Eaha to roto?

Tapura tumu parau

Ia hinaaro te nunaa o te Atua i te hamani maitai e tia ˈi

Ia hinaaro te nunaa o te Atua i te hamani maitai e tia ˈi

Ia hinaaro te nunaa o te Atua i te hamani maitai e tia ˈi

“Eaha ta Iehova hinaaro ia oe ra maori râ o te rave i te parau-tia, e ia hinaaro hoi i te aroha [aore ra hamani maitai], e te haere ma te haehaa i te aro o to Atua?”—MIKA 6:8.

1, 2. (a) No te aha eiaha tatou e maere ia hinaaro Iehova ia hamani maitai to ˈna nunaa? (b) Eaha na uiraa no nia i te hamani maitai e tano ai ia feruri tatou?

 E ATUA hamani maitai o Iehova. (Roma 2:4; 11:22) Eaha paha na taata matamua o Adamu e o Eva i te mauruuru no te reira! I te ô i Edene, te vai ra te mau mea poietehia itea tei haapapu i to te Atua hamani maitai i te taata, o te nehenehe e fanaˈo i te reira. E te hamani maitai noa ra te Atua i te taata atoa, oia atoa te feia iino e te mauruuru ore.

2 I te mea e ua hamanihia ratou ma te huru o te Atua, e tia i te taata ia faaite i to ˈNa mau ateriputi. (Genese 1:26) E ere ïa i te mea maere ia hinaaro Iehova ia hamani maitai tatou. Mai ta Mika 6:8 e parau ra, ia “hinaaro” te nunaa o te Atua “i te aroha,” aore ra hamani maitai, e tia ˈi. Eaha râ te hamani maitai? Eaha to ˈna taairaa i te tahi atu mau huru o te Atua? I te mea e e tia i te taata ia hamani maitai, no te aha e mea ino e mea etaeta ˈi te ao? No te aha e mea tia ˈi ia tutava tatou, te mau Kerisetiano, i te hamani maitai i roto i to tatou taairaa e vetahi ê?

Eaha te hamani maitai?

3. E nafea outou e faataa ˈi i te hamani maitai?

3 E tâuˈa maite te taata hamani maitai i to vetahi ê maitai. E rave oia i te mau ohipa faufaa e e parau i te mau mea maitatai. E hamani maitai, e rave ïa i te mea maitai eiaha e rave i te mea ino. Te taata hamani maitai, e taata auhoa ïa, te mǎrû, te aumauiui e te aau maitai. E taata horoa e te faatura ia vetahi ê. Teie te aˈoraa a te aposetolo Paulo i te mau Kerisetiano: “E [ahu i te] aroha noa, e te hamani maitai, e te haehaa, e te mǎrû, e te faaoromai rahi.” (Kolosa 3:12; MN) No reira, e tuhaa te hamani maitai o te ahu taipe o te mau Kerisetiano mau atoa.

4. Mea nafea to Iehova haamataraa i te hamani maitai i te huitaata?

4 O te Atua ra o Iehova tei haamata i te hamani maitai. Mai ta Paulo i parau, ‘ua itea mai te hamani maitai e te aroha o to tatou Ora ra o te Atua i te taata nei,’ i te mea e ‘ua faaora oia ia tatou maoti te horoi ra i te fanauraa apî e te faahouraa a te [varua moˈa].’ (Tito 3:4, 5; MN) E “horoi,” aore ra e tamâ, te Atua i te mau Kerisetiano faatavaihia i te toto o Iesu, ma te faaohipa i te mau maitai o te tusia taraehara o te Mesia i nia ia ratou. Ua faahou-atoa-hia ratou maoti te varua moˈa, a riro atu ai ei “taata apî,” oia hoi ei tamaiti faatavaihia i te varua a te Atua. (Korinetia 2, 5:17) Hau atu â, te hamani maitai ra e te here ra te Atua i te “feia rahi roa,” o tei “horoi i to ratou ahu, e ua teatea, i te toto o te Arenio.”—Apokalupo 7:9, 14; Ioane 1, 2:1, 2.

5. No te aha e titauhia ˈi ia hamani maitai te feia e arataihia ra e te varua o te Atua?

5 E faatupu atoa te varua moˈa, aore ra puai ohipa, o te Atua i te hamani maitai. Ua parau Paulo e: ‘Ta te varua e faatupu, o te hinaaro ïa, te oaoa, te hau, te faaoromai, te [hamani maitai], te maitai, te faaroo, te [mǎrû], te hitahita ore, aore hoi te ture i te reira.’ (Galatia 5:22, 23; MN) Eiaha anei ïa te feia e arataihia ra e te varua o te Atua, e hamani maitai ia vetahi ê?

E ere te hamani maitai mau i te paruparu

6. Afea te hamani maitai e riro ai ei paruparu, e no te aha?

6 E paruparu te hamani maitai no vetahi. I to ratou manaˈo, e titauhia ia haapaari te hoê taata, ia haavî atoa i te tahi taime, ia ite vetahi ê i to ˈna puai. Te tanoraa râ, e titauhia te puai mau no te hamani maitai e no te ape i te hamani maitai hape. I te mea e e hotu te hamani maitai mau a te varua o te Atua, e ere ïa te reira i te paruparu aore ra i te tâuˈa ore i te haerea ino. O te hamani maitai hape râ te paruparu o te faatia i te ino.

7. (a) Mea nafea to Eli faaiteraa i te tâuˈa ore? (b) No te aha e titauhia ˈi ia haapao maitai te mau matahiapo eiaha e faaite i te hamani maitai hape?

7 A manaˈo na ia Eli te tahuˈa rahi o Iseraela. Aita oia i tâuˈa i te aˈo i ta ˈna na tamaiti o Hophini raua Phinehasa, e tavini ra ei tahuˈa i te sekene. Ma te ore e rave noa i te tuhaa o te tusia i faataahia e te Ture a te Atua no raua, ua tono raua i te hoê tavini e tii i te iˈo animara i te taata hopoi tusia ra hou te toâhua o te tusia e tutuihia ˈi i nia i te fata. Ua taoto atoa na tamaiti a Eli i te mau vahine e rave ra i te ohipa i te uputa o te sekene. Aita râ Eli i tatara i to Hophini e to Phinehasa tiaraa, ua tamaˈi mǎrû noa oia ia raua. (Samuela 1, 2:12-29) No reira i ‘iti ai te parau a Iehova i te reira anotau’! (Samuela 1, 3:1) E titauhia ia haapao maitai te mau matahiapo eiaha e faaite i te hamani maitai hape i te feia rave hara o te nehenehe e haafifi i te ea pae varua o te amuiraa. Eita te hamani maitai mau e tâuˈa ore i te mau parau e te mau peu iino o te ofati ra i te mau ture aveia a te Atua.

8. Mea nafea to Iesu faaiteraa i te hamani maitai mau?

8 Aita roa ˈtu Iesu Mesia, to tatou Hiˈoraa, i faaite i te hamani maitai hape. O ˈna te hiˈoraa maitai roa ˈˈe o te hamani maitai mau. Ei hiˈoraa, ‘ua aroha oia i te taata no te mea ua purara ratou e ua faarue-taue-hia, mai te mamoe tiai ore ra.’ Aita te feia aau haavare ore i taiâ ia haafatata ˈtu ia Iesu, e ua afai atoa i ta ratou mau tamarii rii ia ˈna ra. A manaˈo i to ˈna hamani maitai e aumihi i ‘to ˈna raveraa ia ratou e to ˈna hiiraa ˈtu.’ (Mataio 9:36; Mareko 10:13-16) Noa ˈtu to Iesu hamani maitai, ua rave oia ma te fati ore i te mea maitai i te aro o to ˈna Metua i te raˈi. Aita roa ˈtu Iesu i faatia i te ino; ua faaitoito oia i te faahapa i te mau aratai haapaoraa haavare. I roto i te Mataio 23:13-26, e rave rahi taime to ˈna parauraa e: “Auê outou, e te mau papai parau e te mau Pharisea, e haavare outou!”

Te hamani maitai e te tahi atu mau huru o te Atua

9. Mea nafea te hamani maitai i taaihia ˈi i te faaoromai e te maitai?

9 Ua taaihia te hamani maitai i te tahi atu mau huru ta te varua o te Atua e faatupu. Ua faahitihia te reira i rotopu i te “faaoromai” e te “maitai.” Oia mau, e faaite te taata o te atuatu i te hamani maitai i taua huru ra na roto i te faaoromairaa. E faaoromai atoa oia i te feia iino. Ua taaihia te hamani maitai i te maitai, inaha e ite-pinepine-hia te reira i roto i te mau ohipa faufaa e ravehia no te maitai o vetahi ê. I te tahi taime, e hurihia te taˈo Heleni i faaohipahia i roto i te Bibilia no “hamani maitai,” ei “maitai.” Ua parau o Tertullien e no to ratou maere rahi i teie huru i rotopu i te mau Kerisetiano matamua, ua parau te mau etene i tera mau pǐpǐ a Iesu e e ‘feia hamani maitai roa ˈˈe.’

10. Mea nafea te hamani maitai i taaihia ˈi i te aroha?

10 Ua taaihia te hamani maitai i te aroha. Teie ta Iesu i parau no nia i ta ˈna mau pǐpǐ: “O te mea teie e ite ai te taata atoa e, e pǐpǐ outou na ˈu, ia aroha outou ia outou iho.” (Ioane 13:35) E no nia i teie aroha, ua parau Paulo e: “E faaoromairaa roa to te aroha, e te hamani maitai.” (Korinetia 1, 13:4) Ua taai-atoa-hia te hamani maitai i te “aroha,” aore ra aau aroha, tei faahiti-pinepine-hia i roto i te mau Papai. No roto mai tera hamani maitai i te aroha taiva ore. E ere noa te iˈoa Hebera hurihia ei “aroha,” aore ra aau aroha, i te haapao-maite-raa. E hamani maitai râ o te apiti atu ma te here i te hoê mea e tae roa i te taime e raea ˈi te tapao o taua mea ra. Ua rau te faaiteraa i to Iehova aau aroha, aore ra aroha taiva ore. Ei hiˈoraa, e itehia te reira i roto i ta ˈna mau ohipa faaoraraa e parururaa.—Salamo 6:4; 40:11; 143:12.

11. Eaha ta te aau aroha o te Atua e haapapu maira?

11 E faatae mai te aau aroha o Iehova i te taata ia ˈna ra. (Ieremia 31:3) Ia hinaaro te mau tavini haapao maitai a te Atua i te faaoraraa aore ra i te tauturu, ua ite ratou e e aroha taiva ore mau â to ˈna hamani maitai. Eita te reira e faarue ia ratou. No reira, e nehenehe ratou e pure ma te tiaturi, mai te papai salamo tei parau e: “Te tiaturi nei au i te [aau] aroha no oe ra; e oaoa tau aau i te ora na oe ra.” (Salamo 13:5; MN) I te mea e mea taiva ore te aroha o te Atua, e nehenehe ta ˈna mau tavini e tiaturi roa ia ˈna. Ua papu ratou e: “E ore . . . Iehova e faarue i to ˈna taata, e ore e haapae i ta ˈna ra tufaa.”—Salamo 94:14.

No te aha e mea aroha ore roa ˈi te ao?

12. Inafea e mea nafea to te faatereraa haavî haamataraa?

12 E taairaa to te pahonoraa o teie uiraa i te ohipa i tupu i te ô i Edene. I te omuaraa o te tuatapaparaa o te taata, ua opua te hoê mea ora varua tei riro ei varua miimii e te teoteo e faatere i te ao. Ei faahopearaa o ta ˈna opuaraa, ua riro oia ei “arii o teie nei ao,” ei arii haavî roa. (Ioane 12:31) Ua matauhia oia ei Diabolo ra o Satani, te enemi rahi o te Atua e o te taata. (Ioane 8:44; Apokalupo 12:9) Ua itehia ta ˈna opuaraa miimii e haamau i te hoê faatereraa o te faito e ta Iehova faatereraa hamani maitai i muri rii aˈe i to Eva poieteraahia. No reira, ua haamata te faatereraa ino i to Adamu maitiraa i to ˈna tiamâraa ma te patoi roa i ta te Atua faatereraa e to ˈna hamani maitai. (Genese 3:1-6) Aita râ Adamu raua Eva i tiamâ mau â, inaha tei raro aˈe raua i te faatereraa teoteo e te miimii a te Diabolo, a riro atu ai ei melo huiraatira o ta ˈna faatereraa.

13-15. (a) Eaha te tahi mau faahopearaa o te patoiraa i te faatereraa parau-tia a Iehova? (b) No te aha teie ao e etaeta ˈi?

13 E hiˈo mai tatou i te tahi mau faahopearaa. Ua tiavaruhia Adamu raua Eva i rapae au i te hoê tuhaa paradaiso o te fenua. Ua ere raua i te hoê aua uru raau ruperupe e te maa hotu maitai e ua fifihia i rapae au i te ô i Edene. Ua parau te Atua ia Adamu e: ‘No te mea ua faaroo oe i te reo o to vahine na, e ua amu i to te raau i ta ˈu i parau atu ia oe e, Eiaha oe e amu i to reira; ia ino roa te fenua ia oe; e amu oe i to reira ma te oto e hope roa ˈˈe to oe pue mahana i to oe na oraraa: e tupu ïa te tataramoa, e te motuu, no oe.’ Te auraa o te faainoraahia te fenua, oia ïa mea fifi roa i taua taime ra ia faaapu atu. Ua ite maitai to Adamu huaai i te mau faahopearaa o te fenua i faainohia, ma te tataramoa e te motuu, i faahiti roa ˈi o Lameha te metua tane o Noa i ‘te [mauiui o] to ratou rima, no te fenua i parau-ino-hia e Iehova.’—Genese 3:17-19; 5:29; MN.

14 Ua ere atoa Adamu raua Eva i te hau e ua faaruru i te mauiui. Ua parau te Atua ia Eva e: “E faarahi au i to mauiui tamarii ra, e fanau mai ta oe tamarii ma te mauiui; e e auraro oe i to tane, e ei fatu oia no oe.” I muri aˈe, ua taparahi pohe Kaina, te matahiapo a Adamu raua Eva, i to ˈna teina ia Abela ma te aroha ore.—Genese 3:16; 4:8.

15 “Te vai noa nei to te ao atoa i raro aˈe i taua varua ino ra,” ta te aposetolo Ioane ïa i parau. (Ioane 1, 5:19) Mai to ˈna arii, te faaite nei te ao i teie mahana i te mau huru iino, oia atoa te miimii e te teoteo. No reira te ao i î ai i te etaeta e te aroha ore! Eita râ te reira e vai noa mai. E rave Iehova e ia tupu te hamani maitai e te aumihi, eiaha te etaeta e te aroha ore, i raro aˈe i to ˈna Basileia.

E tupu te hamani maitai i raro aˈe i te Basileia o te Atua

16. No te aha te faatereraa a te Atua na roto i te Mesia ra o Iesu e tapaohia ˈi e te hamani maitai, e eaha ta te reira e turai ra ia tatou ia rave?

16 Te titau ra Iehova e te Arii ta ˈna i maiti no to ˈNa Basileia, te Mesia ra o Iesu, ia matauhia to raua mau melo huiraatira no to ratou hamani maitai, aore ra aroha. (Mika 6:8) Ua faaite mai Iesu Mesia e nafea te faatereraa ta to ˈna Metua i tuu atu ia ˈna ra e tapaohia ˈi e te hamani maitai. (Hebera 1:3) E itehia te reira i roto i ta Iesu mau parau o tei faahapa i te mau aratai haapaoraa haavare, tei tuu i te mau hopoia teimaha i nia i te taata. Ua parau oia e: “E haere mai outou ia ˈu nei, e te feia atoa i haˈa rahi, e tei teiaha i te hopoia, e na ˈu outou e faaora. A rave mai i tau zugo i nia ia outou, e ia haapiihia outou e au, te mǎrû nei hoi au e te haehaa o te aau: e e noaa hoi te ora i to outou [nephe]. Te mǎrû nei hoi ta ˈu zugo e te mâmâ nei ta ˈu hopoia.” (Mataio 11:28-30; MN) Mea rahi roa te taata faatere faaroo aore ra te tahi atu i te fenua nei teie e faarohirohi nei i te taata i te mau hopoia teimaha o te mau ture hopea ore e o te mau ohipa o te ore e haamauruuruhia. Area ta Iesu e titau ra i ta ˈna mau pǐpǐ, e tano ïa i to ratou mau hinaaro e tei maraa ia ratou. E zugo tamahanahana e te hamani maitai mau â ta Iesu! Aita anei tatou e turaihia ra ia pee ia ˈna ma te hamani maitai ia vetahi ê?—Ioane 13:15.

17, 18. No te aha tatou e nehenehe ai e tiaturi e e hamani maitai te feia o te faatere e te Mesia i nia i te raˈi e to ˈna mau tia i te fenua nei?

17 Te haamahitihiti ra ta Iesu mau parau maere i ta ˈna mau aposetolo e nafea te faatereraa a te Basileia o te Atua e taa ê roa ˈi i ta te taata. Te na ô ra te Bibilia e: “E mârôraa . . . tei tupu i roto ia ratou [te mau pǐpǐ] i to ratou e hau i te mana. Ua parau atura oia ia ratou, Te faateitei nei te hui arii o te Etene i nia iho ia ratou, e taua feia i haavi ia ratou ra te mairihia nei ïa, o te hamani maitai. Area outou na, eita e tia ia na reira, o tei rahi i roto ia outou na, ia faito atoa ïa i tei iti, e tei mana ra, ia faito atoa i te tavini. Teihea hoi te rahi, o tei te amuraa maa ra anei, e o tei tavini? e ere anei o tei te amuraa maa? E au râ vau mai tei tavini i roto ia outou nei.”—Luka 22:24-27.

18 E imi te feia faatere i te faarahi ma ‘te faateitei i nia iho’ i te nunaa e ma te titau i te mau tiaraa iˈoa rahi, a manaˈo ai e mea faahiahia aˈe ratou i te feia ta ratou e faatere ra. Ua parau râ Iesu e te rahi mau, o te taviniraa ïa ia vetahi ê, te tutava-maite-noa-raa i te tavini atu. E titauhia ia tutava te feia atoa o te faatere e te Mesia i nia i te raˈi aore ra o te haa ra ei tia no ˈna i te fenua nei, i te pee i to ˈna hiˈoraa haehaa e te hamani maitai.

19, 20. (a) Mea nafea to Iesu faataaraa i te rahi o te hamani maitai o Iehova? (b) E nafea tatou e nehenehe ai e pee ia Iehova no nia i te hamani maitai?

19 E hiˈo anaˈe i te tahi atu aˈoraa î i te here a Iesu. Teie ta Iesu i parau no nia i te rahi o te hamani maitai o Iehova: “O te feia i aroha mai ia outou, o ta outou â ïa e aroha ˈtu, eaha te haamaitairaa ia outou i reira te aroha atoa nei hoi te feia rave hara i tei aroha mai ia ratou. E o te feia i hamani maitai mai ia outou, o ta outou â ïa e hamani maitai atu, eaha te haamaitairaa ia outou i reira? te na reira atoa nei hoi te feia rave hara. E o te feia ta outou e manaˈo e noaa ta outou i reira, o ta outou â ïa e horoa ˈtu, eaha te haamaitairaa ia outou i reira? te horoa nei hoi te feia rave hara i te feia rave hara ia faito ta ratou ia roaa mai. E aroha râ outou i to outou mau enemi; e hamani maitai, e horoa, eiaha noa ˈtu ei manaˈo hoo; e e utua rahi ïa ta outou; e riro hoi outou ei tamarii na te Teitei: e hamani maitai hoi to ˈna i te feia mauruuru ore e te taata ino. E aroha atoa hoi outou mai to outou Metua e aroha maira.”—Luka 6:32-36.

20 E hamani maitai miimii ore to te Atua. Eita oia e ani e e titau i te tahi faahoˈiraa. Ma te hamani maitai, ‘te faahiti nei Iehova i to ˈna mahana i nia i te feia iino e te feia maitatai, e te haamairi mai nei oia i te ûa i nia i te feia parau-tia e te feia parau-tia ore.’ (Mataio 5:43-45; Ohipa 14:16, 17) Mai to tatou Metua i te raˈi, eita noa tatou e ape i te hamani ino i te feia mauruuru ore, e hamani maitai râ tatou ia ratou, oia atoa to tatou mau enemi. Ma te hamani maitai, e faaite tatou ia Iehova e ia Iesu e e hinaaro tatou e ora i raro aˈe i te Basileia o te Atua, i reira e itehia ˈi te hamani maitai e te tahi atu mau huru i rotopu i te taata atoa.

No te aha e hamani maitai ai?

21, 22. No te aha e mea tia ˈi ia hamani maitai tatou?

21 No te hoê Kerisetiano mau, mea faufaa roa ia hamani maitai. E tapao faaite ïa e te ohipa ra te varua o te Atua i roto ia tatou. Hau atu â, ia faaite tatou i te hamani maitai mau, te pee ra ïa tatou i te Atua ra o Iehova e te Mesia ra o Iesu. E titauraa atoa te hamani maitai no te feia o te riro ei melo huiraatira o te Basileia o te Atua. No reira, ia hinaaro tatou i te hamani maitai e ia haapii i te faaite i te reira e tia ˈi.

22 Eaha te tahi mau ravea e au ia faaohipa no te hamani maitai i roto i to tatou oraraa o te mau mahana atoa? Na te tumu parau i muri nei e pahono mai.

E nafea outou e pahono ai?

• Eaha te hamani maitai?

• No te aha e mea aroha ore e mea etaeta ˈi te ao?

• Mea nafea tatou i ite ai e e tupu te hamani maitai i raro aˈe i te faatereraa a te Atua?

• No te aha e mea faufaa ˈi te hamani maitai no te feia o te hinaaro e ora i raro aˈe i te Basileia o te Atua?

[Uiraa haapiiraa]

[Hohoˈa i te api 7]

Te tutava ra te mau matahiapo i te hamani maitai i te nǎnǎ

[Hohoˈa i te api 9]

Eita te aau aroha o Iehova e faarue i ta ˈna mau tavini i te mau taime fifi

[Hohoˈa i te api 10]

Ma te hamani maitai, te faahiti nei Iehova i te mahana e te haamairi nei i te ûa i nia i te taata atoa