Eaha to roto?

Tapura tumu parau

Te hoê taime no te oaoa i te mau Balkans

Te hoê taime no te oaoa i te mau Balkans

Te hoê taime no te oaoa i te mau Balkans

Tei te matahiti 1922. Te tupu ra te hoê putuputuraa a te Feia haapii Bibilia haapao maitai, te iˈoa o te mau Ite no Iehova i tera ra tau, i Innsbruck, i Auteteria. I roto i te feia e faaroo ra, te vai ra o Franz Brand, te hoê taurearea Heremani no Apatin i Voïvodine, i Serbie. I te taime a faahiti ai te taeae orero i te iˈoa o te Atua, o Iehova, ua haamata aˈera te hoê nahoa taata i te tutuô, a ore atu ai oia e nehenehe e paraparau faahou, e a hope ai te putuputuraa. Teie râ, ua putapû roa o Franz i ta ˈna i faaroo, e ua apiti atura i roto i te pororaa i te parau apî maitai o te Basileia. Teie ïa te mau haamataraa haihai o te hoê maraaraa pae varua oaoa i te hoê o te mau fenua o te mau Balkans.

NO TE rahiraa o te taata i teie tau, te horoa ra te iˈoa Yougoslavie i te hohoˈa o te tamaˈi e te taparahiraa. E puta mai te mau hohoˈa peapea o te mau taparahiraa riaria, te feia horo ê hepohepo, te mau fare i vavahihia, e te mau otare e ahoaho ra. Aita e parau no te faataa i te mauiui iti rahi e te veve i tupu no te tamaˈi o tei tairi i te fenua tuati o te mau Balkans mai te matahiti 1991 e tae roa i te matahiti 1995, a faaore ai i te tiaturiraa atoa o te hoê tau ruperupe e te tapitapi ore no a muri aˈe maoti te mau tutavaraa a te taata. Ei faahopearaa o te tamaˈi, te faaruru nei te feia o Yougoslavie tahito i te fifi i te pae faaravairaa faufaa e te veve iti rahi. a

No tera huru mauiui, aita e taata e manaˈo e ite i te tahi mau taata oaoa i teie fenua o te ao. Noa ˈtu e mea maere roa te reira, te vai nei tera huru taata. Oia mau, ua ite ratou i te hoê mahana oaoa taa ê i te hopea o te senekele 20. Eaha ïa te taairaa e o Franz Brand, te taurearea i faahitihia i te omuaraa?

Te maraaraa pae varua i te mau Balkans

Ua oaoa roa o Franz Brand i te pue parau mau apî ta ˈna i faaroo e ua faaoti oia e mea titauhia ia faaite haere oia i te parau apî maitai. Ua noaa mai ta ˈna ohipa ei tâpû rouru i Maribor, te hoê oire i Slovénie i pihai i te otia o Auteteria, e ua haamata i te poro i to ˈna mau taata hoani, e parahi ra e e faaroo ra ma te mamû a hahuhia ˈi ratou. Ei faahopearaa o ta ˈna mau tutavaraa, te vai ra te hoê pǔpǔ iti o te feia poro i te Basileia i Maribor i te hopea o te mau matahiti 1920. Ua hohorahia te tahi mau oreroraa parau bibilia i roto i te hoê fare tamaaraa, tei parauhia ma te tano i muri aˈe te fare tamaaraa hotu o te miti o te Novi svet (ao apî).

I muri aˈe, ua parare te parau apî maitai e ati aˈe te fenua taatoa. I roto i teie parareraa, e tuhaa rahi ta te faaohiparaa i te “Photo-Drame de la Création” (te hoê faaiteraa e vau hora i te mau hohoˈa taviri, te mau pataraa hohoˈa, e te mau haruharuraa). E i te mau matahiti 1930, i to te mau Ite no Iehova hamani-ino-rahi-raahia i Heremani, ua faaitoitohia te mau Ite i te Hau no Yougoslavie e te mau pionie Heremani o tei faarue i to ratou fenua tumu. Ma te haapae i te oraraa fanaˈo, ua tutava ratou i te poro i te mau vahi atea roa ˈˈe o teie fenua mouˈa. I te omuaraa, mea iti tei farii i ta ratou poroi. I te omuaraa o te mau matahiti 1940, 150 noa taata poro tei horoa i ta ratou tapura taviniraa.

I te matahiti 1941, ua tupu te hamani-ino-raa uˈana e tae roa i te matahiti 1952. Auê te oaoa e i to te mau Ite no Iehova haamanaraahia i te pae hopea i raro aˈe i te faatereraa Communiste a te tenerara Tito i te 9 no Tetepa 1953! I taua matahiti ra, te vai ra e 914 taata poro i te parau apî maitai, e ua maraa riirii te numera. I te matahiti 1991, ua maraa te numera o te feia poro i nia e 7 420, e 16 072 taata tei haere i te Oroa haamanaˈoraa i taua matahiti ra.

Mai te 16 e tae atu i te 18 no Atete 1991, ua tupu te tairururaa nunaa rau matamua a te mau Ite no Iehova i teie fenua i Zagreb, i Croatie. No te fenua e no te ara mai, 14 684 taata tei tae mai. Ua faaineine teie tairururaa eita e moehia i te nunaa o Iehova no te mau fifi i mua. I rotopu i te mau pereoo hopea tei hiˈopoahia i ropu ia Croatie e ia Serbie, te vai ra te mau pereoo mataeinaa e faahoˈi ra i te mau tia no Serbie i ǒ ratou. I muri aˈe i te hiˈopoaraahia te pereoo mataeinaa hopea, ua tapirihia te otia e ua haamata te tamaˈi.

E tano ia oaoa te nunaa o Iehova

Ua riro te mau matahiti tamaˈi ei tau tamataraa uˈana i te mau Ite no Iehova i te mau Balkans. Teie râ, e tano ia oaoa ratou no te mea ua haamaitai Iehova i to ˈna nunaa i reira i te maraaraa maitai roa. Mai te matahiti 1991 mai, ua maraa te numera o te feia poro i te Basileia i te tuhaa fenua o Yougoslavie tahito e hau atu i te 80 %. Ua tapaohia te hoê numera maitai 13 472 i te matahiti taviniraa 2001.

Mea matauhia e na te mau piha ohipa i Zagreb e i Belgrade (Serbie) e haapao i te ohipa a te mau Ite no Iehova i te fenua taatoa o Yougoslavie tahito. No te maraaraa e te mau tauiraa poritita, mea titauhia ia haamau i te tahi mau piha ohipa apî i Ljubljana (Slovénie), e i Skopje (Makedonia), e ia noaa atoa mai te tahi mau piha ohipa apî i Belgrade e i Zagreb. Fatata 140 melo e haa nei i roto i teie mau piha ohipa. Mea apî te rahiraa o ratou e mea itoito roa e mea here ia Iehova. Mea rahi o ratou o te haapao nei i te huriraa i te mau buka haapiiraa bibilia ei reo Croate, Makedonia, Serbe, e Slovène. Auê ïa haamaitairaa e te neneihia ra te rahiraa o te mau vea e mau papai a te mau Ite no Iehova na roto i teie mau reo i te hoê â taime e te numera matamua Beretane! E tauturu teie mau papai i te taata e rave rahi ia itea ia ratou te tamahanahanaraa e te tiaturiraa.

Te tahi atu tumu e oaoa ˈi ratou, o te turu miimii ore ïa a te mau tavini taime taatoa e rave rahi no te tahi atu mau fenua. Ua hamanihia te tahi mau Piha a te Basileia nehenehe i teie mau matahiti i mairi aˈenei, a faaoaoa ˈtu â ˈi i te mau amuiraa. Teie râ, e oaoa rahi atu â te tiai maira ia ratou. Eaha ïa?

Te hoê opuaraa otahi

Mea rahi te feia poro tei ui pinepine e, ‘E fanaˈo anei tatou i te Traduction du monde nouveau na roto i to tatou reo ia tae i te hoê mahana?’ A mairi ai te matahiti, ua tiai ru ratou i te taime e faaroo ai ratou i te hoê parau faaite no nia i te reira i te hoê tairururaa mataeinaa. Teie râ, e nafea tera opuaraa rahi e tupu ai, ia hiˈohia te pǔpǔ feia huri na roto i teie mau reo o tei haamata tau matahiti noa aˈenei e mea iti roa hoi?

I muri aˈe i te hiˈopoaraa i te tupuraa, ua farii te Tino aratai i te hoê opuaraa amui, oia hoi e haa amui roa na pǔpǔ huriraa no Croatie, no Makedonia, e no Serbie e faufaahia ˈtu ai ratou i te ohipa e te tatararaa a te tahi e te tahi. Na te pǔpǔ no Croatie i aratai i te ohipa.

Te hoê mahana oaoa

Eita roa ˈtu te mau Ite no Iehova i te mau Balkans e haamoe i te 23 no Tiurai 1999. Ua tupu te mau tairururaa mataeinaa “Te parau tohu a te Atua” i te hoê â taime i Belgrade, i Sarajevo (Bosnie-Herzégovine), i Skopje, e i Zagreb. I te hoê taime, aita i papu e e tupu anei te tairururaa i Belgrade no te mea i te roaraa o te mau topitaraa a te OTAN, ua opanihia te mau putuputuraa no te taatoaraa. Auê ïa te mau taeae i te oaoa e i to ratou neheneheraa e amui te tahi i te tahi i muri aˈe tau avaˈe papu ore! Teie râ, ua hau aˈe te tupuraa mau i ta ratou i manaˈo.

I te avatea Mahana pae, ua horoahia te hoê parau faaite taa ê i na oire tairururaa atoa e maha. Aita na tia 13 497 i maniania faahou a tiai ai i te parau faaite. I to te taeae orero faaiteraa mai i te Bibilia Les Écritures grecques chrétiennes—Traduction du monde nouveau na roto i na reo Croate e Serbe e to ˈna parauraa i te feia e faaroo ra e te haere maitai ra te huriraa Makedonia i mua, aita i noaa faahou i te mau tia ia tapea i to ratou oaoa. No te puai o te popou, aita i oti te parau faaite a te taeae orero. I te tairururaa i Sarajevo, ua mamû taue te feia e faaroo ra, tei maere roa. I muri iho to ratou popou-maoro-raa. No te oaoa, ua tahe te roimata i nia i te paparia o te taata e rave rahi i Belgrade, e ua tâpûhia te parau a te taeae orero e te popou tamau hou a faaoti ai i te parau faaite. Ua oaoa roa te taatoaraa!

Mea faufaa ˈtu â teie ô no te mea ua noaa mai i te mau Ite no Iehova te tiaraa e nenei i te Bibilia na roto i te reo Croate e te reo Serbe atoa. No reira, ua amuihia Les Écritures grecques chrétiennes—Traduction du monde nouveau na roto i teie na reo ei hoê buka e te hoê huriraa o te mau Papai Hebera na roto i te hoê â reo. Hau atu â, ua neneihia te Bibilia reo Serbe na roto i na reta Roma e a Cyrille.

No to ratou mauruuru i te mau maitai e te aratairaa i fanaˈohia, te farii mau â nei te nunaa o Iehova i te mau Balkans i te mau parau a Davida: “Ia haere noa ˈtu vau na te peho ra, o te mǎrǔ pohe, e ore â vau e mǎtaˈu i te ino, tei pihai-atoa-iho oe [Iehova] ia ˈu.” Noa ˈtu te mau fifi atoa ta ratou e tamau noa ra i te faaruru, ua faaoti papu ratou i te faariro i ‘te oaoa no ǒ ia Iehova ra ei maitai no ratou.’—Salamo 23:4; Nehemia 8:10.

[Nota i raro i te api]

a E ono repupirita i Yougoslavie tahito—Bosnie-Herzégovine, Croatie, Makedonia, Monténégro, Serbie, e Slovénie.

[Hohoˈa i te api 20]

Te pǔpǔ taata poro matamua no Maribor, i Slovénie, e poro ra i te tuhaa fenua atea