Eaha to roto?

Tapura tumu parau

“Aita roa e taata e au te parau i ta tera aˈera taata”

“Aita roa e taata e au te parau i ta tera aˈera taata”

“Aita roa e taata e au te parau i ta tera aˈera taata”

“Ua faatia anaˈe ihora ratou atoa ia ˈna, maere ihora i te mau parau maitatai rahi ta ˈna i parau maira.”—LUKA 4:22.

1, 2. (a) No te aha te feia toroa tei tonohia e tapea ia Iesu i hoˈi ai aita oia? (b) Na te aha e faaite e e ere o te feia toroa anaˈe tei maere i ta Iesu haapiiraa?

 AITA i manuïa te ohipa faauehia a te feia toroa. Ua tonohia ratou e tapea ia Iesu Mesia, ua hoˈi râ ratou aita oia. Ua titau te mau tahuˈa rarahi e te mau Pharisea i te hoê faataaraa: “Eaha outou i ore i aratai mai ai ia ˈna?” Oia mau, eaha te feia toroa i ore ai i haru i te hoê taata o te ore e patoi noa ˈˈe? Ua faataa te feia toroa e: “Aita roa e taata e au te parau i ta tera aˈera taata.” No to ratou maere i ta Iesu haapiiraa i ore ai i tia ia ratou ia hopoi i teie taata hau i te fare tapearaa. *Ioane 7:32, 45, 46.

2 E ere o teie feia toroa anaˈe tei maere i ta Iesu haapiiraa. Te faaite maira te Bibilia e mea rahi roa te taata tei haere mai no te faaroo noa ia paraparau oia. Ua umere te taata no to ˈna oire tumu “i te mau parau maitatai rahi ta ˈna i parau maira.” (Luka 4:22) Tau taime to ˈna paraparauraa mai nia mai i te hoê poti i te mau nahoa taata rahi tei putuputu i te pae o te Miti no Galilea. (Mareko 3:9; 4:1; Luka 5:1-3) I te hoê taime, “e rave rahi te taata” tei faaea ia ˈna ra tau mahana, a haere atoa ˈi ma te maa ore.—Mareko 8:1, 2.

3. Eaha na te tumu matamua i riro ai Iesu ei orometua haapii taa ê mau?

3 Eaha te mea i riro ai Iesu ei orometua haapii taa ê mau? O te aroha te tumu matamua. * Mea hinaaro na Iesu te mau parau mau ta ˈna e haapii ra, e mea aroha na ˈna te taata ta ˈna e haapii ra. E aravihi taa ê atoa râ to Iesu i te faaohipa i te mau ravea haapiiraa maitatai. I roto i te mau tumu parau haapiiraa o teie numera, e tauaparau tatou no nia i te tahi mau ravea maitatai ta ˈna i faaohipa e e nafea tatou ia pee i te reira.

Te ahaaha ore e te maramarama

4, 5. (a) No te aha Iesu i faaohipa ˈi i te huru paraparau ahaaha ore i roto i ta ˈna haapiiraa, e eaha te vahi faahiahia ia na reira oia? (b) E nafea te Aˈoraa i nia i te mouˈa e riro ai ei hiˈoraa o te ahaaha ore o te huru haapiiraa a Iesu?

4 E ere i te mea varavara ia faaohipa te feia ua noaa te ite i te huru paraparau eita e taa i te feia e faaroo atura. Ia taa ore râ ia vetahi ê ta tatou e parau ra, e nafea ratou e faufaahia ˈi i to tatou ite? Ei orometua haapii, aita roa ˈtu Iesu i paraparau aˈenei ma te taa-ore-hia e vetahi ê. A feruri na i te rahiraa taˈo ta ˈna i nehenehe i faaohipa. Teie râ, noa ˈtu to ˈna ite rahi roa, ua manaˈo oia i te feia e faaroo atura, eiaha ia ˈna iho. Ua ite oia e mea rahi i roto ia ratou, e feia “haapii-ore-hia e te itea ore” ïa. (Ohipa 4:13) No te paraparau ia ratou, ua faaohipa oia i te mau taˈo e taa i taua feia ra. Mea ahaaha ore paha te mau taˈo, mea hohonu râ te pue parau mau ta ˈna e heheu ra.

5 E rave anaˈe, ei hiˈoraa, i te Aˈoraa i nia i te mouˈa e vai ra i roto i te Mataio 5:3–7:27. E 20 minuti noa paha ta Iesu i rave no te vauvau i taua aˈoraa ra. Mea hohonu râ te mau haapiiraa, e haere roa i te hohonuraa o te mau parau mai te faaturi, te faataaraa, e te nounou taoˈa. (Mataio 5:27-32; 6:19-34) Aita râ e parau fifi aore ra faaahaaha. Oia mau, mea varavara te taˈo eita e taa ohie i te hoê tamarii! No reira iho â ïa e, ia oti ta ˈna vauvauraa parau, “ua maere anaˈe ihora te taata atoa”—mea papu e to roto atoa te feia faaapu, te mau tiai mamoe, e te feia ravaai e rave rahi—“i te huru o ta ˈna parau”!—Mataio 7:28.

6. A horoa na i te hoê hiˈoraa o to Iesu faahitiraa i te mau parau ahaaha ore e te faufaa roa râ.

6 Ma te faaohipa pinepine i te mau parau maramarama e te poto, ua faahiti Iesu i te mau manaˈo ahaaha ore e te faufaa roa râ. Hou te tau o te neneiraa buka, ua nenei ïa oia i ta ˈna poroi ma te mau maitai i roto i te feruriraa e te aau o te feia e faaroo ra ia ˈna. A tapao na i te tahi mau hiˈoraa: “E ore te taata e tia ia faaroo i te fatu toopiti; . . . e ore e tia ia faaroo i te Atua e te Mamona.” “Eiaha e faaino, ia ore outou ia faainohia mai.” “E ite hoi outou ia ratou i ta ratou i faahotu mai.” “E ere no te feia ora te [taote], no te feia maˈi râ.” “O te rave hoi i te ˈoˈe ra, e pohe ïa i te ˈoˈe.” “E tuu atu i ta Kaisara ra ia Kaisara, e ta te Atua ra, e tuu atu ïa i te Atua.” “E mea maitai i te horoa ˈtu i te rave mai.” * (Mataio 6:24; 7:1, 20; 9:12; MN; 26:52; Mareko 12:17; Ohipa 20:35) Tae roa mai i teie nei, fatata e 2 000 matahiti i muri aˈe i to Iesu faahitiraa ˈtu, mea ohie â ia haamanaˈo i taua mau parau mana ra.

Faaohiparaa i te mau uiraa

7. No te aha Iesu i ui ai i te mau uiraa?

7 Ua faaohipa Iesu i te mau uiraa ma te faahiahia. Mea pinepine oia i te na reira noa ˈtu e mea pau ore aˈe te taime ia faaite noa ˈtu i te manaˈo i te taata e faaroo ra ia ˈna. No te aha ïa oia i ui ai i te mau uiraa? I te tahi taime, ua faaohipa oia i te mau uiraa hohonu no te faaite hua i te mau manaˈo turai o to ˈna mau enemi, a haamamû atoa ˈtu ai. (Mataio 12:24-30; 21:23-27; 22:41-46) E rave rahi râ tupuraa to Iesu raveraa i te taime no te ui i te mau uiraa no te faataa i te mau parau mau, no te turai i te feia e faaroo ra ia ˈna ia faaite eaha to roto i to ratou mafatu, e no te faaaraara e te haamataro i te feruriraa o ta ˈna mau pǐpǐ. E hiˈopoa anaˈe e piti hiˈoraa no nia i te aposetolo Petero.

8, 9. Mea nafea to Iesu faaohiparaa i te mau uiraa no te tauturu e ia raea ia Petero te faaotiraa tano no nia i te aufauraa i te tute no te hiero?

8 A tahi, a haamanaˈo na i te taime i ui ai te mau telona ia Petero e e aufau anei Iesu i te tute no te hiero. * Ua pahono Petero e, “Te horoa nei,” e taata feruri ore hoi oia i te tahi taime. I muri iho rii râ, ua haaferuri Iesu ia ˈna: “Eaha to oe manaˈo, e Simona? ei ia vai ra te hui arii o teie nei ao titau atu ai i te taoˈa aufau e te moni aufau? ei ta ratou iho tamarii anei, e ia vetahi ê anei? Ua parau atura Petero ia ˈna, Ei te taata ěê. Ua na ô maira Iesu ia ˈna, ua tiamâ maori te tamarii.” (Mataio 17:24-27) E taa iho â ïa ia Petero te manaˈo o te mau uiraa a Iesu. No te aha hoi?

9 I te tau o Iesu, mea matauhia e i tiamâ na te mau melo o te utuafare o te mau arii i te aufauraa tute. No reira, ei Tamaiti fanau tahi o te Arii i nia i te raˈi e haamorihia ra i te hiero, aita i tia ia titau ia aufau Iesu i te tute. A tapao na e aita oia i faaite noa ˈtu i te pahonoraa tano ia Petero, ua faaohipa râ oia i te mau uiraa ma te nanonano e te mǎrû no te tauturu e ia noaa ia Petero te faaotiraa tano—e peneiaˈe ia ite e mea faufaa ia feruri maitai aˈe hou a paraparau ai.

10, 11. Ua nafea Iesu i to Petero tâpûraa i te tariˈa o te hoê taata i te po o te Pasa 33 T.T., e e nafea te reira e faaite ai e ua taa ia Iesu te faufaaraa o te mau uiraa?

10 Te piti o te hiˈoraa, no nia ïa i te hoê ohipa i tupu i te po o te Pasa 33 T.T. i to te hoê nahoa taata haereraa mai e haru ia Iesu. Ua ui te mau pǐpǐ ia Iesu e e tia anei ia ratou ia aro no te paruru ia ˈna. (Luka 22:49) Ma te ore e tiai i te pahonoraa, ua tâpû ê Petero i te tariˈa o te hoê taata i te ˈoˈe (noa ˈtu e ua manaˈo paha o Petero e faatupu i te hoê ohipa ino atu â). Ua haa Petero ma te taa ê roa i te hinaaro o to ˈna fatu, ua ineine maite hoi Iesu i te tuu ia ˈna iho. Ua nafea Iesu? Ma te faaoromai noa iho â, ua ui oia ia Petero e toru uiraa: “Eiaha vau e inu i te auˈa a te Metua i ho mai na ˈu ra?” “Aita oe i manaˈo e, e tia noa ia ˈu ia tau i tau Metua i teie nei, e na ˈna e horoa mai i te melahi e ia ahuru noa ˈtu te legeona e ia piti tiahapa e ia rahi atu â? Eaha ihora râ e tupu ai te parau i papaihia ra i reira, o tei parau ra e ia tupu teie nei mau mea e tia ˈi?”—Ioane 18:11; Mataio 26:52-54.

11 A feruri na maa taime iti i taua aamu ra. Ua ite Iesu tei haaatihia ra e te hoê nahoa taata e riri roa ra e, ua fatata mai to ˈna pohe e to nia i to ˈna tapono te faaraaraa i te iˈoa o to ˈna Metua e te faaoraraa i te huitaata. Ua rave râ oia i te taime i reira iho no te haaputa i te mau parau mau faufaa i roto i te feruriraa o Petero na roto i te mau uiraa. E ere anei i te mea papu e ua taa ia Iesu te faufaaraa o te mau uiraa?

Faarahiraa oraora

12, 13. (a) Eaha te faarahiraa? (b) Mea nafea to Iesu faaohiparaa i te faarahiraa no te haamahitihiti i te huru maamaa o te faainoraa i te mau hapa rii a to tatou mau taeae?

12 I roto i ta ˈna taviniraa, ua faaohipa pinepine Iesu i te tahi atu ravea haapiiraa maitai—te faarahiraa. Mea opuahia teie faarahiraa no te haamahitihiti i te hoê mea. Ma te faarahi, i faatupu na Iesu i te mau hohoˈa i roto i te feruriraa mea fifi ia haamoe atu. E rave anaˈe tau hiˈoraa.

13 I roto i te Aˈoraa i nia i te mouˈa, i to ˈna haamahitihitiraa i te faufaaraa “eiaha e faaino” faahou ia vetahi ê, ua parau Iesu e: “Eaha oe i hiˈo ai i te pâpaa iti i roto i te mata o to taeae ra, e aore oe i ite i te raau rahi i roto i to oe iho mata?” (Mataio 7:1-3) E nehenehe anei ta outou e feruri i te tupuraa? E pûpû te hoê taata o te faaino haere noa, e tatara i te hoê pâpaa iti i roto i te “mata” o to ˈna taeae. Te parau ra ïa te taata faaino e aita to ˈna taeae e ite maitai ra i te mau mea no te haava ma te tano. Te faahape ra râ te hoê “raau rahi”—te hoê tâpû raau aore ra te hoê pou o te nehenehe e faaohipahia no te paturu i te hoê tafare—i te haavaraa iho a te taata faaino. Auê ïa haamahitihitiraa eita e moehia mai te aha te maamaa ia faaino i te mau hapa rii a to tatou mau taeae e e hapa rarahi hoi ta tatou iho!

14. No te aha te mau parau a Iesu no nia i te titiaraa i te naonao e te horomiiraa i te kamela i riro ai ei faarahiraa puai mau?

14 I te tahi atu taime, ua faahapa Iesu i te mau Pharisea mai teie “e te mau aratai matapo e! te tamouu na outou i te naonao, e te horomii noa na i te kamela.” (Mataio 23:24) E faaohiparaa puai mau teie i te faarahiraa. No te aha? Mea rahi roa te taa-ê-raa i rotopu i te hoê naonao e te hoê kamela, hoê o te mau animara rahi roa ˈˈe ta te feia e faaroo ra ia Iesu i matau. Te manaˈohia ra e e titauhia e 70 mirioni naonao e taea ˈi te faito teiaha o te hoê kamela au noa! Ua ite atoa Iesu e i titia na te mau Pharisea i ta ratou uaina i te hoê ahu. I na reira na taua feia haapao hua i te mau ture rii ra no te ape i te momi i te hoê naonao a riro atu ai ei mea viivii i te pae oroa. E horomii râ ratou ei auraa parau i te kamela, mea viivii atoa hoi te reira. (Levitiko 11:4, 21-24) Mea maramarama roa te manaˈo o Iesu. I haapao maitai na te mau Pharisea i te titauraa nainai roa ˈˈe o te Ture, i vahavaha na râ ratou i te mau tumu parau rarahi aˈe—“te parau-tia, e te aroha, e te haapao mau ra.” (Mataio 23:23) Mea maramarama mau to Iesu faaiteraa i to ratou huru mau!

15. Eaha te tahi mau haapiiraa ta Iesu i horoa ma te faaohipa i te faarahiraa?

15 I te roaraa o ta ˈna taviniraa, ua faaohipa pinepine Iesu i te faarahiraa. E rave anaˈe tau hiˈoraa. ‘Te faaroo mai te hoê huero sinapi [nainai roa] te rahi’ o te nehenehe e turai i te hoê mouˈa—aita ˈtu ravea maitai aˈe i haamahitihiti ai Iesu e e nehenehe ta te maa faaroo iti e rave i te mea rahi. (Mataio 17:20) Te hoê kamela rahi e tamata ra i te faaô na roto i te hoê apoo nira—e faahohoˈa maitai ïa i te fifi no te hoê taata taoˈa rahi ia tamata i te tavini i te Atua a ora noa ˈi i te hoê huru oraraa nounou taoˈa! (Mataio 19:24) Aita anei outou e maere ra i te mau faaauraa oraora a Iesu e to ˈna aravihi i te faatupu i te faahopearaa rahi roa ˈˈe ma te parau iti roa ˈˈe?

Te manaˈo tano o te noaa ore i te patoi

16. Mea nafea to Iesu faaohipa-noa-raa i to ˈna puai feruriraa maitai?

16 No to ˈna feruriraa tia roa, mea aravihi roa Iesu i te haaferuri i te taata ma te manaˈo tano. Aita râ oia i faaohipa hua aˈenei i teie aravihi. I roto i ta ˈna haapiiraa, ua faaohipa noa iho â oia i to ˈna puai feruriraa maitai no te paturu i te parau mau. I te tahi taime, ua faaohipa oia i te manaˈo tano puai no te patoi i te mau pariraa haavare a to ˈna mau enemi i te pae faaroo. E rave rahi tupuraa to ˈna faaohiparaa i te haaferuriraa tano no te haapii i te mau mea faufaa i ta ˈna mau pǐpǐ. E hiˈo anaˈe i te aravihi rahi o Iesu e faaohipa i te manaˈo tano.

17, 18. Eaha te manaˈo tano puai mau ta Iesu i faaohipa no te patoi i te hoê pariraa haavare a te mau Pharisea?

17 A hiˈo na i te taime i faaora ˈi Iesu i te hoê taata i uruhia i te demoni, te matapo e tei ore i paraparau. I to ratou faarooraa i te reira, ua parau te mau Pharisea e: “Aita teie nei taata i tiavaru i te demoni i rapae, maori râ i te mana o te demoni rahi ra o Belezebuba [o Satani].” A tapao na e te faˈi ra te mau Pharisea e mea titauhia te mana e hau aˈe i to te taata no te tiavaru i te mau demoni a Satani. Ia ore râ te taata ia tiaturi ia Iesu, te parau ra ratou e no Satani to ˈna mana. Ma te faaite e aita ratou i feruri i ta ratou parau e tae noa ˈtu i te hopearaa e tano, ua pahono Iesu e: “Te basileia i amaha e rave ia ˈna ihora, e pau ïa; e te oire e te fetii i amaha e rave ia ˈna ihora, eita ïa e mau. E ia tiavaru Satani ia Satani i rapae, ua amaha oia e rave ia ˈna iho; eaha ihora to ˈna basileia e mau ai?” (Mataio 12:22-26) Oia mau, te parau ra ïa Iesu e: ‘Ahiri i tia, mai ta outou e parau ra, i te hoê taata a Satani ia faaore i ta Satani i rave, te patoi ra ïa Satani i ta ˈna iho mau maitai e eita ïa e maoro oia ua topa.’ E manaˈo tano puai mau, e ere anei?

18 E haaferuri â Iesu no nia i teie tumu parau. Ua ite maite oia e ua tiavaru te tahi o to te mau Pharisea i te demoni. No reira oia i ui ai i te hoê uiraa ohie noa e te vavahi râ: “E te tiavaru nei au i te demoni i rapae au i te mana o Belezebuba, i te mana o vai râ ta ta outou tamarii e tiavaru i rapae na?” (Mataio 12:27) Teie te auraa o te parau a Iesu: ‘Mai te peu e, e tiavaru mau vau i te demoni i te mana o Satani, te ohipa mau atoa ra ïa ta outou iho mau pǐpǐ i raro aˈe i tauâ mana ra.’ Eaha ta te mau Pharisea e nehenehe e parau? Eita roa ˈtu ratou e farii e te ohipa ra ta ratou mau pǐpǐ i raro aˈe i te mana o Satani. Ma te manaˈo tano o te noaa ore i te patoi, ua faariro Iesu i ta ratou pariraa ia ˈna ei parau maamaa.

19, 20. (a) Ma teihea huru maitai i faaohipa ˈi Iesu i te manaˈo tano? (b) Mea nafea to Iesu faaohiparaa i te haaferuriraa ra ‘e rahi atu ïa’ i to ˈna pahonoraa i te titauraa a ta ˈna mau pǐpǐ e haapii ia ratou e nafea ia pure?

19 Hau atu i te faaohiparaa i te manaˈo tano no te haamamû i to ˈna mau enemi, ua faaohipa atoa Iesu i te haaferuriraa tano o te haapapu i te manaˈo no te haapii i te mau parau mau faaitoito e te tamahanahana no nia ia Iehova. E rave rahi taime to ˈna faaohiparaa i tei nehenehe e parauhia te haaferuriraa ‘e rahi atu ïa’ no te tauturu i te feia e faaroo ra ia ˈna ia haere i mua mai te hoê parau mau matauhia ˈtu e i te hoê parau papu hau. E hiˈo anaˈe e piti noa hiˈoraa.

20 I to ˈna pahonoraa i te titauraa a ta ˈna mau pǐpǐ e haapii ia ratou ia pure, ua faatia ˈtu Iesu i te parabole o te taata “mârô” tei noaa ia ˈna i te pae hopea i te faahepo i te hoê hoa aau tae ore ia haapao mai i ta ˈna titauraa. Ua faataa atoa Iesu i te aau tae o te mau metua e “horoa i te mea maitai” na to ratou mau tamarii. Faaoti atu ai oia e: “Te ite na outou i te horoa i te mea maitai na ta outou tamarii, ino noa ˈi outou na, e rahi atu ïa to outou Metua i te ao ra i te horoa i te [varua moˈa] i te feia i ani atu ia ˈna ra.” (Luka 11:1-13; MN) Ua niuhia te manaˈo ta Iesu i huti mai eiaha i nia i te tuearaa, i nia râ i te taa-ê-roa-raa. Mai te peu e e nehenehe te hoê hoa aau tae ore e faahepohia i te pae hopea e haapao mai i te hinaaro o to ˈna taata-tupu, e mai te peu e e aupuru te mau metua tia ore i te mau hinaaro o to ratou tamarii, e rahi atu ïa to tatou Metua î i te here i te raˈi i te horoa mai i to ˈna varua moˈa no ta ˈna mau tavini taiva ore o te tapiri atu ia ˈna ma te haehaa na roto i te pure!

21, 22. (a) Eaha te haaferuriraa ta Iesu i faaohipa i to ˈna horoaraa i te aˈoraa no nia i te faarururaa i te haapeapearaa no te mau mea materia? (b) I muri aˈe i te hiˈo-faahou-raa i te tahi mau ravea haapiiraa a Iesu, eaha ta tatou e faaoti?

21 Ua faaohipa Iesu i te haaferuriraa mai tera i to ˈna horoaraa i te aˈoraa no nia i te faarururaa i te haapeapearaa no te mau mea materia. Ua parau oia e: “A haamanaˈo i te oreba; aore ratou e ueue, aore hoi e ooti; aore e fare vairaa taoˈa, aore hoi e fare vairaa maa; na te Atua ratou e faaamu, a tae ai hoi i to outou na maitai i to te manu. A haamanaˈo i te mau lili i to ratou tupuraa: aore ratou i ohipa; aore hoi i nino . . . I na reira hoi te Atua i te faanehenehe i te raau rii e vai i roto i te aua i teie nei mahana, e ia ao aˈe e hurihia ˈi i roto i te auahi, a tae atu ai hoi ia outou, e te mau faaroo tapetepete na?” (Luka 12:24, 27, 28) Oia, mai te peu e e tiai Iehova i te manu e te tiare, e rahi atu ïa oia i te aupuru i ta ˈna mau tavini! Aita e feaaraa e ua putapû te aau o te feia e faaroo ra ia Iesu i taua haaferuriraa î i te here ra e te puai râ.

22 I muri aˈe i te hiˈo-faahou-raa i te tahi mau ravea haapiiraa a Iesu, e nehenehe noa tatou e faaoti e aita roa ˈtu taua feia toroa ra tei ore i haru ia ˈna e faarahi ra i te na ôraa e: “Aita roa e taata e au te parau i ta tera aˈera taata.” Te ravea haapiiraa râ e matau-roa ˈˈe-hia ˈi paha Iesu, o te faaohiparaa ïa i te mau faahohoˈaraa, aore ra parabole. No te aha oia i faaohipa ˈi i teie ravea? E eaha te mea i nanonano maitai ai ta ˈna mau faahohoˈaraa? E tauaparauhia teie mau uiraa i roto i te tumu parau i muri nei.

[Nota i raro i te api]

^ Na te Sunederi paha taua feia toroa ra e to raro aˈe paha ratou i te mana o te mau tahuˈa rarahi.

^ A hiˈo i te mau tumu parau ra “Ua horoa ˈtu na hoi au i te haapaoraa na outou” e “A pee tamau mai ia ˈu,” i roto i Te Pare Tiairaa o te 15 no Atete 2002.

^ O te aposetolo Paulo anaˈe tei faahiti i teie parau hopea e itehia i roto i te Ohipa 20:35, noa ˈtu e e itehia te auraa o taua mau parau ra i roto i te mau Evanelia. Ua faaroo paha Paulo i taua parau ra (na roto anei i te hoê pǐpǐ tei faaroo ia Iesu i te faahitiraa ˈtu aore ra ia Iesu iho ra tei faatiahia mai) aore ra na te Atua i heheu atu.—Ohipa 22:6-15; Korinetia 1, 15:6, 8.

^ I titauhia na te mau ati Iuda ia aufau i te hoê tute tamatahiti no te hiero e piti darama (fatata e piti mahana ohipa). I faaohipahia na te moni o te tute no te aufau i te atuaturaa i te hiero, te taviniraa e ravehia ra i reira, e te mau tusia no te mau mahana atoa i pûpûhia na no te nunaa.

Te haamanaˈo ra anei outou?

• Eaha te mau hiˈoraa e faaite ra e ua haapii Iesu ma te ahaaha ore e te maramarama?

• No te aha Iesu i faaohipa ˈi i te mau uiraa i roto i ta ˈna haapiiraa?

• Eaha te faarahiraa, e mea nafea to Iesu faaohiparaa i teie ravea haapiiraa?

• Mea nafea to Iesu faaohiparaa i te haaferuriraa tano no te haapii i ta ˈna mau pǐpǐ i te mau parau mau haamahanahana no nia ia Iehova?

[Uiraa haapiiraa]

[Hohoˈa i te api 9]

Ua faaohipa Iesu i te huru paraparau ahaaha ore e taa ohie i te taata au noa

[Hohoˈa i te api 10]

I “tamouu na” te mau Pharisea ‘i te naonao, e i horomii na râ i te kamela’