Eaha to roto?

Tapura tumu parau

Te buka pahi a Noa—E auraa anei to ˈna no tatou?

Te buka pahi a Noa—E auraa anei to ˈna no tatou?

Te buka pahi a Noa—E auraa anei to ˈna no tatou?

A HOROA ˈI oia i te parau tohu no nia i te tapao o to ˈna vairaa mai e o te hopea o te faanahoraa o te mau mea, ua parau o Iesu e: “Mai tei te anotau ra ia Noa ra, oia atoa te [vairaa] mai o te Tamaiti a te taata nei.” (Mataio 24:3, 37; MN) Ua tohu maitai o Iesu e e tuati te mau mea e tupu nei i to tatou nei tau i te anotau o Noa. E mea faufaa roa ïa te hoê faatiaraa papu e te tia o te mau ohipa i tupu i te anotau o Noa.

E mea faufaa roa anei te buka pahi a Noa? E parau tuatapaparaa mau anei tera? E nehenehe mau anei tatou e faataa afea te diluvi i te tupuraa?

Afea te diluvi i te tupuraa?

Te horoa ra te Bibilia i te mau haamaramaramaraa ia au i te tuatapaparaa tau, e nehenehe atu ai e numera maite i te tau e tae atu i te haamataraa o te tuatapaparaa o te taata. I roto i te Genese 5:1-29, e ite tatou i te nanairaa huaai mai te poieteraa o te taata matamua ra o Adamu e tae atu i to Noa fanauraa. Ua haamata te diluvi “i te ono o te hanereraa o to Noa matahiti.”—Genese 7:11.

No te faataa i te tau o te diluvi, e mea tia ia haamata tatou e te hoê taio mahana faufaa roa. Oia hoi e mea tia ia haamata tatou e te hoê taio mahana i fariihia e te tuatapaparaa o te ao e e tuati i te hoê tupuraa taa ê i papaihia i roto i te Bibilia. Maoti tera taio mahana faufaa roa e nehenehe ai tatou e numera e e tataio mahana i te diluvi ia au i te tarena Grégorien e faaohipahia nei i teie mahana.

O te matahiti 539 H.T.T. te hoê taio mahana faufaa roa, i taua matahiti ra hoi to te arii Peresia ra o Kuro faatahuriraa ia Babulonia. I roto i te mau papai a te ao e faataa ra i te tau o ta ˈna faatereraa, te vai ra te mau pǎpǎ Babulonia e te mau parau papai a Diodore, a Africanus, a Eusèbe, e a Ptolémée. Na roto i te faaueraa mana a Kuro, ua faarue te hoê toea ati Iuda ia Babulonia e ua tae i to ratou fenua i te matahiti 537 H.T.T. I reira te hoperaa na matahiti anoraa e 70 o Iuda o tei haamata i te matahiti 607 H.T.T., ia au i te faatiaraa bibilia. Ia numera tatou i te tau o te mau haava e te mau faatereraa a te mau arii Iseraela, e nehenehe tatou e faataa e ua reva te mau Iseraela mai Aiphiti mai i te matahiti 1513 H.T.T. Te faahoˈi ra te tuatapaparaa tau bibilia ia tatou e 430 matahiti na mua ˈtu, i reira te faaauraahia te faufaa ia Aberahama i te matahiti 1943 H.T.T. Ia oti, e mea tia ia haapao tatou i te fanauraa e te roaraa o te oraraa o Tera, o Nahora, o Seruga, o Reu, o Pelega, o Ebera, o Sala, e o Araphakesada, tei fanauhia “i muri aˈe i te diluvi a piti aˈera matahiti.” (Genese 11:10-32) E nehenehe ïa tatou e tataio mahana i te haamataraa o te diluvi i te matahiti 2370 H.T.T. *

Te haamataraa o te diluvi

Hou tatou a hiˈo faahou ai i te mau ohipa i tupu i te anotau o Noa, a taio na i te Genese pene 7 irava 11 e tae atu i te pene 8 irava 4. No nia i te ûa puai, te na ôhia maira e: “I te ono o te hanereraa o to Noa matahiti [i te matahiti 2370 H.T.T.], i te piti o te marama, e te ahuru ma hitu o te rui i taua marama ra, tei taua rui mau ra te amahamaharaa ïa o te tumu o te moana rahi ra, e iritihia aˈera te mau uputa o te raˈi ra.”—Genese 7:11.

Ua vahi o Noa i te matahiti na roto 12 avaˈe e 30 mahana taitahi. I tahito ra, e haamata te avaˈe matamua i ropu i te avaˈe Tetepa o ta tatou tarena. Ua haamata te diluvi “i te piti o te marama, e te ahuru ma hitu o te rui i taua marama ra” e ua tamau e 40 mahana e e 40 rui o na avaˈe Novema e Titema 2370 H.T.T.

No nia i te diluvi, te faaara-atoa-hia maira e: “Te vai roa ˈtura te moana i nia i te fenua nei, e hoê aˈera hanere, e pae ahururaa o te rui ra. . . . Pahee maite atura taua moana ra mai nia ˈtu i te fenua nei, aita i faaea; e hope aˈera taua na rui hoê hanere, e pae ahuru ra, ua iti roa ihora taua moana ra. E tae atura i te hitu o te marama ra, e te rui hoê ahuru ma hitu i taua marama ra, ua iri ihora taua pahi ra i nia i te mouˈa ra o Ararata.” (Genese 7:24–8:4) No reira, mai te î-roa-raa te fenua i te pape e tae atu i te taime a pahee ai te pape, 150 mahana ïa, aore ra e pae avaˈe. Ua iri ïa te araka i nia i te mouˈa Ararata i Eperera 2369 H.T.T.

I teie nei, a taio na i te Genese 8:5-17. Ua itea te upoo mouˈa fatata e piti avaˈe e te afa (e 73 mahana) i muri aˈe, “i te mahana matamua o taua marama hoê ahuru ra [Tiunu].” (Genese 8:5) * E toru avaˈe (e 90 mahana) i muri aˈe—“i te ono o te hanere hoê tiahapa i te matahiti [o Noa], i te rui hoê o te marama matamua ra,” aore ra i ropu ia Tetepa 2369 H.T.T.—ua iriti o Noa i te tahua o te pahi. Ua ite atura oia e ‘ua mârô te fenua.’ (Genese 8:13) Hoê avaˈe e e 27 mahana (e 57 mahana) i muri aˈe, “i te piti o te marama, e te taau ma hitu o te rui i taua marama ra [i ropu ia Novema 2369 H.T.T.], ua mârô te fenua.” Ua haere maira o Noa e to ˈna utuafare i rapaeau i te araka i nia i te repo mârô. Ua faaea ïa o Noa e to ˈna utuafare hoê matahiti marama e hoê ahuru mahana (e 370 mahana) i roto i te araka.—Genese 8:14.

Eaha ta teie mau faatiaraa taa maitai o te mau tupuraa, te mau parau rii, e te tau e haapapu ra? Teie ïa: Te hohora ra te peropheta Hebera ra o Mose, o tei niu i te Genese i nia i te mau faatiaraa tei noaa mai ia ˈna, i te mau ohipa i tupu mau â, eiaha i te aai. E auraa rahi ïa to te diluvi no tatou i teie mahana.

Eaha te manaˈo o te tahi atu feia papai Bibilia no nia i te diluvi?

Hau atu i te faatiaraa a te Genese, mea rahi te faahororaa no nia ia Noa aore ra te diluvi i roto i te Bibilia. Ei hiˈoraa:

(1) Ua faaô te taata maimi ra o Ezera ia Noa e ta ˈna mau tamaiti (o Sema, o Hama, e o Iapheta) i roto i te nanairaa huaai o te nunaa Iseraela.—Paraleipomeno 1, 1:4-17.

(2) Ua faahiti te taote e papai Evanelia ra o Luka ia Noa i roto i te nanairaa tupuna o Iesu Mesia.—Luka 3:36.

(3) Ua faahiti pinepine te aposetolo Petero i te aamu o te diluvi i to ˈna papairaa i to ˈna mau hoa Kerisetiano.—Petero 2, 2:5; 3:5, 6.

(4) Ua faahiti te aposetolo Paulo i te faaroo rahi o Noa i to ˈna hamaniraa i te araka ia ora to ˈna utuafare.—Hebera 11:7.

Te vai ra anei te tahi feaaraa e ua farii teie feia papai Bibilia faauruahia i te faatiaraa a te Genese no nia i te diluvi? Papu maitai e ua hiˈo ratou i te reira ei ohipa tei tupu mau â.

O Iesu e te diluvi

I ora na o Iesu Mesia hou a riro ai ei taata. (Maseli 8:30, 31) E varua oia i nia i te raˈi i te roaraa o te diluvi. Ei ite, te horoa maira ïa o Iesu i te haapapuraa bibilia rahi roa ˈˈe no nia ia Noa e te diluvi. Ua parau oia e: “Mai tei te anotau ra ia Noa ra, oia atoa te [vairaa] mai o te Tamaiti a te taata nei. Mai tei te anotau i mua iho i te diluvi ra, te amu ra ratou i te maa e te inu ra, te faaipoipo ra e te horoa ra ia faaipoipohia, e tae roa aˈera i te mahana i tomo ai Noa i roto i te pahi; aore roa i ite, e roohia noa ihora ratou e te diluvi, pau roa ˈtura ratou; oia atoa te [vairaa] mai o te Tamaiti a te taata nei.”—Mataio 24:37-39; MN.

E faaohipa anei o Iesu i te aai no te faaara ia tatou no nia i te hopea i mua nei o teie faanahoraa o te mau mea? Eita ïa! Ua papu ia tatou e ua faaohipa oia i te hoê hiˈoraa mau o te faautuaraa a te Atua i te feia iino. Oia, mea rahi te taata i pohe, e nehenehe râ tatou e tamahanahanahia e te iteraa e ua faaorahia o Noa e to ˈna utuafare i te diluvi.

E auraa rahi to ‘te anotau o Noa’ no te feia e ora nei i teie mahana, i te roaraa o “te vairaa mai o te Tamaiti a te taata nei,” o Iesu Mesia. A taio ai tatou i te faatiaraa mataratara maitai o te diluvi rahi tei paruruhia i roto i te buka pahi a Noa, e nehenehe tatou e papu e e parau tuatapaparaa mau teie. E no tatou, e auraa rahi to te faatiaraa a te Genese no nia i te diluvi, tei faauruahia e te Atua. Mai ia Noa, ta ˈna mau tamaiti, e ta ratou mau vahine tei tiaturi i ta te Atua ravea e ora ˈi ratou, e nehenehe tatou i teie mahana e paruruhia e Iehova maoti to tatou faaroo i te tusia taraehara o Iesu. (Mataio 20:28) Hau atu â, e nehenehe tatou e tiaturi e ora ˈtu i te hopea o teie faanahoraa ino o te mau mea, mai ta te buka pahi a Noa e faaite ra e ua ora mai oia e to ˈna utuafare i te diluvi o tei haamou i te ao paieti ore o taua tau ra.

[Nota i raro i te api]

^ par. 7 No nia i te taio mahana o te diluvi, a hiˈo i te buka 1, api 463-4, o te Étude perspicace des Écritures, neneihia e te mau Ite no Iehova.

^ par. 12 Teie ta te Keil-Delitzsch Commentary on the Old Testament, buka 1, api 148, e parau ra: “Peneiaˈe e 73 mahana i muri aˈe i to te araka iriraa i itehia ˈi te upoo mouˈa, oia hoi te upoo o te mau mouˈa Aramenia e haaati ra i te araka.”

[Tumu parau tarenihia i te api 5]

Ua ora maoro anei ratou?

“E TO Noa pue matahiti atoa i te ao nei, e iva ïa hanere, e pae ahuru tiahapa; pohe ihora oia,” ta te Bibilia ïa e parau ra. (Genese 9:29) Ua ora o Metusela, te papa ruau o Noa, e 969 matahiti—te taata i ora maoro roa ˈˈe. Te roaraa o te oraraa faito noa o na ui hoê ahuru mai ia Adamu e haere atu ai ia Noa ra, ua hau atu ïa i te 850 matahiti. (Genese 5:5-31) Ua ora maoro anei te taata i tera ra tau?

Te opuaraa matamua a te Atua, ia ora ïa te taata e a muri noa ˈtu. Ua poietehia te taata matamua ra o Adamu ma te ravea e fanaˈo ai i te roaraa o te oraraa o te ore e mou mai te peu e e faaroo oia i te Atua. (Genese 2:15-17) Ua faaroo ore râ o Adamu e ua ere i taua ravea ra. E 930 matahiti oraraa i muri aˈe, a haere riirii ai oia i te pohe ra, ua hoˈi o Adamu i te repo no reira mai oia. (Genese 3:19; 5:5) Ua tutuu mai te taata matamua i te hara e te pohe na to ˈna huaai atoa.—Roma 5:12.

E mea piri roa râ te taata i ora i taua tau ra i te huru tia roa matamua o Adamu e e au ra e tera te tumu i ora maoro aˈe ai ratou i te feia i fanauhia i muri roa mai. No reira te roaraa o te oraraa o te taata i piri ai i te tausani matahiti i te tau hou te diluvi, e i iti oioi mai ai i muri aˈe i te reira. Ei hiˈoraa, ua ora o Aberahama 175 noa matahiti. (Genese 25:7) E fatata e 400 matahiti i muri aˈe i te poheraa o taua patereareha haapao maitai ra, ua papai te peropheta Mose e: “To matou pue mahana i te oraraa nei e hitu ïa ahuru i te matahiti, e ia tae i te vau i te ahuru i te matahiti i te etaeta, e riro râ taua etaeta ra ei rohirohi e ei taiâraa.” (Salamo 90:10) Tera atoa te huru tupuraa i teie mahana.

[Tapura/Hohoˈa i te mau api 6, 7]

Mai te faaueraa mana a Kuro e faahoˈi i te mau ati Iuda i ǒ ratou e haere atu ai i te diluvi i te tau o Noa

537 Te faaueraa mana a Kuro *

539 Te pauraa o Babulonia

ia Kuro no Peresia

E 68 matahiti

607 E haamata na matahiti

anoraa e 70 o Iuda

E 906 matahiti

i tiaau ai

te mau aratai,

te mau haava,

e te mau arii

o Iseraela

1513 To Iseraela faarueraa ia Aiphiti

E 430 matahiti E 430 matahiti i parahi

tamarii Iseraela i Aiphiti

e i Kanaana (Exodo 12:40, 41)

1943 Te manaraa te faufaa a Aberahama

E 205 matahiti

2148 Te fanauraa o Tera

E 222 matahiti

2370 Te haamataraa o te diluvi

[Nota i raro i te api]

^ par. 35 Ua horoahia te faaueraa mana a Kuro e faahoˈi i te mau ati Iuda i ǒ ratou “i te matahiti matamua o te arii o Peresia ra o Kuro,” i te matahiti 538 H.T.T. paha aore ra i te omuaraa o te matahiti 537 H.T.T.