Eaha to roto?

Tapura tumu parau

TUMU PARAU HAAPIIRAA 22

A tamau i te haere na nia i “te Eˈa o te moˈaraa”

A tamau i te haere na nia i “te Eˈa o te moˈaraa”

“Ei purumu rahi to reira, . . . te Eˈa o te moˈaraa.”​—ISA. 35:8.

HIMENE 31 A haere e Iehova!

HAAPOTORAA a

1-2. Eaha te faaotiraa faufaa i ravehia e te ati Iuda i ora na i Babulonia? (Ezera 1:2-4)

 UA HOROA te arii i ta ˈna faaotiraa. Ua tiamâ te ati Iuda tei hopoi-ê-hia i Babulonia a 70 matahiti na mua ˈtu. E nehenehe ïa ta ratou e hoˈi i to ratou fenua aiˈa, o Iseraela. (A taio i te Ezera 1:2-4.) Papu, o Iehova to muri mai, inaha aita o Babulonia e tuu hanoa i te feia ta ˈna i hopoi ê. (Isa. 14:4, 17) Ua tahuri râ te faatereraa a te arii tahito o Babulonia, e ua faatia te arii apî ia faarue te ati Iuda i te fenua. I taua taime ra, pauroa te ati Iuda, te mau upoo utuafare iho â râ, te tia ia rave i te hoê faaotiraa: e faarue anei i Babulonia aore ra e faaea noa i reira. No te aha e ere ai i te hoê faaotiraa ohie ia rave?

2 Ua paari roa paha vetahi no teie tere rohirohi mau. E i te mea e, ua fanauhia e ua paari te rahiraa o ratou i Babulonia, tera noa te fenua ta ratou i matau. No ratou, e fenua Iseraela o to ratou mau tupuna. E oraraa fanaˈo atoa to vetahi i Babulonia, ua haapeapea paha ratou i te faarue i to ratou mau fare au mau e ta ratou imiraa faufaa no te ora i te hoê fenua ta ratou i ore i matau.

3. Eaha te haamaitairaa e tiai ra i te toea ati Iuda te hoˈi i Iseraela?

3 Ua papu i te ati Iuda haapao maitai e, mea rahi aˈe te haamaitairaa ta ratou e fanaˈo a hoˈi ai i Iseraela i te mau haapaeraa ta ratou e rave. Te haamaitairaa rahi roa ˈˈe, o te tururaa ïa i te haamoriraa mau. E 50 hiero i Babulonia no te mau atua hape, aita râ hoê aˈe no Iehova. Aita e fata ia pûpû te ati Iseraela i ta ratou tusia mai ta te Ture a Mose e titau ra, e aita e tahuˈa no te pûpû i te reira. Hau atu, mea rahi aˈe te taata i Babulonia o te haamori i te mau atua hape i te taata o te faatura ia Iehova e ta ˈna mau ture aveia. No reira ïa e rave rahi tausani ati Iuda haapao maitai tei ru i te hoˈi i to ratou fenua aiˈa no te haamau faahou i te haamoriraa mau.

4. Eaha ta Iehova i fafau i te ati Iuda o te hoˈi i Iseraela?

4 Fatata e maha avaˈe no te tere i Iseraela na Babulonia. Noa ˈtu e tere rohirohi mau, ua haapapu Iehova e faaore oia i te mau ohipa atoa o te faataupupu i to ratou tere. Ua papai Isaia: “A faaineine i te eˈa o Iehova! A hamani i te tahi purumu rahi e te manina no to tatou Atua na roto i te medebara. . . . Ia haamaninahia te vahi puupuu, e ia riro te vahi ofaifai ei peho.” (Isa. 40:3, 4) A feruri na: hoê purumu rahi na roto i te medebara, hoê vahi papu i ropu i te mau mouˈa. E au iho â te feia ratere! Mea au aˈe hoi ia haere na nia i te hoê purumu rahi afaro i te taahi na nia i te mouˈa e te peho. Mea vitiviti aˈe ïa te tere.

5. O vai te iˈoa i horoahia no te eˈa taipe mai Babulonia mai tae atu i Iseraela?

5 I teie mahana, e horoahia te iˈoa aore ra te numera no te mau purumu rahi. E iˈoa atoa to te eˈa taipe ta Isaia i faahiti. Te na ôhia ra: “Ei purumu rahi to reira, oia mau, e eˈa parauhia te Eˈa o te moˈaraa. Eita te taata viivii e na reira i te haere.” (Isa. 35:8) Eaha te auraa o teie parau fafau no te ati Iseraela i tahito ra? E eaha te auraa no tatou i teie mahana?

TE EˈA O TE MOˈARAA, I TAHITO RA E I TEIE MAHANA

6. No te aha teie eˈa i parauhia ˈi e mea moˈa?

6 “Te Eˈa o te moˈaraa,” e ere anei i te hoê iˈoa nehenehe? Tera râ, no te aha teie eˈa i parauhia ˈi e mea moˈa? No te mea i roto i te nunaa Iseraela, aita e parahiraa no “te taata viivii,” oia hoi te ati Iuda o te rave ra i te peu taotoraa tia ore, te haamoriraa idolo e te tahi atu hara ino mau. E riro râ te ati Iuda o te hoˈi i Iseraela ei “nunaa moˈa” no to ratou Atua. (Deut. 7:6) Tera râ, e ere te ati Iuda tei faarue i Babulonia i te taata tia roa. E titau-atoa-hia ia ratou ia haamaitai i to ratou huru no te faaoaoa i te aau o Iehova.

7. Eaha te tahi mau tauiraa te titauhia i te tahi mau ati Iuda ia rave? A horoa i te hiˈoraa.

7 A haamanaˈo, ua fanauhia e ua paari te rahiraa o te ati Iuda i Babulonia. Ua matau ïa ratou i te huru feruriraa o to Babulonia. Fatata e 70 matahiti i muri mai, ua ite Ezera e ua faaipoipo vetahi ati Iuda i te vahine ěê e te haamori idolo. (Exo. 34:15, 16; Ezr. 9:1, 2) I muri aˈe, ua hitimahuta roa te tavana ra o Nehemia e aita te mau tamarii i fanauhia i Iseraela i haapiihia te reo o te ati Iuda. (Deut. 6:6, 7; Neh. 13:23, 24) E nafea teie mau tamarii e here e e haamori ai ia Iehova ia ore ratou ia taa i te reo Hebera, te reo hoi i papaihia ˈi te rahiraa o te Parau a te Atua? (Ezr. 10:3, 44) No reira, e titauhia i tera mau ati Iuda ia rave i te tahi mau tauiraa. Mea ohie aˈe râ no ratou ia rave i teie mau tauiraa i te fenua Iseraela, i reira te haamoriraa viivii ore e haamau-faahou-hia ˈi.​—Neh. 8:8, 9.

Mai 1919 mai â, e mirioni tane, vahine e tamarii tei faarue ia Babulonia rahi no te haere na nia i “te Eˈa o te moˈaraa” (A hiˈo i te paratarafa 8)

8. No te aha mea faufaa no tatou i teie mahana tei tupu i tahito ra? (A hiˈo i te hohoˈa i te api matamua.)

8 E na ô paha tatou i roto ia tatou: ‘Mea au roa teie aamu, eaha râ te faufaaraa no ˈu i teie mahana?’ Mea faufaa roa teie aamu no tatou, inaha te haere atoa nei tatou na nia i “te Eˈa o te moˈaraa.” No roto anei tatou i te feia faatavaihia aore ra te mau “mamoe ê atu,” e titauhia ia tatou ia tamau i te haere na nia i “te Eˈa o te moˈaraa” no te fanaˈo i te mau haamaitairaa a te Faatereraa arii na roto atu i te paradaiso pae varua. b (Ioa. 10:16) Mai 1919 mai â, e mirioni tane, vahine e tamarii tei faarue ia Babulonia rahi, oia hoi te taatoaraa o te mau haapaoraa hape, no te haere na nia i taua eˈa taipe ra. Eita e ore tei reira atoa oe. Noa ˈtu ua matara teie eˈa hau atu i te hanere matahiti i teie nei, ua haamata teie eˈa i te faaineinehia tau hanere matahiti na mua ˈtu.

TE FAAINEINERAA I TE EˈA

9. Ia au i te Isaia 57:14, mea nafea “te Eˈa o te moˈaraa” i te faaineineraahia?

9 Ua haapao maitai Iehova ia faaorehia te mau ohipa atoa o te faataupupu i te tere o te ati Iuda e faarue ra i Babulonia. (A taio i te Isaia 57:14.) E i teie mahana? E rave rahi hanere matahiti hou 1919, ua faaohipa Iehova i te taata o tei mǎtaˈu ia ˈna ei faaineineraa i te eˈa no te faarue ia Babulonia rahi. (A hiˈo atoa i te Isaia 40:3.) Maoti ratou i nehenehe ai te taata aau maitai e faarue ia Babulonia rahi e e tomo i roto i te paradaiso pae varua, i reira te haamoriraa viivii ore i haamau-faahou-hia ˈi. Eaha te tahi mau tuhaa o taua faaineineraa ra? Ta tatou ïa e hiˈopoa mai.

E rave rahi hanere matahiti hou 1919, ua faaineine te mau taata o te mǎtaˈu i te Atua i te eˈa no te faarue ia Babulonia rahi (A hiˈo i te paratarafa 10-11)

10-11. Mea nafea te ite o te Bibilia i te parareraa maoti te neneiraa e te huriraa o te Parau a te Atua? (A hiˈo atoa i te hohoˈa.)

10 Te neneiraa. Ua papai-rima-noa-hia te Bibilia e tae roa i te mau matahiti 1400. E ohipa teimaha mau e te roa. I tera ra tau, mea varavara e mea moni roa ïa te Bibilia. I te hamaniraahia râ te matini neneiraa matamua, i reira ïa te Bibilia i te hamani-rahi-hia e te opere-rahi-hia.

11 Te huriraa. Na mua ˈˈe ra, ua huri-noa-hia te Bibilia na roto i te reo Latino. O te feia noa ïa tei haere i te fare haapiiraa teitei te taa i te reira. I te haamataraa râ te Bibilia i te neneihia, ua tutava ˈtu â te feia e mǎtaˈu i te Atua i te huri i te Bibilia na roto e rave rahi reo, ia taa te rahiraa o te taata. Mai reira mai, ua nehenehe te taata e faaau i te haapiiraa o te mau tia faaroo i ta te Bibilia e haapii mau ra.

Ua faaineine te mau taata o te mǎtaˈu i te Atua i te eˈa no te faarue ia Babulonia rahi (A hiˈo i te paratarafa 12-14) c

12-13. A faataa mea nafea te tahi mau taata haapii Bibilia no te mau matahiti 1800 i te faaiteraa i te haapiiraa hape a te mau tia haapaoraa.

12 Te mau papai no te tauturu ia taa i te Bibilia. Ua faufaahia te hoê pǔpǔ haapii Bibilia i ta ratou taioraa i te Parau a te Atua. Aita ratou i taiâ i te haaparare i ta ratou i haapii mai, noa ˈtu e mea au ore roa na te mau tia haapaoraa. Ei hiˈoraa, i te area matahiti 1835, ua opere rahi ratou i te hoê api parau o te faaite ra i te mau haapiiraa hape a te mau ekalesia.

13 I tera atoa area matahiti, ua pia Henry Grew, te hoê taata tei mǎtaˈu i te Atua, i te hoê api parau no nia i te huru o te taata ia pohe ratou. Maoti te haapapuraa a te mau Papai, ua faaite oia i roto e na te Atua e faafanaˈo i te ora mure ore i te taata ta ˈna e mauruuru. E ere ïa pauroa te taata te fanaˈo i te reira mai ta te mau ekalesia e haapii ra. I 1837, ua ite mai George Storrs, te hoê diakono, i teie api parau e ua taio oia i te reira i nia i te pereoo au auahi. Taa ihora ia ˈna e parau mau faufaa ta ˈna i taio iho nei. Faaoti atura oia e faaite haere i ta ˈna i haapii mai nei. I 1842, ua pia haere oia i ta ˈna aˈoraa, teie te tumu parau “Te hoê uiuiraa: Mea pohe ore anei te feia iino?” Maoti te mau papai a George Storrs, ua putapû te hoê taata apî ra o Charles Russell te iˈoa.

14. Mea nafea taeae Russell e to ˈna mau apiti i te faufaaraahia i te ohipa faaineineraa i ravehia na mua ˈtu? (A hiˈo atoa i te hohoˈa.)

14 Mea nafea taeae Russell e to ˈna mau apiti i te faufaaraahia i te ohipa faaineineraa i ravehia na mua ˈtu? I roto i ta ratou mau maimiraa, ua hiˈopoa ratou i te mau titionare, te mau buka faahororaa e te mau huriraa rau o te Bibilia tei papaihia hou to ratou tau. Mea rahi atoa ta ratou i haapii mai i te mau maimiraa Bibilia a Henry Grew, George Storrs e te vai atu ra. I muri mai, ua apiti atoa taeae Russell e to ˈna mau apiti i te faaineineraa o taua eˈa ra, inaha ua pia ratou i te tahi mau papai o te pahono ra i te tahi mau uiraa Bibilia.

15. Eaha te ohipa faahiahia tei tupu i 1919?

15 I 1919, aita faahou to Babulonia rahi e mana i nia i te nunaa o te Atua. I taua matahiti ra, ua hiti mai te hoê “tavini haapao maitai e te paari” no te farii i te feia aau haavare ore i nia i te “Eˈa o te moˈaraa” tei matara iho nei. (Mat. 24:45-47) Maoti te ohipa faaineineraa i ravehia i tahito ra i nehenehe ai te taata e haere na nia i taua eˈa ra, a faarahi atu ai i to ratou ite no nia i te mau opuaraa a Iehova. (Mas. 4:18) Ua nehenehe atoa ratou e haapao i te mau titauraa a Iehova i roto i to ratou oraraa. Aita Iehova i titau i to ˈna nunaa ia rave i te mau tauiraa atoa i reira iho, ua vaiiho râ oia i te taime ia haamaitai ratou i to ratou huru. (A hiˈo i te tumu parau “ E haamaitai mǎrû Iehova i to ˈna nunaa.”) Mea oaoa roa na tatou ia faaoaoa i te aau o to tatou Atua.​—Kol. 1:10.

TE MATARA NOA RA “TE EˈA O TE MOˈARAA”

16. Mai 1919 mai â, mea nafea “te Eˈa o te moˈaraa” i te haamaitai-noa-raahia? (Isaia 48:17; 60:17)

16 Pauroa te purumu te tia ia haamaitai-noa-hia. Mai 1919 mai â, ua haamaitai-noa-hia “te Eˈa o te moˈaraa” ia nehenehe hau atu â taata e faarue ia Babulonia rahi. Ua haamata te tavini haapao maitai e te paari i te ohipa, e i 1921, ua pia ratou i te hoê papai, oia hoi Te kinura a te Atua (Beretane) no te haapii i te taata i te pue parau mau Bibilia. Ua operehia e ono mirioni o taua buka ra na roto e 36 reo e e rave rahi taata tei ite i te parau mau maoti teie buka. Aita i maoro aˈenei, ua fanaˈo tatou i te hoê buka apî no te haapii i te taata i te Bibilia, oia hoi te buka Ia ora oe e a muri noa ˈtu! I teie mau mahana hopea nei, ua faaohipa Iehova i ta ˈna faanahonahoraa no te horoa i te mau aratairaa Bibilia no te tamau i te haere na nia i “te Eˈa o te moˈaraa.”​—A taio i te Isaia 48:17; 60:17.

17-18. Ihea “te Eˈa o te moˈaraa” e aratai ai?

17 Ia farii te tahi taata i te hoê haapiiraa Bibilia, te haere ra ïa o ˈna na nia i “te Eˈa o te moˈaraa.” Tera râ, e faarue oioi noa vetahi i taua eˈa ra. Area vetahi atu, ua faaoti papu ratou e haere na nia iho e tae roa ˈtu i te vahi tapaeraa. Ihea roa ïa?

18 No te feia e tiaturi ra e ora i nia i te raˈi, e aratai “Te eˈa o te moˈaraa” ia ratou “i roto i te paradaiso a te Atua” i te raˈi. (Apo. 2:7) E no te feia tei te fenua to ratou tiaturiraa, e aratai teie eˈa ia ratou i te tia-roa-raa i te hopea o na 1 000 matahiti. Mai te peu tei nia outou i taua eˈa ra, eiaha roa ˈtu e hiˈo i muri. Eiaha atoa e faarue i te reira e tae roa ˈtu outou i roto i te ao apî! Hoê noa parau ta matou ia outou: “Ia maitai to outou tere!”

HIMENE 24 A haere mai i to Iehova mouˈa

a Ua pii Iehova i te eˈa taipe mai Babulonia mai e tae atu i Iseraela “te Eˈa o te moˈaraa.” Ua faaineine anei Iehova i te hoê eˈa no to ˈna nunaa i teie tau? E! Mai 1919 mai â, e rave rahi mirioni taata tei faarue ia Babulonia rahi a haere atu ai na nia i “te Eˈa o te moˈaraa.” No te tae i te vahi tapaeraa hopea, e tia ia tatou paatoa ia tamau i te haere na nia i teie eˈa.

c FAATAARAA O TE HOHOˈA: Ua faaohipa taeae Russell e to ˈna mau apiti i te mau papai no te tauturu ia taa i te Bibilia tei piahia hou to ratou tau.