38—Zekaria

Buka Bibilia numera 38—Zekaria

Buka Bibilia numera 38—Zekaria

Taata papai: Zekaria

Vahi papairaa: Ierusalema

Otiraa te papai: 518 H.T.T.

Area tau puohuhia: 520-518 H.T.T.

1. Mai te aha te huru o te hiero i Ierusalema i to Zekaria haamataraa i te tohu?

 UA FAAEA te ohipa! O te huru ïa o te paturaa o te hiero o Iehova i Ierusalema i to Zekaria haamataraa i te tohu. E 7 matahiti e te afa to Solomona paturaa i te hiero matamua (Arii 1, 6:37, 38), area te mau ati Iuda i hoˈi mai ra, 17 matahiti ratou i Ierusalema i teie nei e aitâ te paturaa i oti atura. Ua faaea roa te ohipa i muri aˈe i te opaniraa a Aretehasaseta (o Bardiya aore ra o Gaumata). I teie nei râ, noa ˈtu te opaniraa a te hau, te haamata faahou ra te ohipa. Te faaohipa ra Iehova ia Hagai raua o Zekaria no te turai i te nunaa ia patu faahou e ia oti roa te hiero.—Eze. 4:23, 24; 5:1, 2.

2. No te aha te ohipa i au ai i te mouˈa rahi, ua huti râ Zekaria i to ratou ara-maite-raa i nia i te aha?

2 E au te ohipa i mua ia ratou i te mouˈa rahi. (Zek. 4:6, 7) Mea iti ratou, mea rahi te enemi, e noa ˈtu e e raatira hui arii no te huaai o Davida ta ratou, oia hoi o Zerubabela, aita ta ratou e arii e tei raro aˈe ratou i te faatereraa ê. Mea ohie roa ïa ia haaparuparu, ia haapao i to ratou iho maitai, i te hoê tau e titauhia ˈi te faaroo puai e te ohipa itoito! Ua faaohipahia Zekaria no te huti i to ratou ara-maite-raa i nia i te mau opuaraa a te Atua no taua tau ra e te mau opuaraa rahi atu â no a muri aˈe, a faaitoito ai ia ratou no te ohipa e tia ia ravehia. (8:9, 13) E ere i te taime no te pee i te haerea mauruuru ore o to ratou mau tupuna.—1:5, 6.

3. (a) O vai teie Zekaria, e no te aha to ˈna iˈoa i tano maitai ai? (b) Afea ra te faahitiraahia e te papairaahia te parau tohu a Zekaria?

3 O vai o Zekaria? Fatata e 30 taata taa ê tei faahitihia i roto i te Bibilia o Zekaria atoa to ratou iˈoa. Teie râ, te taata i papai i te buka o to ˈna iˈoa to nia iho, o “Zekaria [ïa], a Berekia, a Ido peropheta ra.” (Zek. 1:1; Eze. 5:1; Neh. 12:12, 16) Te auraa o to ˈna iˈoa (Hebera, Zekhar·yahʹ) o “Ua haamanaˈo Iehova.” Te haapapu maitai ra te buka a Zekaria e te haamanaˈo ra “Iehova sabaota” i To ˈna nunaa, e e haapao maitai oia ia ratou no To ˈna iho iˈoa. (Zek. 1:3) Ia au i te mau taio mahana i faahitihia i roto i te buka, te puohuhia ra te hoê area tau fatata e piti matahiti. “I te vau o te marama, i te matahiti piti o te hau o Dariu” (Atopa/Novema 520 H.T.T.) te haamata-faahou-raa te paturaa o te hiero e to Zekaria haamataraa i te tohu. (1:1) Te faahiti atoa ra te buka i “te mahana maha i te marama iva, ia Kisilu ra,” i “te matahiti maha o te arii ra o Dariu” (area 1 no Titema 518 H.T.T.). (7:1) No reira, eita e ore e ua faahitihia e ua papai-atoa-hia te parau tohu a Zekaria i te area 520-518 H.T.T.—Eze. 4:24.

4, 5. (a) No te aha Zekaria i tohu ai i te toparaa o Turia i muri roa ˈˈe i te haaatiraahia taua oire ra e Nebukanesa? (b) Te haapapu ra te tupuraa o teihea mau parau tohu taa ê e mea faauruahia te buka a Zekaria?

4 E ite te feia faahohonu i te buka a Zekaria e rave rahi haapapuraa e e parau mau te reira. A rave na i te hiˈoraa o te oire no Turia. I muri aˈe i te hoê haaatiraa 13 matahiti i te maoro to te arii no Babulonia o Nebukanesa vavahiraa ia Turia. E ere râ hoi i te hopea taatoa o Turia. E rave rahi matahiti i muri iho, ua tohu Zekaria i te haamouraa taatoa o Turia. O te oire no Turia i nia i te motu ta Alexandre le Grand i faatahuri i to ˈna paturaa i ta ˈna eˈaturu tuiroo; ma te aroha ore, ua tutui oia i teie oire i te auahi, a faatupu ai i te parau ta Zekaria i tohu fatata a piti senekele na mua ˈˈe. *Zek. 9:2-4.

5 Teie râ, te haapapuraa puai roa ˈˈe e mea faauruahia te buka a Zekaria e te Atua, o te tupuraa ïa o ta ˈna mau parau tohu no nia i te Mesia, o Iesu, mai te itehia ia faaauhia te Zekaria 9:9 e te Mataio 21:4, 5 e te Ioane 12:14-16; te Zekaria 12:10 e te Ioane 19:34-37; e te Zekaria 13:7 e te Mataio 26:31 e te Mareko 14:27. E tia atoa ia tapaohia te mau tuearaa i rotopu i te Zekaria 8:16 e te Ephesia 4:25; te Zekaria 3:2 e te Iuda 9; e te Zekaria 14:5 e te Iuda 14. Mea faahiahia mau â te au-maite-raa e itehia ra i roto i te Parau a te Atua!

6. (a) Eaha te tumu i taui ai te huru papairaa mai te pene 9 a Zekaria e haere atu ai? (b) Eaha paha te tumu i faahiti ai Mataio ia Zekaria ma te parau e “Ieremia”?

6 Te na ô ra te tahi feia faahapa Bibilia e e ere hoê â huru papairaa mai te pene 9 e haere atu ai, e e ere ïa na Zekaria i papai i teie tuhaa. I te mea râ e ua taui te tumu parau, mea tano ïa e ia taui atoa te huru papairaa. Te faataa ra na pene matamua e vau i te mau mea faufaa no te mau taata no te tau o Zekaria, area i roto i te mau pene 9 e tae atu i te 14, te faahiti ra ïa te peropheta i te mau mea no a muri aˈe. Ua uiui vetahi no te aha Mataio e faahiti ai ia Zekaria a na ô ai e na Ieremia ta ˈna mau parau. (Mat. 27:9; Zek. 11:12) I te tahi mau taime, ua faarirohia te buka a Ieremia ei matamua o to Muri mai mau Peropheta (eiaha râ ta Isaia, mai tei itehia i roto i te mau Bibilia no to tatou nei tau); no reira, i to Mataio faahitiraa ia Zekaria ma te parau e “Ieremia,” ua pee ïa oia i te peu matauhia e te ati Iuda ia anoi i te hoê tuhaa taatoa o te mau Papai i raro aˈe i te iˈoa o te buka matamua o taua tuhaa ra. Ua faaohipa Iesu iho i te parau ra “Salamo” a anoi ai oia i te taatoaraa o te mau buka parauhia te mau Papai.—Luka 24:44. *

7. Nafea te buka a Zekaria i te tatuhaaraahia?

7 Tae roa i te pene 6, irava 8, te faahiti ra te buka e vau orama, fatata hoê â huru e ta Daniela e ta Ezekiela, no nia iho â râ i te patu-faahou-raa o te hiero. I muri iho, te vai ra te mau faautuaraa e te mau parau tohu no nia i te haamoriraa haavare ore, te haamau-faahou-raa, e te mahana tamaˈi a Iehova.

TUMU PARAU O TE ZEKARIA

8. Eaha ta te orama o na taata e maha na nia i te puaahorofenua e faaite ra no nia ia Ierusalema e te mau nunaa?

8 Orama matamua: Na taata e maha na nia i te puaahorofenua (1:1-17). “E fariu mai outou ia ˈu, . . . e na ˈu e fariu atu ia outou,” o ta Iehova ïa e parau, e e ani oia i muri iho e, “Area ta ˈu mau parau e tei haapao-mau-hia e au ra, o ta ˈu i faaue i tau mau tavini i te mau peropheta ra, aita anei i tupu te reira i to outou mau metua ra?” (1:3, 6) E farii te nunaa e ua tano iho â te mea i roohia i nia ia ratou. E fa mai te orama matamua a Zekaria i teie nei. I te rui, e tia mai e maha taata na nia i te puaahorofenua i roto i te uru raau i pihai iho ia Ierusalema, e no hoˈi noa maira ratou i te hiˈopoaraa i te fenua atoa, ta ratou e parau e mea hau e te maniania ore. Area te melahi a Iehova ra, o te uiui ia ratou, te haapeapea mau ra ïa i te huru o Ierusalema. E faaite Iehova iho i to ˈna riri rahi i te mau nunaa tei turu i te ati o Ziona, e e na ô oia e e “hoˈi” mau oia “i Ierusalema ma te aroha.” E patuhia to ˈna iho fare i roto ia ˈna, e “e aano atu â” to ˈna “ra mau oire i te maitai.”—1:16, 17.

9. Nafea Iehova e faataa ˈi i te orama o te mau tara e te feia rimaî?

9 Piti o te orama: Te mau tara e te feia rimaî (1:18-21). E ite Zekaria e maha tara o te haapurara ia Iuda, Iseraela, e ia Ierusalema. E faaite atu ai Iehova e maha taata rimaî, a faataa ˈi e e haere mai ratou e huri i te mau tara o te mau nunaa e patoi ra ia Iuda, i raro.

10. Eaha te taairaa i rotopu ia Iehova e te ruperupe o Ierusalema?

10 Toru o te orama: Te ruperupe o Ierusalema (2:1-13). E itehia te hoê taata e faito ra ia Ierusalema. E haamaitaihia te oire i te faaaanoraa, e e riro Iehova ei aua auahi e ati noa ˈˈe e ei hanahana i roto ia ˈna. E pii oia e, “Ahiri na! e Ziona, e faaora ia oe iho,” e e faaara â oia e, “O te faatiaia ˈtu ia outou ra, ua faatiaia ïa i [to ˈu] orio mata nei.” (2:7, 8; MN) I te mea e tei roto Iehova ia ˈna i te parahiraa, e oaoa o Ziona, e e rave rahi nunaa o te ati atu ia Iehova. E faauehia te mau taata atoa ia mamû noa i mua ia Iehova, “ua tia hoi oia i nia i to ˈna ra parahiraa moˈa.”—2:13.

11. Nafea te Tahuˈa Rahi ra o Iosua e faatiahia ˈi, e eaha tei faauehia mai ia ˈna?

11 Maha o te orama: Te oraraa mai Iosua (3:1-10). Te haavahia ra te Tahuˈa Rahi ra o Iosua, o Satani te patoi ra ia ˈna e o te melahi a Iehova te faahapa ra ia Satani. “E ere anei” Iosua “i te omoi iritia mai no roto i te auahi”? (3:2) E faaotihia e mea viivii ore o Iosua, e e tauihia to ˈna ahu viivii na roto i te “ahu maitai.” E faauehia oia e haere na te mau eˈa o Iehova, o te ‘faatae atura i ta ˈna tavini ra, i te Amaa’ e o te tuu i te ofai e hitu mata to nia iho i mua ia Iosua.—3:4, 8.

12. Eaha te faaitoitoraa e te haapapuraa i horoahia no nia i te paturaa o te hiero?

12 Pae o te orama: Te vairaa lamepa e te mau tumu olive (4:1-14). E faaara te melahi ia Zekaria ia ite oia i te hoê tiaraa lamepa auro e hitu lamepa to nia iho, e na tumu olive e piti i na pae. E faaroo oia i teie parau a Iehova ia Zerubabela: ‘Eiaha i te puai taata, e te mana taata, na te varua râ o te Atua.’ E haaparahurahuhia te hoê “mouˈa rahi” i mua ia Zerubabela, e e tuuhia te ofai tihi o te hiero ma te piiraa e: “Auê te nehenehe e, auê te nehenehe e, MN.” Na Zerubabela i haamau i te niu o te hiero, e na Zerubabela atoa e faaoti i te ohipa. Na lamepa e hitu, o na mata e hitu ïa o Iehova “o tei hohoro atu e ua hohoi mai e ati noa aˈe te fenua atoa nei.” (4:6, 7, 10) Na tumu olive e piti ra, o na taata toopiti ïa a Iehova i faatahinuhia.

13-15. Eaha tei itehia i roto i te mau orama o te otaro parau e maue ra, te epha, e na pereoo e maha?

13 Ono o te orama: Te otaro parau e maue ra (5:1-4). E ite Zekaria i te hoê otaro parau fatata e 9 metera i te roa e e 4,5 metera i te aano, i te maueraa. E faataa te melahi e o te ino teie e tae atura i nia i te feia atoa e eiâ ra e e haavare ra i te iˈoa o Iehova.

14 Hitu o te orama: Te epha (5:5-11). E tatarahia te oroi o te hoê epha (fatata e 22 litera), e e itehia te hoê vahine, o “Ino” to ˈna iˈoa. E huri-faahou-hia oia i roto i te epha o te afaihia i nia i te raˈi e na vahine toopiti e pererau to raua, ia hopoihia i te fenua o Sinara (Babulonia) “e tuu-maite-hia hoi te reira i to ˈna tiaraa.”—5:8, 11.

15 Vau o te orama: Na pereoo e maha (6:1-8). Inaha! E maha pereoo i te haerea mai na ropu i na mouˈa veo e piti, e te mau puaahorofenua peni taa ê. O na varua e maha ïa o te raˈi. Na nia i te faaueraa a te melahi, e hahaere ratou na te fenua nei.

16. Eaha tei tohuhia no nia i te “Amaa”?

16 Te Amaa; te haapaeraa maa haavarevare (6:9–7:14). E faaue Iehova ia Zekaria i teie nei e tuu i te hoê korona rahi i nia i te upoo o te Tahuˈa Rahi ra o Iosua. E tohu oia no nia i te “Amaa,” o te patu i te hiero o Iehova e o te faatere ei tahuˈa i nia i to ˈna terono.—6:12.

17. No nia i te haamoriraa, eaha ta Iehova e hinaaro ra, e eaha tei roohia i nia i te feia i patoi i ta ˈna mau parau?

17 E piti matahiti i muri aˈe i to Zekaria haamataraa i te tohu, e tae mai te hoê pǔpǔ taata mai Betela mai e ani i te mau tahuˈa o te hiero e tamau noa anei i te haapao i te tahi mau tau otoraa e haapaeraa maa. Na roto ia Zekaria, e ani Iehova i te nunaa e te mau tahuˈa e mea haavare ore mau anei ta ratou haapaeraa maa. Ta Iehova e hinaaro ra, ‘o te haapao ïa i te parau, te [parau-tia], te hamani maitai, e te aroha.’ (7:7, 9; MN) No te mea ua patoi te mau ati Iuda i ta ˈna mau parau tohu ma te tapono etaeta e te aau mai te ofai semira ra, ua huri Iehova ia ratou na te mau fenua atoa mai te huru ra e mea na roto i te vero.

18. Eaha te mau parau tǎpǔ hanahana no te haamau-faahou-raa ta Iehova e faahiti?

18 Haamau-faahou-raa; “na taata tino ahuru” (8:1-23). E parau Iehova e e hoˈi oia i Ziona e e parahi oia i Ierusalema, o te parauhia “te oire parau mau.” E parahi te feia ruhiruhia i roto i to ˈna mau aroâ, e e hauti te tamarii i reira. E ere te reira i te mea fifi roa no Iehova, te Atua mau e te parau-tia! E tǎpǔ mai Iehova i te huero o te hau i te toea o to ˈna nunaa, a na ô ai e: “Eiaha e mǎtaˈu, ia itoito râ to outou rima.” (8:3, 13) Ia rave ratou i teie mau mea e tia ˈi: Ia faaite ratou i te parau mau i to ratou taata-tupu e ia haava ratou ma te parau mau, ia haapae ratou i te opuaraa ino e te tǎpǔ haavare i roto i to ratou mafatu. Oia mau, e tae te taime e titau ai te mau taata o te mau oire e rave rahi te tahi i te tahi e haere e imi ia Iehova ma te aau rotahi, e “e haru mai ai na taata tino ahuru” no te mau reo atoa “i te hiti ahu o te hoê ati Iuda” e apee atu ai i te nunaa o te Atua.—8:23.

19. Eaha te mau faautuaraa etaeta e faahitihia i muri iho, eaha râ tei parauhia no nia i te arii no Ierusalema?

19 Mau faautuaraa i te mau nunaa, mau tiai mamoe haavare (9:1–11:17). I roto i te piti o te tuhaa o te buka, mai te pene 9 e tae atu i te 14, e vaiiho Zekaria i te mau orama taipe e e rave oia i te hoê huru tohuraa matau-aˈe-hia. E haamata oia na roto i te faautuaraa etaeta i te mau oire rau, e tae noa ˈtu i te oire patuhia i nia i te toˈa o te motu no Turia. E faauehia Ierusalema e pii hua i te oaoa no te upootiaraa no te mea, “Inaha, te haere maira to arii ia oe ra: e parau-tia ta ˈna, e o te Ora hoi oia, e haehaa to ˈna, i te parahiraa i nia i te asini.” (9:9) E faaore oia i te mau pereoo e te fana tamaˈi, e parau i te parau hau i te mau nunaa e e faatere mai oia e tae roa ˈtu i te hopea o te fenua nei. E aro atu Iehova ia Heleni no to ˈna nunaa, e na ˈna ratou e faaora. “I te rahi hoi o to ˈna maitai e te rahi hoi o to ˈna nehenehe e!” (9:17) E faautua Iehova, Tei horoa mai i te ûa, i te feia hiˈohiˈo e te mau tiai mamoe haavare. E faateitei oia i te utuafare o Iuda e to Epheraima mai te taata puai ra. Area te feia i hoo-faahou-hia mai ra, “e oaoa to ratou aau ia Iehova . . . e hahaere hoi ratou ma to ˈna ra iˈoa.”—10:7, 12.

20. Eaha te mau taipe i faahohoˈahia e na raau ra o “Nehenehe” e o “Tapea”?

20 E tonohia Zekaria i teie nei ei tiai i te nǎnǎ, o tei hoohia e ia tupaihia e te mau tiai mamoe aroha ore o te parau e: “Ia haamaitaihia Iehova, ua taoˈahia hoi ta ˈu.” (11:5) E rave te peropheta e piti raau e e mairi oia i te hoê, o “Nehenehe” e te tahi, o “Tapea.” (11:7) E ofati oia ia “Nehenehe” ei taipe no te faufaa i ofatihia. E titau oia i ta ˈna utua, e e numerahia oia e 30 moni ario. E faaue Iehova ia Zekaria e huri atu i te reira i roto i te afata faufaa, e ma te faaooo hua, e na ô oia e, “e hoo maitai tena tei hoohia mai au e ratou ra.” (11:13) E tâpû-ê-hia ˈtu ai o “Tapea,” ei ofatiraa i te autaeaeraa i rotopu ia Iuda e ia Iseraela. E tairihia te mau tiai mamoe haavare o tei ore i haapao i te nǎnǎ a Iehova, i te ˈoˈe.

21. (a) Eaha te haavaraa a Iehova i nia i te feia e aro mai ia Ierusalema? (b) Eaha te purararaa e te tamâraa i tohuhia mai?

21 E tamaˈi Iehova, e riro mai ei arii (12:1–14:21). E haamata te tahi atu faautuaraa. E faariro Iehova ia Ierusalema ei auˈa faaanianiaraa i te mau nunaa, e ei ofai teiaha haapeperaa i te feia atoa e amo ia ˈna. E haamou roa oia i te mau nunaa atoa o te haere mai e aro ia Ierusalema. E ninii Iehova i te varua farii maitai e te ani haehaa i nia i te utuafare o Davida, e e hiˈo atu te nunaa i ta ratou e patia, e oto hoi ratou ia ˈna “mai tei oto i te tamaiti hoê no ˈna ra.” (12:10) E faaue Iehova sabaota e ia tâpû-ê-hia te mau idolo e te mau peropheta haavare atoa; na te mau metua iho o teie huru peropheta e patia ia ˈna ia tatara oia i to ˈna ahu peropheta no to ˈna haama. E tairihia te tiai mamoe apiti a Iehova e e purara te nǎnǎ, e tamâ râ Iehova i te “toru o te tufaa” ia tiaoro ratou i to ˈna iˈoa. E parau atu Iehova e: “E taata ratou no ˈu,” e e pahono mai ratou e: “O Iehova to matou Atua.”—13:9.

22. Eaha te ohipa e roohia i nia i te mau nunaa e ia Ierusalema i “te mahana o Iehova”?

22 “Inaha, te fatata maira te mahana o Iehova.” E aro te mau nunaa atoa ia Ierusalema, e hopoi-tîtî-hia te afaraa o te oire, e e faaea mai te hoê toea. E haere atu ai Iehova e aro i taua mau nunaa ra, “mai ta ˈna hoi i aro i te mahana tamaˈi ra.” (14:1, 3) E amaha te mouˈa Oliveta i te pae hitia o te râ o Ierusalema, na ropu mai te pae hitia o te râ e tae atu i te pae tooa o te râ, a riro atu ai ei peho haapuraa. I taua mahana ra, e tahe te mau pape ora i te pae hitia o te râ e te pae tooa o te râ mai Ierusalema ˈtu, i te tau veavea e i te tau toetoe, e “o Iehova hoi te arii i nia i te fenua atoa ra.” (14:9) A parahi ai Ierusalema ma te hau, e tairi Iehova i te feia e aro mai ia ˈna. A tia noa ˈi ratou i nia, e pê to ratou iˈo, to ratou mata, e to ratou arero. E arepurepuhia ratou. E huri tia ˈtu te rima o te taata taitahi i nia i to ˈna taata-tupu. Te feia e toe i roto i te mau nunaa atoa ra, ‘e haere ïa i tera matahiti, i tera matahiti, e haamori i te Arii ra ia Iehova sabaota ra.’—14:16.

FAUFAARAA

23. Nafea te buka a Zekaria e haapuai ai i te faaroo?

23 E faufaahia te feia atoa e haapii e e feruriruri i te parau tohu a Zekaria no te mea e noaa mai te ite o te haapuai i te faaroo. Hau atu i te 50 taime to Zekaria hutiraa i te ara-maite-raa i nia ia “Iehova sabaota” mai te Taata e aro e e paruru i To ˈna nunaa, a horoa ˈtu ai i te puai ia au i tei hinaarohia e ratou. I to te patoiraa e au i te mouˈa ra haafifiraa i te paturaa o te hiero, ua parau Zekaria e: “Teie te parau a Iehova ia Zerubabela, te na ô maira, Eiaha i te puai taata, e te mana taata, na tau varua râ, te parau maira Iehova sabaota ra. Eaha oe, e tena na mouˈa rahi? i te aro o Zerubabela ra, e riro ïa oe ei papu.” Ua oti te hiero ma te tauturu a te varua o Iehova. Oia atoa i teie mahana, e topa te mau haafifiraa ia faaruru atu tatou ma te faaroo ia Iehova. Mai ta Iesu iho â i parau i ta ˈna mau pǐpǐ: “Ahiri e faaroo to outou, e mai te hoê huero sinapi noa iho te rahi, e tia ïa ia outou ia parau noa ˈtu i teie nei mouˈa, A haere i ǒ atu, e na ˈna ïa e haere noa; e aita roa e mea e ore te tia ia outou.”—Zek. 4:6, 7; Mat. 17:20.

24. Eaha te faahohoˈaraa i te taiva ore i horoahia i roto i te pene 13 a Zekaria?

24 I te pene 13, mai te irava 2 e tae atu i te 6, te faahohoˈa ra Zekaria i te taiva ore, tapao no te faanahonahoraa a Iehova e tae roa mai i teie mahana. E tia i teie huru maitatai ia na nia ˈtu i te mau taairaa taata atoa, mai te mau taairaa fetii piri. Mai te peu e e tohu te hoê fetii piri i te haavare i te iˈoa o Iehova, oia hoi ia parau oia i te parau taa ê roa i te poroi o te Basileia e ia tamata oia i te faahema ia vetahi ê i roto i te amuiraa a te nunaa o te Atua, e tia i to ˈna mau fetii ia turu ma te taiva ore i te haavaraa atoa e faaotihia e te amuiraa. Ia na reira-atoa-hia no te tahi hoa piri o te tohu ma te haavare, ia haama oia e ia putapû roa to ˈna mafatu no ta ˈna ohipa ino.

25. Nafea te parau tohu a Zekaria e tuea ˈi e te tahi atu mau irava e faataa ra o vai te Mesia, te “Amaa,” e to ˈna toroa Tahuˈa Rahi e Arii i raro aˈe ia Iehova?

25 Mai ta te mau paratarapha matamua i faaite, ua tohu huˈahuˈa maitai Zekaria i te tomoraa ˈtu Iesu i Ierusalema ei arii ma te ‘haehaa, i te parahiraa i nia i te asini,’ to ˈna hooraahia no “na moni ario e toru ahuru,” te purararaa ta ˈna mau pǐpǐ i taua taime ra, e to ˈna patiaraahia i nia i te raau e te mahae a te faehau. (Zek. 9:9; 11:12; 13:7; 12:10) Te parau atoa ra te parau tohu e na te “Amaa” e patu i te hiero o Iehova. Ia faaauhia te Isaia 11:1-10, te Ieremia 23:5, e te Luka 1:32, 33, te itehia ra e o Iesu Mesia teie, “ei ia ˈna te hau i te fetii o Iakoba e a muri noa ˈtu.” Te faaite ra Zekaria i te “Amaa” mai te hoê “tahuˈa . . . i nia i to ˈna terono,” e te tuea maitai ra te reira e te mau parau a te aposetolo Paulo: “Iesu, o tei faarirohia ei tahuˈa rahi e a muri noa ˈtu ia au i te parau ia Melehizedeka,” e oia atoa, “te parahi ra i te pae atau i te terono o tei Rahi i nia i te raˈi ra.” (Zek. 6:12, 13; Heb. 6:20; 8:1) Te faataa ra ïa te parau tohu e, o te “Amaa” te Tahuˈa Rahi e te Arii i te pae atau o te Atua i nia i te raˈi, e te faateitei atoa ra ïa ia Iehova ei Arii Faatere i nia i te mau mea atoa: “O Iehova hoi te arii i nia i te fenua atoa ra: ia tae i taua mahana ra, hoê ïa Iehova, hoê hoi o ˈna iˈoa.”—Zek. 14:9.

26. Eaha te “mahana” hanahana ta Zekaria e faahiti pinepine?

26 Ia faahiti oia i te reira tau, e parau te peropheta fatata e 20 taime “ia tae i taua mahana ra,” e na reira atoa oia e faaoti ai i ta ˈna parau tohu. Ia hiˈopoahia teie rahiraa faahitiraa, e itehia e, o te mahana teie e tâpû ê ai Iehova i te iˈoa o te mau idolo e e faaore ai i te mau peropheta haavare. (13:2, 4) O te mahana teie e tamaˈi ai Iehova i te mau nunaa e aro mai e e faaarepurepu ai i to ratou mau nuu, a haamou ai ia ratou e a horoa ˈi i ‘te peho o to ˈna ra mouˈa’ ei haapuraa no to ˈna iho nunaa. (14:1-5, 13; 12:8, 9) Oia, “na to ratou Atua, na Iehova ratou e faaora, ia tae i taua mahana ra e faaora ˈi oia i to ˈna taata mai te nǎnǎ ra,” e e parau ai ratou te tahi i te tahi i raro aˈe i te vine e i raro aˈe i te suke. (Zek. 9:16; 3:10; Mika 4:4) O te mahana hanahana ïa i reira Iehova sabaota ‘e parahi ai i roto’ i to ˈna nunaa e “e reva ˈtu ai te pape ora na Ierusalema ˈtu.” Te faaite ra teie mau parau a Zekaria i te mau ohipa e tupu “ia tae i taua mahana ra,” mai te mau tapao no “te raˈi apî e te fenua apî” o te parau tǎpǔ a te Basileia.—Zek. 2:11; 14:8; Apo. 21:1-3; 22:1.

27. Nafea te parau tohu a Zekaria e huti ai i te ara-maite-raa i nia i te haamoˈaraa i te iˈoa o Iehova?

27 “O vai tei vahavaha i te mahana parau rii haihai ra?” o ta Iehova ïa e ani. Inaha! E fanaˈo te fenua taatoa i te ruperupe: ‘E tae mai te taata atoa e rave rahi, e te mau fenua puai atoa, e imi ia Iehova sabaota ra, i Ierusalema, e haru mai ai na taata tino ahuru no roto i te mau [reo] atoa o te mau fenua ra, i te hiti ahu o te hoê ati Iuda, a na ô atu ai, E haere atoa matou i ǒ na: ite aˈenei matou e, tei ia outou te Atua.’ “Ia tae i te reira mahana,” i nia iho atoa i te mau ôe o te puaahorofenua e papaihia ˈi “[Ei ia Iehova te moˈaraa!]” Mea faufaa roa ia hiˈopoa tatou i teie mau parau tohu tamahanahana, no te mea te faaitehia ra e e haamoˈahia te iˈoa o Iehova na roto i te Huero o te Basileia!—Zek. 4:10; 8:22, 23; 14:20; MN.

[Nota i raro i te api]

^ Étude perspicace des Écritures, buka 2, mau api 531, 1125.

^ Encyclopaedia Judaica, 1973, buka 4, anairaa 828; Étude perspicace des Écritures, buka 1, api 689.

[Uiraa haapiiraa]