Eaha to roto?

Tapura tumu parau

E nehenehe outou e vai mâ noa i te pae morare

E nehenehe outou e vai mâ noa i te pae morare

E nehenehe outou e vai mâ noa i te pae morare

“Teie hoi te here i te Atua, ia haapao tatou i ta ˈna mau faaueraa.”—IOANE 1, 5:3, MN.

1. Eaha te taa-ê-raa e itehia ra i roto i te haerea o te taata i teie mahana?

 MEA maoro aˈenei, ua faauruahia te peropheta Malaki no te tohu i te hoê tau e taa ê roa ˈi te haerea o te nunaa o te Atua i to te feia aita e tavini ra i te Atua. Ua papai te peropheta e: “Ei reira outou e ite ai i te huru-ê-raa i te taata parau tia e te taata parau ino, i te taata i haamori i te Atua, e te taata e ore e haamori ia ˈna.” (Malaki 3:18) Te tupu ra taua parau tohu ra i teie mahana. Te haerea paari e tano i roto i te oraraa, o te peeraa ïa i te mau faaueraa a te Atua, tae noa ˈtu i tei titau ra i te vai-mâ-noa-raa i te pae morare. E ere râ i te mea ohie noa. No reira Iesu i parau ai e mea hinaarohia ia faaitoito hua te mau Kerisetiano i te titau i te faaoraraa.—Luka 13:23, 24.

2. Eaha te mau faaheporaa no rapaeau mai e haafifi ra i te vetahi ia vai viivii ore noa i te pae morare?

2 No te aha e mea fifi ia vai viivii ore noa i te pae morare? O te mau faaheporaa no rapaeau mai te hoê tumu. Te faaiteite ra te tapihaa o te faaanaanataeraa i te mau taatiraa tia ore ei mea au roa, mea navenave, e mea taata paari, ma te ore e tâuˈa roa i te mau faahopearaa iino. (Ephesia 4:17-19) Te rahiraa o te mau taatiraa o te tino e faaiteitehia ra, tei rotopu ïa i te mau taata faaipoipo ore. E pinepine te mau hohoˈa teata e afata teata i te pata i te mau taatiraa o te tino i roto i te mau farereiraa faanaho-ore-hia. E pinepine, aita e mahanahana e e faatura te tahi i te tahi. Mea rahi tei ite tamau atu i taua mau poroi ra mai to ratou tamarii-rii-raa mai â. Hau atu â, mea puai te faaheporaa a te mau hoa e faaau atu i te huru tupuraa morare faatia noa i teie mahana, e te feia aita e na reira ra, te tâhitohitohia ra ïa aore ra te faainohia ra i te tahi taime.—Petero 1, 4:4.

3. Eaha te tahi mau tumu e topa ˈi te taata e rave rahi na te ao nei i roto i te peu morare tia ore?

3 Mea fifi atoa ia vai viivii ore noa i te pae morare no te mau faaheporaa no roto mai. Ua poiete Iehova i te taata e te mau hinaaro i te pae taatiraa, e e nehenehe taua mau hinaaro ra e puai mai. Ua taai-rahi-hia te hinaaro i te mau mea ta tatou e manaˈo, e ua taaihia te peu morare tia ore i te huru feruriraa tei taa ê roa i te mau manaˈo o Iehova. (Iakobo 1:14, 15) Ei hiˈoraa, ia au i te hoê titorotororaa apî i neneihia i roto i te hoê vea (British Medical Journal), mea rahi o tei rave i te peu taatiraa no te taime matamua no te hinaaro noa e tamata mai te aha te huru. Ua manaˈo vetahi ê atu e te rave ra te rahiraa o te feia hoê â to ratou matahiti i te mau taatiraa o te tino, no reira ratou i hinaaro atoa ˈi e ere i to ratou pareteniaraa. Area te tahi atu ra, ua parau ïa e ua aratohia ratou e to ratou mau manaˈo hohonu aore ra ua “aniania rii i taua taime ra.” Ia hinaaro tatou e faaoaoa i te Atua, mea titauhia ia taui tatou i te huru feruriraa. Eaha te huru feruriraa e tauturu ia tatou ia vai mâ noa i te pae morare?

A patu i te mau tiaturiraa papu

4. Eaha te titauhia ia rave tatou no te vai viivii ore noa i te pae morare?

4 No te vai viivii ore noa i te pae morare, e tia ia farii tatou e e hoona te peeraa i taua huru oraraa ra. E tu te reira e ta te aposetolo Paulo i papai i te mau Kerisetiano i Roma: “[A] tamata eaha mau na te hinaaro o te Atua, te maitai, te au e te tia roa.” (Roma 12:2) Te fariiraa e e hoona te vai-viivii-ore-noa-raa i te pae morare, e ere noa ïa te iteraa e e faautua te Parau a te Atua i te peu morare tia ore. Oia atoa râ te taaraa ia tatou te mau tumu e faautuahia ˈi te peu morare tia ore e nafea tatou e faufaahia ˈi ia maue ê tatou i te reira. Ua hiˈopoahia te tahi o teie mau tumu i roto i te tumu parau na mua ˈtu.

5. Na mua roa, no te aha te mau Kerisetiano e tia ˈi ia hinaaro e vai viivii ore noa i te pae morare?

5 No te mau Kerisetiano râ, ua taaihia te mau tumu puai roa ˈˈe e ape ai i te taatiraa tia ore i to tatou taairaa e te Atua. Ua haapii mai tatou e ua ite oia eaha te mea maitai roa ˈˈe no tatou. E tauturu to tatou here ia ˈna ia riri i te mea ino. (Salamo 97:10) O te Atua te Horoa i ‘te mau mea maitatai i hohia mai, e te mau mea tia roa e maitai roa ˈi.’ (Iakobo 1:17) E here oia ia tatou. Ia auraro tatou ia ˈna, e faaite tatou e te here ra tatou ia ˈna e te mauruuru ra i te mau mea atoa ta ˈna i rave no tatou. (Ioane 1, 5:3) Eiaha roa ˈtu tatou e hinaaro e ofati i ta ˈna mau faaueraa tia a inoino e a peapea ˈtu ai Iehova. (Salamo 78:41) Eiaha tatou e hinaaro e rave i te tahi mea a faainohia ˈtu ai ta ˈna huru haamoriraa moˈa e te tia. (Tito 2:5; Petero 2, 2:2) Na roto i te vai-viivii-ore-noa-raa i te pae morare, e faaoaoa tatou i Tei Teitei.—Maseli 27:11.

6. Nafea te faaiteraa i ta tatou mau ture morare ia vetahi ê e tauturu ai ia tatou?

6 Ua faaoti anaˈe tatou e vai viivii ore noa i te pae morare, e parururaa atoa ia faaite tatou i te reira ia vetahi ê. Ia ite te taata e e tavini outou na te Atua ra o Iehova e ua faaoti papu outou e haapao maite i ta ˈna mau ture teitei. O to outou ora, to outou tino, e ta outou maitiraa tera. Eaha te mea e haafifihia ra? To outou ïa taairaa faufaa rahi e to outou Metua i te raˈi. A faaite maitai atu e aita e faaauraa parau i to outou hapa ore morare. Ia oaoa outou i te tia ˈtu no te Atua na roto i te tururaa i ta ˈna mau faaueraa tumu. (Salamo 64:10) Eiaha roa ˈtu e haama i te faaite i ta outou mau tiaturiraa morare ia vetahi ê. E nehenehe te paraparauraa ma te itoito e haapuai, e paruru ia outou, e e faaitoito ia vetahi ê ia pee i to outou hiˈoraa.—Timoteo 1, 4:12.

7. Nafea tatou e nehenehe ai e tapea maite i ta tatou faaotiraa papu e vai viivii ore noa i te pae morare?

7 I muri iho, i te mea e ua faaoti papu tatou e tapea maite i te hoê faito morare teitei e ua faaite tatou i to tatou tiaraa, mea titauhia ia rave tatou i te mau faanahoraa no te pee maite i ta tatou faaotiraa papu. Te hoê ravea no te na reira, o te haapao-maitai-raa ïa i te mau hoa ta tatou e maiti. “O tei amui atoa to ˈna haerea i to te feia paari ra, e paari atoa ïa,” ta te Bibilia ïa e parau ra. A amui e te feia hoê â ta outou mau faufaa morare; e faaitoito ratou ia outou. Te na ô atoa ra teie irava e: “O tei amui râ i te feia maamaa ra, e pohe ïa.” (Maseli 13:20) I te mau taime atoa e nehenehe ai, a ape i te feia o te haaparuparu mai paha i ta outou faaotiraa.—Korinetia 1, 15:33.

8. (a) No te aha e tia ˈi ia faaî tatou i to tatou feruriraa i te mau mea maitatai? (b) Eaha te tia ia ape tatou?

8 Hau atu â, mea hinaarohia ia faaî tatou i to tatou feruriraa i te mau mea haavare ore, te au maitai, te tia, te viivii ore, te popouhia, te roo maitai, te maitai, e te haamaitai. (Philipi 4:8) E na reira tatou na roto i te maitiraa i te mau mea ta tatou e mataitai e e taio e i te upaupa ta tatou e faaroo. Te parauraa e aita e mana haaviivii to te mau papai faufau, e tu ïa e te parauraa e aita e mana maitai to te mau papai maitatai. A haamanaˈo, e nehenehe te taata tia ore e topa ohie noa i roto i te peu morare tia ore. No reira, e nehenehe te mau buka, te mau vea, te mau hohoˈa teata, e te upaupa e faaara i te mau manaˈo hohonu e taati o te faahotu i te mau hinaaro iino, e i te pae hopea, o te aratai paha i te hara. No te vai mâ noa i te pae morare, e tia ia faaî tatou i to tatou feruriraa i te paari no ǒ mai i te Atua ra.—Iakobo 3:17.

Mau taahiraa avae o te aratai i te peu morare tia ore

9-11. Mai tei faatia-faahou-hia e Solomona, eaha te mau taahiraa avae tei aratai mǎrû noa i te hoê taata apî i te peu morare tia ore?

9 E pinepine, te vai ra te mau taahiraa avae e nehenehe e itehia o te aratai i te peu morare tia ore. Ua hahi anaˈe tatou i mua hoê taahiraa avae, mea fifi roa ˈtu â ia fariu mai. A hiˈo na nafea te reira e faataahia ˈi i roto i te Maseli 7:6-23 [MN]. E ite Solomona i “te hoê taata [apî] aore e [aau] haapao,” aore ra aita e hinaaro maitai. Te “haere noa ra” te taata apî “na te aroâ i pihaiiho i to ˈna [te hoê vahine faaturi] pae fare: e te haere maite ra oia na te eˈa e tae atu ai i to ˈna fare: i na reira oia i te arehurehuraa i te ahiahi ra.” Tera to ˈna hape matamua. I te arehurehuraa, ua aratai to ˈna “aau” ia ˈna, eiaha i te mau huru aroâ atoa, i te hoê râ aroâ ta ˈna i ite e e nehenehe o ˈna e farerei i te hoê vahine faaturi.

10 Te taio nei tatou i muri iho e: “E inaha, ua farerei maira taua vahine ra ia ˈna, e te ahu o te faaturi ra te ahu, e te paari hoi o te aau.” I teie nei, te ite atura te taata apî ia ˈna! E nehenehe hoi ta ˈna e otohe e e hoˈi i te fare, tera râ, mea fifi roa ˈtu â i na mua ˈtu, i te mea iho â râ e mea paruparu oia i te pae morare. Ua haru maira te vahine ra ia ˈna, e ua apa ˈtura ia ˈna. I te mea e ua farii oia ia apahia oia, i teie nei, e faaroo oia i ta ˈna faaitoitoraa faahinaaro: “E tusia amu anaˈe ta ˈu tei te utuafare,” ta ˈna ïa e parau. “I hopoi na vau i te euhe na ˈu i teie nei mahana.” I roto i te mau tusia amu, te vai ra te iˈo animala, te faraoa ota, te hinu, e te uaina. (Levitiko 19:5, 6; 22:21; Numera 15:8-10) Na roto i te faahitiraa i te reira, te faaite ra paha ïa oia e aita oia i ere i te huru pae varua e, i te hoê â taime, mea rahi te mau mea maitatai e amu e e inu i to ˈna fare. “E mai haere tauâ,” ta ˈna ïa e taparuparu ia ˈna, “e faahope hua i te hinaaro e ao noa ˈˈe; tauâ e faanavenave maite i nia ia tauâ iho.”

11 E ere i te mea fifi ia tohu i te faahopearaa. “No te taparu rahi o to ˈna vaha, riro atura oia.” E pee te taata apî ia ˈna i to ˈna fare “mai te puaatoro e haere i te taparahiraa ra,” e “mai te manu e maue i te marei ra.” E faaoti Solomona e teie mau parau o te haaferuri: “Aore hoi i ite e, ia pohe oia i tuuhia ˈi.” E titauhia to ˈna ora no te mea “e haava hoi te Atua i te poreneia e te faaturi.” (Hebera 13:4) E haapiiraa puai mau â teie no te mau tane e te mau vahine atoa! E tia ia ape tatou i te rave i te mau taahiraa avae matamua na te hoê eˈa o te faatupu i te au ore o te Atua.

12. (a) Eaha te auraa o te mau parau ra “aore e aau haapao”? (b) Nafea tatou e nehenehe ai e patu i te hoê puai morare?

12 A tapao na e “aore e aau haapao” to te taata apî i roto i te faatiaraa. Te faaite maira teie mau parau e mea taa ê roa to ˈna mau manaˈo, mau hinaaro, to ˈna here, mau manaˈo o te aau, e mau tapao i roto i te oraraa i te mau mea ta te Atua e farii. Ua aratai to ˈna paruparu i te pae morare i te mau faahopearaa peapea mau. I teie “anotau hopea” fifi roa, e titauhia ia tutava tatou i te patu i te hoê puai morare. (Timoteo 2, 3:1) Ua rave te Atua i te mau faanahoraa no te tauturu ia tatou. Ua faanaho oia i te mau putuputuraa a te amuiraa Kerisetiano no te faaitoito ia tatou ia haere na te eˈa tia e ia farerei tatou i te tahi atu mau taata hoê â ta tatou tapao. (Hebera 10:24, 25) Te vai ra te mau matahiapo a te amuiraa o te tiai nei ia tatou e o te haapii mai nei i te mau eˈa tia. (Ephesia 4:11, 12) Tei ia tatou nei te Parau a te Atua, te Bibilia, ei aratai e ei aveia no tatou. (Timoteo 2, 3:16) I te mau taime atoa, e nehenehe tatou e pure ia tauturu mai te varua o te Atua ia tatou.—Mataio 26:41.

Te haapiiraa na roto i te mau hara a Davida

13, 14. Nafea to te arii Davida raveraa i te hoê hara rahi?

13 Te mea peapea râ, ua topa atoa te tahi mau tavini faahiahia a te Atua i roto i te peu morare tia ore. O te arii Davida te hoê, o tei tavini ia Iehova ma te haapao maitai tau ahuru matahiti i te maoro. Aita e feaaraa e ua here rahi oia i te Atua. Tera râ, ua rave oia i te hoê hara. Mai te taata apî ta Solomona i faataa, te vai ra te mau taahiraa avae o tei aratai ia hara o Davida e o tei faarahi i te reira.

14 I tera ra tau, e faito matahiti au noa to Davida, peneiaˈe e 50 e tiahapa. Na nia mai i te tapoˈi fare, ua ite atu oia i te vahine haviti ia Bate-seba e hopu ra i te pape. Ua titorotoro aˈera oia no nia ia ˈna e ite atura o vai o ˈna. Ua itea mai ia ˈna e tei te haruraa ia Raba, te hoê oire no Amona, ta ˈna tane, o Uria. Ua rave aˈera Davida e ia arataihia mai oia i to ˈna aorai e ua taoto atura ia ˈna. I muri aˈe, ua fifi te mau mea—ite aˈera te vahine e ua hapû oia e o Davida te metua tane. Ma te tiaturi e e taoto o Uria i ta ˈna vahine, ua titau Davida e ia faahoˈihia mai oia mai te tamaˈi mai. Na roto i teie ravea, e manaˈohia ïa e o Uria te metua tane o te aiû a Bate-seba. Aita râ o Uria i haere i to ˈna ra fare. No to ˈna hinaaro rahi e huna i ta ˈna hara, ua faahoˈi Davida ia Uria i Raba e te hoê rata na te raatira o te nuu e parau ra e e tia ia tuu ia Uria i te hoê vahi e haapohehia ˈi oia. Mea na reira to Uria poheraa, e to Davida faaipoiporaa i te vahine ivi na mua ˈˈe a itehia ˈi e te taata e ua hapû oia.—Samuela 2, 11:1-27.

15. (a) Nafea te faaite-hua-raahia te hara a Davida? (b) Eaha te huru o Davida i mua i te aˈo ma te ite a Natana?

15 E au ra e ua manuïa te opuaraa a Davida e huna i ta ˈna hara. Tau avaˈe tei mairi. Ua fanauhia mai te aiû, e tamaiti. Mai te peu e ua haamanaˈo Davida i teie ohipa i tupu i to ˈna papairaa i te Salamo 32, papu maitai ïa e ua haamauiui to ˈna manaˈo haava ia ˈna. (Salamo 32:3-5) Aita râ te hara i hunahia i mua i te aro o te Atua. Te na ô ra te Bibilia e: “E taua mea i ravehia e Davida ra, e mea ino ïa i mua i te mata o Iehova.” (Samuela 2, 11:27) Ua tono Iehova i te peropheta Natana, o tei paraparau ma te ite e o Davida i ta ˈna ohipa i rave. Ua faˈi oioi aˈera Davida e ani atura ia Iehova e faaore mai i ta ˈna hara. Maoti to ˈna tatarahapa mau, ua nehenehe oia e faahau e te Atua. (Samuela 2, 12:1-13) Aita o Davida i inoino i te aˈo. Aita, ua faaite oia i te huru e faataahia ra i roto i te Salamo 141:5: “A papai mai te taata parau-tia ra ia ˈu, e mea hamani maitai ïa; e aˈo mai hoi oia ia ˈu ra, e riro ïa mai te monoˈi maitai ra, e ore tau upoo e paruparu i te reira.”

16. Eaha te faaararaa e te aˈoraa ta Solomona i horoa no nia i te mau hara?

16 Ua feruri paha o Solomona, te piti o te tamaiti a Davida e a Bate-seba, i teie ohipa peapea i tupu i roto i te oraraa o to ˈna metua tane. Ua papai oia i muri aˈe e: “O tei tapoˈi i ta ˈna hara, e ore ïa e maitai; o tei faˈi râ e ua faarue, e arohahia ïa.” (Maseli 28:13) Ia rave tatou i te hoê hara rahi, e tia ia pee tatou i teie aˈoraa faauruahia, e faaararaa e e manaˈo tauturu atoa. E tia ia faˈi tatou i ta tatou hara ia Iehova e ia ani i te tauturu a te mau matahiapo a te amuiraa. Te hoê hopoia faufaa a te mau matahiapo, o te tautururaa ïa i te faatitiaifaro i te feia i rave i te hape.—Iakobo 5:14, 15.

Te faarururaa i te mau faahopearaa o te hara

17. Noa ˈtu e e faaore Iehova i te mau hara, eita oia e paruru ia tatou i te aha?

17 Ua faaore Iehova i te hara a Davida. No te aha? No te mea e taata hapa ore o Davida, no te mea ua aroha oia ia vetahi ê, e no te mea ua tatarahapa mau oia. Noa ˈtu râ, aita Davida i paruruhia i te mau faahopearaa peapea i tupu mai. (Samuela 2, 12:9-14) Hoê â huru i teie mahana. Noa ˈtu e eita Iehova e hopoi mai i te ino i nia i te feia e tatarahapa ra, eita râ oia e paruru ia ratou i te mau faahopearaa matauhia o ta ratou mau ohipa iino. (Galatia 6:7) I rotopu i te mau faahopearaa o te peu morare tia ore i te pae taatiraa, te vai ra paha te faataaraa, te hapû hinaaro-ore-hia, te maˈi purumu, e te ereraa i te tiaturi e te faatura.

18. (a) Eaha ta Paulo i faaue i te amuiraa no Korinetia e rave i nia i te hoê tupuraa tia ore roa i te pae taatiraa? (b) Nafea Iehova e faaite ai i te here e te aroha i nia te feia hara?

18 Mai te peu e ua hara rahi tatou iho, e topa ohie noa to tatou morare a faaruru ai tatou i te mau faahopearaa o te mau hape ta tatou i rave. Noa ˈtu râ, eiaha tatou e vaiiho e ia tapea te tahi mea ia tatou ia tatarahapa e ia faahau e te Atua. I te senekele matamua, ua papai Paulo i to Korinetia e e tia ia tiavaru ratou i te hoê taata e rave ra i te peu taatiraa e te fetii, i rapaeau i te amuiraa. (Korinetia 1, 5:1, 13) I muri aˈe i to te taata tatarahapa-mau-raa, ua faaue Paulo i te amuiraa e: “E faaore atu outou i ta ˈna hara, e e haamahanahana ˈtu e tia ˈi [e] e faaite papu atu outou i to outou aroha ia ˈna.” (Korinetia 2, 2:5-8) I roto i teie aˈoraa faauruahia, te ite ra tatou i te here e te aroha o Iehova i te feia hara e tatarahapa ra. E oaoa te mau melahi i te raˈi ia tatarahapa te hoê taata hara.—Luka 15:10.

19. Ia oto tatou ma te tano no te hoê haerea ino, e hopoi mai ïa i teihea mau maitai?

19 Noa ˈtu e e oto tatou no te hoê haerea ino, e nehenehe te tatarahapa e tauturu ia tatou ia ‘ara ia ore tatou e hoˈi i te parau ino ra.’ (Ioba 36:21) E tia mau â ia faataupupu te mau faahopearaa au ore ia tatou eiaha e rave faahou i te ino. Hau atu â, ua faaohipa Davida i te ohipa peapea i tupu no ta ˈna hara no te aˈo ia vetahi ê. Ua na ô oia e: “I reira vau e haapii ai i te feia rave hara i ta oe parau, e e faafariuhia mai te rave parau ino ra ia oe.”—Salamo 51:13.

No roto mai te oaoa i te taviniraa ia Iehova

20. Eaha te mau maitai e noaa mai ia auraro tatou i te mau titauraa tia a te Atua?

20 “O tei faaroo â e ua haapao i te parau a te Atua, o ratou tei maitai,” ta Iesu ïa i parau. (Luka 11:28) E hopoi mai te auraroraa i te mau titauraa tia a te Atua i te oaoa i teie nei e a muri noa ˈtu. Mai te peu e ua vai mâ noa tatou i te pae morare, ia tamau ïa tatou i te pee i taua haerea ra ma te faaohipa i te mau faanahoraa atoa ta Iehova i rave no te tauturu ia tatou. Mai te peu e ua rave na tatou i te peu morare tia ore, ia faaitoitohia ïa tatou i te mea ra e ua ineine Iehova i te faaore i te hara a te feia e tatarahapa mau ra, e ia faaoti papu tatou eiaha roa ˈtu e rave faahou i te hara.—Isaia 55:7.

21. Te faaohiparaa i teihea aˈoraa a te aposetolo Petero e tauturuhia ˈi tatou ia vai viivii ore noa i te pae morare?

21 E fatata teie ao tia ore i te mou, e to ˈna mau haerea e ta ˈna mau peu morare tia ore atoa. Na roto i te vai-viivii-ore-noa-raa i te pae morare, e faufaahia tatou i teie nei e a muri noa ˈtu. Ua papai te aposetolo Paulo e: “E au mau here e, o te reira mau mea ta outou e tiai na, e faaitoito, e haapapu hua ia roohia mai outou e ana ma te hau, ma te porao ore e te hapa ore. . . . Ua ite na outou i teie nei mau mea, e ara ia outou, ia ore outou ia riro i te haavare a te taata iino ra, e hiˈa ihora outou i to outou itoitoraa na.”—Petero 2, 3:14, 17.

E nehenehe anei outou e faataa?

• No te aha e mea fifi ia vai mâ noa i te pae morare?

• Eaha te tahi mau ravea no te paturu i ta tatou faaotiraa papu e pee i te mau ture morare teitei?

• Eaha te tahi mau mea ta tatou e nehenehe e haapii mai na roto i te mau hara a te taata apî i faataahia e Solomona?

• Eaha ta te hiˈoraa o Davida e haapii maira ia tatou no nia i te tatarahapa?

[Uiraa haapiiraa]

[Hohoˈa i te api 13]

E parururaa ia faaite outou i to outou tiaraa no nia i te huru morare ia vetahi ê

[Hohoˈa i te mau api 16, 17]

No te mea ua tatarahapa mau Davida, ua faaore Iehova i ta ˈna hara