Eaha to roto?

Tapura tumu parau

Te manaˈo o te Atua i te vai-mâ-raa i te pae morare

Te manaˈo o te Atua i te vai-mâ-raa i te pae morare

Te manaˈo o te Atua i te vai-mâ-raa i te pae morare

“O vau to Atua ra, o Iehova; o tei faaite ia oe i te mea e maitai ai oe ra; o tei aratai ia oe na te eˈatia maitai ia haere oe ra.”—ISAIA 48:17.

1, 2. (a) Eaha te manaˈo o te taata e rave rahi i te peu morare i te pae taatiraa? (b) Eaha te manaˈo o te mau Kerisetiano i te peu morare i te pae taatiraa?

 I TEIE mahana, i te mau vahi e rave rahi o te fenua, te hiˈohia ra te haerea morare ei ohipa na te taata taitahi. Te hiˈo ra te taata i te mau taatiraa o te tino ei faaiteraa natura i te here o te nehenehe e ravehia i te mau taime atoa e hinaaro ai ratou, eiaha mai te hoê mea e tia ia ravehia i roto noa i te faaipoiporaa. Te manaˈo ra ratou e aita hoê aˈe taata e mauiui i te reira, e ere i te mea ino ia faaoti te taata i te haerea ta ˈna iho e pee. I to ratou manaˈo, eiaha te taata e haavahia no nia i te parau o te huru morare, te mau taatiraa o te tino iho â râ.

2 E manaˈo ê to te feia i haapii no nia ia Iehova. Te pee nei ratou ma te oaoa i te mau aratairaa Bibilia no to ratou here ia Iehova e to ratou hinaaro e faaoaoa ia ˈna. Ua ite ratou e te here ra e te aratai ra Iehova ia ratou no to ratou maitai, e e faufaa-mau-hia e e oaoa ratou i taua aratairaa ra. (Isaia 48:17) I te mea e o te Atua te Tumu o te ora, mea tano ïa ia fariu tia ˈtu ratou i nia ia ˈna no te imi i te aveia nafea ia faaohipa i to ratou tino, i roto iho â râ i teie tumu parau tei taai-piri-hia i te horoaraa i te ora.

Te hoê ô a te hoê Atua Poiete î i te here

3. Eaha tei haapiihia i te taata e rave rahi i roto i te Amuiraa faaroo Kerisetiano no nia i te mau taatiraa o te tino, e eaha ta te Bibilia e haapii mau ra?

3 Taa ê roa i te ao i teie mahana, ua haapii vetahi pae i roto i te Amuiraa faaroo Kerisetiano e mea haama te mau taatiraa o te tino, e hara te reira, e o te faahinaaroraa Eva ia Adamu te “hara matamua” i roto i te ô i Edene. E taa ê roa teie manaˈo i ta te mau Papai faauruahia e parau ra. Te faataa ra te faatiaraa Bibilia i na taata faaipoipo matamua mai ia ‘Adamu raua atoa ta ˈna vahine.’ (Genese 2:25) Ua faaue te Atua ia raua e fanau i te tamarii, ma te parau e: “Ia fanau orua, e ia rahi roa, e faaî i te fenua nei.” (Genese 1:28) Eita ïa e tano ia faaue te Atua ia Adamu e ia Eva e fanau i te tamarii, a faautua ˈtu ai ia raua no to raua peeraa i taua faaueraa ra.—Salamo 19:8.

4. No te aha te Atua i tuu ai i te ravea taatiraa i roto i te taata?

4 I roto i taua faaueraa ra i horoahia i to tatou nau metua matamua, tei parau-faahou-hia ia Noa e ta ˈna mau tamaiti, te ite ra tatou i te tumu matamua o te mau taatiraa o te tino: te fanauraa ïa i te tamarii. (Genese 9:1) Te faaite ra râ te Parau a te Atua e aita ta ˈna mau tavini faaipoipo e faahepohia ra ia taotia i te mau taatiraa o te tino i te fanauraa noa i te tamarii. E nehenehe ta taua mau taatiraa ra e haamâha ma te tano i te mau hinaaro o te aau e o te tino e e riro ei oaoaraa no na hoa faaipoipo. E ravea tera no te faaite i te here hohonu te tahi i te tahi.—Genese 26:8, 9; Maseli 5:18, 19; Korinetia 1, 7:3-5.

Te mau taotiaraa no ǒ mai i te Atua ra

5. Eaha te mau opaniraa ta te Atua i tuu i nia i te mau taatiraa o te tino a te taata?

5 E ô te mau taatiraa o te tino na te Atua, eiaha râ te reira e ravehia ma te taotia-ore-hia. E au atoa teie faaueraa tumu i roto i te faanahoraa o te faaipoiporaa. (Ephesia 5:28-30; Petero 1, 3:1, 7) I rapaeau i te faaipoiporaa, mea opanihia te mau taatiraa o te tino. Mea maramarama maitai te Bibilia i nia i teie tumu parau. I roto i te Ture ta te Atua i horoa na te nunaa Iseraela, te parauhia ra e: “Eiaha roa oe e faaturi.” (Exodo 20:14) I muri aˈe, ua faaô Iesu i “te faaturi” e “te poreneia” i roto i te mau “manaˈo ino” no roto mai i te mafatu e o te haaviivii i te hoê taata. (Mareko 7:21, 22) Ua faauruahia te aposetolo Paulo no te aˈo i te mau Kerisetiano i Korinetia: “E maue ê atu i te [poreneia].” (Korinetia 1, 6:18; MN) E i roto i ta ˈna rata i to Hebera, ua papai Paulo e: “Ia haamaitaihia te faaipoipo i te taata atoa ra, e te viivii ore hoi te roi; e haava hoi te Atua i te poreneia e te faaturi ra.”—Hebera 13:4.

6. I roto i te Bibilia, eaha te auraa o te taˈo “poreneia”?

6 Eaha te auraa o te parau “poreneia”? E huriraa teie parau no te taˈo Heleni por·neiʹa, o te ravehia i te tahi taime no te faataa i te mau taatiraa o te tino i rotopu i te mau taata faaipoipo ore. (Korinetia 1, 6:9) I roto i te tahi atu â mau irava, mai te Mataio 5:32 e te Mataio 19:9, e auraa aano atu â to te taˈo e te taai-rahi-hia ra i te faaturi, te taotoraa i te fetii, e te taatiraa e te animala. Te tahi atu â mau peu taatiraa i rotopu i te mau taata faaipoipo ore o te nehenehe atoa e parauhia e e por·neiʹa, o te taatiraa ïa na roto i te vaha e te ohure e te mirimiriraa i te melo taatiraa o te tahi atu taata. I roto i te Parau a te Atua, mea opanihia teie mau peu atoa, tei faataa-maitai-hia aore ra tei faahitihiti-noa-hia.—Levitiko 20:10, 13, 15, 16; Roma 1:24, 26, 27, 32. *

Ia faufaahia i te mau ture morare a te Atua

7. Nafea tatou e faufaahia ˈi ia vai mâ noa tatou i te pae morare?

7 E nehenehe te auraroraa i te aratairaa a te Atua no nia i te taatiraa e riro ei tautooraa no te mau taata tia ore. Teie ta te philosopho ati Iuda tuiroo ra o Maimonide no te senekele 12 i papai: “I roto i te Torah [Ture a Mose] taatoa, aita e opaniraa fifi mai to te mau taatiraa opanihia e te mau taatiraa tia ore o te tino.” Ia auraro râ tatou i te aratairaa a te Atua, e faufaa-rahi-hia tatou. (Isaia 48:18) Ei hiˈoraa, e tauturu te auraroraa i roto i teie tuhaa i te paruru ia tatou i te mau maˈi purumu, aita e rapaauraa to te tahi e e nehenehe te taata e pohe. * E paruruhia tatou i te mau hapûraa i rapaeau i te faaipoiporaa. E faatupu atoa te faaohiparaa i te paari no ǒ mai i te Atua ra i te hoê manaˈo haava mâ. E faaitoito te na reiraraa i te faaturaraa ia tatou iho e e faatura atoa mai vetahi ê, mai to tatou fetii, to tatou hoa faaipoipo, ta tatou mau tamarii, e to tatou mau taeae e mau tuahine Kerisetiano. E faatupu atoa te reira i roto ia tatou i te hoê huru maitai e tano i mua i te mau taatiraa o te tino o te faahotu i te oaoa i roto i te faaipoiporaa. Ua papai te hoê vahine Kerisetiano e: “O te parau mau o te Parau a te Atua te parururaa maitai roa ˈˈe e vai ra. Te tiai nei au no te faaipoipo, e ia faaipoipo vau, e oaoa roa vau i te faaite i te tane Kerisetiano ta ˈu e faaipoipo e ua vai viivii ore noa vau.”

8. Nafea to tatou haerea viivii ore e turu ai i te haamoriraa viivii ore?

8 Ma te pee i te hoê haerea viivii ore, e nehenehe atoa tatou e faaore rahi i te mau manaˈo tano ore no nia i te haamoriraa mau e e aratai i te taata i te Atua ta tatou e haamori ra. Ua papai te aposetolo Petero e: “Ia maitai ta outou parau i rotopu i te mau Etene: ta ratou hoi i faaino mai ia outou, mai te mea e feia rave parau ino, ia hiˈo râ ratou i ta outou parau maitai, ia haamaitai ratou i te Atua i te mahana e roohia mai ai ra.” (Petero 1, 2:12) Noa ˈtu e aita te feia o te ore e tavini ra ia Iehova e ite ra aore ra e farii ra i to tatou haerea viivii ore, e nehenehe e papu ia tatou e te ite ra, te farii ra, e te oaoa atoa ra to tatou Metua i te raˈi i ta tatou mau tutavaraa e pee i ta ˈna aratairaa.—Maseli 27:11; Hebera 4:13.

9. No te aha e tia ˈi ia tiaturi tatou i te aratairaa a te Atua, noa ˈtu e aita paha i taa maitai ia tatou ta ˈna mau tumu? A faataa.

9 Te auraa e faaroo i te Atua, e tiaturi atoa e ua ite o ˈna eaha te mea maitai roa ˈˈe no tatou, noa ˈtu e aita e taa maitai ra ia tatou te mau tumu atoa e aratai ai oia ia tatou mai ta ˈna e rave ra. E rave tatou i te hoê hiˈoraa i roto i te Ture a Mose. Ia au i te hoê faatureraa no nia i te mau puhapa a te nuu, mea titauhia ia tanu i te tutae i rapaeau i te puhapa. (Deuteronomi 23:13, 14) Peneiaˈe ua uiui to Iseraela eaha te tumu o taua faaueraa ra; ua manaˈo atoa paha vetahi pae e mea faufaa ore te reira. Mai reira mai râ, ua itea mai i te ihi rapaauraa e ua tauturu teie ture i te paruru i te mau vaipuna i te viivii a arai atu ai i te mau maˈi e rave rahi o te taˈitaˈihia e te mau manumanu. Oia atoa, te vai ra te mau tumu i te pae varua, totiale, te pae o te aau, o te tino, e o te feruriraa i taotia ˈi te Atua i te mau taatiraa o te tino i roto noa i te faaipoiporaa. E hiˈo tatou i teie nei i te tahi mau hiˈoraa Bibilia o te feia i tapea maite i to ratou viivii ore i te pae morare.

O Iosepha tei haamaitaihia no to ˈna haerea morare maitai

10. O vai tei tamata i te faahinaaro ia Iosepha, e nafea to ˈna pahonoraa ˈtu?

10 Ua ite paha outou i te hiˈoraa Bibilia o Iosepha, te tamaiti a Iakoba. I te 17raa o to ˈna matahiti, ua riro oia ei tîtî na Potiphara, e raatira o te mau tiai a Pharao i Aiphiti. Ua haamaitai Iehova ia Iosepha, e i muri aˈe, ua faatavanahia oia i nia i te utuafare taatoa o Potiphara. I te naearaahia to ˈna e 20 matahiti, mea “purotu” Iosepha “i te tupu maitai, e te mata maitai.” Ua huti mai oia i te ara-maite-raa o te vahine a Potiphara, o tei tamata i te faahinaaro ia ˈna. Ua faaite maitai Iosepha i to ˈna tiaraa, ma te faataa e ia farii oia, eita noa oia e haavare i to ˈna fatu, e ‘hara’ atoa râ oia “i te Atua.” No te aha Iosepha i feruri ai mai te reira?—Genese 39:1-9.

11, 12. Noa ˈtu e aita e ture papaihia a te Atua o te opani ra i te poreneia e te faaturi, no te aha i tia ˈi ia Iosepha ia feruri mai ta ˈna i rave?

11 Papu maitai, aita te faaotiraa a Iosepha i niuhia i nia i te mǎtaˈu e ia itea mai te taata ia raua. Mea atea te faaearaa o te utuafare o Iosepha, e te manaˈo ra to ˈna metua tane e ua pohe oia. Ia rave Iosepha i te peu morare tia ore i te pae taatiraa, e ore roa ˈtu to ˈna utuafare e ite. Eita atoa paha taua hara ra e iteahia e Potiphara e ta ˈna mau tavini tane, i te mea e te vai ra te mau taime aita ratou i roto i te fare. (Genese 39:11) Tera râ, ua ite Iosepha e eita e nehenehe e huna i taua haerea ra i te Atua.

12 Eita e ore e ua feruri Iosepha i nia i te mau mea ta ˈna i ite no nia ia Iehova. Aita e feaaraa, ua ite oia eaha ta Iehova i parau i roto i te ô i Edene: “No reira e faarue ai te taata i tana metua tane e tana metua vahine, a ati atu ai i ta ˈna vahine, e e riro hoi raua ei hoê.” (Genese 2:24) Hau atu â, ua ite paha Iosepha eaha ta Iehova i parau na i te hoê arii ati Philiseti o tei faahinaaro ia Sara, te tupuna vahine o Iosepha. Teie ta Iehova i parau i te arii: “Inaha, e taata pohe oe na, i tena na vahine i ta oe i aratai mai na; e vahine tara tane hoi oia. . . . I tapea ˈˈe ai hoi au ia oe, ia ore oe ia hara ia ˈu nei; no reira hoi au i ore i tuu atu ai ia rave atu oe ia ˈna.” (Genese 20:3, 6) No reira, noa ˈtu e aitâ Iehova i horoa ˈtura i te hoê ture papaihia, mea taa maitai te mau manaˈo hohonu o Iosepha no nia i te faaipoiporaa. Na te manaˈo morare o Iosepha, e to ˈna hinaaro e faaoaoa ia Iehova i turai ia ˈna ia maue ê i te peu morare tia ore.

13. No te aha paha e ore ai Iosepha e nehenehe e ape i te vahine a Potiphara?

13 Area te vahine a Potiphara ra, ua onoono noa ïa ma te taparuparu ia ˈna “i tera mahana, i tera mahana” e taoto raua. No te aha Iosepha i ore ai i ape noa ˈtu ia ˈna? No te mea, ei tîtî, e ohipa ta ˈna e eita ta ˈna e nehenehe e taui i to ˈna huru tupuraa. Ia au i te haapapuraa a te ihipǎpǎ, no te huru hamaniraa o te mau fare a to Aiphiti, e tia iho â ia haere na roto i te tuhaa matamua o te fare e tae atu ai i te mau piha vairaa taoˈa. No reira, eita ta Iosepha e nehenehe e ape i te vahine a Potiphara.—Genese 39:10.

14. (a) Eaha tei tupu i nia ia Iosepha i to ˈna hororaa mai mua ˈtu i te vahine a Potiphara? (b) Nafea to Iehova haamaitairaa ia Iosepha no to ˈna haapao maitai?

14 Ua tae aˈera i te hoê mahana e o raua anaˈe to roto i te fare. Ua haru maira te vahine a Potiphara ia Iosepha e parau atura e: “E taoto na tâua.” Ua horo aˈera o Iosepha. No to ˈna inoino i to Iosepha patoiraa ia ˈna, ua pari ihora oia ia ˈna i te tamataraa i te mafera ia ˈna. Eaha te mau faahopearaa? Ua haamaitai anei Iehova i to ˈna haerea hapa ore i muri iti noa ˈˈe? Aita. Ua hurihia o Iosepha i roto i te fare tapearaa e ua taamuhia i te fifi. (Genese 39:12-20; Salamo 105:18) Ua ite Iehova i te ohipa tano ore i tupu e i te pae hopea, ua faateitei oia ia Iosepha mai te hoê fare tapearaa ˈtu e i te hoê aorai. O o ˈna te piti o te taata mana roa ˈˈe i Aiphiti e ua haamaitaihia oia i te hoê vahine e te mau tamarii. (Genese 41:14, 15, 39-45, 50-52) Hau atu â, ua papaihia te aamu o te hapa ore o Iosepha a 3 500 matahiti aˈenei ei haapiiraa na te mau tavini a te Atua mai reira mai. Auê ïa haamaitairaa faahiahia no te auraroraa i te mau ture tia a te Atua! Eita atoa paha tatou e ite noa i te mau maitai oioi ia tapea tatou i te hapa ore morare, e nehenehe râ e papu ia tatou e te ite ra Iehova i te reira e e haamaitai oia ia tatou i te taime e tano.—Paraleipomeno 2, 16:9.

Te “faufaa” a Ioba ‘e to ˈna mata’

15. Eaha te “faufaa” a Ioba ‘e to ˈna mata’?

15 O Ioba te tahi atu taata tei tapea i te hapa ore. A faaruru ai oia i te mau ati ta te Diabolo i faatae i nia ia ˈna, ua feruri Ioba i to ˈna oraraa e ua ineine oia i te faaruru i te hoê utua rahi mai te peu e ua ofati oia, taa ê atu i te tahi mau mea, i te faaueraa tumu a Iehova no nia i te peu morare i te pae taatiraa. Ua na ô Ioba e: “Ua faaau vau i te faufaa i o ˈu nei pue mata; e eiaha vau e tiatonu i te paretenia.” (Ioba 31:1) Te hinaaro ra Ioba e parau e i roto i ta ˈna faaotiraa papu e tapea i to ˈna taiva ore i te Atua, ua opua maite oia e ape i te hiˈo i te hoê vahine ma te faahinaaro. Parau mau, e ite oia i te mau vahine i roto i te oraraa i te mau mahana atoa e e tauturu atoa paha oia ia ratou ia hinaaro ratou. Ma te opua râ e faahinaaro atu, eita ïa e tia ia ˈna. Na mua ˈˈe ta ˈna mau tamataraa i haamata ˈi, e taata taoˈa rahi oia, tei ‘hau i te rahi i to te hitia o te râ atoa ra.’ (Ioba 1:3) Aita râ oia i faaohipa i ta ˈna faufaa rahi no te huti mai i te mau vahine e rave rahi. Papu maitai, aita roa ˈtu oia i hauti e te manaˈo e taati ma te tia ore e te mau vahine apî aˈe.

16. (a) No te aha Ioba e riro ai ei hiˈoraa maitai no te mau Kerisetiano faaipoipo? (b) Nafea te haerea o te taata i te tau o Malaki i taa ê roa ˈi i to Ioba, e eaha te huru i teie mahana?

16 No reira, ua faaite Ioba i te hapa ore morare i te mau taime maitatai e i te mau taime fifi atoa. Ua ite Iehova i te reira e ua haamaitai rahi mai ia ˈna. (Ioba 1:10; 42:12) E hiˈoraa maitai mau o Ioba no te mau Kerisetiano faaipoipo, te mau tane e te mau vahine atoa! E ere i te mea maere ia here rahi Iehova ia ˈna! Area te haerea o te taata e rave rahi i teie mahana ra, ua piri roa ˈtu â ïa i tei tupu i te tau o Malaki. Ua faahapa taua peropheta ra i te haerea o te mau tane faaipoipo e rave rahi o tei faarue i ta ratou vahine, e pinepine no te faaipoipo i te mau vahine apî aˈe. Ua poˈi te fata a Iehova i te roimata o te mau vahine faaipoipo tei faaruehia, e ua faautua te Atua i te mau tane o tei “haavare” i ta ratou vahine.—Malaki 2:13-16.

Te hoê potii viivii ore

17. Nafea te potii Sulami e au ai i te hoê ‘aua opanihia’?

17 O te hoê potii Sulami te toru o te taata i tapea i te hapa ore. No to ˈna apî e to ˈna nehenehe, ua here te hoê tiai mamoe ia ˈna e te arii taoˈa no Iseraela atoa, o Solomona. I roto i te aamu nehenehe mau e vai ra i roto i te Sire a Solomona, ua vai viivii ore noa te potii Sulami, a fanaˈo atu ai i te faatura o te feia e haaati ra ia ˈna. Ua faauruahia o Solomona, noa ˈtu e aita te potii Sulami i hinaaro ia ˈna, no te papai i to ˈna aamu. Ua faatura atoa te tiai mamoe ta te potii Sulami i here i to ˈna haerea viivii ore. I te hoê taime, ua feruriruri oia e e au te potii Sulami i te hoê ‘aua opanihia.’ (Sire a Solomona 4:12) I Iseraela i tahito ra, i roto i te mau ô nehenehe, ua rau te mau maa tupu au maitai, te mau tiare noˈanoˈa, e te mau tumu raau rarahi. Mea matauhia e e auahia taua mau ô ra i te raau tupu aore ra i te patu e e nehenehe e tomo atu na roto noa i te hoê uputa i ponaohia. (Isaia 5:5) No te tiai mamoe, e au te viivii ore morare e te nehenehe o te potii Sulami i taua huru ô nehenehe mau ra. Mea viivii ore roa oia. E faaite noa oia i to ˈna here rahi i te tane ta ˈna e faaipoipo.

18. Eaha ta te mau aamu o Iosepha, o Ioba, e te potii Sulami e haamanaˈo maira ia tatou?

18 I te pae o te hapa ore morare, e hiˈoraa maitai roa te potii Sulami no te mau vahine Kerisetiano i teie mahana. Ua ite e ua mauruuru Iehova i te huru morare maitai o te potii Sulami e ua haamaitai ia ˈna mai ta ˈna i haamaitai ia Iosepha e ia Ioba. Ua papaihia ta ratou mau ohipa o te hapa ore i roto i te Parau a te Atua ei aveia no tatou. Aita ta tatou mau tutavaraa e tapea i te hapa ore i teie mahana e papaihia ra i roto i te Bibilia, tera râ, e “buka manaˈoraa” ta Iehova no te feia e imi ra i te rave i to ˈna hinaaro. Eiaha roa ˈtu ïa tatou e haamoe e te “ite” maira e te oaoa ra Iehova a tutava ˈi tatou ma te haapao maitai i te vai mâ noa i te pae morare.—Malaki 3:16.

19. (a) Nafea tatou ia hiˈo i te vai-mâ-raa morare? (b) Eaha te hiˈopoahia i roto i te tumu parau i muri nei?

19 Noa ˈtu e e tâhitohito mai paha te feia faaroo ore, e oaoa tatou i te auraroraa i to tatou Atua Poiete î i te here. E huru morare teitei aˈe to tatou, e huru morare no ǒ mai i te Atua ra. E mea teie e tia ia tatou ia haafaahiahia, ia poihere. Na roto i te tapea-maite-raa i te hoê tiaraa mâ i te pae morare, e nehenehe tatou e oaoa i te haamaitairaa a te Atua e e tiaturi ma te faahiahia i te mau haamaitairaa mure ore a muri aˈe. Ei faaohiparaa râ, eaha ta tatou e nehenehe e rave no te vai mâ noa i te pae morare? E hiˈopoahia teie uiraa faufaa i roto i te tumu parau i muri nei.

[Nota i raro i te api]

^ A hiˈo i Te Pare Tiairaa o te 15 no Tiunu 1983, mau api 29-31 (Farani).

^ Te mea peapea, te vai ra te mau tupuraa ua roohia te hoê Kerisetiano hapa ore i te hoê maˈi purumu no te hoê hoa tiaturi ore tei ore i pee i te aratairaa a te Atua.

E nehenehe anei outou e faataa?

• Eaha ta te Bibilia e haapii ra no nia i te mau taatiraa o te tino?

• I roto i te Bibilia, eaha te auraa o te taˈo “poreneia”?

• Nafea tatou e faufaahia ˈi ia vai mâ noa tatou i te pae morare?

• No te aha Iosepha, Ioba, e te potii Sulami e riro ai ei mau hiˈoraa maitatai no te mau Kerisetiano i teie mahana?

[Uiraa haapiiraa]

[Hohoˈa i te api 9]

Ua maue ê Iosepha i te peu morare tia ore

[Hohoˈa i te api 10]

E au te potii Sulami i te hoê ‘aua opanihia’

[Hohoˈa i te api 11]

I faaau na Ioba i te hoê ‘faufaa e to ˈna mata’