Eaha to roto?

Tapura tumu parau

AAMU

Ua faufaahia vau i te apitiraa e te feia feruriraa paari

Ua faufaahia vau i te apitiraa e te feia feruriraa paari

TE HAAMANAˈO ra vau i te hoê poipoi toetoe mau e rave rahi matahiti i teie nei i Brookings, i Dakota apatoa, Marite. Ua taa ia ˈu e te fatata mai ra te tau toetoe. Tei roto vau i te hoê fare vairaa taihaa, e te hoê pǔpǔ taata, e te ruru noa ra matou. Tei pihai iho matou i te hoê farii pape rarahi, e te pape i roto, mea toˈetoˈe ïa! E faatia atu vau ia outou i to ˈu aamu ia taa ia outou no te aha matou i tae ai i reira.

TO ˈU UTUAFARE

To ˈu metua fetii Alfred e to ˈu papa

Ua fanauhia vau i te 7 no Mati 1936. E maha tamarii ta to ˈu na metua, o vau te hopea. Ua ora matou i roto i te hoê vahi faaapuraa e faaamuraa animara i te pae hitia o te râ no Dakota apatoa. E tuhaa faufaa te faaapuraa e faaamuraa animara i roto i to matou utuafare. E ere râ te reira i te tuhaa faufaa roa ˈˈe. Ua bapetizohia to ˈu na metua ei Ite no Iehova i 1934. Ua pûpû raua i to raua oraraa ia Iehova. Ua riro ïa te raveraa i to ˈna hinaaro te mea faufaa roa ˈˈe no raua. Ua tavini to ˈu papa, o Clarence to ˈna iˈoa, e i muri aˈe to ˈu metua fetii, o Alfred, ei tavini o te pǔpǔ (piihia i teie nei tiaau o te tino matahiapo) i roto i ta matou amuiraa i Conde, i Dakota apatoa.

E haere pinepine to matou utuafare i te mau putuputuraa e e poro no te faaite i te taata i te tiaturiraa faahiahia mau ta te Bibilia e faataa ra no a muri aˈe. Ua tauturu mai te hiˈoraa o to ˈu na metua e te haapiiraa ta raua i horoa mai ia here ia Iehova. Ua riro vau e to ˈu tuahine Dorothy, ei taata poro i te onoraa o to mâua matahiti. I 1943, ua apiti au i te Haapiiraa no te taviniraa Kerisetiano o tei haamata noa ˈtura.

Pionie i 1952

E tuhaa faufaa te mau tairururaa i roto i to matou oraraa. Te haamanaˈo ra vau i te hoê tairururaa i 1949 i Sioux Falls, i Dakota apatoa. Ua horoa taeae Grant Suiter i te oreroraa parau “Mea maoro aˈe i ta outou e manaˈo ra!” Ua faataa oia e mea titauhia i te taatoaraa o te mau Kerisetiano o tei pûpû ia ratou, ia faaohipa i to ratou oraraa no te poro i te parau apî oaoa o te Faatereraa arii a te Atua. I muri aˈe i te reira, ua pûpû vau i to ˈu oraraa ia Iehova. Ua bapetizohia vau i te tairururaa haaati i muri iho, i Brookings, i te 12 no Novema 1949. No reira ïa vau i tae ai i roto i tera fare vairaa taihaa toetoe mau, o ta ˈu i faahiti i te omuaraa. E maha matou o tei tiai ia bapetizohia matou i roto i te hoê farii pape auri rarahi.

Ua faaoti atura vau e rave i te taviniraa pionie. Ua haamata vau i te 1 no Tenuare 1952, i te 15raa o to ˈu matahiti. Te parau ra te Bibilia: “O tei amui atoa to ˈna haerea i to te feia paari ra, e paari atoa ïa,” e e rave rahi taata mai tera i roto i to ˈu utuafare, o tei turu i ta ˈu faaotiraa e rave i te taviniraa pionie. (Mas. 13:20) E pinepine au i te poro na muri i to ˈu metua fetii Julius, e 60 matahiti to ˈna. Noa ˈtu mea paari aˈe oia ia ˈu, ua au roa mâua i te ohipa amui i roto i te taviniraa. Mea rahi ta ˈu i haapii mai ia ˈna ra e ta ˈna i ite i roto i to ˈna oraraa. Aita i maoro, ua riro atoa mai Dorothy ei pionie.

UA TAUTURU TE MAU TIAAU HAAATI IA ˈU

I to ˈu apîraa, ua titau manihini to ˈu na metua e rave rahi tiaau haaati e ta ratou vahine ia faaea i ǒ matou. Ua tauturu rahi mai na hoa faaipoipo o Jesse e Lynn Cantwell ia ˈu. Ua haapao raua ia ˈu e ua faaitoito atoa mai. Ia haere raua e farerei i te mau amuiraa i pihaiiho mai, e titau manihini mai raua ia ˈu ia haere i roto i te taviniraa e o raua. Ua au roa vau i tera mau taime e o raua! Ua hinaaro vau e haa rahi i roto i ta Iehova ohipa mai ia raua, e e riro mai ei pionie.

To matou tiaau haaati i muri iho, o Bud Miller te iˈoa. E 18 matahiti to ˈu a haere mai ai oia e ta ˈna vahine, o Joan, i ta matou amuiraa. I tera taime, ua titauhia ia haere au i mua i te hoê tomite o te faaoti o vai te rave i te tau faehau. Ua hinaaro ratou ia rave au i te tahi ohipa o te ore, i to ˈu manaˈo, e tuati i te faaueraa a Iesu eiaha e amui i roto i te ohipa poritita. Ua hinaaro râ vau e poro i te parau apî oaoa o te Faatereraa arii. (Ioa. 15:19) Ua ani ïa vau ia tapaohia vau ei taata poro evanelia.

Ua oaoa roa vau i to taeae Miller parauraa mai e e haere mai oia na muri ia ˈu i tera putuputuraa e te tomite. E ere oia i te taata mamahu, e aita oia e mǎtaˈu i te taata. Mea ite maitai atoa oia i te mau Papai. I to ˈna haereraa mai na muri ia ˈu, ua faaitoito te reira ia ˈu! I te pae hopea o te tau veavea i 1954, tera ïa te faaotiraa ravehia, ua farii te tomite i ta ˈu aniraa ia tapaohia vau ei taata poro evanelia. Ua nehenehe atura ïa vau e rave hau atu â no Iehova.

Ei mero apî o te Betela, e te hoê pereoo no te faaapu

Tau taime i muri aˈe, ua titau-manihini-hia vau no te tavini i te Betela, o tei piihia i muri iho Vahi faaapuraa a te taiete Watchtower, i Staten Island, i New York. Ua tavini au i reira fatata e toru matahiti. Ua ite au e rave rahi tupuraa faahiahia mau no te mea ua farerei au i te mau taeae e tuahine feruriraa paari e ua ohipa vau e o ratou.

TAVINIRAA I TE BETELA

I te WBBR e te taeae Franz

I te vahi faaapuraa i Staten Island, te vai ra te pu radio WBBR. Ua faaohipa te mau Ite no Iehova i te reira mai 1924 e tae atu i 1957. E 15 e tae atu 20 noa mero o te utuafare o te Betela tei tonohia i te vahi faaapuraa. Te rahiraa o matou, e feia apî anaˈe e e ere atoa i te mea aravihi. Ua ohipa râ te hoê taeae paari faatavaihia, o Eldon Woodworth te iˈoa, e o matou. E au oia i te hoê papa no matou e ua haapii mai e rave rahi ohipa. I te tahi taime, ia tupu te fifi te tahi i te tahi, e parau taeae Woodworth e mea nehenehe mau ta Iehova i rave noa ˈtu te huru tia ore o te feia ta ˈna e faaohipa ra.

Mea itoito Harry Peterson i roto i te ohipa pororaa

Ua ohipa atoa taeae Frederick Franz e o matou e ua tauturu oia ia matou pauroa. E feruriraa paari to ˈna e mea ite maitai oia i te Bibilia. E ua haafaufaa oia ia matou tataitahi. To matou taata tunu maa, o Harry Peterson te iˈoa. Mea ohie aˈe no matou ia faaohipa i tera iˈoa, i to ˈna iho iˈoa mau, Papargyropoulos. E taeae faatavai-atoa-hia oia e mea au roa na ˈna te pororaa. Ua rave maite taeae Peterson i ta ˈna ohipa i te Betela. Aita roa ˈtu râ oia i haafaufaa ore i te pororaa. E pûpû oia hanere vea i te mau avaˈe atoa. Mea ite atoa oia i te Bibilia e ua pahono oia i ta matou uiraa e rave rahi.

UA HAAPII AU I TE MAU TUAHINE FERURIRAA PAARI RA

I te vahi faaapuraa, ua faaineine matou i te mau maa tanu no te tuu i roto i te mau punu ia vai maoro te maa. Fatata 42600 litera maa tanu i te matahiti hoê o tei tuuhia i roto i te mau punu no te utuafare o te Betela. Ua ohipa vau e o Etta Huth, hoê tuahine feruriraa paari. Ua papai o ˈna i te mau aratairaa e nafea ia faaineine i te mau maa tanu, o ta matou i faaohipa no te faaineine i te reira. Ua haere atoa mai te mau tuahine no reira e tauturu ia matou, e ua faanaho Etta i ta ratou ohipa. Noa ˈtu mea ite roa Etta no nia i te tuuraa i te maa i roto i te punu ia vai maoro te reira, ua faatura noa oia i te mau taeae o te tiaau ra i te vahi faaapuraa. Ua vaiiho mai oia i te hoê hiˈoraa maitai no matou pauroa.

Mâua Angela e Etta Huth

O Angela Romano hoê o te mau tuahine apî o tei haere mai e tauturu i te vahi faaapuraa. Ua tauturu Etta ia ˈna a ite ai oia i te parau mau. Ua faaipoipo mâua Angie i Eperera 1958, e ua oaoa mâua i te tavini amui ia Iehova e 58 matahiti i te maoro. A mairi ai te tau, ua haapuai te taiva ore o Angie ia Iehova i to mâua faaipoiporaa. E feruriraa paari to ˈna e e nehenehe au e tiaturi roa ia ˈna, noa ˈtu te mau fifi ta mâua e farerei.

TONOHIA EI MITIONARE E I ROTO I TE TAVINIRAA RATERE

I to te mau taeae hooraa i te pu WBRR i Staten Island i 1957, ua tavini au i te Betela i Brooklyn no te hoê tau poto. I to mâua Angie faaipoiporaa, ua faarue au i te Betela. Toru matahiti i te maoro to mâua taviniraa ei pionie i Staten Island. No te hoê taime, ua ohipa vau no teie mau fatu apî o te pu radio piihia WPOW.

Ua tapea mâua Angie i te hoê oraraa au noa, e nehenehe ïa mâua e haere e tavini i te mau vahi atoa e hinaarohia ˈi mâua. I 1961, ua farii ïa mâua i te hoê titau-manihini-raa e tavini ei pionie taa ê i te oire no Falls, i Nebraska. Tau taime i muri aˈe mâua a tapae atu ai, ua titau-manihini-hia mâua ia haere i Lansing apatoa, i New York, hoê avaˈe no te apiti i te Haapiiraa no te taviniraa o te Basileia. Ua oaoa mâua i te fanaˈo i tera faaineineraa e ua manaˈo mâua e ia oti te haapiiraa e hoˈi mâua i Nebraska. Ua maere roa mâua e ua tonohia mâua i roto i te hoê tuhaa taviniraa apî. E haere mâua e tavini ei mitionare i Cambodge! Pauroa te mau mea ta mâua i ite, faaroo e tamata, mea apî ïa no mâua. Ua hinaaro mau mâua e faaite i te parau apî oaoa no nia i te Faatereraa arii.

Mâua Angela i 1975, hou te hoê uiuiraa manaˈo i te afata teata

Ua taui râ te mau ohipa poritita i Cambodge, ua titauhia ia haere mâua i Vietnam apatoa. E piti matahiti i muri aˈe, ua maˈi-roa-hia vau, e ua titauhia ïa ia hoˈi mâua i Marite. Ua titauhia te taime ia maitai mai au. A afaro mai ai au, ua haamata faahou mâua i te taviniraa pionie.

I Mati 1965, ua haamata mâua i te tavini i te mau amuiraa i roto i te taviniraa ratere. I te hoê roaraa 33 matahiti, ua oaoa mâua Angie i te haere i roto i te tuhaa haaati e tuhaa mataeinaa, oia atoa, i te tautururaa i te mau tairururaa. Ua oaoa vau i teie ohipa, inaha, ua riro noa te mau tairururaa ei taime faahiahia mau no ˈu. Tau matahiti i te maoro, ua haere mâua e farerei i te mau amuiraa, i roto e ati aˈe i te oire no New York, e e rave rahi tairururaa tei tupu i Yankee Stadium.

UA HOˈI MÂUA I TE BETELA E TE MAU HAAPIIRAA KERISETIANO

Ua fanaˈo mâua Angie e rave rahi hopoia apî e te fifi atoa i te roaraa o te mau matahiti. I 1995, ua anihia vau ia haapii i te Haapiiraa faaineineraa no te taviniraa. Toru matahiti i muri aˈe, ua titau-manihini-hia mâua i te Betela. I muri aˈe 40 matahiti, ua oaoa roa vau i te hoˈi faahou i te Betela, i reira vau i te haamataraa i te taviniraa taime taatoa taa ê. No te hoê taime, ua ohipa vau i roto i te Tuhaa taviniraa e ua riro mai au ei taeae haapii i roto i te mau haapiiraa e rave rahi. I 2007, ua haamau te Tino aratai i te Tuhaa haapiiraa Kerisetiano no te haapao pauroa te mau haapiiraa horoahia i te Betela, e tau matahiti vau i te tiaauraa i te reira.

I te mau matahiti i mahemo aˈenei, e rave rahi tauiraa tei ravehia no te mau haapiiraa i te Betela. Ua haamata te Haapiiraa no te mau matahiapo i 2008. E i te roaraa o na matahiti e piti i muri iho, ua hau atu 12000 matahiapo o tei haapiihia i Patterson e i te Betela i Brooklyn. Te tamau noa ra teie haapiiraa i te faatupuhia i e rave rahi vahi. I 2010, ua tauihia te Haapiiraa faaineineraa no te taviniraa ei Haapiiraa Bibilia no te mau taeae taa noa, e ua haamauhia te tahi haapiiraa apî, o tei piihia te Haapiiraa Bibilia no te mau taeae faaipoipo e ta ratou vahine.

I Tetepa 2014, ua amuihia teie na haapiiraa e piti e ua riro mai ïa ei Haapiiraa no te feia poro i te parau apî oaoa o te Basileia. E feia faaipoipo, e taeae e e tuahine taa noa te mau piahi. E rave rahi na te ao atoa o tei oaoa i te faarooraa e e tupu atoa teie haapiiraa i roto i to ratou fenua. Mea oaoa mau ia ite e e rave rahi te nehenehe e apiti i teie mau haapiiraa. E ua mauruuru roa vau i te iteraa e rave rahi o tei rave i te mau tauiraa i roto i to ratou oraraa ia nehenehe ratou e apiti i taua haapiiraa ra.

Ia haamanaˈo vau i to ˈu oraraa hou vau a bapetizohia ˈi i roto i tera fare vairaa taihaa toetoe mau e tae roa ˈi i teie mahana, e haamauruuru vau ia Iehova no te mau taata feruriraa paari o ta ˈu i matau. Ua tauturu mai ratou ia ˈu ia ite o vai te Atua e ia tavini maitai atu â ia ˈna. Mea apî vetahi e mea paari aˈe te tahi atu ia ˈu. E rave rahi, mea taa ê to ratou taˈere i to ˈu. Ua ite râ vau ma ta ratou ohipa e to ratou huru feruriraa e te here ra ratou ia Iehova ma to ratou aau atoa. Te mauruuru nei au i te fanaˈoraa i te mau hoa feruriraa paari i rotopu i to Iehova nunaa, o ta ˈu e nehenehe e haapii mai ia ratou ra.

Te oaoa nei au i te farerei i te mau piahi no te ao atoa nei