Eaha to roto?

Tapura tumu parau

PENE 15

“A faaitoito . . . i te mau amuiraa”

“A faaitoito . . . i te mau amuiraa”

E tauturu te mau tiaau haaati i te mau amuiraa ia mau papu i roto i te faaroo

Niuhia i nia i te Ohipa 15:36–16:5

1-3. (1) O vai te hoa papu o Paulo e mai teihea o ˈna? (2) Eaha ta tatou e haapii i roto i teie pene?

 A HAERE ai raua na tera e tera oire, te hiˈo noa ra Paulo i te hoê taurearea apî i pihai iho ia ˈna o Timoteo te iˈoa e taurearea pautuutu e te itoito. Peneiaˈe e 20 matahiti to ˈna i tera taime. A haere noa ˈi raua, atea noa ˈtura raua i te oire no Lusetera e Ikonio. Eaha te tiai mai ra ia raua? Ua ite Paulo, no te mea tera te piti o to ˈna tere mitionare ua ite o ˈna e farerei raua i te mau tupuraa manaˈo-ore-hia e te tahi atu mau fifi. Te feruri nei paha o Paulo i te huru o Timoteo i mua i te mau fifi ta raua e faaruru.

2 Ua tiaturi Paulo ia Timoteo, area râ o Timoteo aita o ˈna i tiaturi ia ˈna iho. No te mau tupuraa ta Paulo i faaruru ua taa ia ˈna e titauhia te hoê hoa papu no teie tere. Ua ite Paulo e haere raua e farerei e e faaitoito i te mau amuiraa. Mea titauhia ïa te tutavaraa i roto i ta raua ohipa e ia feruri amui raua i roto i teie tere mitionare. No te aha Paulo i manaˈo ai i te reira? No te mea tau taime na mua ˈtu ua tatamaˈi Paulo e Baranaba.

3 I roto i teie pene, e haapii mai tatou eaha te ravea maitai no te faaafaro i te mau fifi. E haapii atoa mai tatou no te aha Paulo i maiti ai ia Timoteo ei hoa i roto i ta ˈna taviniraa, e ite atoa mai tatou i te tuhaa faufaa a te mau tiaau haaati i teie mahana.

“Mai, hoˈi anaˈe e hiˈo i te mau taeae” (Ohi. 15:36)

4. Eaha ta Paulo i rave i roto i te piti o to ˈna tere mitionare?

4 I te pene na mua ˈtu, ua haapii tatou nafea Paulo, Baranaba, Iuda e Sila i te faaitoitoraa i te amuiraa no Anetiohia i te faaotiraa ta te tino aratai i horoa no nia i te peritomeraa. Eaha ta Paulo i rave i muri iho? Ua parau oia ia Baranaba: “Mai, hoˈi anaˈe e hiˈo i te mau taeae i roto i te mau oire atoa i reira to tâua faaiteraa i te parau a Iehova, ia ite tâua eaha to ratou huru.” (Ohi. 15:36) Aita o Paulo i parau e haere noa raua e farerei i te mau Kerisetiano bapetizo-apî-hia. Te faataa ra te buka Ohipa i te fa o te piti o te tere o Paulo. A tahi, e tamau oia i te faaite i te mau taeae i ta te tino aratai i faaoti. (Ohi. 16:4) A piti, ei tiaau haaati, ua faaoti Paulo i te faaitoito i te mau amuiraa ia rahi mai to ratou faaroo. (Roma 1:11, 12) Nafea te faanahonahoraa a te mau Ite no Iehova e pee ai i te tino aratai o te senekele matamua o tei faaitoito i te mau amuiraa?

5. Nafea te Tino aratai no teie mahana e horoa ˈi i te mau aratairaa e te faaitoitoraa i roto i te mau amuiraa?

5 I teie mahana, te faaohipa ra te Mesia i te Tino aratai a te mau Ite no Iehova no te aratai i ta ˈna amuiraa. Na roto i te mau rata, te mau papai i nia i te natirara, tei neneihia, te mau putuputuraa e te mau mauhaa, te horoa ra teie mau taeae faatavaihia i te mau aratairaa e te mau faaitoitoraa i te mau amuiraa na te ao nei. Te hinaaro atoa ra te Tino aratai ia vai piri noa ratou e te mau amuiraa. No reira ratou e tono ai i te mau tiaau haaati i roto i te mau amuiraa. Na te Tino aratai e faatoroa na tausani matahiapo na te ao nei no te tavini ei tiaau haaati.

6, 7. Eaha te tahi mau hopoia a te mau tiaau haaati?

6 Te haapao maite ra te mau tiaau haaati i te taatoaraa o te amuiraa e e haapuai ratou i te faaroo o te mau taeae e tuahine. E nafea? Ma te pee ïa i te hiˈoraa o te mau Kerisetiano o te senekele matamua mai ia Paulo. Ua parau oia i te tiaau haaati o Timoteo: “A poro i te parau. A rave ru i te reira i te taime maitai e te taime fifi. A faaite atu i te hapa, a aˈo atu e a faaitoito atu ma te faaoromai atoa e te aravihi i te haapii. . . . A rave i te ohipa a te hoê taata poro evanelia.”—Tim. 2, 4:2, 5.

7 Ia au i teie mau parau, e apiti te tiaau haaati, e ta ˈna vahine mai te peu ua faaipoipo o ˈna, i te feia poro o te amuiraa i roto e rave rau tuhaa o te taviniraa. No te mea e taata haapii aravihi e mea au na ˈna te taviniraa e faaitoito to ˈna hiˈoraa i te mau taeae e tuahine. (Roma 12:11; Tim. 2, 2:15) Ua matauhia te mau tiaau haaati no to ratou here ma te imi na mua i te maitai o vetahi ê. E oaoa ratou i te horoa i to ratou taime, puai no te tavini ia vetahi ê, noa ˈtu te huru o te reva aore ra i te mau vahi atâta. (Phil. 2:3, 4) E faaitoito, haapii e aˈo atoa te mau tiaau haaati i te mau amuiraa maoti te mau oreroraa parau niuhia i nia i te Bibilia. E faufaahia te mau mero atoa o te amuiraa i te hiˈoraa o teie mau tiaau haaati e i te peeraa i to ratou faaroo.—Heb. 13:7.

“Riri roa ˈtura te tahi i te tahi” (Ohi. 15:37-41)

8. Ua farii anei Baranaba i ta Paulo aniraa?

8 Ua farii Baranaba i ta Paulo aniraa e haere “e hiˈo i te mau taeae.” (Ohi. 15:36) Ua ohipa amui raua i roto i tera tere, e ua matau aˈena raua i te mau taeae e tuahine i roto i tera mau amuiraa. (Ohi. 13:2–14:28) No reira, e au ra e manaˈo maitai ia ohipa amui faahou raua. Tera râ, ua tupu te hoê fifi. Te faataa ra te Ohipa 15:37: “Onoono ihora Baranaba e rave atoa ia Ioane piihia Mareko.” Aita o Baranaba i ani i te manaˈo o Paulo, ua “onoono” oia e rave ia Mareko i roto i teie tere mitionare.

9. No te aha aita Paulo i mauruuru ia Baranaba?

9 Aita Paulo i farii. No te aha? Te parau ra te aamu: “Area Paulo, aita ïa i manaˈo e mea tano ia rave [ia Mareko] na muri ia raua, i te mea e i vaiiho na oia ia raua i Pamephulia e aita ˈtura i apee ia raua i roto i te pororaa.” (Ohi. 15:38) Ua ratere Mareko na muri ia Paulo e Baranaba i roto i to ratou tere mitionare matamua, tera râ faarue mai nei oia ia raua. (Ohi. 12:25; 13:13) I te omuaraa o to ratou tere, tei Pamephulia noa ratou a faarue ai Mareko ia raua e ua hoˈi i Ierusalema. Aita te Bibilia i faataa no te aha oia i faarue ai ia raua, no Paulo râ aita Mareko i tâuˈa i ta ˈna hopoia. Te feruri nei Paulo e nehenehe anei e tiaturi ia Mareko.

10. Eaha tei tupu i muri aˈe i to Paulo e Baranaba ririraa e eaha tei itehia?

10 No Baranaba ua faaoti oia e rave ia Mareko na muri ia ˈna. Aita râ o Paulo i taui i to ˈna manaˈo. Te parau ra te Ohipa 15:39: “Riri roa ˈtura te tahi i te tahi e taa ê atura raua.” Fano atura Baranaba e o Mareko i Kupero. E ua tamau Paulo i roto i to ˈna tere mitionare. Te na ô ra te aamu: “Maiti ihora Paulo ia Sila e i muri aˈe i to te mau taeae pureraa ia hamani maitai rahi Iehova ia Paulo, reva ˈtura o ˈna.” (Ohi. 15:40) Haere atura raua “na Suria e na Kilikia, a faaitoito ai i te mau amuiraa.”—Ohi. 15:41.

11. Eaha te tauturu mai ia vai noa te auhoaraa ia tupu anaˈe te hoê peapea e te tahi atu taata?

11 Te haamanaˈo mai ra teie aamu i to tatou huru taata tia ore. Ua tonohia Paulo e Baranaba na te tino aratai. Ua riro atoa mai o Paulo ei mero o tera tino aratai. Tera râ i roto i tera tupuraa, noa ˈtu e taeae maitai raua aita raua i haavî i to raua huru. Ua tuino anei te reira i to raua auhoaraa? Aita. Noa ˈtu e taata tia ore Paulo e Baranaba, ua faaite noa raua i te haehaa e ua tamata noa raua i te pee i te hiˈoraa o Iesu. Aita i ore, ua faatupu faahou raua i te hau e ua maitai mai to raua auhoaraa. (Eph. 4:1-3) I muri aˈe ua ohipa amui faahou Paulo e Mareko i roto i te tahi atu mau tuhaa o te taviniraa. aKol. 4:10.

12. Ma te pee i te hiˈoraa o Paulo e Baranaba, eaha te mau huru maitatai ta te mau tiaau haaati o teie mahana e titauhia ia faaite?

12 Ua tupu te tatamaˈiraa i rotopu ia Baranaba e Paulo e ere râ tera to raua huru. Ua matauhia Baranaba mai te hoê taata maitai e aau horoa noa. Aita ˈtura te mau taeae e tuahine i pii ia ˈna Iosepha, ua horoa râ ratou i te iˈoa Baranaba, “Tamaiti o te tamahanahanaraa” te auraa. (Ohi. 4:36) O Paulo atoa ua matauhia o ˈna mai te hoê taata maitai e te mǎrû. (Tes. 1, 2:7, 8) Ma te pee i te hiˈoraa o Paulo e Baranaba, titauhia i te mau tiaau haaati atoa i teie mahana ia tutava i te faaite i te haehaa e ia faaite i te mǎrû i te mau matahiapo e te mau taeae e tuahine o te amuiraa.—Pet. 1, 5:2, 3.

“E roo maitai to Timoteo” (Ohi. 16:1-3)

13, 14. (1) O vai Timoteo, e i roto i teihea mau tupuraa i farerei ai Paulo ia ˈna? (2) No te aha Paulo i faahiahia ˈi ia Timoteo? (3) Eaha te hopoia ta Timoteo i fanaˈo?

13 I te piti o te tere mitionare, ua haere Paulo e farerei i te amuiraa no Galatia, te hoê oire faaterehia e to Roma. “Tae atura . . . Paulo i Derebe e i Lusetera atoa.” Te faataa faahou ra te aamu: “E pǐpǐ to reira o Timoteo te iˈoa, e tamaiti na te hoê vahine ati Iuda o tei tiaturi ia Iesu, to ˈna râ metua tane, e Heleni ïa.”—Ohi. 16:1. b

14 Te mea papu, ua farerei Paulo i te utuafare o Timoteo i to ˈna ratereraa i te taime matamua i 47 muri aˈe te tau o Iesu. I roto i te piti o to ˈna tere, piti aore ra toru matahiti i muri aˈe ua faahiahia roa Paulo ia Timoteo. No te aha? No te mea “e roo maitai to Timoteo i rotopu i te mau taeae.” Mea here roa te mau taeae o to ˈna oire ia ˈna e ua haere roa to ˈna roo i roto i te tahi mau amuiraa tapiri. Te faataa ra te aamu e parau maitai ta te mau taeae i Lusetera e i Ikonio no nia ia Timoteo. (Ohi. 16:2) Maoti te varua moˈa, ua horoa te mau matahiapo i te hoê hopoia faufaa ia Timoteo, te tautururaa ia Paulo e Sila ei tiaau haaati.—Ohi. 16:3.

15, 16. Eaha tei turai ia Timoteo ia faaite i te roo maitai i to ˈna apîraa?

15 Eaha tei turai ia Timoteo ia faaite i te roo maitai i to ˈna apîraa? No to ˈna anei maramarama, to ˈna huru rapaeau aore ra to ˈna aravihi? E pinepine te taata i te faahiahia i teie mau huru maitatai. I te hoê taime, tera atoa ta Samuela i hiˈo, tera râ ua haamanaˈo Iehova ia ˈna: “E ere . . . te hiˈoraa a te taata mai te hiˈoraa a te Atua, no te mea e hiˈo te taata i ta to ˈna mata e ite ra. E hiˈo râ Iehova i roto i te aau.” (Sam. 1, 16:7) No reira ua manaˈo te mau taeae ia Timoteo, eiaha no te mea mea aravihi o ˈna no to ˈna râ mau huru maitatai.

16 Tau matahiti i muri iho, ua faahiti Paulo i te tahi mau huru maitatai o Timoteo. Ua faataa Paulo i te huru feruriraa maitai o Timoteo, te imiraa o ˈna i te maitai o vetahi e te haapao-maite-raa i te mau hopoia i roto i te tuhaa o te taviniraa. (Phil. 2:20-22) Ua matau-atoa-hia o Timoteo no to ˈna “faaroo haavarevare ore.”—Tim. 2, 1:5.

17. Nafea te feia apî i teie mahana e pee ai i te hiˈoraa o Timoteo?

17 I teie mahana te pee nei e rave rahi feia apî i te hiˈoraa o Timoteo ma te faatupu i te mau huru maitatai Kerisetiano. Noa ˈtu to ratou apî, e roo maitai to ratou i mua ia Iehova e i to ˈna nunaa. (Mas. 22:1; Tim. 1, 4:15) E faaite atoa ratou i te faaroo haavarevare ore, ma te ore e huna o vai ratou. (Sal. 26:4) No reira e rave rahi feia apî, mai ia Timoteo, e tuhaa faufaa ta ratou i roto i te amuiraa. E faaoaoa ratou i te taatoaraa o te amuiraa ia riro mai ratou ei feia poro e i muri iho ia pûpû ia ratou ia Iehova e ia bapetizo ia ratou!

“Mau papu . . . i roto i te faaroo” (Ohi. 16:4, 5)

18. (1) Eaha te fanaˈoraa taa ê ta Paulo e Timoteo i fanaˈo ei tiaau haaati? (2) Nafea te mau amuiraa i te haamaitairaahia?

18 Ua ohipa amui Paulo e Timoteo e rave rahi matahiti. Ei tiaau haaati, ua rave raua i ta te tino aratai i faaue atu. Te parau ra te Bibilia: “A ratere ai ratou na te mau oire, ua faaite ratou i to reira mau taeae i te mau faaotiraa a te mau aposetolo e a te mau matahiapo no Ierusalema, ia haapao ratou i te reira.” (Ohi. 16:4) Te mea papu, ua pee te mau amuiraa i te aratairaa a te mau aposetolo e te mau matahiapo i Ierusalema. Ma te na reira, “mau papu noa ˈtura . . . te mau amuiraa i roto i te faaroo e rahi noa maira te mau mero o te mau amuiraa i te mau mahana atoa.”—Ohi. 16:5.

19, 20. No te eaha e titauhia i te mau Kerisetiano ia auraro “i te mau aratai i rotopu” ia ratou?

19 I teie atoa mahana te fanaˈo ra te mau Ite no Iehova i te mau haamaitairaa no to ratou auraroraa i te faaueraa no ǒ mai “i te mau aratai i rotopu” ia ratou. (Heb. 13:17) No te mea e taui noa te tupuraa o teie nei ao, mea faufaa ia tamau tatou i te haapao e i te faaohipa i te aratairaa ta “te tavini haapao maitai e te paari” e horoa ra. (Mat. 24:45; Kor. 1, 7:29-31) E tauturu mai te reira ia puai noa to tatou faaroo ia ore tatou ia viivii i teie nei ao.—Iak. 1:27.

20 E taata tia ore te mau tiaau haaati, oia atoa te mau mero o te Tino aratai, mai ia Paulo, Baranaba, Mareko e te tahi mau matahiapo faatavaihia i te senekele matamua. (Roma 5:12; Iak. 3:2) No te mea râ te pee maite ra te Tino aratai i te Parau a te Atua e te hiˈoraa o te mau aposetolo, ua haapapu ratou e e nehenehe ratou e tiaturihia. (Tim. 2, 1:13, 14) Ua itoitohia te mau amuiraa e ua mau papu ratou i roto i te faaroo.

a A hiˈo i te tumu parau tarenihia “ Te fanaˈo ra Mareko e rave rahi hopoia.”

b A hiˈo i te tumu parau tarenihia “ Te tavini ra Timoteo ‘ia atutu te parau apî oaoa.’