Eaha to roto?

Tapura tumu parau

Tamâhia ei nunaa no te mau ohipa maitatai

Tamâhia ei nunaa no te mau ohipa maitatai

Tamâhia ei nunaa no te mau ohipa maitatai

“E tamâ hua tatou ia tatou iho i te mau viivii atoa o te tino e te varua, ma te faatupu hua i te maitai i te mǎtaˈuraa ˈtu i te Atua.”—KORINETIA 2, 7:1.

1. Eaha ta Iehova e titau ra i te feia e haamori ra ia ˈna?

 “NA VAI e paiuma i te mouˈa o Iehova? O vai te tia i to ˈna ra vahi moˈa?” Ua faahiti Davida, te arii no Iseraela i tahito ra, i taua uiraa haaferuri ra no nia i te haamoriraa e fariihia e Iehova. Horoa ˈtu ai oia i te pahonoraa: “Te taata rima mâ ra e te aau maitai; o tei ore [i hopoi i to ˈU nephe] i te parau haavare [ra], aore hoi i tǎpǔ ma te haavare.” (Salamo 24:3, 4; MN) Ia fariihia tatou e Iehova, o oia mau hoi te moˈaraa iho, e tia ia tatou ia vai mâ e te moˈa. Na mua ˈtu, ua haamanaˈo Iehova i te amuiraa o Iseraela e: “E haamoˈa hoi ia outou iho, ia moˈa outou no te mea te moˈa nei au.”—Levitiko 11:44, 45; 19:2.

2. Mea nafea to Paulo e to Iakobo haamahitihitiraa i te faufaaraa o te mâraa i roto i te haamoriraa mau?

2 E rave rahi senekele i muri aˈe, ua papai te aposetolo Paulo i te mau hoa Kerisetiano no te oire morare ore ra o Korinetia e: “Tei ia tatou taua mau maitai i parauhia maira, e tamâ hua tatou ia tatou iho i te mau viivii atoa o te tino e te varua, ma te faatupu hua i te maitai i te mǎtaˈuraa ˈtu i te Atua.” (Korinetia 2, 7:1) Te haapapu faahou ra te reira e no te faatupu i te taairaa e te Atua e no te fanaˈo i ta ˈna mau haamaitairaa i fafauhia, e tia ia tatou ia vai mâ e te viivii ore i te pae tino e varua. Oia atoa, i to ˈna papairaa no nia i te haamoriraa e fariihia e te Atua, ua parau te pǐpǐ ra o Iakobo e: “O te [haamoriraa mâ e te viivii ore] i mua i te aro o te Atua, o to tatou Metua ra, o teie ïa, O te hamani maitai i te otare e te mau vahine ivi i to ratou ra ati, e te tiai maitai ia ˈna iho, eiaha ia viivii i teie nei ao.”—Iakobo 1:27; MN.

3. Ia fariihia ta tatou haamoriraa e te Atua, eaha te tia ia tatou ia haapao maitai?

3 I te mea e mea faufaa roa te vai-mâ-raa, te moˈaraa e te viivii ore i roto i te haamoriraa mau, e tia i te taata atoa e hinaaro ra e fanaˈo i te farii maitai a te Atua ia haapao maitai e te raea ra anei ia ˈna taua mau titauraa ra. No te mea râ e e rau roa te mau ture aveia e te mau manaˈo o te taata no nia i te mâraa, e tia ia taa ia tatou eaha ta Iehova e parau e mea mâ e e farii, e ia auraro atu. E tia ia tatou ia imi eaha ta te Atua e titau ra i to ˈna feia haamori i te reira paeau e eaha ta ˈna i rave no te tauturu ia ratou ia mâ mai e ia vai mâ noa e te fariihia e oia.—Salamo 119:9; Daniela 12:10.

Tamâhia no te haamoriraa mau

4. A faataa na i te haapiiraa bibilia o te mâraa.

4 I te rahiraa o te taata, te vai-mâ-raa, te ore-noa-raa ïa i repohia aore ra i viiviihia. I roto râ i te Bibilia, te taahia ra te manaˈo e vai mâ maoti te tahi mau taˈo Hebera e Heleni o te faataa i te mâraa eiaha noa i te auraa pae tino, e pinepine atu â râ, i te auraa morare e pae varua. No reira te hoê faatoro Bibilia e parau ai e: “Mea varavara te mau taˈo ra ‘mâ’ e ‘mâ ore’ i te taaihia i te parau noa o te ihomâ, e pinepine râ, e mau haapiiraa faaroo ïa. No reira, e au te faaueraa tumu o te ‘mâraa’ fatata i te mau tuhaa atoa o te oraraa.”

5. I nia i teihea faito to te Ture a Mose faatureraa i te mâraa i roto i te oraraa o te mau Iseraela?

5 Oia mau, i roto i te Ture a Mose, te vai ra te mau ture rii e te mau faatureraa no nia fatata i te mau tuhaa atoa o te oraraa o te mau Iseraela, o te faataa maitai eaha te mea mâ e te fariihia e eaha te ore. Ei hiˈoraa, i roto i te Levitiko, te mau pene 11 e tae atu i te 15, e ite mai tatou i te mau faaueraa mataratara maitai no nia i te mâraa e te mâ-ore-raa. Mea viivii te tahi mau animara, e aita i tia i te mau Iseraela ia amu i te reira. Ia fanau te hoê vahine i te tamarii, e viivii oia no te hoê tau i faataahia. E viivii atoa te taata ia tupu te tahi mau maˈi o te iri, te lepera iho â râ, e ia tahetahe te melo o te tane e to te vahine. Ua faataa atoa te Ture eaha te tia ia ravehia ua tupu anaˈe te viivii. Ei hiˈoraa, i roto i te Numera 5:2 (MN), te taio nei tatou e: “E parau atu oe i te tamarii a Iseraela, e tuu ratou i te mau lepera atoa, e te feia atoa [ua tahetahe te melo] ra, e te viivii i te taata pohe ra, i rapae au mai i te puhapa ra.”

6. No teihea fa i horoahia ˈi te mau ture no nia i te mâraa?

6 Aita e feaaraa, to mua roa te mau haapiiraa i te pae o te rapaauraa e o te ea e vai ra i roto i teie mau ture e te tahi atu â ta Iehova i horoa ia faaauhia i to taua tau ra, e ua faufaahia te nunaa i to ratou haapaoraa ˈtu. Aita râ taua mau ture ra i horoahia ei pǎpǎ ture no te ea noa aore ra ei aratairaa i te pae rapaauraa noa. E tuhaa te reira no te haamoriraa mau. I te mea e e au te reira i te oraraa o te nunaa i te mau mahana atoa—te amuraa maa, te fanauraa, te taairaa i roto i te faaipoiporaa, e te vai ra ˈtu â—e haapapuraa noa ïa e e tiaraa to to ratou Atua, o Iehova, e faataa no ratou eaha te mea tano e eaha te mea tano ore i roto i te mau tuhaa atoa o to ratou oraraa tei pûpûhia na Iehova anaˈe.—Deuteronomi 7:6; Salamo 135:4.

7. Na roto i te haapaoraa i te Ture, e noaa i te nunaa Iseraela teihea haamaitairaa?

7 Ua paruru atoa te faufaa o te Ture i te mau Iseraela i te mau peu viivii a te mau nunaa tapiri. Na roto i te haapao-maitai-raa i te Ture, tae noa ˈtu te mau titauraa no te vai mâ noa i te aro o Iehova, e au ïa te mau Iseraela no te tavini i to ratou Atua e te fanaˈo i ta ˈna farii maitai. No nia i te reira, ua parau Iehova i te nunaa e: “Ia faaroo mau mai outou i tau reo, e ia haapao maite i ta ˈu ra faufaa, e riro ïa outou ei taoˈa here rahi na ˈu i te mau taata atoa ra. No ˈu noa iho hoi to te ao atoa nei. E riro â outou ei basileia tahuˈa anaˈe na ˈu, ei nunaa moˈa.”—Exodo 19:5, 6; Deuteronomi 26:19.

8. No te aha e tia ˈi i te mau Kerisetiano i teie tau ia haapao maitai i tei parauhia i roto i te Ture no nia i te mâraa?

8 I te mea e ua tuu Iehova i taua mau haamataratararaa i roto i te Ture no te haapii i te mau Iseraela e nafea ia riro ei mea mâ, te moˈa e te fariihia e oia, eita anei e tano ia hiˈopoa maitai te mau Kerisetiano i teie tau e ua raea anei ia ratou teie mau titauraa? Noa ˈtu e aita te mau Kerisetiano to raro aˈe i te Ture, e tia ia ratou ia haamanaˈo e, mai ta Paulo i faataa, “e ata anaˈe” te mau mea atoa i papaihia i roto i te Ture “no te tupu a muri aˈe; area te mea mau ra o te evanelia ïa o te Mesia.” (Kolosa 2:17; Hebera 10:1) Mai te peu e ua faariro Iehova o te parau hoi e “aore o ˈu e huru ê,” i te mâraa e te viivii ore mai te hoê tuhaa faufaa i roto i te haamoriraa mau i taua tau ra, e tia ia tatou i teie tau ia haapao maitai i te parau o te mâraa i te pae tino, morare e varua ia hinaaro tatou ia farii maitai e ia haamaitai oia ia tatou.—Malaki 3:6; Roma 15:4; Korinetia 1, 10:11, 31.

E faaite te mâraa pae tino o vai tatou

9, 10. (a) No te aha e mea faufaa ˈi te mâraa pae tino no te hoê Kerisetiano? (b) Eaha te mau parau e faahiti-pinepine-hia no nia i te mau tairururaa a te mau Ite no Iehova?

9 Te riro noa ra anei te mâraa pae tino ei tuhaa faufaa o te haamoriraa mau? Noa ˈtu e e ere na te mâraa pae tino noa e faariro i te hoê taata ei taata haamori mau i te Atua, e tano mau â ia mâ te hoê taata haamori mau i te pae tino i te mau taime atoa e nehenehe ai. I teie iho â tau i reira te taata e rave rahi e tâuˈa ore ai i te atuatu ia ratou iho, i to ratou ahu, aore ra i to ratou nohoraa, e pinepine te feia o te haapao i te reira i te tapaohia e te taata e haaati ra ia ratou. E nehenehe te reira e faatupu i te mau faahopearaa maitatai, mai ta Paulo iho â i parau i te mau Kerisetiano no Korinetia: “Aore roa i tuu i te turoriraa i te taata atoa, ia ore ia faainohia [ta tatou taviniraa]: te faaite hua nei râ matou ia matou iho e e rave ohipa na te Atua i te mau mea atoa nei.”—Korinetia 2, 6:3, 4; MN.

10 Mea pinepine roa to te mau Ite no Iehova haapopouraahia e te mau tia a te hau no to ratou haerea e ta ratou mau peu matauhia mâ, te nahonaho e te tura, o te itehia iho â râ i roto i ta ratou mau tairururaa rarahi. Ei hiˈoraa, no nia i te hoê tairururaa i tupu i te tuhaa fenua o Savone, i Italia, ua parau te vea ra La Stampa e: “Te mea e ite-oioi-hia ia haere outou na te mau vahi e faaohipahia, o te huru mâ ïa e te naho maitai o te feia e faaohipa ˈtura.” I muri aˈe i te hoê tairururaa a te mau Ite i te tahua tuaroraa i São Paulo, i Beresilia, ua parau te hoê tia no te tahua ra i te tiaau o ta ˈna pǔpǔ feia tamâ e: “Mai teie atu nei, te hinaaro nei matou ia tamâhia te tahua mai ta te mau Ite no Iehova i rave.” Ua parau te tahi atu tia no taua noâ tahua ra e: “Ia hinaaro te mau Ite no Iehova e tarahu i te tahua, e haapeapea noa matou no te mau tapao mahana. Aita ˈtu e mea ta matou e haapeapea.”

11, 12. (a) Eaha te faaueraa tumu bibilia e tia ia tatou ia haamanaˈo no nia i to tatou iho mâraa? (b) Eaha te mau uiraa e tia ia tatou ia ui no nia i to tatou ahu e to tatou huru oraraa?

11 Mai te peu e e riro te mâraa e te nahoraa i roto i ta tatou vahi haamoriraa ei tumu e aruehia ˈi te Atua ta tatou e haamori ra, papu maitai ïa e mea faufaa atoa teie mau huru maitatai i roto i to tatou iho oraraa. Teie râ, i roto i to tatou iho fare, e manaˈo paha tatou e e tiaraa to tatou e tuutuu ia tatou iho e e haa mai ta tatou i hinaaro. E no nia iho â râ i te ahu e te faanehenehe, papu mau e e tiamâraa to tatou e maiti i tei au ia tatou! Teie râ, i nia i te hoê faito rahi, e taotiaraa to to tatou tiamâraa. A haamanaˈo na e a tauaparau ai oia no nia i te maitiraa e amu i te tahi maa, ua faaara Paulo i to ˈna mau hoa Kerisetiano e: “E ara râ i teie nei mea tia noa ia outou, o te riro noa ˈtu ei turoriraa no tei paruparu ra.” Faahiti atu ai oia i te hoê faaueraa tumu faufaa: “E tia te mau mea atoa ia ˈu, eita râ e au paatoa ia rave; e mea tia anaˈe ïa ia ˈu, eita râ te mau mea atoa e faarahi i te maitai.” (Korinetia 1, 8:9; 10:23) E nafea te aˈoraa a Paulo e au ai ia tatou i te pae o te mâraa?

12 E tano iho â ia tiaturi te taata i te hoê tavini a te Atua ia vai mâ e te nahonaho to ˈna huru oraraa. E tia ïa ia papu ia tatou e eita te huru o to tatou fare e o te mau vahi tapiri e faaino i ta tatou e parau ra, oia hoi e tavini tatou no te Parau a te Atua. Eaha te huru faaiteraa ta to tatou fare e horoa ra no nia ia tatou e ta tatou mau tiaturiraa? Te faaite ra anei e te tiai mau ra tatou i te ora i roto i te hoê ao apî parau-tia, te mâ e te naho maitai ta tatou hoi e faatianiani rahi ra ia vetahi ê? (Petero 2, 3:13) Oia atoa, e nehenehe to tatou huru rapaeau—i te taime faafaaearaa anei aore ra i roto i te taviniraa—e haamaitai aore ra e faaiti i te huru anaanatae o te poroi ta tatou e poro ra. Ei hiˈoraa, a tapao na i teie parau a te hoê papai vea no Mexico: “Oia mau, e tuhaa rahi roa te mau taurearea i roto i te Ite no Iehova, e te mea faahiahia, o to ratou ïa huru tâpûraa rouru, to ratou mâraa, e te au o te ahu.” Mea oaoa mau e te vai ra taua huru taurearea ra i roto ia tatou!

13. Eaha te tia ia tatou ia rave e ia mâ e ia nahonaho iho â te mau tuhaa atoa o to tatou oraraa i te mau mahana atoa?

13 Parau mau, mea ohie aˈe te parau i te rave e ia vai mâ noa e ia vai nahonaho noa tatou, ta tatou mau tauihaa, e to tatou fare. Te mea e hinaarohia, e ere ïa ia rahi te tauihaa e te matini fifi e te moni rahi, te hoê râ tapura maitai e te tutavaraa tuutuu ore. E tia ia faataahia te taime no te tamâ i to tatou tino, to tatou ahu, to tatou fare, to tatou pereoo, e te vai ra ˈtu â. E ere no te mea e mea ohipa roa ta tatou i roto i te taviniraa, te haereraa i te putuputuraa, e te haapiiraa ia tatou iho—taa ê atu te haapaoraa i te tahi atu mau hopoia i roto i te oraraa i te mau mahana atoa—eiaha ïa tatou ia vai mâ noa e te fariihia e te Atua e e te taata. E au maite atoa te manaˈo tumu matauhia ra “e tau to te mau mea atoa nei” i teie tuhaa o to tatou oraraa.—Koheleta 3:1.

Te aau viivii ore

14. No te aha e tia ˈi ia parau e mea faufaa ˈtu â te mâraa morare e pae varua i te mâraa pae tino?

14 Noa ˈtu e mea faufaa ia haapao i te mâraa pae tino, mea faufaa ˈtu â ia haapeapea no te mâraa morare e pae varua. Tera ta tatou faaotiraa ia haamanaˈo tatou e ua faarue Iehova i te nunaa Iseraela, eiaha no te mea e mea mâ ore ratou i te pae tino, no te mea râ ua viivii ratou i te pae morare e varua. Na roto i te peropheta Isaia, ua parau atu Iehova ia ratou e no to ratou riroraa ei ‘nunaa hara, ei feia teiaha i te parau piˈo,’ ua riro ta ratou mau tusia, ta ratou haapaoraa i te avaˈe apî e te sabati e tae noa ˈtu ta ratou mau pure, ei mea teiaha na ˈna. Eaha te tia ia ratou ia rave e noaa faahou mai ai te farii maitai a te Atua? Ua parau Iehova e: “E horoi ia outou, e ia mâ outou; e faataa ê outou i te ino ta outou e rave ra i mua i to ˈu nei mata; atira na i te rave i te ino.”—Isaia 1:4, 11-16.

15, 16. Eaha ta Iesu i parau e o te haaviivii ïa i te taata, e e nafea tatou e faufaahia ˈi i ta Iesu mau parau?

15 Ia taa maitai atu â ia tatou te faufaaraa o te mâraa morare e pae varua, e hiˈo anaˈe eaha ta Iesu i parau i to mau Pharisea e te mau papai parau na ôraa e ua viivii ta ˈna mau pǐpǐ no te mea aita ratou i horoi i to ratou rima a tamaa ˈtu ai. Ua faaafaro Iesu i te parau i te na ôraa e: “E ere hoi tei ô atu i roto i te vaha i te mea e viivii ai te taata, o tei na roto mai râ i te vaha ra, e viivii ïa te taata i te reira.” Faataa ˈtura Iesu e: “Ta te vaha e haapuai mai, no roto mai ïa i te aau, o te mea ïa e viivii ai te taata. No roto mai hoi i te aau te manaˈo iino, te taparahi taata, e te faaturi, te poreneia, e te eiâ, te haavare, e te faaino. O te mau mea ïa e viivii ai te taata; area te amu noa ma te rima horoi-ore-hia ra, e ore te taata e viivii i te reira.”—Mataio 15:11, 18-20.

16 Eaha ta tatou e haapii mai na roto i te mau parau a Iesu? Te haapapu ra Iesu e hou te mau ohipa iino, te morare ore e te viivii, te vai aˈena ra te mau manaˈo iino, te morare ore e te viivii i roto i te aau. Mai ta te pǐpǐ ra o Iakobo i parau, “ua haavarehia râ te taata ia faahahau-ê-hia, e ia riro noa ˈtu i to ˈna iho hinaaro tia ore.” (Iakobo 1:14, 15) No reira, aita anaˈe tatou e hinaaro ra e topa i roto i te mau hara iino ta Iesu i faataa, e tia ia tatou ia taihitumu roa i te mau hinaaro atoa e rave i taua mau mea ra e ia ore roa ˈtu ia tupu faahou mai i roto i to tatou aau. E tia ïa ia tatou ia ara maitai i te mea ta tatou e taio ra, e mataitai ra e e faaroo atura. I teie tau, i te iˈoa o te tiamâraa o te parau e o te vaha mona o te feia aravihi, te pûpû ra te mau tapihaaraa o te faaanaanataeraa e o te faatianianiraa i te taˈi e te hohoˈa pau ore o te haamâha i te tino hara. E tia ia tatou ia faaoti maite eiaha e vaiiho i taua mau manaˈo ra ia aˈa i roto i to tatou aau. Te mea faufaa roa, no te faaoaoa i te Atua e ia farii mai oia, e tia ia tatou ia ara tamau noa i te atuatu i te aau mâ e te viivii ore.—Maseli 4:23.

Tamâhia no te mau ohipa maitatai

17. No te aha Iehova i aratai ai i to ˈna nunaa i nia i te hoê tiaraa mâ?

17 E haamaitairaa faufaa mau e e parururaa atoa ia fanaˈo tatou, ma te tauturuhia e Iehova, i te tiaraa mâ i mua ia ˈna. (Korinetia 2, 6:14-18) Teie râ, te taa atoa ra ia tatou e ua aratai Iehova i to ˈna nunaa i nia i te hoê tiaraa mâ no te hoê fa taa maitai. Ua parau Paulo ia Tito e ua “horoa” te Mesia o Iesu “ia ˈna iho no tatou, ia ora tatou ia ˈna i te mau parau ino atoa ra, ia tamâ oia ia tatou ei taata mau no ˈna iho, e te itoito i te mau ohipa maitatai ra.” (Tito 2:14) Ei nunaa i tamâhia, no teihea mau ohipa e tia ˈi ia itoito tatou?

18. E nafea tatou ia faaite e te itoito ra tatou no te mau ohipa maitatai?

18 Na mua roa, e tia ia tatou ia haa puai i te poro i te parau apî maitai o te Basileia o te Atua i te taata. (Mataio 24:14) I te na reiraraa, te pûpû ra tatou i te taata i te mau vahi atoa i te tiaturiraa e ora e a muri noa ˈtu i nia i te fenua e tamâhia i te mau huru viivii atoa. (Petero 2, 3:13) I roto i ta tatou mau ohipa maitatai, te vai atoa ra te faaiteraa i ta te varua o te Atua e faatupu i roto i to tatou oraraa i te mau mahana atoa, a faahanahana ˈi i to tatou Metua i te raˈi. (Galatia 5:22, 23; Petero 1, 2:12) E eiaha tatou ia haamoe i te feia aita to roto i te parau mau e te ino roa i te mau ati natura aore ra i te mau ati e au i te taata. E haamanaˈo tatou i te aˈoraa a Paulo: “E teie nei, te vai nei ta tatou ravea, e hamani maitai tatou i te taata atoa, ia rahi atu râ i to te fetii faaroo ra.” (Galatia 6:10) E au-maitai-hia e te Atua taua mau ohipa atoa ra i ravehia ma te aau mâ e te manaˈo turai anoi ore.—Timoteo 1, 1:5.

19. Eaha te mau mea maitatai e tiai maira ia tatou ia tamau tatou i te atuatu i te hoê faito mâraa teitei—i te pae tino, morare e varua?

19 Ei tavini a te Teitei Roa ˈˈe, e haapao tatou i te mau parau a Paulo: “E au mau taeae ra, te aˈo atu nei au ia outou ma te aroha rahi o te Atua, e ia pûpû atu outou i to outou mau tino ei tusia ora, e te moˈa, e te au hoi i te Atua ra, [te hoê taviniraa moˈa ma to] outou [feruriraa].” (Roma 12:1; MN) Ia tamau tatou i te poihere i te fanaˈoraa taa ê oia te tamâraahia e Iehova e ia tutava hope i te atuatu i te hoê faito mâraa teitei i te pae tino, morare e varua. Ia na reira tatou, eita noa tatou e fanaˈo i te tura e te mauruuru i teie nei, i te tiaturiraa atoa râ e ite atu ia “mou te mau mea tahito ra”—teie nei ïa faanahoraa ino e te viivii—ia “faaapî” te Atua “i te mau mea atoa nei.”—Apokalupo 21:4, 5.

Te haamanaˈo ra anei outou?

• No te aha i horoahia ˈi te mau ture e rave rahi no nia i te mâraa i te mau Iseraela?

• E nafea te mâraa pae tino e haamaitai ai i te huru anaanatae o te poroi ta tatou e poro ra?

• No te aha te mâraa morare e pae varua e faufaa ˈtu â ˈi i te mâraa pae tino?

• E nafea tatou ia faaite e e nunaa “itoito” tatou “i te mau ohipa maitatai”?

[Uiraa haapiiraa]

[Hohoˈa i te api 21]

E haamaitai te mâraa pae tino i te huru anaanatae o te poroi ta tatou e poro ra

[Hohoˈa i te api 22]

Ua faaara Iesu e e faatupu te mau manaˈo iino i te mau ohipa iino

[Hohoˈa i te api 23]

Ei nunaa i tamâhia, e itoito te mau Ite no Iehova no te mau ohipa maitatai