Eaha to roto?

Tapura tumu parau

Ia hoê â to outou faaroo e to Aberahama!

Ia hoê â to outou faaroo e to Aberahama!

Ia hoê â to outou faaroo e to Aberahama!

“O te feia faaroo ra, e tamarii ïa na Aberahama.”—GALATIA 3:7.

1. Nafea to Aberama faarururaa i te hoê ati apî i Kanaana?

 UA FAARUE Aberama i te hoê oraraa fanaˈo i Ura ei auraroraa i te faaueraa a Iehova. Ua riro te mau fifi ta ˈna i farerei i te mau matahiti i muri mai ei matamehai noa o te tamataraa i te faaroo ta ˈna i faaruru atu i Aiphiti. Te na ô ra te aamu bibilia e: “Roohia ihora râ taua fenua ra i te oˈe.” E nehenehe noa hoi ta Aberama e inoino i teie huru tupuraa! Ua rave râ oia i te tahi mau faanahoraa no te aupuru i to ˈna utuafare. “Reva ˈtura Aberama i Aiphiti i te purutiaraa i reira; e oˈe rahi roa hoi tei taua fenua ra.” Mea fifi no te utuafare rahi o Aberama ia haere i Aiphiti ma te ore e itehia mai. E haapao anei Iehova i ta ˈna i fafau e e paruru anei oia ia Aberama i te ino?—Genese 12:10; Exodo 16:2, 3.

2, 3. (a) No te aha o Aberama i huna ˈi i te tiaraa mau o ta ˈna vahine? (b) I roto i taua tupuraa ra, ua nafea o Aberama i te paraparauraa i ta ˈna vahine?

2 Te taio nei tatou i roto i te Genese 12:11-13 (MN) e: “Fatata maira Aiphiti ia ratou, ua parau atura oia i ta ˈna vahine ia Sari, Inaha, [ia tia ia oe,] e vahine hiˈoraa maitai oe ua ite au; e riro to Aiphiti i te parau ia hiˈo mai ratou ia oe, O ta ˈna teie vahine; e e riro ratou i te taparahi mai ia ˈu, e faaora râ ia oe: [ia tia ia oe,] e parau atu râ oe, e e tuahine oe no ˈu, ia itehia mai au ia oe ra; ora ihora vau ia oe.” Noa ˈtu e ua hau atu to Sari matahiti i te 65, te haviti roa râ oia. Mea atâta te reira no te ora o Aberama. * (Genese 12:4, 5; 17:17) Te mea faufaa ˈtu â, te fifihia ra te opuaraa a Iehova, ua parau hoi oia e e na roto i te huaai o Aberama e maitai ai te mau nunaa atoa o te fenua nei. (Genese 12:2, 3, 7) I te mea e aitâ to Aberama e tamarii, mea faufaa roa ia vai ora noa oia.

3 Ua paraparau Aberama i ta ˈna vahine no nia i te hoê ravea ta raua i farii na mua ˈˈe, oia hoi, e parau e e tuahine o Sari no ˈna. A tapao na e noa ˈtu e e mana patereareha to ˈna, aita oia i faaohipa hua i to ˈna tiaraa, ua imi râ oia e ia haa amui mai e ia turu mai ta ˈna vahine. (Genese 12:11-13; 20:13) I ǒ nei, ua horoa o Aberama i te hiˈoraa maitai roa e ia faaohipa te mau tane i te tiaraa upoo ma te here, e ua riro o Sari ei hiˈoraa no te mau vahine no teie tau na roto i te faaiteraa i to ˈna auraroraa.—Ephesia 5:23-28; Kolosa 4:6.

4. E nafea te mau tavini haapao maitai a te Atua i teie tau e tia ˈi ia haamǎtaˈuhia te ora o to ratou mau taeae?

4 I nehenehe na o Sari e parau e e tuahine oia no Aberama no te mea hoê â to raua metua tane, e ere râ hoê â metua vahine. (Genese 20:12) Hau atu â, aita i titauhia ia ˈna ia horoa i te haamaramaramaraa i te taata eita e tia ia ratou ia fanaˈo. (Mataio 7:6) E haapao te mau tavini taiva ore a te Atua no teie tau i te faaueraa bibilia e riro ei taata tia. (Hebera 13:18) Eita roa ˈtu ratou, ei hiˈoraa, e haavare ma te horeo i roto i te hoê tiripuna. Ia haamǎtaˈuhia te ora pae tino aore ra pae varua o to ratou mau taeae, mai i te tau hamani-ino-raa aore ra ati tivira, e pee ratou i te aˈoraa a Iesu ia ‘paari mai te ophi ra, e te hapa ore mai te uuairao ra.’—Mataio 10:16; a hiˈo i Te Pare Tiairaa o te 1 no Novema 1996, api 18, paratarafa 19.

5. No te aha Sari i ineine ai i te auraro i te titauraa a Aberama?

5 Ua nafea o Sari i te titauraa a Aberama? Te faataa ra te aposetolo Petero i te mau vahine mai ia ˈna mai tei “tiaturi i te Atua.” Ua taa ïa ia Sari te mau tumu parau pae varua i taaihia i taua huru tupuraa ra. Oia atoa, mea here e mea faatura na ˈna ta ˈna tane. No reira oia i maiti ai e ‘auraro maite i ta ˈna tane’ e e huna i to ˈna tiaraa vahine faaipoipo. (Petero 1, 3:5) Papu maitai, mea atâta no ˈna te na reiraraa. “E tae atura Aberama i Aiphiti, ua hiˈo maira to Aiphiti i ta ˈna vahine ra, e e vahine mata aiai rahi. Ite aˈera hoi te hui arii atoa i ǒ Pharao ra ia ˈna, e ua arue hoi ia ˈna ia Pharao ra; e arataihia ˈtura taua vahine ra i roto i te fare o Pharao.”—Genese 12:14, 15.

Faaorahia e Iehova

6, 7. To roto Aberama e o Sari i teihea huru tupuraa peapea, e nafea to Iehova faaoraraa ia Sari?

6 Eaha râ ïa to Aberama e to Sari peapea! Te itehia ra e fatata roa o Sari i te maferahia. Hau atu â, ua horoa rahi o Pharao, tei ore i ite i te tiaraa mau o Sari ei vahine faaipoipo, i te mau ô na Aberama, e inaha, “e nǎnǎ mamoe ta ˈna, e te nǎnǎ puaatoro, e te mau asini, e te tavini tane, e te tavini vahine, e te mau asini ufa, e te mau kamela.” * (Genese 12:16) Eaha râ paha o Aberama i te ore i tâuˈa i teie mau ô! Noa ˈtu te huru ino mau o te tupuraa, aita Iehova i faarue ia Aberama.

7 “Ua tuu maira râ Iehova i te pohe rahi ia Pharao, e tana utuafare atoa, ia Sari, i te vahine a Aberama ra.” (Genese 12:17) Na roto i te hoê ravea aita i faataahia, ua faaitehia ia Pharao o vai te tumu mau o teie mau “pohe.” Ua haa oioi atura oia: “Ua parau maira hoi Pharao ia Aberama, na ô maira, Eaha teie ta oe i rave iho ia ˈu nei? Eaha oe i ore i parau mai ai ia ˈu e, e vahine oia na oe? Eaha oe i parau mai ai e, e tuahine oia no ˈu, ia rave au ia ˈna ei vahine na ˈu? E tena na, teie to vahine, a rave, a haere. Ua parau atura Pharao i te mau taata ra, e tuu atu ratou ia ˈna ia haere na, e ta ˈna vahine, e ta ˈna mau taoˈa atoa ra.”—Genese 12:18-20; Salamo 105:14, 15.

8. Eaha te paruru ta Iehova e fafau ra i te mau Kerisetiano i teie tau?

8 I teie tau, aita Iehova e haapapu maira e e paruruhia tatou i te mau faahopearaa iino o te pohe, te ohipa ino, te oˈe, aore ra o te ati natura. Ua fafau mai Iehova e e paruru noa iho â oia ia tatou i te mau mea o te nehenehe e tuino i to tatou ea pae varua. (Salamo 91:1-4) E na reira oia na roto iho â râ i te horoaraa mai i te mau faaararaa i te taime tano na roto i ta ˈna Parau e “te tavini haapao maitai e te paari.” (Mataio 24:45) E ia haamǎtaˈuhia tatou i te pohe i te hamani-ino-raa? Noa ˈtu e e pohe atu paha te tahi mau taata, eita roa ˈtu te Atua e faatia ia haamouhia to ˈna nunaa taatoa. (Salamo 116:15) E ia pohe noa ˈtu te tahi feia haapao maitai, e nehenehe tatou e tiaturi e e faatiahia mai ratou.—Ioane 5:28, 29.

Pûpûraa tusia ia vai noa te hau

9. Na te aha e faaite e ua hahaere noa o Aberama i Kanaana?

9 Ma te papu e ua hope te oˈe i Kanaana, “ua haere maira Aberama, e ta ˈna vahine, e o Lota atoa, ma te mau taoˈa atoa na ˈna ra, mai Aiphiti mai, i te [Négueb],” te hoê vahi mǎrô i te pae apatoa o te mau mouˈa no Iuda. “E taoˈa rahi roa ta Aberama, i te puaa, i te ario, e te auro.” (Genese 13:1, 2; MN) E hiˈo ïa to reira feia ia ˈna mai te hoê taata mana, te hoê raatira puai. (Genese 23:6) Aita Aberama i hinaaro noa ˈˈe e faaea roa e e faaô i roto i te mau ohipa a to Kanaana. Area râ, ‘ua haere noa oia i to ˈna haerea, mai te Négueb mai e Betela roa, i te vahi i patiahia ˈi to ˈna puhapa i mutaa ihora, i ropu i te area i Betela e i Hai.’ Mai i te mau taime atoa, ua tuu noa Aberama i te haamoriraa ia Iehova i te parahiraa matamua i te vahi atoa ta ˈna i haere.—Genese 13:3, 4.

10. Eaha te fifi i tupu i rotopu i te mau tiai a Aberama e a Lota, e no te aha i riro ai ei mea faufaa ia faaafaro oioi i te reira?

10 “E o Lota hoi, o tei haere atoa raua o Aberama, e nǎnǎ mamoe atoa ta ˈna e te nǎnǎ puaatoro e te puhapa; ore aˈera raua e ô i te fenua ia tahoê te parahiraa: i te rahi hoi o ta raua taoˈa, aita ˈtura e tia ia apiti atoa to raua parahiraa. E ua tupu ihora hoi te mârô i te mau tiai puaa a Aberama, e te mau tiai puaa a Lota ra. E te parahi ra te ati Kanaana, e te Perezi i taua fenua ra.” (Genese 13:5-7) Aita e navai ra te pape e te maa i taua fenua ra na te mau nǎnǎ a Aberama e a Lota. Ua tupu atura ïa te fifi e te inoino i rotopu i te mau tiai. Aita e tano ra i te feia haamori i te Atua mau taua tatamaˈiraa ra. Mai te peu e e tamau noa te reira, e nehenehe te riri mâha ore e tupu mai. E nafea ïa o Aberama e faaafaro ai i teie fifi? Ua faaamu oia ia Lota i muri aˈe i te poheraa te metua tane o Lota, peneiaˈe mai to ˈna iho tamaiti. Ei taata paari aˈe i roto ia raua, aita anei to Aberama e tiaraa e rave i te mea maitai roa ˈˈe na ˈna?

11, 12. Eaha te pûpûraa manaˈo maitai ta Aberama i tuu i mua ia Lota, e no te aha te maitiraa a Lota i riro ai ei mea paari ore?

11 Teie râ, “ua parau maira Aberama ia Lota, Teie ta ˈu parau ia oe, eiaha roa ta tâua ei mârôraa, e ta to ˈu nei mau taata tiai puaa, e te mau taata tiai puaa no oe ra; hoê hoi o tâua fetii. E ere anei te vai noa iho na te fenua atoa i mua ia oe? A faataa ˈtu na oe; e hinaaro oe i te pae aui, e tia ia ˈu ia haere i te pae atau; e ia hinaaro oe i te pae atau ra, e tia ia ˈu ia haere i te pae aui.” I pihai ia Betela, te vai ra tei parauhia “te hoê o te mau vahi teitei faahiahia no Paretetina.” Peneiaˈe, mai reira ˈtu, “ua nânâ aˈera Lota i to ˈna mata i nia, ite atura i te vahi papu atoa i Ioridana ra, e tae atu ai i Zoara, (aore hoi Sodoma e Gomora i pohe ia Iehova i reira,) e vahi maitai, e te pape e ati noa ˈˈe, mai te ô a Iehova ra, e mai te fenua ra o Aiphiti.”—Genese 13:8-10.

12 Noa ˈtu e te faataa ra te Bibilia ia Lota ei “parau-tia,” no te tahi tumu, aita oia i vaiiho e na Aberama e faaoti, e au ra e aita atoa oia i imi i te aˈoraa a te taata paari aˈe. (Petero 2, 2:7) “Ua rave ihora Lota i taua vahi papu atoa i Ioridana ra no ˈna, haere atura oia i te pae i te hitia o te râ ra. Taa ê atura raua te tahi e te tahi. Parahi ihora Aberama i taua fenua ra o Kanaana; parahi atura Lota i te mau oire i taua vahi papu ra, patia ihora i to ˈna puhapa i pihai iho i Sodoma.” (Genese 13:11, 12) E oire ruperupe o Sodoma e mea rahi te mau fanaˈoraa materia i reira. (Ezekiela 16:49, 50) Noa ˈtu e e au ra e mea maitai te maitiraa a Lota i te pae materia, e ere râ i te maitiraa paari i te pae varua. No te aha? No te mea ‘e ino rahi to te mau taata o Sodoma, e te rave rahi i te hara, i mua i te aro o Iehova.’ (Genese 13:13) I te pae hopea, e peapea rahi te roaa mai i te utuafare o Lota no ta ˈna faaotiraa.

13. Nafea te hiˈoraa o Aberama e tauturu ai i te mau Kerisetiano to roto paha i te hoê mârôraa i te pae moni?

13 Noa ˈtu e ua faaite Aberama i to ˈna faaroo i te parau fafau a Iehova e e riro te fenua taatoa i to ˈna huaai i te pae hopea, aita oia i nounou i te hoê tuhaa iti o te reira. Ma te horoa maitai, ua haa oia ia au i te faaueraa tumu i faahitihia i muri aˈe i roto i te Korinetia 1, 10:24: “Eiaha roa ei taata e imi i to ˈna anaˈe iho maitai, e imi râ te taata atoa i te maitai o vetahi ê atoa.” E haamanaˈoraa maitai tera no te feia to roto paha i te hoê mârôraa i te pae moni e te hoê hoa faaroo. Maoti i te pee i te aˈoraa i roto i te Mataio 18:15-17, ua tuu te vetahi i to ratou mau taeae i mua i te tiripuna. (Korinetia 1, 6:1, 7) Te faaite ra te hiˈoraa o Aberama e mea maitai aˈe te ereraa i te pae moni i te hopoiraa mai i te faaino i nia i te iˈoa o Iehova aore ra i te faaoreraa i te hau o te amuiraa Kerisetiano.—Iakobo 3:18.

14. Nafea Aberama e haamaitaihia ˈi no to ˈna horoa maitai?

14 I tia na ia Aberama ia haamaitaihia no to ˈna horoa maitai. Ua parau te Atua e: “E faarahi hoi au i to oe na huaai mai te huˈa repo fenua nei, e ia hope te huˈa repo fenua nei ia taio ra, ei reira atoa to oe huaai e hope ai ia taio.” Ua faaitoito mau paha ïa teie faaiteraa i te taata tamarii ore ra o Aberama! I muri iho, ua faaue te Atua e: “A tia, a haere na te maoro o taua fenua nei, e na te aano; e horoa hoi au i teie no oe.” (Genese 13:16, 17) Eita, eita Aberama e faatiahia e faaea roa i roto i te hoê oire ma te fanaˈo. I tia na ia ˈna ia faataa ê noa i to Kanaana. E tia atoa i te mau Kerisetiano i teie tau ia faataa ê noa i to teie nei ao. Aita ratou e manaˈo ra e mea teitei aˈe ratou ia vetahi ê, eita râ ratou e amui roa ino i roto i te taata atoa o te nehenehe e arato ia ratou e pee i te haerea eita e au i te Bibilia.—Petero 1, 4:3, 4.

15. (a) Eaha paha te auraa o te mau tere o Aberama? (b) Eaha te hiˈoraa ta Aberama i horoa na te mau utuafare Kerisetiano no teie tau?

15 I te tau Bibilia, hou e noaa ˈi te hoê fenua i te hoê taata, e tiaraa to ˈna e hiˈopoa i te reira. Ua riro paha ïa te ratere-haere-raa ei haamanaˈoraa tamau e ia tae i te hoê mahana, e riro teie fenua i te huaai o Aberama. Ma te auraro, “ua tâhiti aˈera Aberama i to ˈna tiahapa, haere atura, parahi atura i te raau rahi i ǒ Mamera ra, i pihai iho i Heberona ra, e ua faatia oia i te hoê fata na Iehova i reira.” (Genese 13:18) Ua faaite faahou Aberama e te haafaufaa rahi ra oia i te haamoriraa. Te haafaufaa-rahi-hia ra anei te haapiiraa utuafare, te pure utuafare, e te haereraa i te putuputuraa i roto i to outou utuafare?

Aroraa a te mau enemi

16. (a) No te aha te mau parau omuaraa o te Genese 14:1 i taˈi haamǎtaˈu ai? (b) Eaha te tumu i haere mai ai na arii e maha no hitia o te râ mai e aro?

16 “Tei taua anotau ra to te arii o Sinara to Ameraphela, e te arii o Alasara o Arioka, e te arii o Elama o Kederalomara, * e te arii o vetahi nunaa o Tidala, tamaˈiraa.” I roto i te reo Hebera tumu, e taˈi haamǎtaˈu to te mau parau omuaraa (“Tei taua anotau ra . . . ”), o te faataa “i te hoê anotau tamataraa o te hope na roto i te haamaitairaa.” (Genese 14:1, 2, nota i raro i te api) Ua haamata te tamataraa i to teie na arii e maha no hitia o te râ mai e ta ratou mau nuu tomoraa i Kanaana ma te tuino. Eaha ta ratou fa? E faaore i te orureraa hau o na oire e pae o Sodoma, Gomora, Adama, Zeboima, e o Bela. Ma te haavî i te patoiraa atoa, ua “haaputu anaˈe ihora ratou i te vahi papu ra o Sidima, oia te miti taitai nei.” To pihai mai to Lota e to ˈna utuafare faaearaa.—Genese 14:3-7.

17. No te aha te haruraahia o Lota i riro ai ei tamataraa i te faaroo o Aberama?

17 Ua patoi uˈana te mau arii no Kanaana i te feia e haere maira e aro, ua pau râ ratou ma te haama. “Ravea ihora te taoˈa atoa o Sodoma, e to Gomora, e te maa atoa e hope roa aˈera, haere atura. E te tamaiti a te tuaana o Aberama ra, o Lota, (i Sodoma hoi to ˈna parahiraa,) e ta ˈna atoa ra mau taoˈa atoa, i te paao-atoa-hia ˈtu, a reva ˈi ratou ra.” Aita i maoro, faaroo aˈera Aberama i te parau apî o teie mau tupuraa iino: “Ua haere maira te hoê taata i ora maira, ua faaite maira ia Aberama ati Hebera i parahi i te raau rahi i ǒ Mamera ati Amori ra, e taeae hoi no Esekola raua o Anera o tei amui atoa ia Aberama ra. Ite aˈera Aberama e ua riro to ˈna taeae.” (Genese 14:8-14) Auê ïa tamataraa i te faaroo e! E tupu anei to Aberama inoino i to ˈna tamaiti fetii no to ˈna raveraa i te mea maitai roa ˈˈe o te fenua? A haamanaˈo atoa e no ǒ mai teie feia aro i to ˈna fenua aiˈa o Sinara. E aro ia ratou, o te faaore-roa-raa ïa i te ravea e hoˈi i te fare i te hoê mahana. Hau atu â, eaha ta Aberama i nehenehe e rave i nia i te hoê nuu aita nei i pau i te nuu amui no Kanaana?

18, 19. (a) Nafea to Aberama faaoraraa ia Lota? (b) O vai tei haamaitaihia no teie upootiaraa?

18 Ua tuu faahou o Aberama i to ˈna tiaturi aueue ore i nia ia Iehova. “Ua haaputu ihora oia i to ˈna ra mau taata i tei fanau i to ˈna ihora utuafare, e i haapiihia e ana ra, e toru hanere, hoê ahuru, e vau tiahapa, tipapa ˈtura i te enemi e tae roa ˈtura i Dana. Ua faataa ˈtura oia i to ˈna taata, ua rave atura ia ratou i te po, taparahi pohe roa ˈtura, e auau roa ˈtura e tae atura i Hoba, i te pae aui i Damaseko ra. E ua faahoˈi maira oia i te mau taoˈa atoa, e to ˈna taeae ra ia Lota, e ta ˈna atoa ra mau taoˈa, e te mau vahine, e te taata atoa ra.” (Genese 14:14-16) Na roto i te hoê faaiteraa faaroo puai ia Iehova, ua aratai Aberama i to ˈna pǔpǔ taata i hemo rahi roa te numera, i te upootiaraa ra, a faaora mai ai ia Lota e to ˈna utuafare. Farerei atura Aberama ia Melehizedeka, arii e tahuˈa no Salema, i teie nei. “Ua hopoi atura hoi te arii o Salema o Melehizedeka, i te pane, e te uaina; e no te mea e tahuˈa oia na te Atua teitei, ua haamaitai atura oia ia ˈna, na ô atura, Ia haamaitaihia Aberama e te Atua teitei, e te Fatu o te raˈi e te fenua nei! e ia haamaitaihia hoi te Atua teitei o tei tuu mai i to mau enemi i to rima na. Ua tuu maira oia [Aberama] i te ahuru i taua mau taoˈa atoa o te pau ra no ˈna.”—Genese 14:18-20.

19 Oia, tei ia Iehova te upootiaraa. No to ˈna faaroo i ite faahou ai Aberama i te faaoraraa a Iehova. Eita te nunaa o te Atua e rave i te tamaˈi faatahe toto i teie tau, e farerei mau râ ratou i te mau tamataraa e te mau tautooraa e rave rahi. E faaite ta tatou tumu parau i muri nei nafea te hiˈoraa o Aberama e tauturu ai ia tatou ia faaruru i te reira ma te manuïa.

[Nota i raro i te api]

^ Ia au i te Étude perspicace des Écritures (neneihia e te mau Ite no Iehova), “te faaite maira te hoê papyrus tahito no nia i te hoê Pharao tei faaue i te taata tamauhaa e haru i te hoê vahine haviti e e haapohe i ta ˈna tane.” E ere ïa to Aberama mǎtaˈu i te mea faarahihia.

^ No roto mai paha o Hagara, tei riro mai i muri aˈe ei vahine faaea noa na Aberama, i te mau tavini i horoahia na Aberama i taua taime ra.—Genese 16:1.

^ Ua parau te tahi feia faahapa e aita o Elama i riro aˈenei ei taata mana mai tera i Sinara e mea hape te aamu o te aroraa a Kederalomara. No te faahohonu i te haapapuraa a te ihipǎpǎ i te aamu bibilia, a hiˈo i Te Pare Tiairaa o te 1 no Tiurai 1989, mau api 4-7.

Ua tapao anei outou?

• Nafea te oˈe i te fenua o Kanaana i riro ai ei tamataraa i te faaroo o Aberama?

• Nafea to Aberama e to Sari horoaraa i te hiˈoraa maitai na te mau tane e te mau vahine no teie tau?

• Eaha te mau haapiiraa ta tatou e nehenehe e huti mai na roto i to Aberama haapaoraa i te mârôraa i rotopu i ta ˈna mau tavini e ta Lota?

[Uiraa haapiiraa]

[Hohoˈa i te api 22]

Aita o Aberama i paruru i to ˈna mau tiaraa, ua tuu râ oia i te mau maitai o Lota na mua ˈˈe i to ˈna iho

[Hohoˈa i te api 24]

Ua faaite Aberama i te tiaturi ia Iehova i to ˈna faaoraraa i to ˈna tamaiti fetii o Lota