Te vai ra anei te hoê Diabolo?
Te vai ra anei te hoê Diabolo?
“I te hoê tau i roto i te tuatapaparaa o te Ekalesia Kerisetiano, i riro na te diabolo, o Belezebuba aore ra o Satani, te arii o te ino, ei ihotaata mau e te puai mai te ‘Atua’ atoa o te riro noâ ra i teie mahana ei ihotaata mau e te puai no te taata; ei hamaniraa na te mau ati Iuda e te mau Kerisetiano matamua no te faataa i te ino e haaati ra ia ratou na roto i te hoê hohoˈa afa taata e afa animara. I muri aˈe, ua taa aˈera i te mau Kerisetiano e e aai noa teie aita e vai mau ra e ua tuu huna ˈtura ratou ia ˈna i te hiti.”—“All in the Mind—A Farewell to God,” a Ludovic Kennedy.
MAI ta te taata papai e taata puroro parau ra o Ludovic Kennedy e parau ra, aita hoê aˈe i roto i te Amuiraa faaroo Kerisetiano i feaa e te vai mau ra te Diabolo ehia senekele i te maoro. “Ua maamaahia” râ te mau Kerisetiano i te tahi taime “i te mana o Satani e ta ˈna mau demoni,” ta te orometua haapii ra o Norman Cohn ïa e parau ra. (Europe’s Inner Demons) E ere noa te feia faaapu riirii o tei ore hoi i haere i te haapiiraa tei maamaahia i te reira. Te tiaturiraa e e taui te Diabolo ia ˈna ei animara no te mana i nia i te ino e te mau peu moˈa faufau, ei hiˈoraa, “e ere no ǒ mai i te mau tutuu a te rahiraa o te mau taata maua, no ǒ mai râ i te hoê pǔpǔ taata maramarama roa ˈˈe,” ta te orometua haapii ra o Cohn ïa e parau ra. O teie “pǔpǔ taata maramarama roa ˈˈe”—to roto atoa te mau ekalesiatiko i noaa te ite—te tumu o te mau auauraa i te feia tahutahu i tupu na Europa mai te senekele 15 e i te senekele 17, i reira to te ekalesia e te feia mana toroa haamauiuiraa e haapoheraa fatata e 50 000 taata tei parihia i te peu tahutahu.
E ere i te mea maere e faarue ai e rave rahi i te mea ta ratou e faariro ei mau manaˈo niu ore maamaa no nia i te Diabolo. I te matahiti 1726 atoa ra, ua tâhitohito o Daniel Defoe i te tiaturiraa a te taata e e mea riaria te Diabolo “e pererau o te iore pererau, e tara, e maiuu amaha, e aero roa, e arero mai te patia to ˈna, e te tahi atu â mau mea mai te reira.” Ua parau oia e e “mau mea maamaa faufaa ore feruri-noa-hia” taua mau manaˈo ra no ǒ mai i “te feia o te faaitoito ra e o te hamani ra i te hohoˈa o te hoê diabolo riaria” a “haavare atu ai i te feia maua na roto i te hoê diabolo ta ratou iho i hamani.”
Tera atoa anei to outou manaˈo? Te manaˈo atoa ra anei outou e “na te taata iho â i hamani i te diabolo no te faataa i to ˈna iho tiaraa taata hara”? Te vai ra teie parau i roto i The Zondervan Pictorial Encyclopedia of the Bible, e mea rahi te feia faahua Kerisetiano e manaˈo ra mai te reira. Te parau ra o Jeffrey Burton Russell e e pinepine, ua “faariro [te feia teologia a te Amuiraa faaroo Kerisetiano] i te Diabolo e te mau demoni mai te
mau taoˈa moˈa tei taaihia i te tiaturiraa niu ore.”No te tahi râ mau taata, mea mau roa te Diabolo. Te manaˈo ra ratou e te vai ra iho â te tahi puai ino hau aˈe i te taata i muri mai i te mau ino tamau e parare ra i roto i te tuatapaparaa o te taata. “Te mau ohipa riaria ta te senekele 20 i faatupu,” ta Russell ïa e parau ra, o te hoê ïa tumu “e fa oioi faahou mai ai te tiaturiraa i te Diabolo, i muri aˈe i te hoê tau roa.” Ia au i te taata papai ra o Don Lewis, “te anaanatae faahou ra” te tahi mau taata i noaa te ite no teie tau o te “tâhitohito ra ma te teoteo” i te mau tiaturiraa niu ore e o te mǎtaˈu ra i “to ratou mau tupuna maua” i “te ino i roto i te ao varua.”—Religious Superstition Through the Ages.
Eaha ˈtura ïa te parau mau? E tiaturiraa niu ore maamaa noa anei te Diabolo? Aore ra e ihotaata oia e tia ia tatou ia haapao maitai i teie atoa senekele 21?
[Hohoˈa i te api 4]
Ia au i teie hohoˈa a Gustave Doré, ua faahohoˈa te mau tiaturiraa niu ore tahito i te Diabolo mai te hoê afa taata e afa animara
[Faaiteraa i te tumu]
The Judecca—Lucifer/The Doré Illustrations For Dante’s Divine Comedy/Dover Publications Inc.