Eaha to roto?

Tapura tumu parau

Ua ite anei oe?

Ua ite anei oe?

Ua ora mau anei Moredekai?

NO TE rahiraa o te mau tupuraa faatiahia i roto i te buka Bibilia Esetera, te itehia ra te iˈoa o Moredekai. E ati Iuda o ˈna tei hopoi-ê-hia e tei tavini na i te aorai Peresia, i te matahiti 496 hou te tau o Iesu, oia hoi, “i te mau mahana o [te arii] Ahasueru.” (I teie mahana, te manaˈohia ra e o ˈna te arii piihia Aretehasaseta.) Auaa Moredekai i ore ai i manuïa te opuaraa e haapohe i te arii. No te faaite i to ˈna mauruuru rahi ia Moredekai, ua faaue te arii i te taata atoa ia faatura ia ˈna. I te haapoheraahia Hamana, te enemi o Moredekai e o te ati Iuda, ua faatoroa te arii ia Moredekai ei faatere hau nui. Maoti teie tiaraa, ua nehenehe Moredekai e haamau i te hoê ture o te faaora i te ati Iuda i te utua pohe a to Peresia.—Ese. 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16.

Ua parau vetahi mau aivanaa o te senekele 20, e aamu hamani-noa-hia te buka Esetera e aita o Moredekai i ora mau. Tera râ, i 1941, ua itehia i te mau ihipǎpǎ te tahi mau haapapuraa e ua ora mau o Moredekai. E hiˈo anaˈe eaha ta ratou i ite mai.

Ua itehia te hoê papairaa Peresia o te faahiti ra i te hoê tane o Marduka te iˈoa, Moredekai ïa na roto i te reo Tahiti. I ohipa na oia ei haapao fare e peneiaˈe ei haapao faufaa atoa i Susana. Ua faaite te hoê aivanaa o Arthur Ungnad te iˈoa, taa ê atu i te Bibilia, tera anaˈe te papairaa Peresia o te faahiti ra i te iˈoa Moredekai.

Maoti ta Ungnad mau tatararaa, ua huri te mau aivanaa e rave rahi atu papairaa Peresia. Te vai ra te mau pǎpǎ ofai no Peresepoli, tei itehia mai i roto i te mau haapueraa huˈahuˈa i raro noa mai i te mau patu o te oire. Mai te tau o te arii Aretehasaseta mai â teie mau ofai. Ua papaihia te reira na roto i te reo Elama e te itehia ra e rave rahi iˈoa tei faahiti-atoa-hia i roto i te buka Esetera. a

Te iˈoa Moredekai (Marduka) i nia i te hoê papairaa Peresia

E rave rahi te mau pǎpǎ ofai no Peresepoli o te faahiti ra i te iˈoa Marduka, tei tavini na ei papai parau na te arii i Susana, i te tau o te arii Aretehasaseta. I nia i te hoê ofai, te parauhia ra e e taata huri o Marduka. Te haapapu ra te reira i ta te Bibilia e parau ra no nia ia Moredekai. E taata toroa o ˈna tei tavini na i te aorai o te arii Ahasueru (Aretehasaseta) e tei paraparau e piti reo. I parahi tamau na Moredekai i te uputa o te aorai o Susana. (Ese. 2:19, 21; 3:3) E uputa rahi mau teie, i reira te mau raatira o te aorai e ohipa ˈi.

Mea rahi te tuatiraa e vai ra i rotopu ia Marduka faahitihia i nia i te mau ofai e ia Moredekai tei faahitihia i roto i te Bibilia. I ora na raua i te hoê â tau, te hoê â vahi e hoê â tiaraa ta raua i amo. Maoti teie mau haapapuraa a te mau ihipǎpǎ, e nehenehe e parauhia e o Moredekai tei faahitihia i roto i te buka Esetera teie Marduka i faahitihia i nia i te mau pǎpǎ ofai.

a I 1992, ua pia te aivanaa Edwin Yamauchi ahuru iˈoa nanaˈohia i nia i te mau pǎpǎ ofai no Peresepoli e tei faahiti-atoa-hia i roto i te buka Esetera.