Eaha to roto?

Tapura tumu parau

No te aha e rave rahi e feaa ˈi e e nehenehe te haapaoraa e tahoê i te huitaata

No te aha e rave rahi e feaa ˈi e e nehenehe te haapaoraa e tahoê i te huitaata

No te aha e rave rahi e feaa ˈi e e nehenehe te haapaoraa e tahoê i te huitaata

‘A AROHA i to taata-tupu.’ (Mataio 22:39) Ua faatenitenihia teie aˈoraa tumu no te haerea e te haapaoraa e rave rahi. Ahiri taua mau haapaoraa ra i manuïa i te haapii i to ratou mau melo ia aroha i to ratou taata-tupu, e amui e e tahoê ïa to ratou mau taata. Tera anei râ ta outou e ite ra? E mana puai anei to te mau haapaoraa no te tahoê? Teie te uiraa o te hoê titorotororaa apî i Heremani: “Te tahoê ra anei te mau haapaoraa i te taata aore ra te faaamahamaha ra?” I roto i te feia i uiuihia, e 22 % tei manaˈo e e tahoê te mau haapaoraa, e 52 % râ tei manaˈo e e faaamahamaha, aore ra e faataa ê. Peneiaˈe e te manaˈo rahi ra te feia i to outou fenua mai te reira.

No te aha e mea rahi ai aita e tiaturi roa ra e e nehenehe te haapaoraa e tahoê i te huitaata? Peneiaˈe no ta ratou i ite no nia i te mau ohipa i tupu na. Aita te haapaoraa i tahoê i te taata, ua faataa ê pinepine râ ia ratou. I roto i te tahi mau tupuraa, ua tapoˈi te haapaoraa i te mau ohipa riaria roa ˈˈe i ravehia. Teie te tahi mau hiˈoraa i na matahiti 100 noa i mairi aˈenei.

I te iˈoa o te haapaoraa

I te roaraa o te Piti o te Tamaˈi rahi, ua aro na te mau Croates Katolika Roma e te mau Serbes Orthodoxe i te mau fenua Balkans. Ua parau teie na pǔpǔ e piti e te pee ra ratou ia Iesu, o tei haapii i ta ˈna mau pǐpǐ ia aroha i to ratou taata-tupu. Tera râ, ia au i te hoê taata maimi, ua faatupu ta ratou aroraa i “te hoê o te mau taparahiraa taata tivira hairiiri roa ˈˈe tei itehia i roto i te tuatapaparaa.” Ua riaria te ao i te iteraa i te rahiraa taata pohe tei hau atu i te 500 000 tane, vahine e tamarii.

I 1947, fatata e 400 mirioni taata e faaea ra i te fenua rahi Inidia—fatata e 20 % o te huitaata—e Hindous, e Mahometa e e Sikhs te rahiraa. I to Inidia vahiraahia, ua fa mai te nunaa Mahometa Pakitana. I taua tau ra, e mau hanere tausani taata horo ê o na oire e piti tei taninahia i te auahi, tei tairihia, tei haamauiuihia e tei pupuhihia i roto i te mau anairaa taparahiraa taata no te faaroo.

Hau atu i te mau hiˈoraa peapea mau i nia nei, ua tupu te haamǎtaˈuraa o te totoaraa i te omuaraa o te senekele 21. I teie mahana, ua turai te totoaraa i te ao taatoa ia vai ara noa, e e rave rahi pǔpǔ totoa e parau nei e e haapaoraa ta ratou. Aita te haapaoraa e hiˈohia ra ei ravea no te tahoê, e pinepine râ i te taaihia i te haavîraa uˈana e te amahamaharaa. No reira, e ere i te mea maere ia faaau te vea Heremani ra FOCUS i te mau haapaoraa rahi o te ao nei—te Bouddhisme, te Amuiraa faaroo Kerisetiano, te Confucianisme, te Hindouisme, te haapaoraa Mahometa, te Judaïsme e te Taoïsme—i te paura.

Aimârôraa i roto noa

A tamaˈi ai te tahi mau haapaoraa te tahi i te tahi, te hepohepo ra vetahi no te mau aimârôraa i roto noa. Ei hiˈoraa, i te mau matahiti i mairi aˈenei, ua amahamaha te mau haapaoraa a te Amuiraa faaroo Kerisetiano no te mau aimârôraa no nia i te mau haapiiraa. Te ui nei te pǔpǔ ekalesiatiko e te feia raita: E fariihia anei ia faataime i te fanau? E te haamaruaraa tamarii? E tano anei ia faatoroahia te mau vahine ei perepitero? Eaha te manaˈo o te haapaoraa i te peu mahu e tia ˈi? E mea tia anei ia farii te hoê haapaoraa i te tamaˈi? Ia hiˈohia taua mau amahamaharaa ra, te uiui nei e rave rahi, ‘E nafea te hoê haapaoraa e nehenehe ai e tahoê i te huitaata mai te peu e eita ta ˈna e nehenehe e tahoê i to ˈna iho mau melo?’

Papu maitai, aita te haapaoraa i roto i to ˈna taatoaraa i manuïa i te riro ei mana puai no te tahoê. Tera râ, o te mau haapaoraa atoa anei teie e amahamaha nei? Te vai ra anei te hoê haapaoraa tei taa ê—hoê o te nehenehe e tahoê i te huitaata?

[Hohoˈa i te api 3]

E mau mutoi tei pepe i roto i te aroraa a te mau pǔpǔ faaroo i Inidia i 1947

[Faaiteraa i te tumu]

Hohoˈa a Keystone/Getty Images