Eaha to roto?

Tapura tumu parau

Hoê oraraa î i te mau mea maere i roto i te taviniraa a Iehova

Hoê oraraa î i te mau mea maere i roto i te taviniraa a Iehova

Aamu

Hoê oraraa î i te mau mea maere i roto i te taviniraa a Iehova

FAATIAHIA E ERIC E HAZEL BEVERIDGE

“Ia au i te faaotiraa, e faautua vau ia oe e ono avaˈe fare tapearaa.” Te manaˈo noa ra vau i tera mau parau i to ˈu afairaahia i te fare tapearaa Strangeways i Manchester, i Beretane. Tei te avaˈe Titema 1950, e 19 matahiti to ˈu. No farerei noa ˈtura vau i te hoê o te mau tamataraa fifi roa ˈˈe o to ˈu oraraa ei taurearea—ua patoi au i te rave i te tau faehau.—Korinetia 2, 10:3-5.

E PIONIE vau i roto i te taviniraa taime taatoa a te mau Ite no Iehova, te auraa ra, eita vau e rave i te tau faehau, tera râ, aita te ture Beretane i farii i to matou tiaraa tavini. No reira vau i tuuhia ˈi o vau anaˈe i roto i te hoê piha tapearaa. E ua manaˈo vau i to ˈu papa. I roto i te hoê auraa, no ˈna vau i tapeahia ˈi.

Ua ite outou, no Yorkshire o Papa, te hoê ofitie fare tapearaa e e mau tiaturiraa e mau manaˈo tumu aˈa maitai ta ˈna. Mea riri roa na ˈna te haapaoraa Katolika no te mau mea ta ˈna i faaruru i roto i te nuu e i roto i to ˈna toroa ofitie fare tapearaa. Ua farerei na mua oia i te mau Ite i te omuaraa o te mau matahiti 1930 i to ˈna haereraa i te uputa e faareva ia ratou—e to ˈna hoˈiraa mai e te tahi o ta ratou mau buka i roto i to ˈna rima! I muri aˈe, ua tamatahiti oia ia ˈna i te vea Consolation (A ara mai na! i teie mahana). E hoˈi iho â te mau Ite e farerei ia ˈna i te mau matahiti atoa no te faaitoito ia ˈna ia faaapî i ta ˈna tamatahitiraa. I te 15raa o to ˈu matahiti, ua tauaparau ratou Papa ma no nia i te tahi atu â mea, e ua turu vau i te mau Ite. I reira ïa to ˈu haamataraa i te haapii i te Bibilia.

I te 17raa o to ˈu matahiti, ua faataipe au i ta ˈu euhe ia Iehova na roto i te bapetizoraa i te avaˈe Mati 1949. I muri aˈe i taua matahiti ra, ua farerei au ia John e ia Michael Charuk, nau feia faatuite-apî-hia i te haapiiraa mitionare i Gileada o te reva ra i Nigeria. Ua maere roa vau i to raua huru feruriraa mitionare. Aita paha raua i ite aore ra aita, e ua haamau maite raua i taua huru feruriraa ra i roto i to ˈu aau.

A haapii ai au i te Bibilia, aita vau i hinaaro faahou e titau i te hoê parahiraa i te hoê fare haapiiraa tuatoru. Aita i naeahia hoê matahiti to ˈu faarueraa i te fare no te rave i te ohipa tuanie i Lonedona, e ua manaˈo vau e eita ta ˈu e nehenehe e haapao i ta ˈu euhe i te Atua na roto i te rave-noa-raa i te ohipa na te Hau. I to ˈu faarueraa i ta ˈu ohipa, ua haapopou te hoê hoa ohipa aravihi ia ˈu no to ˈu faarueraa i “te hoê ohipa o te faaino i te huru feruriraa.”

Hou i te reira, ua farerei au i te tahi atu tamataraa—nafea ia faaite i to ˈu papa i to ˈu hinaaro e faarue i ta ˈu ohipa papu no te riro ei tavini taime taatoa. I te hoê po i te fare i te hoê tau faafaaearaa, ua faaite au i te parau apî maere. Ua manaˈo vau e e parau iria mai Papa ia ˈu. Ua maere au i to ˈna noa parauraa mai e: “Ua rave oe i ta oe faaotiraa; na oe iho â ïa e faaruru i te mau faahopearaa. Ia ore râ e maraa ia oe, eiaha e haere mai e hiˈo ia ˈu.” Teie ta ˈu i papai i roto i ta ˈu buka mahana no te 1 no Tenuare 1950: “Ua parau vau ia Papa no nia i te taviniraa pionie. Ua maere roa vau i to ˈna huru maitai au noa. Ua taˈi au no to ˈna maitai.” Ua faaea vau i te rave i te ohipa na te Hau e ua farii i te hoê hopoia ei pionie taime taatoa.

Hoê hopoia ma te hoê “fare nainai”

I muri aˈe, ua tamata-faahou-hia to ˈu haapao maitai i te Atua. O te taviniraa pionie ta ˈu hopoia i horoahia mai, ma te faaea i roto i te hoê “fare nainai” e o Lloyd Griffiths, te hoê hoa Kerisetiano no te fenua Galles, i Lancashire. Ma te manaˈonaˈo i taua fare nainai ra, ua tae au i te oire faaturuma e te rari i te ûa o Bacup. Ua ite oioi atura vau e e piha i raro i te fenua te fare nainai! Ia po, e haere mai te iore e te popoti ia mâua ra. Ua fatata vau i te taui i te manaˈo e i te hoˈi i te fare. Ua pure maoti au i roto ia ˈu no te ani i te puai no te faaruru i teie tamataraa. Ua topa taue aˈera to ˈu hau, e ua haamata ˈtura vau i te hiˈo i te tupuraa ma te manaˈo maitai. Na te faanahonahoraa a Iehova i horoa mai i tera hopoia na ˈu. E turui ïa vau i nia ia Iehova no te ani i te tauturu. Auê au i te mauruuru i to ˈu faarururaa i te huru tupuraa, ahiri au i faarue, e taui roa ïa to ˈu oraraa!—Isaia 26:3, 4.

Ua poro vau i te peho Rossendale, o tei topatari i te pae faanavairaa faufaa, fatata e iva avaˈe i te maoro hou vau a tuuhia ˈi i roto i te fare tapearaa no to ˈu patoiraa i te tau faehau. I muri aˈe e piti hebedoma i roto i te fare tapearaa Strangeways, ua afaihia vau i te fare tapearaa Lewes i te hiti apatoa o Beretane. I te pae hopea, e pae matou Ite i ǒ, e ua nehenehe matou e faatupu i te oroa Haamanaˈoraa i te poheraa o te Mesia i roto i te hoê piha tapearaa.

Ua haere mai o Papa e hiˈo ia ˈu i te hoê taime. E tamataraa mau te reira i to ˈna teoteo—e ofitie fare tapearaa matau-maitai-hia oia o te haere ra e hiˈo i ta ˈna tamaiti i tapeahia! E mauruuru noa vau i taua farereiraa ra. Ua tuuhia ˈtura vau i te avaˈe Eperera 1951.

I to ˈu tuuraahia mai Lewes mai, ua rave au i te pereoo auahi no te haere i Cardiff, i te fenua Galles, i reira to ˈu papa e rave ai i te ohipa ei ofitie rahi i te fare tapearaa. E maha matou tamarii—e toru tamaroa e hoê tamahine—e o vau te matahiapo. Ua tia ia ˈu ia imi i te hoê ohipa afa mahana no te faatamaa ia ˈu e no te tavini noa ei pionie. Ua rave au i te ohipa i roto i te hoê fare toa hooraa ahu, ta ˈu râ fa matamua i roto i te oraraa, o ta ˈu ïa taviniraa Kerisetiano. I taua area taime ra to to matou mama faarueraa ia matou. Ua peapea roa ino Papa e o matou, te mau tamarii mai te 8 matahiti e tae atu i te 19 matahiti. Te mea peapea, ua taa to matou nau metua.

Ua itea mai ia ˈna te hoê vahine maitai . . .

Mea rahi te mau pionie i roto i te amuiraa. I roto ia ratou, te vai ra te hoê tuahine o te pou mai i te mau mahana atoa mai te peho heruraa arahu o Rhondda mai no ta ˈna ohipa e no te pororaa. O Hazel Green to ˈna iˈoa—e pionie aravihi oia. Mea maoro aˈe o Hazel i roto i te parau mau ia ˈu—te haere ra to ˈna mau metua i te mau putuputuraa a te Feia haapii i te Bibilia (te iˈoa o te mau Ite no Iehova i teie mahana) i te mau matahiti 1920 ra. E vaiiho râ vau e na ˈna e faatia ˈtu i to ˈna iho aamu.

“Aita vau i tâuˈa maitai i te Bibilia e tae roa ˈtu i te matahiti 1944, i reira to ˈu taioraa i te buka rairai Religion Reaps the Whirlwind. Ua faaitoito to ˈu mama ia ˈu ia haere i te hoê tairururaa haaati i Cardiff. Noa ˈtu e aita hoê aˈe ite to ˈu i te Bibilia, tei te vahi hoohooraa rahi au ma te hoê iri i nia ia ˈu e faaite ra i te hoê oreroraa parau no te taatoaraa. Ua faaitoito vau noa ˈtu te mau haapeapearaa a te mau ekalesiatiko e a vetahi ê. Ua bapetizohia vau i te matahiti 1946 e ua haamata i te taviniraa pionie i te avaˈe Titema o taua matahiti ra. E i te matahiti 1951, ua tae mai te hoê pionie taurearea i Cardiff, no tuu-noa-hia ˈtura oia i te fare tapearaa. O Eric ïa.

“Ua poro mâua toopiti. Mea afaro maitai mâua. Hoê â ta mâua mau fa i roto i te oraraa—e faahaere i te mau faufaa a te Basileia o te Atua i mua. No reira, ua faaipoipo mâua i te avaˈe Titema 1952. Noa ˈtu e tei roto mâua e piti atoa ra i te taviniraa pionie taime taatoa e mea iti ta mâua moni ohipa, aita roa ˈtu mâua i ere i te tahi aˈe mea e hinaarohia. I te tahi taime, e horoa mai te hoê Ite i te tahi ô, ua rahi roa hoi te momona aore ra te puˈa ta ˈna i ani—e i te taime tia e hinaaro ai mâua i te reira! Ua mauruuru roa mâua i te mau ohipa tauturu mai tera. E mau mea maere atu â te tiai maira ia mâua.”

Hoê mea maere o tei taui i to mâua oraraa

I te avaˈe Novema 1954, ua tae mai ta mâua Hazel te hoê mea maere manaˈo-ore-hia—te hoê parau aniraa no ǒ mai i te amaa a te mau Ite no Iehova i Lonedona ia tavini au ei tiaau o te ratere i roto i te mau amuiraa taa ê i te mau hebedoma atoa. Ua manaˈo roa mâua e ua hape te amaa, no reira, aita mâua i faaite i te amuiraa. Ua faaî râ vau i te parau aniraa e ua hapono atu i te amaa ra, e ua tiai mâua ma te taiâ. Tau mahana i muri aˈe, ua tae mai te pahonoraa: “A haere mai i Lonedona no te hoê haapiiraa”!

I te amaa i Lonedona, ua maere roa vau e tei pihai au, i te 23raa o to ˈu matahiti, i tera mau taeae faahiahia mau e au i te mau aito pae varua no ˈu—mai ia Pryce Hughes, Emlyn Wynes, Ernie Beavor, Ernie Guiver, Bob Gough, Glynn Parr, Stan e ia Martin Woodburn, e mea rahi atu â, e ua pohe te rahiraa o ratou. Ua haamau ratou i te hoê niu papu o te itoito rahi e te hapa ore i Beretane i te mau matahiti 1940 e te mau matahiti 1950.

E ere roa ˈtu te ohipa haaati i Beretane i te mea haumani

Ua haamata mâua i te ohipa ratere i te tau toetoe hiona roa 1954-1955. Ua tonohia mâua i Anglie Hitia o te râ, te hoê vahi parahurahu o Beretane o te û i te mataˈi toetoe o te Miti Apatoerau. E 31 000 noa Ite i Beretane i taua taime ra. Mea haapii atâ taua tuhaa haaati matamua ra no mâua; e ere atoa i te mea ohie noa no te mau taeae ta mâua i farerei. I te mea e e ere au i te mea aravihi e eita vau, te hoê taata no Yorkshire, e tapea i te parau, e faainoino vau i te tahi pae i te tahi taime. I te roaraa o te mau matahiti, ua taa ia ˈu e mea faufaa aˈe te huru maitai i te aravihi e mea faufaa aˈe te taata i te mau raveraa. Te tamata noa nei au, ma te ore râ e manuïa i te tahi taime, i te pee i to Iesu hiˈoraa o te tamahanahana ia vetahi ê.—Mataio 11:28-30.

I muri aˈe 18 avaˈe i Anglie Hitia o te râ, ua tonohia mâua e haapao i te hoê tuhaa haaati i te pae apatoerau hitia o te râ o Beretane, i Newcastle upon Tyne e i Northumberland. Ua au roa vau i te feia aau maitai o taua tuhaa fenua nehenehe ra. Te mea o tei tauturu rahi ia ˈu, o te tere ïa o te tiaau mataeinaa ra o Don Ward, no Seattle, i Washington, i U.S.A. Ua faatuitehia oia i roto i te 20raa o te piha haapiiraa no Gileada. Ei taeae orero, ua matau vau i te paraparau vitiviti roa. Ua haapii oia ia ˈu ia haere mǎrû, ia faafaaea rii, e ia horoa i te haapiiraa.

Te tahi atu â mea maere o tei taui i to mâua oraraa

I te matahiti 1958, ua tae mai ta mâua rata o tei taui i to mâua oraraa. Te titau-manihini-hia ra mâua e haere i te Haapiiraa no Gileada i South Lansing, i New York, i U.S.A. Ua hoo atu mâua i to mâua pereoo Austin Seven 1935 nainai e ua hoo mai i ta mâua mau titeti no te fano i New York. Na mua, ua haere mâua i te tairururaa nunaa rau a te mau Ite no Iehova i New York City. Mai reira ˈtu, ua haere mâua i Peterborough, i Ontario, e ono avaˈe taviniraa pionie hou a reva ˈi i te pae apatoa i te Haapiiraa no Gileada.

Te mau orometua haapii, o Albert Schroeder ïa, e melo oia i teie nei no te Tino Aratai, oia atoa o Maxwell Friend e o Jack Redford, ua pohe raua i teie nei. Mea faaitoito roa te amuiraa ˈtu i na feia haapii e 82 no na fenua 14. Ua haamata i te taa rii ia mâua te taˈere o te tahi e te tahi. Maoti te amuimuiraa i te feia haapii ěê o tei faaitoito i te haapii i te reo Beretane, ua ite rii mâua eaha te mau fifi ta mâua e faaruru no te haapii i te hoê reo ê. I roto e pae avaˈe, ua oti ta matou haapiiraa e ua tonohia matou i roto e 27 fenua. Ua tae maira te mahana faatuiteraa, e tau mahana i muri aˈe, tei New York City mâua e tiai ra i to mâua pahi, te Queen Elizabeth, o te faahoˈi ia mâua i Europa.

Ta mâua hopoia matamua i te ara

Ihea to mâua tonoraahia? I Potiti! Ua tae mâua i Lisbonne i te avaˈe Novema 1959. I reira ïa te tupuraa te fifi matamua e haapii i te hoê reo e te hoê taˈere apî. I te matahiti 1959, e 643 Ite itoito tei Potiti, no te hoê huiraatira fatata e 9 mirioni. Aita râ ta matou ohipa pororaa i haamanahia. Noa ˈtu e te vai ra ta matou mau Piha a te Basileia, aita e tapao faaite i rapaeau mai.

I muri aˈe i to te mitionare ra o Elsa Piccone haapiiraa ia mâua i te reo Potiti, ua tere mâua Hazel i roto i te mau amuiraa e te mau pǔpǔ e ati aˈe o Lisbonne, Faro, Évora, e o Beja. I muri aˈe, i te matahiti 1961, ua haamata te mau mea i te taui. Te haapii ra vau i te Bibilia e te hoê taata apî o João Gonçalves Mateus te iˈoa. Ua opua oia e tapea i to ˈna tiaraa amui ore Kerisetiano i roto i te tau faehau. I muri iti noa ˈˈe, ua titauhia vau i te fare mutoi no te tahi uiuiraa. Mea maere! Tau mahana i muri aˈe, ua faaarahia mai e e tia ia mâua ia faarue i te fenua i roto e 30 mahana! Tera atoa tei parauhia i te mau hoa mitionare ra o Eric raua o Christina Britten e o Domenick raua o Elsa Piccone.

Ua ani au e faatupu i te tahi aparauraa, e ua faatiahia matou e farerei i te mutoi huna rahi. Ua faataa maitai mai oia ia matou no te aha e tia ˈi ia matou ia reva e ua horoa maira oia i te hoê iˈoa—João Gonçalves Mateus—ta ˈu taata haapii i te Bibilia! Ua parau mai oia e eita e faatiahia te ofati-ore-raa i to ˈna manaˈo haava i Potiti nei, mea ê i Beretane. No reira, ua tia ia matou ia faarue ia Potiti, e aita vau i farerei faahou ia João. E e 26 matahiti i muri aˈe, auê te oaoa e i to ˈu iteraa ia ˈna e ta ˈna vahine e ta ˈna na tamahine e toru i te avariraa o te Betela apî no Potiti! Aita iho â ta mâua taviniraa i Potiti i faufaa ore!—Korinetia 1, 3:6-9.

Ihea to mâua tonoraahia i muri aˈe? Mea maere! I te fenua tapiri o Paniora. Ma te roimata, ua rave mâua i te pereoo auahi i Lisbonne e ua tere i Madrid i te avaˈe Fepuare 1962.

Faaauraa ˈtu i te tahi atu taˈere

I Paniora, e poro e e faatupu matou i ta matou mau putuputuraa ma te omoe. I roto i te taviniraa, eita roa ˈtu matou e poro e piti fare tapiri. Ia oti ia matou i te poro hoê fare, e taui matou i te aroâ, i te fare tahua. Eita ïa matou e noaa i te mutoi aore ra te mau perepitero. Eiaha e haamoe e te ora ra matou i raro aˈe i te hoê faatereraa haavî Katolika Fasciste, e ua opanihia ta matou ohipa pororaa. Ei feia ěê, ua rave mâua i te mau iˈoa Paniora ia ore e itehia o vai mâua. O Pablo to ˈu iˈoa e o Juana to Hazel.

Tau avaˈe i muri aˈe i Madrid, ua tonohia mâua i Barcelone e rave i te ohipa haaati. E rave rau amuiraa o te oire ta mâua i tere atu, e e pinepine, e faaea mâua e piti aore ra e toru hebedoma i roto i te amuiraa taitahi. E tia ia mâua ia tere i roto i te mau haapiiraa buka atoa mai te mea ra e e amuiraa tera, te auraa ra, e piti pǔpǔ i te hebedoma, no reira i roa ˈi te mau tere.

Hoê fifi manaˈo-ore-hia

I te matahiti 1963, ua titau-manihini-hia mâua e rave i te ohipa mataeinaa i Paniora. No te haapao i na fatata e 3 000 Ite itoito, ua tia ia mâua ia poro i te fenua taatoa, ia tere i roto i na tuhaa haaati e iva e vai ra i tera ra tau. Ua faatupu omoe matou i te tahi o ta matou mau tairururaa mataeinaa eita roa ˈtu e moehia i roto i te uru raau i pihai ia Séville, i roto i te hoê fare faaapu i pihai i te oire o Gijon, e i te hiti anavai i pihai ia Madrid, ia Barcelone, e ia Logroño.

Ua matau vau i te hiˈopoa i te hohoˈa o te mau aroâ tapiri ia itea mai ia ˈu te hoê eˈa hororaa ia tupu noa mai te tahi fifi. I te hoê taime i Madrid, te poro ra mâua te tahi atu Ite i te tahua nia a faaroo taue ai mâua i te tutuô i raro. I to mâua pouraa ˈtu, te vai ra te hoê pǔpǔ potii, e melo no te hoê pǔpǔ Katolika parauhia Hijas de María (Mau tamahine a Maria). Te faaara ra ratou i te feia tapiri e to reira mâua. Aita i noaa ia mâua i te haaferuri ia ratou, e ua ite au e e tia ia mâua ia reva, aita anaˈe, e haru te mutoi ia mâua. No reira, ua taie mâua—e ma te vitiviti!

E mau matahiti oaoa roa tera no mâua i Paniora. Ua faaitoito mâua i te mau taeae e te mau tuahine maitatai i ǒ, tae noa ˈtu i te mau pionie taa ê. Noa ˈtu e e nehenehe ratou e tapeahia e e pinepine, ua faaruru ratou i te mau ereraa, ua poro ratou i te parau apî maitai o te Basileia o te Atua e ua haamau e ua haapuai i te mau amuiraa.

I te roaraa o taua tau ra, ua faaroo mâua i te tahi mau parau peapea. Te faataa ra o Hazel e: “I te matahiti 1964, ua pohe to ˈu mama, te hoê Ite haapao maitai. Mea peapea roa to ˈna faarueraa mai e aita i noaa ia ˈu i te aroha ia ˈna. Tera hoê o te mau haapaeraa o te ohipa mitionare ta te tahi atu e rave rahi i rave atoa.”

Tiamâraa i te pae hopea

I muri aˈe i te mau matahiti hamani-ino-raa, ua haamanahia ˈtura ta matou ohipa e te faatereraa a Franco i te avaˈe Tiurai 1970. Ua oaoa roa mâua Hazel i te matararaa te mau Piha a te Basileia, te matamua i Madrid e te piti i Lesseps, i Barcelone. Te vai ra te mau tapao faaite rarahi, e pinepine, mea turamahia. Ua hinaaro matou e ia ite te taata e ua haamanahia ta matou ohipa e e faaea mai matou i ǒ nei! I te matahiti 1972, te vai ra fatata 17 000 Ite i Paniora.

I taua taime ra, ua tae mai ta ˈu te tahi mau parau apî faaitoito roa no Beretane mai. Ua haere mai to ˈu papa e hiˈo ia mâua i Paniora i te matahiti 1969. Ua maere roa oia i te huru o te mau Ite Paniora i nia ia ˈna e no reira, i to ˈna hoˈiraa i Beretane, ua haamata oia i te haapii i te Bibilia. E i te matahiti 1971, ua parauhia mai ia ˈu e ua bapetizohia o Papa! Mea putapû mau â i to mâua haereraa e hiˈo ia ˈna e to ˈna pureraa, ei taeae Kerisetiano no ˈu, no te haamaitai i ta matou maa. Ua hau atu i te 20 matahiti to ˈu tiairaa i taua mahana ra. Ua riro mai to ˈu taeae o Bob e ta ˈna vahine o Iris ei Ite i te matahiti 1958. Te tavini ra ta raua tamaiti o Phillip i teie nei ei tiaau haaati i Paniora e ta ˈna vahine o Jean. Mea oaoa roa no mâua ia ite e te tavini ra ratou i taua fenua faahiahia ra.

Ta mâua mea maere apî roa ˈˈe

I te avaˈe Fepuare 1980, ua haere mai te hoê melo o te Tino Aratai i Paniora ei tiaau tuhaa fenua. Ua maere au e ua hinaaro oia e o mâua te haere i roto i te taviniraa. Aita ïa vau i ite e te hiˈopoa ra oia ia ˈu! E i te avaˈe Tetepa, ua titau-manihini-hia mâua e haere i te pu rahi i Brooklyn, i New York! Ua maere roa mâua. Ua farii mâua i te titau-manihini-raa, noa ˈtu e e mea mauiui ia faarue i to mâua mau taeae Paniora. I taua taime ra, te vai ra e 48 000 Ite!

I to mâua revaraa, ua horoa mai te hoê taeae i te hoê hora ei ô na ˈu. I nia iho, ua papai oia e piti irava—“Lucas 16:10; Lucas 17:10.” Ua parau oia e tera ta ˈu mau irava tumu. Te haamahiti ra te Luka 16:10 e e tia ia haapao maitai tatou i roto i te mau mea rii; e te Luka 17:10, e ‘e mau tavini tatou aita e faufaa’ e no reira, aita e faufaa ia faaahaaha tatou. Ua ite noa vau e te mau mea atoa ta tatou e rave i roto i te taviniraa a Iehova, o ta tatou noa ïa hopoia ei Kerisetiano pûpûhia.

Hoê ohipa maere i te pae o te ea

I te matahiti 1990, ua haamata to ˈu mafatu i te fifihia. I te pae hopea, ua tuuhia te hoê tuio i roto ia ˈu no te haamatara i te hoê uaua haapuroro toto tei apǐ. I te roaraa o teie tau fifi e mea paruparu to ˈu tino, ua turu mai o Hazel ia ˈu na roto e rave rahi ravea, e pinepine, na ˈna e amo i te mau pute e te mau pute vairaa ahu no te mea eita e maraa ia ˈu. E i te avaˈe Me 2000, ua tuuhia te hoê stimulateur i roto ia ˈu. Mea taa ê mau â i teie nei!

I te roaraa o na 50 matahiti i mahemo, ua ite mâua Hazel e aita te rima o Iehova i poto e e tupu iho â ta ˈna mau opuaraa i te taime ta ˈna i faataa, eiaha ta tatou. (Isaia 59:1; Habakuka 2:3) I roto i to mâua oraraa, ua ite mâua e rave rahi mau mea maere oaoa e te tahi mau mea peapea atoa, tera râ, ua turu mai Iehova ia mâua. I te pu rahi nei a te nunaa o Iehova, te haamaitaihia ra mâua i te mau mahana atoa i te amuimuiraa i te mau melo o te Tino Aratai. I te tahi taime, e ui au ia ˈu iho e, ‘To ǒ nei mau anei mâua?’ E maitai faito ore tera. (Korinetia 2, 12:9) Te tiaturi ra mâua e e tamau Iehova i te paruru ia mâua i te mau opuaraa a Satani e i te aupuru ia mâua ia nehenehe mâua e ite i te mahana e faatere ai oia i te fenua ma te parau-tia.—Ephesia 6:11-18; Apokalupo 21:1-4.

[Hohoˈa i te api 26]

Fare tapearaa Strangeways, i Manchester, i reira to ˈu haamataraa ta ˈu utua fare tapearaa

[Hohoˈa i te api 27]

E to mâua pereoo Austin Seven i roto i te ohipa haaati i Beretane

[Hohoˈa i te api 28]

Hoê tairururaa huna i Cercedilla, i Madrid, i Paniora, i te matahiti 1962

[Hohoˈa i te api 29]

Ta matou iri vairaa papai bibilia i Brooklyn