Eaha to roto?

Tapura tumu parau

O Iehova to ’u haapuraa e to ’u puai

O Iehova to ’u haapuraa e to ’u puai

Aamu

O Iehova to ˈu haapuraa e to ˈu puai

FAATIAHIA E MARCEL FILTEAU

“Ia faaipoipo oe ia ˈna, papu maitai ïa e e tapeahia oe.” Tera ïa ta te taata i parau i te vahine ta ˈu e opua ra e faaipoipo. E faataa ˈtu vau no te aha ratou i parau ai i te reira.

I TO ˈU fanauraahia i te matahiti 1927, o te mataeinaa o Québec i Kanada te pu o te haapaoraa Katolika. Fatata e maha matahiti i muri aˈe, ua haere mai o Cécile Dufour, te hoê tavini ma te taime taatoa a te mau Ite no Iehova, i to matou fare i te oire no Montréal. Ua haamǎtaˈu pinepine to matou mau taata tapiri ia ˈna. Inaha, ua haruhia oia e ua rave-ino-hia e rave rahi taime no to ˈna pororaa i te poroi o te Bibilia. Ite oioi atura matou e ua tano te mau parau a Iesu: “E ririhia outou e te mau fenua atoa i to ˈu nei iˈoa.”—Mataio 24:9.

I taua tau ra, mea rahi tei manaˈo e e ore roa ˈtu te hoê utuafare Kanada Farani e faarue i ta ratou haapaoraa Katolika. Noa ˈtu e aita to ˈu mau metua i riro mai ei Ite bapetizohia, ua faaoti oioi raua e aita te mau haapiiraa a te Ekalesia Katolika e tuea ra e to te Bibilia. No reira, ua faaitoito atura raua i ta raua na tamarii e vau ia taio i te mau papai i neneihia e te mau Ite, e ua tauturu raua i te mau tamarii i turu i te parau mau Bibilia.

To ˈu tururaa i te parau mau i te mau taime fifi

I te matahiti 1942, a haere noa ˈi au i te haapiiraa, ua haamata aˈera vau i te anaanatae mau i te haapiiraa Bibilia. I taua tau ra, ua opanihia te mau ohipa a te mau Ite no Iehova i Kanada no te mea te pee ra ratou i te hiˈoraa o te mau Kerisetiano matamua e aita ratou e faaô ra i roto i te mau tamaˈi a te mau nunaa. (Isaia 2:4; Mataio 26:52) Ua tuuhia o Roland, to ˈu taeae matahiapo, i roto i te hoê aua raveraa ohipa no to ˈna patoiraa i te rave i te mau mauhaa a tupu ai te tamaˈi rahi.

I te reira taime, ua horoa mai Papa na ˈu i te hoê buka na roto i te reo Farani o te faataa ra i te mau mauiui o te mau Ite Helemani no to ratou patoiraa i te turu i te mau ohipa a te nuu a Adolph Hitler. * Ua turaihia vau e faaau ia ˈu i nia i taua mau hiˈoraa itoito o te taiva ore, e ua haamata vau i te haere i te mau putuputuraa a te mau Ite no Iehova i roto i te fare o te hoê taata. Aita i maoro, ua anihia mai ia ˈu e apiti i roto i te ohipa pororaa. Ua farii au i te aniraa ma te ite maitai e e nehenehe au e haruhia e e tapeahia.

I muri aˈe i to ˈu pureraa no te ani i te puai, ua patoto vau i ta ˈu uputa matamua. Ua pahono mai te hoê vahine maitai, e i muri aˈe i to ˈu faaiteraa ˈtu o vai au, ua taio atu vau ia ˈna i te mau parau o te Timoteo 2, 3:16 (MN): “Te mau Papai atoa, e mea faaurua ïa e te Atua e e mea faufaa.”

“E anaanatae anei oe e haapii hau atu â no nia i te Bibilia?” ta ˈu ïa i ani atu.

“E,” pahono maira te vahine.

Ua na ô atura vau ia ˈna e e aratai mai au i te hoê hoa vahine i ite maitai aˈe i te Bibilia ia ˈu, o ta ˈu ïa i rave i te hebedoma i muri iho. I muri aˈe i taua tupuraa matamua ra, ua papu atu â to ˈu tiaturi ia ˈu iho, e ua ite au e eita e maraa te taviniraa ia tatou maoti noa to tatou puai. Mai ta te aposetolo Paulo i parau, e maraa ia tatou maoti te tauturu a Iehova. Oia mau, mea faufaa roa ia farii tatou e ‘e no ǒ mai i te Atua ra te puai i hau aˈe i tei matauhia, eiaha ia tatou.’—Korinetia 2, 4:7, MN.

I muri aˈe, ua riro te ohipa pororaa ei tuhaa tamau o to ˈu oraraa e oia atoa ïa te mau haruraa e te fare tapearaa. E ere i te mea maere ia parauhia i te vahine ta ˈu e faaipoipo e, “Ia faaipoipo oe ia ˈna, papu maitai ïa e e tapeahia oe”! E ere râ taua mau tupuraa ra i te mea fifi roa. I muri aˈe i te taotoraa hoê po i te fare tapearaa, ua aufau te hoê hoa Ite ia matara mai matou.

Te mau faaotiraa faufaa

I te avaˈe Eperera 1943, ua pûpû vau i to ˈu oraraa no Iehova e ua faataipe i te reira na roto i te bapetizoraa i roto i te pape. I muri aˈe, i te avaˈe Atete 1944, ua haere au i ta ˈu tairururaa rahi matamua, i Buffalo, i New York, i te mau Hau Amui no Marite, i pihai iho i te otia fenua o Kanada. E 25 000 taata i putuputu mai, e ua faaara te porotarama i to ˈu hinaaro e riro ei pionie, oia hoi ei tavini ma te taime taatoa a te mau Ite no Iehova. Ua faaorehia te opaniraa i nia i te ohipa a te mau Ite no Iehova i Kanada i te avaˈe Me 1945, e ua haamata vau i te taviniraa pionie i te avaˈe i muri iho.

A rahi noa ˈi râ to ˈu apitiraa i roto i te taviniraa, ua rahi atoa to ˈu tapearaahia. I te hoê taime, ua tuuhia vau i roto i te hoê piha tapearaa e o Mike Miller, te hoê tavini maoro haapao maitai a Iehova. E parahi mâua i raro i nia i te tima e e paraparau mâua. Ua itoito-rahi-hia vau no ta mâua aparauraa faaitoito i te pae varua. I muri iho râ, ua hiti maira te hoê uiraa i roto i to ˈu feruriraa, ‘Eaha te huru ahiri e ua peapea mâua e aita mâua e paraparau faahou ra te tahi i te tahi?’ I te roaraa o to ˈu tapearaahia e teie taeae here, ua huti mai au i te hoê o te mau haapiiraa maitai roa o to ˈu oraraa—e hinaaro iho â tatou i to tatou mau taeae e e tia ia tatou ia faaore i te hapa e ia hamani maitai te tahi i te tahi. Aita anaˈe, ia au i ta te aposetolo Paulo i papai: “Ia faaooo . . . e ia hamani ino outou outou iho, e ara, o te mou hoi outou ia outou iho.”—Galatia 5:15.

I te avaˈe Setepa 1945, ua anihia mai ia ˈu e tavini i te amaa a te Taiete Watch Tower, i Toronto, i Kanada, ta matou e parau te Betela. I reira, mea faaitoito mau â te porotarama pae varua o te haapuai i te faaroo. I te matahiti i muri iho, ua tonohia vau e rave i te ohipa i te vahi faaapuraa a te Betela, fatata e 40 kilometera i te atea i te pae apatoerau o te amaa. A pafai ai au i te fraise e te potii ra o Anne Wolynec, ua ite au eiaha noa i to ˈna nehenehe, to ˈna atoa râ here e to ˈna itoito no Iehova. Ua here atura mâua ia mâua, e ua faaipoipo i te avaˈe Tenuare 1947.

I na piti matahiti e te afa i muri iho, ua tavini mâua ei pionie i Lonedona, i Ontario, e i muri aˈe, i te Motu o Cap-Breton, i reira to mâua tautururaa i te haamau i te hoê amuiraa. I muri aˈe, i te matahiti 1949, ua titau-manihini-hia mâua i te 14raa o te piha o te Haapiiraa Bibilia no Gileada a te Taiete Watchtower, i reira to mâua faaineineraahia no te riro ei mitionare.

Te ohipa mitionare i Québec

Ua tonohia te feia no Kanada i noaa te parau tuite i te mau piha haapiiraa no Gileada na mua ˈtu, i Québec no te haamata i te ohipa pororaa. I te matahiti 1950, ua haere atoa mâua e e 25 mitionare ê atu o ta matou 14raa o te piha, ia ratou ra. Ua hopoi mai te ohipa mitionare i maraa i te hamani-ino-raa uˈana e te haavîraa a te taata, o tei faatupuhia e te mau raatira o te Ekalesia Katolika Roma.

E piti mahana i muri aˈe i to mâua taeraa i ta mâua tuhaa taviniraa mitionare matamua i te oire o Rouyn, ua haruhia Anne e ua tuuhia i muri i te hoê pereoo mutoi. A tahi ra oia i farerei ai i te reira, i te mea e no ǒ mai oia i te hoê oire iti i te mataeinaa o Manitoba, i Kanada, mea varavara oia i te ite i te hoê mutoi i reira. Parau mau, ua mǎtaˈu oia e ua haamanaˈo i te mau parau ra, “Ia faaipoipo oe ia ˈna, papu maitai ïa e e tapeahia oe.” Hou râ te pereoo a tere ai, ua ite atoa mai te mau mutoi ia ˈu e ua tuu ia ˈu i roto i te pereoo e o Anne. “Te oaoa nei au i te ite ia oe!” ta ˈna ïa i parau. Mea hau roa râ oia, a parau ai e, “E paˈi, ua farerei atoa te mau aposetolo i te hoê â tupuraa no to ratou pororaa no nia ia Iesu.” (Ohipa 4:1-3; 5:17, 18) I muri iho i taua mahana ra, ua tuuhia mâua i te aufauraahia te hoê tuhaa moni.

Fatata hoê matahiti i muri aˈe i taua ohipa ra, i roto i te pororaa na te mau fare i ta mâua tuhaa taviniraa apî i Montréal, ua faaroo vau i te maniania rahi i raro i te arôa e ite atura vau i te tahi mau taata i riri roa e taora ra i te ofai. I to ˈu haereraa e tauturu ia Anne e to ˈna hoa, ua tae maira te mau mutoi. Maoti i te haru i te mau taata faahuehue, ua haru ïa te mau mutoi ia Anne e to ˈna hoa! I roto i te fare tapearaa, ua faahaamanaˈo Anne i te tuahine Ite apî e te farerei ra raua i te tupuraa o te mau parau a Iesu: “E ririhia outou e te taata atoa no to ˈu nei iˈoa.”—Mataio 10:22.

I te hoê tau, fatata 1 700 haavaraa i nia i te mau Ite no Iehova e faataimehia ra i Québec. I te rahiraa o te taime, ua parihia matou i te opereraa i te mau papai orure hau aore ra i te opereraa i te mau papai aita e parau faatia. I te pae hopea, ua ohipa mai te Tuhaa tuatiraa e te Ture a te Taiete Watch Tower no te aro i te faatereraa o Québec. I muri aˈe e rave rahi matahiti aroraa e au i te ture, ua horoa mai Iehova e piti upootiaraa rahi i mua i te Tiribuna Teitei o Kanada. I te avaˈe Titema 1950, ua faaorehia te pariraa e e mau papai orure hau ta matou, e i te avaˈe Atopa 1953, ua haapapuhia to matou tiaraa e opere i te mau papai Bibilia aita e parau faatia. No reira, ua ite maitai roa matou e o Iehova mau â te ‘haapuraa e te [puai], te tauturu fatata ia roohia i te ati ra.’—Salamo 46:1; MN.

Te mea faahiahia, ua maraa te numera o te mau Ite i Québec mai te 356 i te matahiti 1945, i to ˈu haamataraa i te taviniraa pionie, i nia hau atu i te 24 000 i teie mahana! Ua tupu iho â te mau mea mai ta te parau tohu Bibilia i faaite atea: “Te mauhaa ra na oe i hamanihia ˈi ra, e ore ïa e tupu; e te mau vaha atoa e patoi ia oe i te haavaraa ra, e hapa ïa ia oe.”—Isaia 54:17.

Ta mâua ohipa i Farani

I te avaˈe Setepa 1959, ua titau-manihini-hia mâua Anne e tavini i te Betela i Paris, i Farani, ua faauehia vau e tiaau i te ohipa neneiraa. Hou to mâua taeraa i reira i te avaˈe Tenuare 1960, na te hoê taiete tapihoo i haapao i te neneiraa. I te mea e ua opanihia Te Pare Tiairaa i Farani i taua matahiti ra, ua nenei ïa matou i te vea i te mau avaˈe atoa mai te hoê buka rairai iti e 64 api. E parauhia te buka rairai ra Te buka iti taa ê a te mau Ite no Iehova, e to roto te mau tumu parau e haapiihia i roto i te mau amuiraa no te avaˈe. Mai te matahiti 1960 e tae atu i te matahiti 1967, ua maraa te numera o te feia i apiti i roto i te ohipa pororaa i Farani mai te 15 439 i nia i te 26 250.

I te pae hopea, ua tono-faahou-hia te rahiraa o te mau mitionare i te tahi atu mau fenua, vetahi i te mau fenua e paraparauhia te reo Farani i Afirika e ua hoˈi vetahi ê atu i Québec. I te mea e e ere o Anne i te mea afaro maitai e e tia ia tâpûhia o ˈna, ua hoˈi atura mâua i Québec. I muri aˈe e toru matahiti rapaauraa, ua maitai mai Anne. Ua tonohia vau i muri iho e rave i te ohipa haaati, e tere i roto i te mau amuiraa taa ê i te mau hebedoma atoa no te horoa i te faaitoitoraa i te pae varua.

Te ohipa mitionare i Afirika

Tau matahiti i muri aˈe, i te matahiti 1981, ua oaoa roa mâua i ta mâua tuhaa taviniraa apî ei mitionare i Zaïre, te Repubilita Demotaratia no Congo i teie nei. Mea veve te taata, e te faaruru ra ratou i te mau fifi e rave rahi. I to mâua taeraa ˈtu, te vai ra 25 753 Ite, i teie râ mahana ua maraa taua numera ra i nia hau atu i te 113 000, e e 446 362 tei haere i te oroa Haamanaˈoraa i te poheraa o te Mesia i te matahiti 1999!

I te matahiti 1984, ua horoa mai te faatereraa fatata e 200 tâ fenua no te hamani i te hoê amaa apî. I muri iho, i te avaˈe Titema 1985, ua tupu te hoê tairururaa nunaa rau i te oire pu o Kinshasa, e 32 000 tia i tae mai no te mau fenua rau o te ao nei. I muri aˈe i te reira, ua haafifi te patoiraa i faatupuhia e te pǔpǔ ekalesiatiko i ta matou ohipa i Zaïre. I te 12 no Mati 1986, ua haponohia i te mau taeae tiaau te hoê rata e parau ra e aita te taatiraa a te mau Ite no Iehova no Zaïre i haamanahia. Na te peretiteni o te fenua i taua tau ra, o Mobutu Sese Seko tei pohe, i tarima i teie opaniraa i ta matou mau ohipa atoa.

No taua mau ohipa ra i tupu taue, ua tia ia matou ia faaohipa i te aˈoraa Bibilia: “E ite te taata haapao i te ino, e ua ape ihora.” (Maseli 22:3) E ite iho â matou i te mau ravea ia noaa mai te papie, te inita, te hohoˈa taviri, te mau plaque neneiraa, e te mau taoˈa chimique no rapaeau mai i te fenua, no te nenei i ta matou mau papai i Kinshasa. Ua faanaho atoa matou i ta matou iho ravea opereraa. I te hoê taime a faanahonaho ai matou, mea maitai aˈe ta matou raveraa i ta te fare rata a te faatereraa!

E mau tausani Ite tei haruhia, e mea rahi tei haamauiui-ino-hia. Taa ê atu râ i te tahi noa, ua faaoromai ratou i te reira e ua tapea i to ratou haapao maitai. Ua haru-atoa-hia vau e ua ite au i te mau huru tupuraa riaria ta te mau taeae e faaruru ra i roto i te mau fare tapearaa. E rave rahi taime to matou haapeapearaahia i te mau paeau atoa e te mau mutoi huna e te mau tia faatere, tera râ, ua horoa noa mai Iehova i te ravea.—Korinetia 2, 4:8.

Ua tahuna matou fatata e 3 000 afata papai i roto i te fare vairaa taoˈa a te hoê taata tapihoo. I te pae hopea râ, ua faaite hoê o ta ˈna mau rave ohipa i te mau mutoi huna, e ua haru ratou i te taata tapihoo. A haere ai ratou i te fare tapearaa, ua farerei matou, tei roto vau i to ˈu pereoo. Ua faaite te taata tapihoo ia ratou e na ˈu i faanaho e o ˈna no te haaputu i te mau papai. Ua tapea aˈera te mau mutoi e ua uiui maira ia ˈu no nia i te reira, ma te pari e ua tuu vau i te mau papai opanihia e te ture i roto i te fare vairaa taoˈa a teie taata.

“E buka anei ta outou mai tera?” ta ˈu ïa i ani.

“A, e,” ta ratou ïa i pahono mai.

“E nehenehe anei outou e faaite mai?” ta ˈu ïa i ani.

Ua horoa maira ratou i te hoê buka, e faaite atura vau ia ratou i te api i roto e na ô ra e: “Neneihia i te mau Hau Amui no Marite e te Watch Tower Bible & Tract Society.”

“Te buka ta outou e tapea ra, e buka Marite ïa, e ere na te fenua Zaïre,” ta ˈu ïa i faahaamanaˈo ia ratou. “Ua opani ta outou faatereraa i te taiete haamanahia a te taatiraa a te mau Ite no Iehova i Zaïre, eiaha râ i te Watch Tower Bible & Tract Society i te mau Hau Amui no Marite. No reira, a haapao maitai i ta outou e rave i nia i teie mau papai.”

Ua tuuhia ˈtura vau no te mea aita ta ratou e parau faatia a te tiribuna e haru ia ˈu. I taua po ra, ua rave aˈera matou e piti pereoo rahi no te haere e tii i te mau papai i te fare vairaa taoˈa. I to te mau tia faatere haereraa i reira i te mahana i muri iho, ua inoino roa ratou i to ratou iteraa e aita e papai faahou. I muri iho, ua imi ratou ia ˈu, i te mea e i teie nei e parau faatia ta ratou na te tiribuna e haru ia ˈu. Ua ite ratou ia ˈu, e no te mea aita to ratou e pereoo, na ˈu i faahoro e tae noa ˈtu i te fare tapearaa! Ua apee mai te tahi atu Ite ia ˈu ia nehenehe oia e rave i to ˈu pereoo hou ratou a haru ai.

I muri aˈe e vau hora uiuiraa, ua faaoti aˈera ratou e tiavaru ia ˈu. Ua faaite râ vau ia ratou i te hoê hohoˈa neneihia o te hoê rata a te faatereraa e haapapu ra e ua maitihia vau no te faahaere i te faufaa a te taatiraa a te mau Ite no Iehova no Zaïre tei opanihia i teie nei, i te tahi atu vahi. No reira, ua faatiahia vau e tamau noa i ta ˈu ohipa i te Betela.

I muri aˈe e maha matahiti taviniraa i raro aˈe i te mau faateimaharaa o te opaniraahia te ohipa i Zaïre, ua roohia vau i te maˈi aai tapahi o te vairaa maa, e maˈi atâta hoi. Ua faaotihia e faareva ia ˈu no te rapaau ia ˈu i Afirika Apatoa, na te amaa i haapao ia ˈu i reira, e ua maitai mai au. I muri aˈe i te taviniraa e vau matahiti i Zaïre, e mau matahiti oaoa mau e te ore roa e moehia, ua haere mâua i te amaa no Afirika Apatoa i te matahiti 1989. I te matahiti 1998, ua hoˈi mâua i to mâua fenua tumu e mai reira mai, te tavini faahou ra mâua i te Betela no Kanada.

Te mauruuru i te taviniraa

Ia haamanaˈo vau i ta ˈu e 54 matahiti taviniraa ma te taime taatoa, te mauruuru roa nei au i to ˈu faaohiparaa i te itoito o to ˈu apîraa i roto i te taviniraa taoˈa rahi a Iehova. Noa ˈtu e ua faaruru Anne i te mau tupuraa fifi e rave rahi, aita oia i autâ, ua riro râ oia ei turu rahi i roto i ta mâua mau ohipa atoa. Ua fanaˈo mâua toopiti i te haamaitairaa e tauturu e rave rahi ia ite ia Iehova, mea rahi o ratou e rave ra i teie nei i te taviniraa ma te taime taatoa. E mea oaoa ia ite i te tahi o ta ratou mau tamarii e mau mootua atoa e tavini ra i to tatou Atua rahi o Iehova!

Ua papu ia ˈu e aita hoê aˈe mea ta teie nei ao e pûpû e nehenehe e faaauhia e te mau hopoia e te mau haamaitairaa ta Iehova i horoa mai. Parau mau, ua faaruru tatou e rave rahi haafifiraa, tera râ, ua riro pauroa te reira ei haapaariraa i to tatou faaroo e to tatou tiaturi ia Iehova. Ua riro mau â oia ei pare etaeta, ei haapuraa, e ei tauturu fatata i roto i te ati.

[Nota i raro i te api]

^ Ua nenei-matamua-hia te buka na roto i te reo Helemani mai te Kreuzzug gegen das Christentum (Tamaˈi faaroo e te Kerisetianoraa). Ua hurihia te buka na roto i te mau reo Farani e Polonia, eiaha râ te reo Beretane.

[Hohoˈa i te api 26]

To mâua taviniraa ei pionie i te matahiti 1947; e o Anne i teie mahana

[Hohoˈa i te api 29]

Mea au na te taata ta mâua i farerei i Zaïre te parau mau Bibilia